XI. Lecciones, Mallorca, fiesta, Santos Mártires Cabrit y Bassa,

XI.

Lecciones que se rezaban antiguamente en el obispado de Mallorca en la fiesta de los llamados Santos Mártires Cabrit y Basa, según se hallan en un sermón impreso, cuyo autor dice haberlas copiado de los Breviarios antiguos. (Vid. Página 203).

Lectio 1.a 

Anno Incarnationis Verbi millesimo ducentesimo octuagesimo septimo, Amphosius, Rex Aragonum, Cathaloniae Princeps (qui alias Ildefonsus vocabatur) regnum expugnaturus, Maioricas petiit, hac lacessitus iniuria quod vivente adhuc Petro, Rege Aragonum, patre eius, Jacobus, Maioricarum Rex, frater eiusdem Petri, aditum per Rossilionem Francorum patefecit Regi, magno cum exercitu Cathaloniam petenti. Qui usque Girundam profectus, villas et castella vastavit. Qui quidem Amphosius, patris memor iniuriae, regnum Maioricarum suae subiecit ditioni, absente tamen Jacobo, Maioricarum Rege et in Montepesulano degente.

Lectio 2.a

Capto igitur ab Amphosio Maioricarum regno, castellum quoddam solum erat (quod de Alarono vocant) mandatis eius non obtemperans. Quod cum Amphosio nuntiatum fuisset, ivit ad castellum, ut illud sibi darent, custodibus mandavit eius. E quibus respondit unus: ¿quis hic iste est qui sibi dari castellum iubet? Ait Rex: sum etenim ego Amphosius, Rex Aragonum et Maioricarum. At ille facete respondens: Amphosius, inquit, cum salsamento comeditur (nam Regis nomen patrio sermone pisci etiam cuidam conveniebat, cuius sapida confectio salsamentum est); sed nos, inquit, Regem praeter Jacobum habemus neminem, cui iusiurandum praestitimus, et fidem inviolatam servare intendimus. Et sciscitanti Regi, ¿quisnam esset qui sic loquebatur? respondit: Ego Capellus vocor, et socius meus Bassa. Cui Rex: iuro tibi, Capelle, quod ex quo haedus vocaris, haedorum more igni assari te faciam.

LECTIO 3.a

Paucis igitur post diebus, castello capto Regis industria, iussit Amphosius Rex Capellum et Bassam cum verubus ferreis, carbonibus quam maxime ignitis assari. Quod quidem nephandissimum supplicii genus cum Summo Pontifice Domino Papae Gregorio duodecimo relatum fuisset (totam per Italiam, Franciam, Castellam et Maioricarum regnum) (sic) ne tam atrox scelus impunitum remansisset, dictum Amphosium tamquam anathema publicari iussit.

LECTIO 9.a

Cum igitur Aragonum Rex se a Domino Papa excommunicatum scivisset, paenitentia ductus, a maximo petiit Pontifice, ut sibi veniam poscenti manum misericordiae porrigeret, et poenitentiam postulanti absolutionem largiretur. Quam quidem tali obtinuit pacto, ut Jacobo, Maioricarum Regi, patruo suo regnum et omnia redderet; iniunctaque sibi poenitentia ut quoddam altare et imaginem construeret ad Dei honorem, et laudem Beatae Virginis Matris eius, necnon et omnium Sanctorum venerationem, inter quos Capellus et Bassa comprehenderentur, qui pro fide servanda, et iureiurando non violando, per quod proprio eorum Regi et vero Domino tenebantur astricti, martyrium passi sunt. Et etiam quod anno quolibet in Sede Maioricarum, Dominica prima post omnium Sanctorum festum, omnium Martyrum celebraretur solemnitas; cuius rei faciendae onus sibi assumpsit Jacobus, Rex Maioricarum, eiusdem Amphosii patruus, qui dictum altare et imaginem construxit, atque anno quolibet dictam fecit celebrari festi sollennitatem. Beneficium autem non tempore illo, sed postea anno millessimo trecentessimo duodecimo per filium dicti Jacobi Sanctium, Maioricarum Regem institutum fuit, pro animabus dictorum Capelli et Bassa; qui sunt equidem laudandi, nam mortui sunt pro Domino Jesu Christo, et pro eorum Rege; ideo percipere meruerunt inmarcescibilem gloriae coronam.

VI. Fundatio cujusdam cappellaniae in monasterio Villaebertrandi ab Ildephonso Rege Aragonum an. MCXCIV. (1195)

VI.

Fundatio cujusdam cappellaniae in monasterio Villaebertrandi ab Ildephonso Rege Aragonum an. MCXCIV. (1195) (Vid. pág. 32). 

Ex arch. in eccl. Colleg. Villaebertrandi. 

Tam presentibus quam futuris notum fieri volumus et manifestum, quod nos Ildefonsus Dei gratia Rex Aragonum, Comes Barchinonae et Marchio Provintia; statuimus perpetuo in monasterio Villaebertrandi quemdam presbiterum qui cotidie pro salute animae nostrae et nostrorum predecessorum missam spetialiter celebret in altare Sancti Petri, et cetera divina misteria in eadem ecclesia. 

