Mostrando las entradas para la consulta Portella ordenadas por relevancia. Ordenar por fecha Mostrar todas las entradas
Mostrando las entradas para la consulta Portella ordenadas por relevancia. Ordenar por fecha Mostrar todas las entradas

lunes, 8 de agosto de 2022

CARTA LXIII. Viaje al monasterio de S. Pedro de la Portella

CARTA LXIII. 

Viaje al monasterio de S. Pedro de la Portella (a: Este viaje y los que siguen en este tomo se hicieron a fines del año 1807.): su fundación, titular, dedicación, y cofradía notable instituida en él. Consagración de Guislaberto, obispo de Barcelona. Actas originales de un concilio de Narbona. 

Mi querido hermano: Desde el monasterio de Ripoll, la segunda vez que en él estuve, saliendo del obispado de Vique tomé la ruta hacia poniente y al antiguo condado de Berga, que antes fue de la diócesi de Urgel, y hoy pertenece a la nueva sede de Solsona. El primer punto a donde me dirigí, fue el monasterio de S. Pedro apellidado de la Portella, cuyo abad D. N. Blanco, consumido de años y de achaques, se resistió a dejarme ver las antiguallas diplomáticas de la casa. El disgusto que tuve con esta negativa, después de un viaje tan incómodo por caminos ásperos y sumamente peligrosos, creció sobre manera, viéndome a media tarde (porque esa era la hora) solo en aquel desierto tan desapacible y con tan poca compañía. Porque has de saber que el monasterio no es más que la iglesia y tres o cuatro casas sueltas sin cerca, con otros tantos monjes, de los cuales en aquel momento no hallé ninguno. Mas a poco rato volviendo de su paseo, y enterados de mi situación, me ayudaron a vencer la resistencia o digamos manía de aquel venerable viejo, con el cual me pasaron cosas que no son para escritas, y sabrás algún día dándolo Dios, y reirás con ellas. Pues digo que aquellos venerables solitarios lograron que su superior abriese el archivo peculiar de su dignidad, que era una arquilla metida en un rincón, y depósito de cosas harto apreciables.

Y lo primero que me pusieron en la mano fue una escritura original, cuyo exordio es este: Anno ab incarnationis Domini nostri Ihesu Christi nongentesimo, era nongentesima XXXVIII, indictione X, die chalendarum Decembrium, anno II. regnante Karolo rege. 

Todo esto va bien, dije, menos la indicción que no era la X sino la III: y esto que parece una equivocación del notario, no lo es en una escritura original como esta, sino que tengo para mí que algunos siguieron en las indicciones una cuenta diferente de la nuestra; de lo cual hay muchas y repetidas pruebas. El año II del rey Carlos el Simple está bien: y esta es una demostración de que en Cataluña se calendaron las escrituras de su tiempo, comenzando a contar su reinado desde el año 898 en que murió Odón. Continué leyendo, y me hallé con la dedicación o como decían consagración de la iglesia de Santa María, S. Saturnino y S. Hilario del lugar de Lacorre, que antiguamente había sido de idólatras, y estaba en lo alto de una roca: cuya solemnidad y confirmación de la dote y distrito o parroquia de la iglesia hizo el obispo de Urgel Nantigiso a ruegos de los vecinos de aquel lugar, cuyos nombres se expresan: imponiendo además al sacerdote que allí hubiese la obligación ut per singulos annos terciale censum persolvat de annona modios V. et solidos II. denarii. Dijéronme los monjes que dicha iglesia (hoy llamada de Lacor) dista poco del monasterio, al cual se unió con el tiempo, y esta es la razón de hallarse en él esta escritura; la cual copié y ya adjunta (a: Apend. n. XXI).

No estaba entonces fundado este monasterio, ni lo estuvo hasta un siglo después, es a saber, hasta por los años de Cristo 1003. Pereció la escritura primordial de la fundación, pero de los documentos que iré alegando y de otros cuya mención no es necesaria, consta que los fundadores fueron Wifredo, hijo de Portella y de Doda su mujer, casado con Ermetruit; los cuales dotaron la casa para que en ella se profesase la regla de S. Benito. Todo esto, con el año que dije, consta de un cabreo, o relación de los predios del monasterio, que queda en él, cuyo principio es el siguiente a la letra: Anno ab incarnatione Domini nostri Ihesu Christi millesimo trigesimi tertii, era millesima septuagesimi primi, indictione prima, epacta VII, anno tertio regnante Aenrico rege Francorum (todos estos datos están conformes), et anno TRIGESIMO quo domus haec constructa, et ex quo hic monachi sunt coadunati, Deo annuente, sub regula almi patris Benedicti vivere cupientes, adiuvante Christo: exinde simul fratres in unum congregati, definitum est ab illis ut ex prediis eiusdem cenobii cartula deberetur inquiri &c. Esta escritura tan próxima a la fundación del monasterio, no deja duda en que se verificó treinta años antes, esto es, en el de 1003. (N. E. anno TRIGESIMO quo domus haec constructa)

Los nombres de los fundadores constan en otra escritura de donación hecha por ellos cinco años después, en el de 1008, XII del rey Roberto; la cual vi en la misma abadía, y va copiada sólo por esto (a: Apend. n. XXII). Dícese en ella: Ego Doda femina, cum filio meo Wifredo, PROLES Portelle, donatores sumus &c. De otra escritura del año 1035, que diré luego, consta que la mujer de Wifredo se llamaba Ermetruit, y que los que hasta ahora no suenan más que como sus bienhechores, eran sus constructores, como allí se dice. 

Averiguado esto, pasemos a ver el título del monasterio. Todas las escrituras antiguas le llaman de S. Pedro de Fronteñá (Sancti Petri Frontanianensis, o de Fronteniano), por estar en el territorio (appendicio) del castillo de ese nombre. Ahora, y yo no sé desde cuando, es conocido con el dictado de la Portella. Sólo diré que al fundador Wifredo su misma madre Doda le llama hijo de Portella, y parece ser que este nombre del padre vino a ser propio de un castillo cercano de que era señor, como aparece de otra escritura del año 1069 en que un hijo de este Wifredo y nieto de Portella se llama a sí mismo senior castrum Portellensis. Mas como al mismo tiempo continuaban intitulando al monasterio de Fronteniano, debe decirse que no se introdujo entonces el otro dictado, pero que al fin de ese castillo se derivó. Volvamos al examen de las escrituras.

Entre las cuales me presentaron una muy apreciable, en cuyo análisis me detendré con gusto y no sin provecho. En primer lugar veamos la fecha que está en el exordio: Anno ab incarnationis Dominice XXXV. post millesimum, era MLXXIII, inditione III, epacta XX, XI. Kal. Octobris, anno V. regni Aienrici regis. Todos estos cómputos cuadran con el día 21 de Septiembre del año de Cristo 1035. En ese día, que cayó aquel año en domingo, se congregaron en este monasterio el arzobispo de Narbona Wifredo, S. Ermengol obispo de Urgel y Wifredo de Carcasona (que es el que antes lo había sido de Besalú). Los motivos de esta reunión fueron tres: 

1.° consagrar al nuevo obispo de Barcelona Guislaberto: 

2.° dedicar la iglesia de este monasterio y confirmar su dotación: 

3.° erigir una cofradía de los que ayudasen con sus bienes a la nueva fundación.

En cuanto a lo primero, que sin duda fue el principal objeto de esta reunión, como lo indica la escritura, así como es curioso el hallar el principio del pontificado de Guislaberto, ignorado hasta ahora, también es notable que para su consagración se reuniesen en lugar tan áspero aquellos prelados. Y aunque al mismo tiempo se propusiesen hacer las otras cosas, como es así la verdad, yo entiendo que del venir aquí Guislaberto pudo ser otra la causa, que era el ser él de por acá, y el estar heredado en este condado de Berga. Cosa que indican las muchas escrituras que de él y con sus firmas y las de sus padres Udalardo y Rachel o Richilde, se hallan en el archivo de Solsona. Mas esto no pasa de conjetura. Algo más es el hallarle ya firmando de su mano, Guislabertus levita, en escritura del año 1005: cosa que no viene bien con el estado de matrimonio que le atribuyen los historiadores. Esto ya no es de aquí; mejor será examinarlo en lo de Barcelona. 

Lo segundo que se propusieron aquellos prelados fue consagrar la iglesia del monasterio, dedicándola a nuestro Señor Jesu Cristo, a S. Pedro, S. Juan Bautista y S. Martín confesor, que serían los tres altares que en ella habría, y confirmando todo lo que sus fundadores Wifredo y su madre Doda y su mujer Ermetruit le habían dado, y cuanto en el día de su consagración ofrecieron los nobles y pueblo que concurrieron a aquella solemnidad.

Lo tercero que hicieron los obispos fue dar su consentimiento y aprobar la cofradía que instituyó el obispo territorial S. Ermengol, concediendo varias indulgencias a sus individuos, y mandándoles que mutuamente se auxiliasen en sus enfermedades, y estableciendo sufragios para los finados; todo ello en favor de los que contribuyeren al monasterio con pan, vino, oro o plata.

No para en esto el contenido del documento, sino que establecidas las dos últimas cosas, mandaron aquellos prelados al fundador del monasterio Wifredo, que con la escritura que de ello se extendió se presentase al futuro concilio de Narbona, y obtuviese de los obispos asistentes en él la aprobación de todo. Obedeciendo Wifredo se llevó consigo la escritura con un gran hueco en blanco entre el remate de lo acordado en este acto, y las firmas del arzobispo de Narbona y de S. Ermengol, para que en el concilio se continuase a renglón seguido el decreto de los obispos, como en efecto lo está. Y esta es la razón de hallarse la firma original de S. Ermengol después del decreto de aquel concilio, al cual ya no pudo asistir, pues consta que murió a los 42 días de haber aquí consagrado a Guislaberto y la iglesia del monasterio &c., es a saber, a 3 de Noviembre del mismo año 1035. 

Pusiéronse pues los decretos conciliares, primero aprobando canónicamente la dotación del monasterio, y segundo confirmando la hermandad instituida por S. Ermengol en favor de la misma casa. Mas en este último se especifican y amplían los favores y gracias mucho más que lo hizo aquel santo obispo. 

A esto siguen las firmas de los metropolitanos Wifredo de Narbona y Raiambaldo de Arlés, con las de 31 obispos de los siglos XI y XII que sucesivamente fueron aprobando la cofradía. No me es fácil averiguar a punto fijo por falta de libros cuales son de todos ellos los XVII que se hallaron en aquel concilio, como dice el decreto, porque sus suscripciones andan mezcladas con las de otros obispos ciertamente posteriores, que firmaban donde hallaban vacío, como saben todos los prácticos en esto. Tampoco se sabe el año en que se tuvo aquel concilio, pero es innegable que ha de ser anterior al 1046, puesto que todavía firma como asistente Oliva, obispo de Vique, que murió en ese año. Yo me atreva a decir que se tuvo en Narbona en 1043, y que es el que mencionan las colecciones de concilios; aunque dan de él tan escasa noticia. Mas al fin se sabe que asistieron a él el arzobispo de Arlés y otros obispos que suenan en el nuestro. Para cuando se haga una nueva edición de aquella obra no vendrá mal este documento que va copiado (a: Apend. n. XXIII) con la nota de los años en que lo fueron los obispos de nuestras iglesias. Por último no eches en olvido la existencia de S. Ermengol en este año 1035, al cual todos suponen muerto lo más tarde en 1033. En el episcopologio de Urgel se demostrará hasta la evidencia que no falleció hasta el 3 de Noviembre del año que dije. Y basta de esto.

Del año 1069 vi otra escritura que también copié (b: Apend. n. XXIV), y es la donación de la iglesia de Santa María de Quarr (Quart), hecha a este monasterio por Bernardo Guifredo, señor del castillo de la Portella, y por su mujer Migdonia, los cuales habían comprado su territorio al vizconde de Cerdaña Bernardo Seniofredo y a su mujer Guillia, por precio, scilicet, dice, XXV uncias de auro optimo probato, quem dicunt henés. No sé qué oro sería este llamado henés. Firma en la escritura Bernardo, obispo de Urgel, uno de los de ese nombre en el siglo siguiente. En este documento se hace mención del abad de este monasterio Ponce, el primero de quien tenemos noticia. Muy escasas son las que tengo de los sucesores. En 1265 lo era Arnaldo: en 1285 Romeo: en 1338 murió Bernardo: en el mismo año a 4 de Julio fue electo Guillermo de Rovira, confirmado por Arnaldo, obispo de Urgel: en 1396 lo era Raimundo, en 1442 Francisco: en 1530 Pedro de Vilatorta.

Nada más tengo que decir de esta casa, ni de su parte material, sino que me despedí de ella tan contento como había entrado triste. Buen agüero, dije para mí: no va mal en la nueva diócesi de Solsona. A Dios. 

jueves, 11 de agosto de 2022

XXIII. Consecratio Guislaberti episc. Barcin., et ecclesiae S. Petri de Portella,

XXIII.  

Consecratio Guislaberti episc. Barcin., et ecclesiae S. Petri de Portella, tum et institutio confratriae in eadem, anno MXXXV (1035).: acta denique cuiusdam concilii Narbonensis. (V. pág. 117.) 

Ex autogr. in arch. monast. S. Petri de Portella. 

Anno Incarnationis dominice XXXV. post millesimum, era M.LXXIII, indictione III, epacta XX, XI. Kal. Octobris, anno V. regni Aienrici regis, convenerunt in unum in Dei Omnipotentis nomine Wifredus Sancte Narbonensis ecclesie archiepiscopus, ac nobilissimus antestis Ermengaudus, necne Guifredus episcopus Carcasonensis, ut consecraret episcopum Barchinonensem nomine Guilabertum, in cenobio Sancti Petri Frontenianensis, et consecraverunt eandem ecclesiam in honore Domini nostri Iesu Christi, et beati Petri apostolorum principis, ac Sancti Iohannis Bastiste (Baptista, Babtista, Bautista), simulque beati Martini confesoris Christi. Extulerunt autem eundem locum consecrando, et grates Deo rependendo, attollentes supra sidera, et dotaverunt eamdem ecclesiam fideles et proceres, qui ad dedicacionem venerunt, de rebus sibi a Domino conlatis, prout continent scripture ab eis condite. Nos ergo iam dicti pontifices confirmamus supra dicto cenobio quidquid constructores, idest, Wifredus, et mater eius Doda, necnon uxor eius Ermetruitis, eidem loco quoqumque modo profligaverunt, vel quidquid fideles pro Dei amore ibidem contulerunt. Quam conscriptionem manibus nostris firmatam manibus praedicti Wifredi tradidimus, ut nostro iussu obediens, futuro in concilio Narbonensi illam deferens, omnibus coepiscopis illic venientibus ostentet, quatinus quod a nobis nunc est estabilitum, illorum omnium afirmacione sit roboratum. Constituo etiam inter ea ego Ermengaudus praesul sedis Urgelli, cum domno archiepiscopo Narbonensi, aliisque episcopis michi consencientibus, ut quicumque homo vel femina ad iam dictum cenobium Sancti Petri venerit, vel ad ipsam ecclesiam, atque ad alia opera ex suo proprio avere aliquem adiutorium fecerint in pane et vino, auro et argento vel aliis rebus, ab Omnipotentis Christi dextera absolutus permaneat ex omnibus maioribus peccatis, unde penitenciam abet. Si quis vero ad ipsam caritatem, que vulgo fratrias vocant, bono animo pro Dei amore convenerit, vel adiutorium ibi fecerit, seu candela per se vel per sum nuncium direxerit, similiter in Christi regno a ianitore regni celorum introductus, permaneat absolutus ex omnibus peccatis, unde penitentiam accepit, quantumque ad nos ex nostra parte attinet, totum indulgimus. Si vero aliquis in hoc sanctissimo conventu adiunctus, in propria domo aut alicubi morte fuerit preventus, constituimus ut, si fieri potest, omnes alii fratres occurrant, maximoque cum honore a confratribus deductus cum missarum sollempniis in praedicto cenobio honorifice sepeliatur, sive dives, sive pauper sit. S¡ vero indigens fuerit in tantum ut indigeat victu atque vestitu, aut certe fuerit infirmitate detentus, non neglegatur ab aliis confratribus, sed unusquisque per se aut per suum nuncium visitare curet fratrem infirmum usquequo avidius sanetur. Ut autem quis fuerit morte preventus, unusquisque ex habitatoribus huius loci in conventu monachorum annumeratus III missas in conventu celebratas, unusquisque presbiter XXX narium pro eo curet expleri. Si vero clericus fuerit, qui propriam ecclesiam teneat, et honore sacerdotali sit fultus, III tantumodo missas cantare studeat. Si autem clericus tantum, et non sacerdos fuerit, tria psalteria pro excessu fratris decantet. Enim vero si frater in longinqua regione obierit, et non potuerit corpus ad hunc monasterium deportari, statim ut eius transitus omnibus fuerit (cognitus), hoc quod statutum est, peragatur pro illius anima, et in adiutorio iam dicte ecclesie dimittat unusquisque homo vel femina unum solidum, qui vulgo dicitur grossum. Si ergo pauper fuerit, ut hoc ipsum non possit abere, quantum vires sufficierint, tantum ad iam dictam operam dimittat. 

Huic institutioni statim in eadem charta adnectitur subsequens decretum concilii Narbonensis. 

Sancta Synodus apud Narbonam celebrata X. et VII. episcoporum, presidente domno archiepiscopo sancte Narbonensis ecclesie Guifredo, atque sanctissimo sancte Arelatennensis ecclesie Raiamballo, dilectissimis filiis et fratribus catolicae atque appostolicae matris ecclesiae subditis, sacreque fidei religione instructis, omnibus videlicet hanc nostre institutionis decreta ceruentibus, benedictionis divine donum, et cum sanctis perpetuum regnum. Notum facimus dilectioni vestre, quoniam adiit nos quidam illustris vir Guifredus nomine, petens confirmari a nobis ea quae cenobio beati Petri apostolorum principis a se suaque genitrice amore Dei constructo fuerant tradita atque concessa iure hereditario, quaeque fuerant adquisita adquirendaque alicuius dono. Nos vero petitionibus illius faventes, et Santorum Patrum precepta servantes decernimus, iustoque indicio agendum putamus, ut cuncta que illius cenobii sunt iuris, inconvulsa permaneant, atque integra nostrâ auctoritate confirmata. Interdicimus itaque atque obtestamur omnes, ut nemo aliquando presumat, neque ipsius Guifredi filii, neque quisquam sui generis futuris veniens temporibus, quicquam abstraere, tollere, minuere, disrumpere ex his quae supra dicto debentur cenobio. Si qui autem nostris praeceptis paruerint, et ammonitionibus obtemperaverint, Dei nostri gratiam eos cupimus consequi, et eterne retributionis gaudiis ditari. Qui ergo, quod nolumus, contemptores huius sancte institutionis extiterint, et nostrarum precum vocibus non obedierint, noverint se Dei Omnipotentis, et Sanctorum omnium illius iudicio damnari, et nostri excomunicatione conventus a cetu fidelium cunctorum separari, donec digno satisfactionis munere spem consequatur venie. Hec autem ut diligentiori, et ampliori firmentur decreto, manibus nostris firmavimus, et cunctis coepiscopis nostris firmandum mandavimus. 

Et ego Wifredus sancte prime sedis Narbone archiepiscopus, cum sanctissime vite merito sancte Arelatensis ecclesiae Raiamballo episcopo, cum aliis coepiscopis X et VII in concilio Narbonensi congregatis, rogatu Guifredi venerabilis viri, qui iam dicti loci noviter fundator extitit, pro Dei amore et beati Petri apostolorum principis honore, facimus constitucionem prephato loco, ut quicumque homo vel femina iam dictam institucionem domni Ermengaudi episcopi Urgellitani obaudiens, ad iam dictam fratriam venerit, sicuti prelibatum est, pro remissione suorum peccaminum, vel ad iam dictam ecclesiam ex rebus propriis, vel in lumine ecclesie adiutorium fecerit, quantum unius denarii precium potest estimari, de parte Dei et nostra maneat absolutus de I. ex maioribus peccatis, quod plus timet, et unde maiorem penitentiam abet. Constituimus etiam ut in diebus XL.e quicumque fidelium ibi usque in Pascha in servicio Dei perseveraverit, et lampada eius tota XL.a in ecclesia beati Petri apostoli arserit, sive ille qui toto tempore XL.e aliqua necessitate constrictus ibi perseverare minime potuerit, et tamen lampada ipsius per totum tempus XL.e in prephata ecclesia competenti tempore arserit, si penitentiam trium vel duorum aut certe unius diei tenuerit pro amore Dei et honore Sancti Petri, ex tribus vel duobus unum diem usque in capud XL.e, solvimus. Si quis autem pro remissione peccatorum in penitentiam abet, ut ad ecclesiam Sancti Petri Rome cupiat pergere, et ad iam dictum cenobium Sancti Petri peregrinus cum propria candela septies venire studuerit, tantum illi prossit, quomodo si longi itineris peregrinationem tenuerit. Qui vero ad iam dictam ecclesiam tres magistros (sic) vel certe duos XL.e diebus in pane et vino atque redemptione detinuerit, tantum mercedis accipiat, quantum si sancti sepulcri desiderio ductus, illic pergere voluerit, et gratiam Dei promereatur, et apostolicâ benedictione roboratus, nostrâ omnium adfirmatione et absolutione solvatur. Amen. Ermengaudus gratiâ Dei Urgellensis epus SS. (ab anno 1010 ad 1035.) = Guifredus Narbonensis ecclesiae epus SS. = Raiambalo (Riamballo antes) archiepiscopus Arelatensis +. = Stefanus epus Atensis +. = Willelmus epus Agatensis +. = Oliva epus Ausonensis + (ab anno 1018 ad 1046). = Raimundus gratiâ Dei Ausonensis epus (a 1110 ad 1146). = Bernardus epus Coseranensis +. = Arnallus presul + Tolosa +. = Wifredus praesul Carcasonensis + (ab an. 1031 ad 1054). = Ugo epus ecclesiae Uzetensis +. = Barnardus (sic) epus Comeniensis +. = Barnardus Lutevensis epus +. = Arnallus epus Magalonensis +. = Berengarius epus Elnensis +. = Froterius epus Nemaucensis +. = Petrus epus Cabalonicensis +. = Berengarius archiepiscopus Terragonensis + (a 1174 ad 1194). = Petrus epus +. = Bernardus Bitterrensis ecclesiae praesul +. = Willelmus gratiâ Dei Ausonensis ecclesiae + (a 1046 ad 1075). = Bertrandus epus Barchin. confirmat (a 1086 ad 1095). = Guislibertus Barchin. praesul (a 1035 ad 1065). = Berengarius Dei gratiâ Gerundensis epus (a 1051 ad 1093). = Remundus epus Rotensis SS (a 1076 ad 1094). = Guillelmus gratiâ Dei Urgellitanus praesul, qui haec statuta auctoritate episcopali confirmat (a 1040 ad 1075) = Arnulfus epus (certe Rotensis ab ann 1025 ad 1067.) = Dalmacius archiepiscopus Narbonensis. = Fulconi gratiâ Dei Barchinon. epus (a 1095 ad 1099.) = Raimundus Dei gratiâ Ausonensis epus (a 1186 ad 1194). = Petrus Ausonensis epus (a 1147 ad 1185.) = Datum per manus Bonifilii notarii die et anno prefixo. = Oto indignus gratiâ Dei tamen Urgellensis epus (a 1095 ad 1122.) = Bernardus gratiâ Dei Urgellensis epus (a 1142 ad 1162.) = Ego Bernardus Rogerii licet indignus Urgellensis ecclesiae epus hanc confratriam ex parte Dei et nostra laudo et confirmo (a 1163 ad 1166).