Ad quem siquidem presbiterum tenendum in perpetuum damus, laudamus, concedimus et cum hac presenti scriptura tradimus Abbati totique conventui praedicti monasterii praesenti et futuro in parrochiae de Lagusteria (Llagostera) unum hominem Tomem nomine, et in parrochia Sancti Stephani de Calidis (Caldes) Guillermum Sicfredi, et Guillermum Beniamin (Benjamín, ben Jamín, Iamín y variantes hebreas y árabes) cum mansis eorum et cum facultatibus et possesionibus suis mobilibus et inmobilibus (se lee inmmobilibus) hoc modo videlicet quod de cetero exempli, dimissi et liberati ex toto a potestate et proprietate nostra atque nostrorum fiant et efficiantur proprii et solidi homines jam dicti monasterii et Abbatis tociusque eiusdem loci conventus ipsi et qui eis in dictis capitibus mansis eorum succederent et serviant et faciant sepe dicto monasterio et Abbati atque conventui quecumque nobis et nostris facere habent et facere tenentur, nec amplius nobis aut nostris quicquam servitii debiti sive indebiti facere teneantur. Praedictos autem homines cum mansis et universis rebus eorum mobilibus et immobilibus per proprium et franchum alodium damus atque concedimus praenominato monasterio et Abbati totique conventui eiusdem in perpetuum sine aliqua retentione, sicut melius et salubrius dici et intelligi potest, ad bonum et profectum eiusdem monasterii et Abbatis tociusque conventus; ita tamen quod non liceat eis huiusmodi donationem quam pro tenendo sacerdote stabilimus, vendere, impignorare, afeudare sive aliquo modo alienare, set in perpetuum constet ad servicium praelibati monasterii, sicut dictum est, nulla obstante causa aliquo tempore. Datum Gerundae per manum Johannis Beraxensis mense novembris sub anno ab Incarnato Domino MCXCIIII (1194). 

Signum + Ildefonsi Regis Aragonum, Comitis Barchinonae, et Marchio Provintiae. = Sig+num Dalmacii de Palaciolo. = Sig+num Guillermi de Granata. = Sig+num Arnaldi de Sadaone. = Sig+num Raimundi per Dei gratiam Gerundensis Episcopi. = Sig+num Johannis Beraxensis Domini Regis notarii qui hanc cartam scripsit mense et anno prefixo cum litteris supra positis in XIIII linea ubi dicitur afeudare. 

XXVI. Translatio ecclesiae B. Mariae de loco de Hix in villam Podii Ceritani.

XXVI. 

Translatio ecclesiae B. Mariae de loco de Hix in villam Podii Ceritani. (V. pág. 154.) 

Notum sit omnibus, quod ego Ildefonsus Dei gratiâ rex Aragonensis, comes Barcinonensis, et marchio Provintiae, ob utilitatem et comune comodum totius Ceritaniae villam de Hix mutare feci in loco nominato Monte Cerdano. Veniens autem ante praesentiam nostram Arnaldus de Perexens, Urgellensis episcopus, nos rogavit quod in praedicta villa locum ei assignaremus et daremus, in quo ad honorem Dei et almae Mariae sedis Urgellensis ecclesiam edificare et domus construere posset; cuius praecibus obtemperantes, Berengarii Tarraconensis archiepiscopi, coeterorumque episcoporum et discretorum virorum terrae nostrae habito concilio, in praedicta villa de Monte Cerdano locum ei donavimus, in quo edificare ecclesiam posset, et domos construere; eo tamen quod idem locus in episcopatu suo est, ubi absque voluntate sua nulli licitum est edificare ecclesiam vel oratorium, tum quod prioris villae de Hix ecclesia praedicti episcopi et antecessorum eius constat semper fuisse, et propter permutationem villae episcopo et ecclesiae Urgellen. suum ius diminuere nolumus, iure et rationabiliter praenominatum locum iam dicto episcopo, eiusque successoribus, et Urgellensi ecclesiae donamus, evacuamus, deliberamus ad praesentialiter in perpetuum habendum et libere possidendum tradimus. Ita quod nulli alii in eadem villa vel in eius terminis ecclesiam vel oratorium licitum sit edificare, sine praedicti episcopi voluntate vel eius successorum. Nos siquidem convenimus praedicto episcopo et successoribus eius, quod semper simus defensores et adiutores contra cunctos homines et foeminas ad praedictum locum defendendum et tuendum. Et si quis contra hanc donationis cartam ad diripiendum venerit, nil valeat, sed semper firma permaneat, et insuper in duplo componat. Actum est hoc XVII. Kals. Aprilis apud Illerdam, anno Domini MCLXXVII. (1177) = Signum + Ildefonsi regis Aragonensis, comitisque Barcinonensis, et marchionis Provintiae, qui hanc cartam scribi, testibusque firmare praecepit. = Signum + Sanciae reginae Aragonis, comitissae Barchinonae, et marchisiae Provintiae. = Signum + Berengarii, Illerdensis ecclesiae electi, et abbatis Montis Arigon (abad de Montearagón, pone Arigon). = Sig+num Blaschae ach Roman. = Sig+num Ugonis Fusei. = Sig+num Sanctii de Mataplana. = + Berengarius Tarraconensis archiepiscopus. = Sig+num Berengarii de Parietibus, notarii domini regis, qui haec scripsit die et anno quo supra.