sábado, 13 de agosto de 2022

Tomo 8, ÍNDICE DE LAS COSAS MÁS NOTABLES.

ÍNDICE DE LAS COSAS MÁS NOTABLES. 

Abades: había muchos simultáneos en un monasterio. 65 - 133 sig-. - 135 - 137 - 138. - solían subscribir en los privilegios de los reyes. 4. 

Abadesas (S. Juan de las), monasterio: error de P. de Marca sobre el origen de ese título, 62 - 70. - verdadera existencia de monjas en él. 66. - memorias de sus abadesas, ibid. - 79 - 236. - era monasterio doble. 68. - excluidas las monjas 68 - 237. - ocuparon alternativamente la casa canónigos y monjes, y otra vez monjas 77 - 79. - 

hasta que del todo vino a ser de canónigos agustinianos. 80 - 82 - 241 sig. - 246 sig. - si fue sede episcopal. 75 sig. - era iglesia censual de la de Roma. 76 - 82. - catálogo de sus abades agustinianos. 83. - dedicación de su iglesia. 85 - 249. - supresión de la canónica y erección de la colegiata. 90. - hábito coral de los nuevos canónigos: su hermandad con los de Tortosa. 91. - códices que allí se guardan. 90. - descripción de su templo. 91.- claustros etc. 95. 

Arç (Arcio), lugar: dedicación de su iglesia. 203 - 301. 

Aymerich: escribió un excelente episcopologio de Barcelona. 100. 


Balucio (Esteban): mal animado contra España. 97. 

Barragana: qué era. 278. 

Benedicto XIII (Luna): opresión que padeció en Aviñón. 197-298.

Berga (villa de): noticias de la casa y familia de Puig. 119 - 129. - su condado estuvo algún tiempo unido al de Cerdaña. 125 -138. 

Bernardo Tallaferro, conde de Besalú: enterrado en Ripoll con su hijo Guillermo. 30.

Besalú (obispado de): su erección y sede. 70 - 76. 

Beseda: sitio del lugar así llamado por los romanos. 62. 

Biblia llamada aurora. 42. - verdadero autor de una catalana. 106.

Biblioteca de escritores catalanes: todavía está por escribir. 100 sig. - cosas que deben tenerse presentes en su formación. 104 sig. 

Boso, legado del papa: su venida cierta a España. 174. - 289.

Bremundo, vizconde de Cardona: restauró la canónica de aquella iglesia. 159 - 168 - 179 - 283.


Calaf (iglesia de): su canónica estaba bajo la dirección de Cardona. 177. - cual era su carácter, ibid. - 205. - catálogo de sus priores. 206. - observaciones sobre el origen del nombre Calaf. 208. 

Canónigos Agustinianos: su introducción en S. Juan de las Abadesas. 80 - 82. - y en Cardona. 172. - mandose que reunidos en congregaciones provinciales celebrasen sus capítulos; y el primero de Cataluña y Aragón se tuvo en Lérida. 87. - forma de su corona. 91. 

Cardona (villa de): llamola un poeta vicus salsus. 141.- descripción de sus singulares salinas. 146. - buen estado del archivo del S. Abad. 144. - memorias antiguas de la villa. 147. - su segunda carta-puebla. 148 - 276. - análisis de este curioso documento, 149 sig. - origen de sus  vizcondes. 155 sig. - catálogo de los primeros. 158. - a qué condado perteneció este señorío. 164 sig. - antes de tomar posesión de él prestaban obediencia a S. Vicente titular de la iglesia. 178 sig-, - sepulcros de algunos vizcondes. 184. 

- (iglesia de): era de la diócesi de Urgel. 166. - sus primeras memorias. 167 sig. - erección de su canónica 169 sig. - Aquisgranense. 171 - 178 - 285. - introducción de la Agustiniana. 172. - sujeta a la de S. Rufo de Aviñón. 174. - aunque lo resistió mucho. 175 sig. - 187. - su titular. 178. - catálogo de sus abades. 185.- su derecho para usar de pontificales. 191. - dedicación de su iglesia. 180. - 291. - descripción de ella. 182.- 

sus reliquias. 194. - memorias de la parroquial de San Miguel. 198. - y de otras sujetas a la de S. Vicente. 201. 

Caresmar (Jaime): recogió muchas memorias de escritores catalanes. 103.

Carlos el simple, rey de Francia: cómo se contaron los años de su reinado en las escrituras de Cataluña. 109.

Cataluña: elogio de esta provincia. 101. - a la cual falta todavía la biblioteca de sus escritores, ibid. y sig. - su división en condados, vizcondados etc. falsamente atribuida a Carlo Magno. 166. 

Chintila: noticia de este príncipe que reinaba en los pirineos de Cataluña poco después de la invasión de los árabes. 48.

Códices antiguos: en Ripoll. 34 sig. - 216 - 227 - 233. - descripción de uno del siglo VIII. 45. - algunos de ellos robados por los literatos. 44. - los de S. Juan de las Abadesas. 90.

Cofradías antiguas. 114 - 258 - 261.

Concilios: en Tolosa 1090. 80 sig. 

- en Narbona 1043. 115 sig. - 259 sig.

Concurrente: qué significaba esta nota de cómputo. 153.

Confessio: llámase así una capilla debajo del altar mayor. 183.

Cristo: nació en sábado. 56 - 222 - 225.

Cronicones antiguos. 58 - 227 sig-.


Daguino, primer abad conocido de Ripoll: noticias de él. 3 - 5 - 209.

Dorca (Francisco): elogio de sus memorias sobre los mártires de Gerona, 100.


SS. Emeterio y Celedonio: traslación de sus reliquias a Cardona. 193 - 297.

Emo o Emona, hija del conde Wifredo el velloso, primera abadesa de S. Juan de Ripoll. 66.

Encíclicas: en la muerte de los obispos y abades. 8 - 12 - 31.

Era española: diéronle muchos 39 años de antelación a la cristiana. 169. (lo común es 38)

Eriballo, vizconde de Cardona y obispo de Urgel, 161. 

Ermemiro, primer vizconde de Cardona: cuando fue instituido. 134 - 156 - 157 sig.

S. Ermengol, obispo de Urgel. 113 sig. - año de su muerte. 115 - 117.

Escrituras antiguas: deben publicarse con todas las equivocaciones que tengan. 123. - en las de dedicaciones de iglesias dejaban los notarios grandes espacios en blanco para añadir las dotaciones posteriores. 180 - 294.

S. Eudaldo M.: venerado en Ripoll. 8 - 59 - 234.

S. Evipio: códice de sus excerptas de las obras de San Agustín. 37. - época en que vivió. 40.


Folch: cuando comenzó este apellido a ser propio de la casa de Cardona. 156 - 157- 158.

Fronteñá. V. Portella. 

Fulco, vizconde de Cardona, obispo de Urgel y de Barcelona. 163. 


Galilea: era el pórtico de las iglesias. 21 - 184. 

S. Gregorio M.: su comentario sobre los cantares. 50.

Gualter (Santa María de): priorato unido al monasterio de Ripoll. 12. 

Guardia, lugar: en su iglesia se mandó poner canónica sujeta a la de Cardona. 205 - 295.

Guislaberto, obispo de Barcelona: día de su consagración. 113 - 258. - si era oriundo del condado de Berga, y casado, ibid. sig. 


Historias particulares de iglesias, monasterios y ciudades: son pocas las que merecen entero crédito. 99. 

Hostia incorrupta: en S. Juan de las Abadesas. 92 - 251.


Iglesias: en lo antiguo entraban en ellas los hombres por una parte y por otra las mujeres. 95. 

Indicción: si los notarios antiguos siguieron en ella otra cuenta que nosotros. 109. 

S. Isidoro: códice que contiene sus libros sententiarum 40 - 67 - 217. - otras obras. 45. - la intitulada allegoriarum. 46. 


Jozfredo, hermano del conde de Barcelona Borrell, no conocido. 135- 155.


Lacorre, lugar: dedicación de su iglesia. 108 sig. - 254. - donación de ella al monasterio de la Portella. 117. 

León VII, papa: no es del año 938 la bula que expidió a favor de Ripoll. 6. 

Letra gótica cursiva: cuando se desusó en Cataluña. 41. 

Ley goda: regía en Cataluña. 51 sig. - 152 - 159 - 280. 

Lillet (puebla de): si antiguamente estuvo allí el monasterio de Santa María de Ripoll. 3. 

Llovet (Bernardo Josef): escribió genealogía de la casa de Cardona. 147. 

Lotario, rey de Francia: años de su reinado. 154. 


Marca (Pedro de): vindicado de algunas calumnias, 32- 44. - impugnado. 62 sig. - 70. - su espíritu de partido. 97. 

Marca Hispánica: juicio de la obra así intitulada. 96 sig. - motivo porque se escribió. 97. - los más de los documentos que en ella se publican, están copiados de los cartorales, no de los originales. 98. 

Margarit (Juan de), obispo de Gerona: su libro templum domini ignorado hasta ahora. 27.

V. Mirón, canónigo de S. Juan de las Abadesas. 93. - su culto, inscripciones de su sepulcro. 94, 

Mirón, hermano de Borrell, conde de Barcelona. 150 sig. 

Molsosa, lugar: dedicación de su iglesia. 203 - 300. 

Moneda: onzas de oro llamado henés. 117. 

Mosaicos: no todas las obras de este género son romanas. 25.


Nebulae, tortas con lardo: uso de ellas en las canónicas. 189. 


Oliva Cabreta, conde de Cerdaña y de Besalú: su sepultura. 130 sig. 

- abad de Ripoll y obispo de Vique. 8 - 20 sig. - 25 - 32 - 36. 

- (otro) monje de la misma casa: sus escritos sobre cronología y música. 55 sig. - 220 - 222 - 225. 

Oreja (fuero de) (Aureliae), protegía a las barraganas. 278. 


Portella (monasterio de la): su fundación. 107 - 110 - 257 - 264. - llamose antes de Fronteñá. 112. -su dedicación. ibid. - 114 - 258. - cofradía erigida a favor de él. ibid. - noticia de algunos de sus abades. 117 sig. 

Privilegios reales: firmaban en ellos los obispos y abades de Cataluña después que se unió con Aragón. 4. 

Puellas: así eran por lo común llamadas las monjas. 42 - 68. (pubilla : doncella: virgen)

Purgaciones canónicas. 159 - 283. 


Radulfo, hijo de Wifredo el Velloso: hecho monje de Ripoll 3. - y después obispo de Urgel. 6. 

Ramón Berenguer: sepultura de los cuatro condes de Barcelona de este nombre. 22 - 24.

Rangerio, obispo de Luca: sus poemas ignorados por los italianos. 53.

Redux, obispo de Nápoles. 38 sig.

Reliquias insignes. 92 - 211 - 194.

Reservas apostólicas: cuando comenzaron en Ripoll. 15.

Ribas (el M. Fr. Benito): sus trabajos en el archivo de Ripoll. 4 - 33.

Rigual (Pedro), fundador de la canónica de Vilabertran, se había apoderado de la de S. Juan de Ripoll. 78.

Ripoll (Santa María de): origen de este nombre. 2. - y del monasterio. 3 - 209. - catálogo de sus abades. 5. - varias dedicaciones de su iglesia. 5 - 6 - 7 - 9 - 20 - 210. - si el abad Arnulfo introdujo allí la regla de S. Benito. 6. - sujeto temporalmente al de S. Víctor de Marsella. 11 sig. - descripción del templo. 20 sig. - cuando y por quien fue robado el altar mayor de oro. 26. - su claustro. 29. - sepulcros que allí hay. 22 sig. - 30. - su archivo. 32. - biblioteca. 35. - códices preciosos que allí se guardan, ibid. - perecieron casi todos los anteriores al siglo XI. 35. - su privilegio de decir alleluya el día de la Purificación cuando viniere después de la Septuagésima. 

52. - iglesia de S. Pedro junto al monasterio, 59. - otra donde está el cuerpo de S. Eudaldo. ibid. 

Ripoll (S. Juan de), V. Abadesas.

Rosanes (Berenguer), obispo de Vique: introdujo la canónica Agustiniana en S. Juan de Ripoll. 78. 


Salterio escrito con letras de plata: cod. del siglo IX en Ripoll. 34. 

S. Saturnino: su predicación en Cataluña. 26 - 212. 

Serrateix (monasterio de): origen de este nombre y de la casa. 120 - 121 - 123 - 135 - 268 - 270 - 271. - fábrica y dedicación de su templo. 127 s¡g:. - 139 - si estuvo sujeto al de S. Martín de Canigó. 129. - códices. 132 - 265. - y catálogo de sus abades. 133. - raro fenómeno que se vio en este monte en el siglo XIII, 140 - 265. - violación de esta iglesia por homicidio. 140 sig. - 274. 


Torres y Amat (Ignacio): por su muerte 104. - no pudo completar la biblioteca catalana. 103- 104.

- (Félix), está entendiendo en esta obra. 105.

Tresponts (S. Andrés de), monasterio unido al de Ripoll. 12. 


S. Urbicio, mártir de Cataluña. 26 - 121 - 214. - padeció martirio en Serrateix, y allí está su cuerpo. 125 sig. - no fue obispo de Urgel. 127. 


Viladomat, pintor: quién heredó sus estudios y borrones. 119. 

Vizcondes: en lo antiguo no tenían título de sus fundos, sino el general del condado a qué pertenecían. 165. 


Wifredo el Velloso, conde de Barcelona: funda el monasterio de Ripoll. 3. - tiene allí su entierro. 31. 

- obispo de Besalú y después de Carcasona. 71. - su muerte. 73. 


X' usábase esta cifra en vez de XL. 41. 

jueves, 11 de agosto de 2022

XXII. Donatio ad coenobium S. Petri de Portella, ann. MVIII. (1008)

XXII. 

Donatio ad coenobium S. Petri de Portella, ann. MVIII. (1008) (V. pág. III.) 

Ex exempl. coaevo in arch. eiusd. monast. 

In nomine Sancte Trinitatis, scilicet, Patris, ac Filii, atque Spiritus Sancti. Ego Doda femina cum filio meo Wifredo, proles Portelle, donatores sumus Domino Deo et Sancti Petri Frontanianensis cenobio. Per hanc scripturam donationis nostre, donamus namque alaudem nostrum proprium, qui nobis advenit per comparatione, quem comparavimus de Oliba comite, id sunt, ipsas artigas; et sunt ipsas artigas in comitatu Bergitano, in apendicio de castro Frontanianensi, vel in ipso boscho, quem dicunt Agrevoledo (grévol, ilex acrifolium). Et affrontant ipsas artigas de una parte in collo silve Rutundensi, et de secunda in collo Trape, et de tercia in pugo (podio, puig, puch, puy, pui) de Guardia, et de quarta in rivo qui discurrit per Fronteniano, et pervadit usque ad Godseneres. Quantum inter istas IIII.or affrontaciones includunt, sic donamus nos ipsas artigas superius scriptas totas ab integrum cum exiis et regresiis earum. Et de nostro iure tradimus in dominio Sancti Petri Cenobio, et habitatoribus huius loci, sine blandimento ullius persone, vel sine ulla reservacione; et est manifestum. Et qui contra hanch ista carta donationis venerit ad inrumpendum, aut nos donatores venerimus, aut ullusque homo vel femina inquietare voluerit, non hoc valeat vindicare, sed componat in duplo ipsas artigas supra scriptas, cum omnia sua inmelioracione, et in ante ista carta donationis firma et stabilis permaneat modo vel omnique tempore. Facta karta donationis VIII.° Cal. Iuli, anno XII. regnante Raudeberto rege. Sig+num Doda. = Wifredus SS., qui ista carta donationis fecimus scribere et firmamus, et testes firmare rogamus. = Sig+num Bardina vicescomite. = Sig+num Reimundus. = Sig+num Gaucefredus Sagone. = + Reimundus presbiter, qui ista karta donationis scripsit et subscripsit die et anno quod supra. 


XXIV. Donatio ad monasterium S. Petri de Portella, anno MLXIX.

XXIV. 

Donatio ad monasterium S. Petri de Portella, anno MLXIX. (1069) (V. pág. 117.) 

Ibid. ex exempl. coaevo. 

In Dei eterni nomine. Ego Bernardus Guifredi, senior castrum Portellensi, coniuxque mea (y mi cónyuge) nomine Migdonia. Manifestum est enim quia placuit animis nostris, et placet nullisque cogentis imperio vel suadentis ingenio, sed propria et spontanea hoc nobis elegit bona voluntas, ut karta donationis fecimus Domino Deo, et apostolo eius beato Petro cenobii Frontanianensis de nostra comparacione, sicuti et facimus. Donamus namque ipsam eclesiam de Sancta Maria de Quarr cum cimiteriis, et capellania, et presbiteratum, et omnem dominationem, et cum primiciis vel ipsam porcionem de omne decimum, quod ad ipsam eclesiam pertinent, qui nobis advenit per comparationem quem comparavimus de Bernardo de Seniofredi vicecomite Cerritaniensi (vizconde de Cerdaña, Cerdanya), coniuxque sua nomine Guilla. Et sunt ipsa hec omnia in comitatu Bisullunensi, in apendicio de ipso castro Portellensi, in locum quem vocant ad ipsa Quarr. Et affrontat hec omnia de I parte in flumen Adest, et de II in Sagass, et de III in serra de Mascharó, et de IIII in rivo Borresdane. Quantum infra istas IIII.or affrontaciones includunt, et isti termini ambiunt, sic donamus nos vobis ipsam nostram eclesiam cum primiciis, et porcionem de decimum ex omnibus rebus, qui est nostra comparatione, quem ego Migdonia comparavi cum viro meo Bernardo Wiffredi (sic) de iam dicto vicecomite, de meo exovare (exovar; ajuar); et fuit precium quod inter nos et illis supra dictis complacuit, scilicet XXV uncias de auro optimo probato, quem dicunt henes. Et ad me Bernardo vocitato advenit per donum mulieris meae Migdonie, sive per comparatione vel per ullasque voces. Et hoc totum quod superius insertum est, sic donamus ego Bernardus et uxoris meae Migdoniae ad iam dicto cenobio, et tradimus in dominio et potestate de dompno Poncii abbatis, et abitatoribus huius loci, qui modo sunt vel futuri erunt, totum ab integrum sine ulla reservacione cum exiis et regressiis earum. Et est manifestum. Quod si nos donatores aut ullusque homo vel femina, qui contra hanch ista carta donationis dirrumpere aut frangere voluerit, excommunicatus permaneat de Domino Deo et beato Petro et omnibus Sanctis, et cum illis porcionem abeat qui dixerunt Domino Deo; recede a nobis, (scientiam) viarum tuarum nolumus; et in antea ista carta donationis firma et stabilis permaneat modo vel omnique tempore. Facta ista carta donationis III Cal. Iulii, anno VIIII regnante Phillippo rege. Sig+num Bernardus Guiffredi. = Sig+num Migdonia, qui ista carta donationis fecimus scribere, et firmavimus, et testes firmare rogamus. = Sig+num Petrus Bernardi. = Sig+num Guilermus Bernardi. = Sig+num Ugbert. = Sig+num Wiffre Geral. = Sig+num Ardman (Armando, Armand). = Bernardus gratiâ Dei epus Orgellensis, qui haec laudat et firmat +. = Arnaldus presbiter, qui karta donationis scripsit subscripsit die anno quo supra. 

domingo, 4 de diciembre de 2022

Tomo 13, apéndice de documentos, 41-50

XLI.

Traditio castri de Laureto facta Eccl. Gerundensi: anno MCLXXI. (Vid. pág. 148.) 

Ex autogr. in arch. eccl. Gerunden. 

Ne taciturnitate pereant, aut oblivioni tradantur quae necessitate vel utilitate posteris propalanda rogantur, idcirco nos scilicet Guilermus Capud scolae, et Berengarius de Colonico et Guilermus Sancti Stephani, et Petrus Martini, simul cum aliis cannonicis et laicis, scilicet, Gerallo Tonso et Petro de Pelafols, et Arnallo Estruch arcessiti et rogati fuimus a Bernardo de Pelafols qui graviter infirmabatur quod si necesse esset testimonium perhiberemus super his quae idem Bernardus verbis erat ordinaturus et a stipulatione traditurus, si alterum testamentum ei facere non liceret (pone lice-ceret), ita dicens: Ego Bernardus cum hoc lapillo trado Domino Deo, et Sanctae Mariae Sedis Gerundae, et tibi, Guilerme Gerundensis Episcope, ipsum castrum de Laureto sicut melius habeo et possideo pro CCCCL morabatinis avinaiariis, pro quorum ducentis Guilermus Episcopus antecessor tuus amore mei obligavit pignori ipsam dominicaturam Uliani, quos ego habui, et pro quinquaginta quos debeo pro expletis duorum annorum ipsius dominicaturae ei pro CC quos Berengarius de Lorano habet in pignore in ipso castro quos vos pro me ei reddatis. Hanc tradicionem facio tali modo quod vos et successores vestri et jam dicta ecclesia vestra habeatis et teneatis predictum castrum cum omnibus suis pertinenciis, tam in terra quam in mari, sicut ego melius habeo et possideo, et homines per me tantum ac tamdiu donec reddantur vobis predicti aurei CCCCL avinaiarii. Si vero predicti auri fuerint vobis persoluti vel successoribus vestris habeatis vos et predicta ecclesia libere et quiete omni tempore pro alodio francho quartonum ipsius castri in dominio, et castlanus (castellano : catalán, castlá o castlà) habeat per vos alterum quartonum sicut habet per me. Hoc facio salvo jure Sanctae Mariae in aliis quartonis. 

Nos testes Petrus Martini et Guilermus Sancti Stephani et Guilermus Raimundi, et Bernardus de Biannia juramus in Deum et super IIII Evangelia quia nos vidimus et audivimus, et presentes eramus, et a predicto Bernardo rogati extitimus quando ipso Bernardus detentus ab egritudine qua obiit, jacens in domo Raimundi Archidiachoni de Rogacionibus apud Gerundam, dum adhuc esset in plena memoria ac loquela ordinavit suam extremam voluntatem de castro de Laureto, sicut superius scriptum est. = Sig+num Geralli Tonsi qui hoc testimonium dedit et juravit. = Nullus hoc frangat quod est factum VI kalendas marcii anno XXXIIII regni Leovici Junioris. = Si quis hoc fregerit, anathemati subiaceat. = Sig+num Guillermi Sancti Stefani. = Petrus presbiter ss. = Guilermus Raimundi presbiter ss. = Bernardus de Bianna presbiter ss. = Berengarius de Colonico. = Petrus presbiter qui hanc ordinacionem et astipulationem, et tradicionem, et extremam voluntatem Bernardi de Pelafols scripsi die et anno + quo supra. 

XLII. 

Judicatum super Castro de Laureto: anno MCLXXIII. (1173) (Vid. pág. 148.) 

Ex autog. in arch. eccl. Gerund. 

Ego Ildefonsus Dei gratia Rex Aragonensium Comes Barchin. et Marchio Provinciae (marqués de Provenza: Alfonso II de Aragón), cognitor huius causae quae vertitur inter G. Gerunden. Episcopum, et Berengarium de Palacons, assidentibus mihi G. Dei gratia Terrachon. Archiepiscopo, Apostolicae Sedis Legato, et Bernardo Barchin. Episcopo, et P. de Ripulleto, et A. de Castrovetulo (Castellvell, castillo viejo), et Raimundo de Montecatano (: Montechateno : Montecateno : Moncada, a veces con t, Montcada), et A. Gaufridi et Judice de palacio, et Berengario de Buxados, con dompno Berengarium de Palacons ut restituat castrum de Laureto cum omni suo iure Episcopo, et ecclesiae Gerundensi, quod iure pignoris cognovi esse Gerunden. ecclesiae obligatum pro CC quinquaginta morabatinis avinaiariis, sicuti in illo pignoris instrumento, quod inde ecclesiae Gerunden. habet, continetur; et idem Episcopus et Gerund. ecclesia persolvat uxori et filio Berengarii de Laurano ducentos morabatinos avinaiarios, quos praecepit ei reddi Bernardus de Palacons in diffinitione sive traditione, quod de jam dicto castro eccl. Gerunden. fecit, cum ageret in extremis. Praeterea pronuncio quod sicut in eadem diffinitione sive traditione continetur, solutis iam dictis quadringentis L morabatinis per Berengarium de Palacons, qui ab intestato in dicto Bernardo de Palacons se succesisse asserit, Episcopo et ecclesiae Gerundensi, idem Episcopus vel eius successor et eccl. Gerund. retineat quartonem eiusdem castri iure propietatis in perpetuum... ad se pertinentibus, tam in mari, quam in terra, et aliud quartonem possideat et teneat pro eccl. Gerunden. filius Berengarii... eiusdem castri castlanus, et uxor eius (su mujer: castellana : castlana : catalana). Alios autem duos quartones, solutis quadringentis L morabatinis... Gerundensi sicut superius dictum est, restituat eccl. Gerunden. Berengario de Palacons, servata tamen questione proprietatis eidem eccl. in ipsis quartonibus, quoniam ita continetur in ipsa diffinitione sive tradicione, quod praefatus Bernardus de Palacons eccl. Gerund. fecit, cum in infirmitate detineretur, qua obiit. Latum est hoc iudicium VII kal. julii anno MCLXXIII ab Incarnatione Dni. in civitate Barchinona. = Sig+num Ildefonsi Regis Aragoni, Comitis Barchin. et Marchioni Provinciae. = Ego Guillelmus Dei gratia Terrach. Archiep. Apostolicae Sedis Legatus ss. = Sig+num Arnalli Gaufridi. = Sig+num Petri de Rivopll. (Rivopullo, Ripoll). = Sig+num Raimundi de Montecateno (Ramón de Moncada). = Sig+num Mironis Iudicis. = Ego Bernardus Barchin. Eps. ss. = Sig+num Arbert de Castro vetulo. 


XLIII.

Donatio ecclesiae S. Martini de Caciano ad ecclesiam Gerundensem: anno MCLXXII. (Vid. pág. 149.)

Ex autogr. in arch. eccl. Gerunden. 


Laudabile semper fuit, nec sine premio retributionis aeternae reipublicae ecclesiasticae curam habere atque collegiis piis actibus deputatis opem et auxilium misericorditer impendere, quatinus necessariorum copia uberius adepta promtius ac expedicius divinis obsequiis studeant obsequndare. Ea propter ego Guillelmus Dei gratia Gerundensis Episcopus coniventia et postulatione omnium canonicorum Gerundensis ecclesiae habita etiam consideratione et intuitu pietatis dono et in perpetuum abdico canonicae Gerundensi ecclesiam Sancti Martini de Catiano cum omnibus ad eandem ecclesiam spectantibus, eamque assensu omnium praefatorum canonicorum prepositurae et servicio mensium septembris et octobris in quorum altero vinum novum et vile dabatur, ut deincepbs vinum vetus et obtimum in utroque tribuatur, et si quid preterea quod ad comunem utilitatem respiciat comuniter complacuerit adhibeatur omni tempore assigno. Tali vero modo predictam donationem et asignationem prefatae canonicae facio ut perpetuo Gerundensis conventus libere et quiete habeat et possideat supradictam ecclesiam cum omni jure suo sine aliquo impedimento mei meorumque successorum aliqua ratione interposito possessuro vel possessuris corporaliter jam dictam ecclesiam cum omni jure suo preposito vel prepositis supradictorum mensium. Si quis vero contra huiusmodi donationem et assignationem praelibatae canonicae factam venire voluerit, nil ei prosit, sed anathematis calculo percellatur, hoc dono firmo firmiter omni tempore persistente. 

Actum est hoc X kalendas novembris anno Incarnationis Dominicae 

MCLXXII, anno XXXVI, regni Leodovici Regis Junioris. = Guielmus Dei gratia Gerundensis Episcopus. = Arnallus Biusuldunensis Archilevita. = Poncius Dei dignacione Dertusensis Episcopus +. = + Raimundus Gerundensis Archilevita. = Arnallus Impuritanensis Archilevita. = Petrus de Petra incisa. = + Guillermus Gerundensis ecclesiae Sacrista. = + Guillermus Gerundensis Precentor = + Petrus de Monte acuto levita. = + Raimundus de Terrades levita. = Deusdedit levita. = + Ardallus de Far. = + Ego Petrus de Malanno rogatus testis subscribo. = Petrus de Pineto presbiter et canonicus. = Sig+num Guillermi Sancti Stefani. = Bernardus de Biannia presbiter. + Guilermus de Impuriis. = Bernardus de Monte acuto levita et canonicus. = Petrus presbiter et Sacrista. = Arnallus de Rupecurva. = Petrus presbiter. = Gaucefredus presbiter. = Arnallus de Constantinis presbiter et prepositus istius prepositurae. = Guilelmus presbiter. = Arnaldus de Darnitiis. = + Bernardus Torti Tesaurarius. = + Bertrandus de Paleria. = Guilermus Raimundi presbiter. = + Signum Arnalli statoris. = Berengarius Arnalli de Campo Maiori. = Berengarius de rudiliis. = Raimundus subdiachonus qui hoc scripsit die et anno quo supra cum literis rasis et emendatis in XI linea. 


XLIV.

De aureo numero dando cuilibet canonico euntibus ad studium ex bonis canonicae et etiam per prepositos in simul XII aureos. (Vid. pág. 149.) 

Ex Libr. virid. Capit. eccl. Gerund. fol. CVII. 


Equitatis ordo efflagitat et ratio deposcit ut qui se ipsos exhinaniunt amore scientiae et corpora sua subdunt pluribus periculis quatinus eorum necessitas in aliquo relevetur. Hinc est quod ego Guillermus Dei gratia Gerundensis Episcopus comuni conniventia ac praecibus totius Capituli mei dono atque perpetuo constituo quod quicumque ex canonicis Gerundensis ecclesiae causa discendi iter arripuerit vel arripuerint, habeat vel habeant ex bonis canonicae de unoquoque mense unum optimum aureum boni auri et recti pensi annuatim, quamdiu fuerit vel fuerint in scolis. Praepositi autem Gerundensis canonicae simul persolvant XII aureos cuilibet canonico vel quibuslibet canonicis Gerundensis ecclesiae eunti vel euntibus ad scolas in principio itineris sui. Anno vero revoluto si canonicus Gerundensis vel canonici Gerundenses moram fecerit vel fecerint in scolis, similiter XII aureos habeant a Praepositis praedictae canonicae et sic fiat per singulos annos donec redeat vel redeant. Et dentur praedicti aurei optimi nuntio vel nuntiis, mandatario vel mandatariis canonici vel canonicorum studentis vel studentium sine mora. Si vero aliquis ex canonicis studentibus infra tempus datae vel acceptae peccuniae redierit, acceptum aureum vel acceptos aureos Praeposito vel Praepositis restituat. Quod si facere contempserit, praebenda illorum mensium careat, de quibus peccuniam acceperat. Praedictam autem constitutionem ratam facimus et omni tempore eam illaesam manere volumus a nobis successoribusque nostris ac Gerundensis ecclesiae canonicis. Si quis vero quod absit contra huiusmodi constitutionem venire temptaverit, anathematis vinculo percellatur et portio sua sit cum Juda proditore et pereat anima eius de terra viventium, hac Constitutione omni tempore firma firmiter persistente. Actum est hoc VIII idus januarii anno XXXVI regni Regis Leudovici Junioris, anno MCLXX tertio ab Incarnato Dei Filio. = Guillermus Dei gratia Gerundensis Episcopus. = Pontius Dei dignatione Dertusensis Episcopus. = Sig+num Arnallus Bisuldunensis Archilevita. = Arnallus Impuritanensis Archilevita. = + Ego Petrus de Malanno rogatus testis subscribo. = + Raimundus de Terrades ss. = Berengarius Arnalli de Campo Majori. = Sig+num Guillermi Sancti Stephani. = + Guillermus Gerundensis ecclesiae Sacrista. = + Raimundus Gerundensis Archilevita. = Berengarius de Crudiliis. + = G. Raimundi ss. = + Guillermus Gerundensis precentor. = Bernardus de Bianna presbiter et prepositus. = Petrus de Monteacuto levita. = + Berengarius Abbas Sancti Foelicis. = Berengarius de Colonico. = Deusdedit levita. = + Bertrandus de Paleria. = + Signum Arnall statoris. = Gaucefredus presbiter et prepositus ss. = Petrus presbiter ss. = + Gaufredus levita de Nudiniano. = Berengarius de Monteacuto. = + Guillermus de Quarciano levita. = Guillermus de Quarciano canonicus. = Arnaldus de Villafedant presbiter et canonicus. = Ego Gauferidus (Gaufredus) de Palafols rogatus testis subscripsi. = Arnalli de Constantinis ss. = Arnallus de Rupe curva ss. = Ego magister Ricardus ss. = Petrus presbiter et sacrista ss. = + Guillermus de Impuriis. = Petrus de Petra incisa. = Bernardus de Monte acuto. = + Dalmatius de Monte marino. = + Arnallus de Far ss. = Raimundus de Pineto presbiter et canonicus ss. = Guillermus 

presbiter de Sulgusta. = Jordanis levita scripsit hoc cum litteris rasis et emendatis in II et nona linea die et anno + quo supra. 


XLV.

Donatio censualis ab Episcopo Gerundensi facta: anno MCLXXXVI. (Vid. pág. 153.)

Ex Lib. virid. Capit. eccl. Gerunden. fol. CCVI. b. 


Sit notum cunctis quod ego Raymundus Dei gratia Gerundensis Episcopus dono tibi Berengario Ventri, et vestris perpetuo uni videlicet post alterum omnem bajuliam tocius mei honoris culti et heremi (cultivados y yermos) quem habeo modo in terminis Santae Mariae de Uliano, et omnem sajoniam per quam baiuliam accipias in toto praephato honore canabas et linos et legumina ortorum et porros et caules et omnes milcas et omnes squinas porchorum et ipsam vinogoliam et ipsos calamos et gallinas de trescol, et ipsos omnes quartos de Turrecella et mansum quem inhabitat Pontius Revengut, et mansum quem inhabitat Guillermus Isarn, sicut melius pater tuus eos habuit et tenuit condam. Et etiam omnia alia quaecumque ad bajuliam sive ad sayoniam (sajoniam; sajones, sayones; baiulus : baile, batlle) pertinent in omnibus praedictis locis. Et dono etiam similiter vobis et vestris perpetuo illum mansum qui fuit Berengarii Icardi cum omni honore culto et heremo qui ad illum mansum pertinent ubique. Et illum mansum et mansatam (masada) qui fuit Gaufredi Bernardi cum omni honore culto et heremo qui ad illum mansum pertinent ubique et quem tu ibi modo tenes et adhuc 

aliquo modo assecuturus es. Tali quidem conditione praedicta omnia vobis et vestris perpetuo dono uni post alterum, sicut dictum est, ut ea omnia habeatis et teneatis et de praedicta bajulia donetis mihi et successoribus meis semper annuatim unam albergam per quam dabitis unum porchum canonicalem et una esminam farinae ad mensuram de Monellis et unum sextarium vini sani, et duo paria cauponum, et duos sextarios cibariae. Et dabitis tercio anno unas toalyas quae habeant quinque alnas in longitudine et sex palmis in 

latitudine. Et insuper etiam dabitis singulis annis unum porchum vel duodecim solidos Barchinonenses. Et pro illo manso et honore qui fuit Berengarii Icardi dabitis singulis annis quinque migerias frumenti pro maneda. Et de illo manso et honore qui fuit Gaufridi Bernardi dabitis annuatim ad festum Sancti Foelicis duos solidos pro porcho. Et de omnibus expletis omnium illarum terrarum quartum fideliter. Et preterea habeatis haec omnia vos et vestri perpetuo sicut praefatum est, salvo meo jure et meorum successorum in omnibus. Et propter hoc recognosco me a vobis jam recepisse trescentos solidos Barchinonae, et est certum quod in jam dicto manso Poncii Revengut accipitis annuatim duos solidos et unam squinam porchi et unam gallinam pro trescol et in alio manso jam dicti Guillermi Isarni similiter annuatim duodecim denarios et quartum et braciaticum, et mediam calcaturam ex omnibus terris quas per vos tenet. Actum est hoc VII kalendas madii anno Dominicae Incarnationis millessimo CLXXXVI. = Sig+num Raymundi per Dei gratiam Gerundensis Episcopi. = Ego Gaufredus Gerundensis ecclesiae precentor ss. = Arnaldus de Villafedant. = Arnaldus de Far. = Guilermus Raymundi ss. = Berengarius Arnaldi de Campo majori. = Ego Guillermus de Ficulneis ss. = Arnaldus Bisuldunensis Archilevita. = Berengarius de Monte acuto.= Ego Alamannus (Alaman, Alamán, Alamany, Alemany) concedo. = B. de Monte Palatio +. = Deusdedit levita ss. = Berengarius de Colonico Judex signum. = Berengarius Siffredi subdiachonus qui hoc scripsit. = Ermengaudus publicus scriptor Gerunde ss. = Ego Arnaldus de Darniciis Gerundensis sacrista ss. = Berengarius presbiter et ecclesiae Uliani canonicus. 

XLVI.

Carta donationis pro institutione canonicae Augustinianae apud S. Vincentium de Rocca prope Gerundam anno MCLXXXVII. (Vid. pág. 153.)

Ex Lib. virid. Capitul. eccl. Gerunden. fol. 205. b. 

Ad honorem eternae Deitatis Patris et Filii et Spiritus Sancti, unius Dei vivi et veri, cui soli servire regnare est, et quem laudare vivere est, et Beatissimae Dei Genitricis Mariae et omnium Sanctorum Jhesu Christi, ego Raymundus Gerundensis Archilevita consilio et voluntate Domini Raymundi per Dei gratiam Gerundensis Episcopi, et canonicorum Gerundensis ecclesiae oratorium Sancti Vincentii de Rocha quod est juxta fluvium Ticeris (río Ter) in honore mei archidiachonatus in loco qui dicitur Podium (Puig) sive Mons Sancti Juliani, in remissionem peccatorum meorum et salutem animae meae et Episcoporum Gerundensium et sociorum eiusdem ecclesiae ab omni mea juredictione exhimo et subtraho tali modo quod incolentes locum illum et qui coluerint terras cultas quasimodo ibi habent vel habebunt Deo dante consilio meo meorumque successorum et Gerundensis Episcopi libere quiete in pace sicut melius potest dici vel intelligi ad eorum utilitatem et libertatem habeant et possideant. Ita quod ego jure dominii archidiachonatus vel alio quolibet modo aliquid in omni loco dominacionis illius loci non exhigam nec exhigere possim, nec aliquis per me aliqua ratione, nec aliquis successorum meorum perpetuo. Clerici autem qui inhabitant locum illum et qui inhabitaturi sunt divinitate propitiante sint sine proprio et vivant secundum regulam beati Augustini, et sint eis omnia comunia. Et distribuant unicuique prout quidquid opus fuerit juxta facultatem et possibilitatem illius loci. In loco autem isto venerabili Gerundensis ecclesia preter reverentiam et hobedientiam et quod ad statutam Synodum fratres veniat vel unus de Collegio nichil exhigat, nisi illud quod exhigeret in aliis monasteriis suae diocesis, et hoc secundum illius loci facultatem et qualitatem, adhibita omni modo providentia et cautela propter timorem et amorem Domini nostri Jhesu Christi. Si quis autem contra huiusmodi statutum venire attemptaverit, anathematis vinculo percellatur, et portio eius sit cum Juda Scarioth, qui Dominum prodidit, et duplici contritione conterat eum Dominus Deus noster. Comorantes autem in loco predicto ad servitium Altissimi, et defendentes locum, benefatientes illi loco predicto visitet Oriens ex alto, et in presenti reddat eis centuplum, et in futuro det se ipsum in praemium qui est benedictus in saecula saeculorum. Pro illis autem qui huiusmodi statutum fecerunt et libertatem huic loco dederunt et consenserunt vel consentierint, et benefactoribus illius loci usque in finem mundi fundantur orationes apud Altissimum a fratribus existentibus et manentibus in ecclesia Sancti Vincencii de Rocha. Actum est hoc VI kalendas septembris anno Dominicae Incarnationis millessimo CLXXXVII. = Sig+num Raymundi per Dei gratiam Gerundensis Episcopi. = + Guillermus de Impuriis. = + Ego Gaufredus Gerundensis ecclesiae precentor ss. = + Raymundus Gerundensis Archilevita ss. = Arnaldus Bisuldunensis Archilevita. = Berengarius de Monte acuto +.= Guillermus Raymundi ss. = Arvasus presbiter. = Ego Gaufredus de Sancta Leocadia ss. = Deusdedit levita. = Ego Alamandus concedo. = B. de Monte palatio. = Arnaldus de Caciano presbiter ss. = Bernardus de Scala. = Sig+num Bonardelli. = Ego Cervianus de Monte acuto. = Bernardus de Monte acuto ss. = Arnaldus de Constantinis Sacrista secundus. = + Berengarius de Monte acuto. = Bernardus de Monte acuto ss. = Berengarius A. qui hoc laudo. = + Berengarius (pone Beregarius) Dei gratia Terraconae Archiepiscopus. = Sig+num Berengarii Siffredi, qui hoc scripsit die annoque prefixo. = Ermengaudus presbiter et publicus scriptor Gerundae ss. 

XLVII.

Constitutiones pacis et treguae editae Gerundae ab Ildefonso II Aragonum Rege, denuoque firmatae apud Villamfrancam Poenitentium (Villafranca del Penedés, Penades).

Ex Lib. virid. Capit. eccl. Gerunden. fol. 206. b. 

Cum divinarum et humanarum rerum tuitio ad neminem magis quam ad Principem pertinere dignoscatur, nichilque iam proprium debeat esse boni ac recti Principis quam injurias propulsare, bella sedare, pacem stabilire et informare, informatamque subditis conservandam tradere, ut de eo non incongruae dici et predicari possit quod a Principe Regum dictum est: Per me Reges regnant et potentes scribunt justitiam; ea propter anno ab Incarnatione Domini MCLXXXVIII. idus augusti habito super hoc tractatu et deliberatione apud Gerundam cum Berengario Venerabili Terraconensi Archiepiscopo, et quibusdam suffraganeis suis, omnibus quae magnatibus sive Baronibus terrae nostrae, quibus unanimiter justum et equum visum est comuni utilitati expedire, ut in tota terra nostra a Salsis (Salses) usque ad Tortosam et Ilerdam cum finibus suis pax et treuga instituatur, et nephanda raptorum et predonum audatia exterminetur. Nos qui per gratiam Dei in regno Aragonis et comitatu Barchinonae et provintiae preesse dinoscimus, cum predictorum omnium assensu et voluntate publicae utilitati providentes et saluti animae et parentum nostrorum consulere volentes, ecclesias omnes et personas religiosas cum omnibus rebus suis nostrae protectionis praesidio vallare, ac perpetuo munire disposuimus. Inde est quod omnibus tam clericis quam laycis qui in jam dicta terra nostra degere noscuntur, treugam et pacem secundum formam infra positam et prescriptam, tenendam et inviolabiliter conservandam injungimus, nosque et ad id observandam etiam in eos qui eam violaverint animadvertendum alligamus et astringimus. In primis igitur parentum nostrorum sequentes exempla cum consilio et voluntate supradictorum virorum ecclesias omnes et earum cimiteria quia spetiali censura hominum in bonis Dei intelliguntur sub perpetua pace et securitate constituimus. Ita quod nullus cuiuslibet professionis eas vel earum cimiteria vel sacraria cuiuscumque ecclesiae in circuitu constituta invadere aut infringere praesumat, nichilque inde abstrahere attemptet, feriendis huiusmodi statuti temeratoribus pena sacrilegii eiusdem loci Episcopo inferenda et satisfactione dupli dampni quod fecerint ei qui passus est, praestanda. Ecclesias quoque incastellatas sub eadem pacis et treugue securitate constituimus. Ita tamen ne aliquis in eisdem ecclesiis praedam vel alia malefitia congreget vel guerram inde faciat. Quod si contra factum fuerit, quaerimonia ad Episcopum in cuius episcopatu comissum fuerit, et ad nos sive Baiulum nostrum deferatur, et ex tunc auctoritate nostra et Episcopi vel quod comissum fuerit emendetur vel a pace predicta ecclesia sequestretur. Dominicaturas quoque Episcoporum et canonicorum et monasteriorum et omnium clericorum sive res eorum sub eadem pacis securitate constituimus poena duplae restitutionis inminente eis qui eas invadere vel dampnum dare praesumpserint. Set et clericos, monachos, sanctimoniales et viduas eorumque res omnes sub eadem pacis defensione constituimus; ita quod nemo eos aprehendat, nichilque eis injuriae inferat, nisi in maleficiis inventi fuerint. Si quis vero in aliquem istorum violentas manus injecerit, vel eis aliquid abstulerit, ablata in duplum restituat, et de injuria nichilominus juditio Episcopi in cuius diocesi factum fuerit ille satisfatiat, et insuper sacrilegii penam Episcopo dependat. Immunitates quoque templi et hospitalis Jherosolimitani, et Dominici Sepulcri, necnon et aliorum locorum venerabilium, set et eorundem locorum venerabiles fratres cum omnibus rebus suis sub eadem pacis defensione et poenae interminatione pariter cum clericis et aliorum locorum venerabilium, set et eorumdem locorum venerabiles fratres cum omnibus rebus suis sub eadem pacis defensione et poenae interminatione pariter cum clericis et eorum rebus et ecclesiis constituimus. Villanos et villanas et omnes res eorum tam mobiles quam se moventes, videlicet, boves, asinos, asinas, equos et equas, oves et porchos, ceteraque animalia sive siu apta ad arandum sive non sub pacis et treugae securitate (pone securatate) ita constituimus, ut nullus cuiuslibet professionis eos capiat vel alias in corpore proprio vel in rebus mobilibus dampnum eis inferat, nisi in maleficiis inventi fuerint, vel in cavalcatis cum dominis suis vel cum aliis ierint, vel cum armis contra aliquem exierint. Set et tunc cum reversi fuerint de cavalcatis securitatem eis praestamus, si in ipsis cavalcatis dampnum dederint ei qui propter culpam propriam a predicta treuga fuerit exclusus. Item constituimus ne aliquis mansiones villanorum diruat vel incendat, vel alias ignem ad nocendum subponat, neque oliveta succidat, vomeres et alia instrumenta aratoria sint in eadem pace, vel ille vel illa qui cum predictis animalibus araverit vel ea gubernaverit cum omnibus quae secum portaverit vel habuerit eadem pace muniatur. Et nullus homo ea animalia aratoria pro pluvo, vel alia occasione capere vel rapere presumat; servata tamen exceptione rusticorum qui debitores vel fidejussores sunt pro aliis non dominis tamen ut inferius continetur. Si quis contra huiusmodi constitutionem venerint, liceat (parece una ll) ei infra XV dies a tempore comonitionis ab Episcopo et domini Regis vicario simpliciter malefitium restituere nulla alia poena adjecta, nisi LX solidos quos emendet pro treuga fracta, nisi fuerit tale factum quod importet aliquam poenam secundum tenorem consuetudinis scripte praestandis insuper, si fuerit. Si vero infra praefatos XV dies noluerit restituere malefitium illud, prout proxime dictum est, cogatur inferre simplum vel duplum qualitate dampni inspecta, prout tenor consuetudinis scripte se habuerit cum poena similiter LX solidorum. Quod si commonitus neutrum facere voluerit, a predicta treuga malefactor et eius coadjutores separati intelligantur, ita quod si aliquod malum propter hoc eis allatum fuerit, non requiratur pro pace et treuga fracta, servata tamen pace animalium aratoriorum et instrumentorum suorum et incendii. Set si malefactor et adjutores eius jam dicto quaerelanti ullum malum fecerint emendetur pro pace fracta. Preterea constituimus ut si forte duo vel tres aut plures homines alicuius militis vel cuiuscumque domini alicubi locorum sibi invicem rixati fuerint, quodcumque dampnum sibi inferant, vel ex quacumque alia causa controversiam habeant, lis apud dominos eorum exagitur et terminetur. Si vero diversos habuerint dominos statuimus ut justitiae plenitudinem ad invicem exhibeant et juditio eorum dominorum causa dicta debito fine terminetur. Verumptamen si infra XX dies domini eorum justitiae plenitudinem inter eos exhibere noluerint, liceat post eosdem XX dies transactos praedictis hominibus quaerimoniam suam apud Episcopum et vicarium Regis deponere, et per eos ut supra statutum est vindicta pacis et treugae sumatur. Item terras in contentione positas nullus villanus laboret, ex quo constiterit apud judicem ordinarium possessores (pone possesores) nolle stare justitiae. Si vero bis vel ter (2 o 3) comonitus eas laboraverit, et propterea dampnum susceperit, non requiratur pro pace fracta preter mortem et debilitationem personarum, et salva pace bestiarum in usum laborationis (laborar; aratione; llaurar) deditarum et incendii. Nolumus enim quod propter quaerimoniam rusticorum aratoria animalia depredentur, invadantur et disperdantur. Si quis autem debitor vel fidejussor extiterit et satisfacere creditori non curaverit, de suo proprio pignoretur, nec pro pace fracta habeatur, servata tamen pace bestiarum in usum laborationum deditarum et incendii, in eo videlicet casa ubi quis pro domino suo fidejussor extiterit. Item decernimus ne quis cuiuscumque professionis licentiam habeat pignorandi aliquem rusticorum vel bajulorum ex contractu domini sui, prout proxime supradictum est, pena fractae pacis imminente illi qui contra fecerit, nisi debitor aut fidejussor pro domino suo extiterit, exceptis illis bajulis qui militibus sicut scriptum usaticum comparantur, nisi debitor aut fidejussor pro domino suo extiterit. Item cum sit de proposito nostro unicuique jus suum servare et malignitatibus quorundam in quantum possumus occurrere qui de dampnis datis et possesionibus ab ipsis detentis a quibuslibet conventi et legitime citati in jure respondere negligunt, exclusis primo ipsis contumacibus, et separatis a treuga et securitate supradicta et excomunione Episcopi subsecuta. In hiis duobus casibus damus licentiam pignorandi ipsis actoribus et res eorum accipiendi et etiam rusticorum suorum, salvis tamen animalibus aratoriis et incendio. Conventos autem a dominis suis de traditione sive de bausia qui secundum consuetudinem scriptam innocentiam suam purgare noluerint, ab hac pace sive securitate tam eos cum hominibus et honoribus suis quam eorum coadjutores excludimus et excipimus. Salvitates quoque tocius terrae nostrae tam novas quam antiquitus constitutas sub praedicta pace et securitate ponimus et constituimus. Fures et latrones et eorum receptatores, si malum quod fecerint restituere noluerint et directum facere contempserint, a predicta pace et securitate secludimus (: excluimos). Item constituimus (pone con-tituimus) quod si malefactor amonitus ab Episcopo vel vicario domini Regis subjacens excomunicationis vinculo predicto modo satisfacere noluerit, Episcopus cum vicario domini Regis congreget exercitus totius suae diocesis in hunc modum ut unus homo de unoquoque manso sequatur exercitum, et si competens vindicta a malefactore sumatur. Quod si mansi inhabitator ad congregationem exercitus unum hominem mittere noluerit, excomunicetur ab Episcopo et tamdiu excomunicationis vinculo subjaceat, donec sit satisfactum Episcopo et vicario arbitrio eorum. Preterea constituimus quod si Episcopus neglexerint exhibere suam justitiam, et malefactoribus amore vel timore malefactorum non possit ipse Episcopus vel homines sui tamdiu in nostra curia vel in nostris vicariis invenire justitiam, quamdiu negligentiam suam non emendaverit, liceat vicario ipsum malefactorem excludere a pace supradicta. Item constituimus quod si malefactor noluerit resarcire comissum, prout superius dictum est, ab Episcopo et vicario domini Regis amonitus et propter contumatiam ejus Episcopus et vicarius cavalcadas ad sumendam vindictam super induxerint et ibi Episcopus et vicarius expensas fecerint vel alia dampna inde contraxerint, ut restituantur expensae et cetera dampna arbitrio Episcopi et vicarii. Item vias publicas sive caminos vel stratas in tali securitate pono et constituo ut nullus inde iter agentes sub pace comprehensos invadat vel in corpore proprio sive rebus suis aliquid injuriae vel molestiae inferat. Quod si quis contra fecerit, in duplum restituat et poenam LX solidorum inferat. Preterea illud constituendum esse et firmiter observandum censuimus sub eadem treuga et pace dies dominicas esse, festivitates omnium Apostolorum, Adventum Domini usque ad octavas Circumcisionis, et Quadragessimam (Cuaresma) usque ad octavas Paschae, diem quoque Ascensionis Dominicae, necnon Sanctum Penthecosten cum octavis suis, et tres festivitates Sanctae Mariae, et festivitatem Sancti Johannis Babtistae, et Sancti Michaelis, et omnium Sanctorum, et Sancti Foelicis Gerundae. Et preterea sciendum est quod predicta poena LX solidorum dividatur pariter inter nos et Episcopum cum medietate dupli. Alia medietas dupli applicetur illi qui dampnum passus est. Item volumus quod occassione huius constitutionis in nullo derogetur usatico (uso, usatge; + consuetudine : costumbre; más usado en plural, usaticos, consuetudines) scripto, scilicet, in dandis potestatibus castrorum a vassallis dominis suis, sive in restituendis vassallis vel omnibus aliis. Item statuimus quod si aliquis contra consuetudinem scriptam venire presumpserit, si dampnum sibi vel suis coadjutoribus datum fuerit, non requiratur nec emendetur pro pace fracta. Item statuimus, quod si pro pastu pecoris (pécora) oves vel boves vel alia quaelibet animalia ducta aut inclusa fuerint, non requirantur nec emendentur pro pace fracta. Item omnibus sit manifestum, quod nos promittimus quod de cetero non aliquid exhigamus occasione bovatici vel constitutae pacis ab aliquibus hominibus constitutis a Salsis usque Ilerdam et Tortosam et in suis finibus. Promittimus quod non constituamus in tota supradicta terra vicarium nisi Cathalanum

Ut autem haec omnia supradicta melius et firmius observentur, ego Ildephonsus Dei gratia Comes Rex Aragone, Comes Barchinonae, et Marchio Provintiae in Penitense apud Villamfrancham juro tactis corporaliter sacrosanctis Evangeliis omnia supradicta me bona fide observaturum, si Deus me adjuvet, et haec sacrosancta Evangelia, et observari faciam. = Signum + Ildephonsi Regis Aragonae, Comitis Barchinonae, et Marchio Provintiae


XLVIII.

Fundatio monasterii canonicorum ordinis S. Augustini in ecclesia S. Mariae de Olivis in dioecesi Gerundensi. (V. pág. 157.)

Ex transl. in arch. eccl. Gerun.

Hoc est translatum fideliter sumptum quod sic incipit. In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti unius Dei vivi et veri, per quem cuncta subsistunt, qui neminem vult perire, sed ad agnitionem veritatis venire, et salvat sperantes in se faciens solem suum oriri super bonos et malos, malis dando spatium poenitendi, bonis potestatem filios Dei fieri, ego Raimundus Gerundensis Archilevita, gratia Dei previa, favente Gaufrido per Dei dispositionem Gerundensi Episcopo et canonicis eiusdem ecclesiae assensum prebentibus in remissionem peccatorum meorum et salutem animae meae et omnium hoc volencium et exoptantium ecclesiam Sanctae Mariae de Olivis quae sita est in parroechia Sancti Stephani de Ecclesiis albis et eius suffraganea ab omni jure mei archidiaconatus meorumque successorum et eiusdem ecclesiae Sancti Stephani de Ecclesiis albis jurisdictione exuo et subtraho cum habitis et habendis in perpetuum, prout melius potest dici vel intelligi aut excogitari, ad utilitatem et libertatem et comodum illius loci. Tali modo quod clerici inhabitantes locum illum, et qui inhabitaverint propitiante divinitate, habeant et possideant libere et quiete quae divina dignacio dedit, et dignabitur dare; ita quod in omni loco dominacionis illius loci nichil exigat aliqua vivens persona aliquo tempore. Haec autem constitutio pro tali bono facta est quod Bernardus Nigrel qui modo illi loco preest, et est quasi fundator illius loci, omnibus die... sit illi loco, et vivat secundum regulam et professionem Beati Augustini, et eius successores amodo et usque in sempiternum, et sint ibi canonici regulares per... serviant Deo, et numerus eorum sit secundum loci possibilitatem quibus omnia sint comunia, et distribuatur unicuique, prout cuique opus fuerit ab eorum Preposito juxta loci facultatem. In ecclesia autem Sanctae Mariae de Olivis Gerundensis ecclesia preter reverentiam et obedientiam et sinodi visitationem nichil exigat, nisi quod exigeret in aliis monasteriis sui episcopatus et hoc secundum modum et tenuitatem illius loci adhibita in omnibus providencia et diligenti cautela propter timorem et amorem Domini nostri Jhesu Christi. Si quis autem contra hanc... quod Deus avertat, anathematis vinculo percellatur, et nisi resipuerit operiatur diploide confusionis; ita quod in corpore... et cui placuerit induatur stola geminae glorificationis; ita quod in utroque homine sit glorificatus. Fratres autem commorantes in predicto loco ad servitium et honorem Dei et gloriosae Virginis Mariae et omnium Sanctorum Jhesu Christi, et benefacientes illi loco, et defendentes illum locum et visitantes praedictam ecclesiam Beatissimae Virginis Mariae quae tanto attentius et affectuosius et uberius pre omnibus Sanctis Filium suum implorat, et celerius optinet quanto excellentius et gloriosius et sapientius eum adorat, et vicinius ei assidet, visitet oriens ex alto Deus omnium, Splendor paterni luminis propter nomen gloriae suae quod est magnum, et in presenti reddat eis centuplum et in futuro det se ipsum in premium, qui est benedictus in saecula. Pro illis autem qui hanc constitutionem fecerunt et consenserunt vel consenserint, et pro benefactoribus et deffensoribus jam dictae ecclesiae Virginis Mariae fundantur preces apud Altissimum usque in finem mundi a fratribus commorantibus in predicto loco venerabili.

Actum est hoc XII kalendas novembris, anno ab Incarnatione Domini MCXCVII. = Raimundus gratia Dei Terrachonensis Archiepiscopus. = + Gaufridi gratia Dei Gerundensis Episcopi. = Ego R. de Rochabertino Abbas Sancti Felicis et Terrachonensis Archidiaconus confirmo. = + Raimundus Gerundensis Archilevita. = Arnallus Bisuldunensis Archilevita. = + Arnallus precentor. = + Petrus de Curtsavino + Gerundensis Sacrista. = Ego Gaufredo de Sterria subscribo. = B. de Montepalacio (Montpalau). = Berengarius Geraldi. = Ego Egidius presbiter subscribo. = Sig+num Bonardelli presbiteri. = Petrus de Locustaria presbiter et Sacrista secundus. = G. de Villanova. = Arnallus de Fonte cooperto (: cooperta : Fontcuberta, Foncuberta, Fontcouverte del Languedoc - Rosellón) + presbiter. = Ego magister Bertrandus sacerdos et canonicus Sanctae Mariae Sedis Gerundae subscribo. = Arnallus presbiter. = Arnallus de Caciano presbiter et canonicus subscribo. = Vielmus de Quartiano. = Arnallus de Villafredant (Villafedant más arriba). = Petri de Pineto. = + B. de Monte acuto. = + Berengarius presbiter subscribo = Sig+num Berengarii de Galliners. = Ego Cervianus subscribo. = Gros Guillermus ita concedit carmina dicta. = Arnallus capellanus qui hoc rogatus scripsi die annoque prefixo. = Ermengaudus presbiter et publicus scriptor Gerundae subscribo. = Sig+num Johannis de Porchariis qui hoc nonas augusti anno Domini millesimo CC sexagessimo secundo fideliter translatavit.

XLIX.

Constitutiones pacis et treguae Dertusae conditae: anno MCCXXV (1225). (Vid. pág. 163.)

Ex. arch. eccl. Gerund.

In Christi nomine, notum sit cunctis quod cum Nos Jachobus Dei gratia Rex Aragonum, Comes Barchinonae et Dominus Montispessulani (una de las variantes de Montpellier) Crucem sumserimus ad expugnandas barbaras nationes voccatis venerabilibus Patribus S. Archiepiscopo Terraconae et Episcopis ac nobilibus civibus Cataloniae ut apud Dertusam (Tortosa) omnes pariter convenirent daretur nobis consilium et juvamen ad Crucis negocium promovendum dicti Archiepiscopus, et Vicensis, Barchinonae, Ilerdensis, Dertusensis Episcopi, Fr. Bremundus de Monte Arencho, Magister Hospitalis et B. de Campanis, Comendator Rippariae, G. de Montechatano (Montechateno : Moncada), Vicecomes Biarni, R. de Cerveria, G. de Cervilione, R. de Montecathano, G. R. Seneschalchus, B. de Portella pro se, et pro A. de Castrobono et pro R. Gaucerandi, G. de Claromonte pro se, et R. Alamanni et F. de Sancto Martino, G. de Sancto Vincentio pro se et pro G. Umberti et G. de Palafollis, P. de Montegrino pro se et pro Poncio Guillermi fratre suo, et pro D. de Rochabertino. Item de civitatibus: de Barchinona, B. Burgeti, viccarius, et P. Gruni, R. de Plicamanibus (Plegamans), B. de Salzeto, B. Barutini. De Gerunda, A. de Bisulduno, baiulus, Martinetus de Vicco. De Ilerda, R. Respositarius, R. Rotundi, P. Sancii et universi probi homines et populus Dertusensis et multi alii clerici, milites, cives et probi homines convenerunt. Et quia tempus instabat nostri exercitus faciendi et mora periculum generabat ibi de reformatione pacis et treuguae et statu terrae in melius reducendo cum ipsis tractavimus diligenter et habitis deliberatione et consilio salutari paces et treguas in Catalonia a Cincha (Cinca) usque ad Salschis (Salses) formavimus in hunc modum. In primis parentum nostrorum sequentes vestigia, catedrales, ecclesias et omnes alias et cimiteria et sacraria sub pace et tregua constituimus, ita quod nullus eas vel earum cimiteria facta vel facienda presumat invadere vel infringere, nichilque inde abstraere attemptet temeratoribus pena sacrilegii faciendas quam Episcopus diocesanus habeat dampno in duplum dampnum passo primo integriter restituto. Ecclesias quoque incastellatas sub eadem pacis et treguae deffensione constituimus: ita tamen quod si raptores vel fures in eisdem ecclesiis praedicta vel alias maleficia congregaverint quaerimonia apud Episcopum in cuius episcopatu comissum fuerit et ad nostrum viccarium defferatur, et ex tunc per nostrum judicium quod comissum fuerit emendetur, vel a parte praedictae ecclesiae sequestretur. Dominicaturas quoque Episcoporum, clericorum, canonicorum, et monasteriorum, et ecclesiarum, et dominicaturas nostras sub eadem pace et securitate constituimus. Item sub eisdem pace et tregua constituimus omnes clericos in quocumque ordine sint constituti, et res eorum mobiles et immobiles et se moventes. Item sub eadem pace constituimus omnes homines et possesiones clericorum et bona eorum mobilia et inmobilia ac se moventia. Item sub eadem pace sint venerabiles domus templi et hospitalis Jherusalem et omnia monasteria et eorum gragias, et quaelibet alia loca religiosa, et alia quaelibet hospitalia et omnes homines et possesiones eorum et omnes alias res mobiles et inmobiles et se moventes. Sub hac etiam pace sint viduae, pupilli et orfani et omnes miserabiles personae et res eorum mobiles et inmobiles et se moventes. Item sub hac pace sint castra, villae, mansi, domus et possesiones magnatum et aliorum omnium militum et alias res eorum et suorum hominum sive sint alodio sive feudae. Item sub hac pace sint cives burgenses et omnes alii castrorum et villarum Cataloniae, et villarum ecclesiasticarum et locorum religiosorum habitatores et omnes res eorum et jura, et omnes possesiones quae ab eisdem uno vel diversis locis et uno vel diversis titulis possidentur. Item sub eadem pace sint camini et stratae, et omnes homines tam domestici quam peregrini, mercatores et omnes alii per eas euntes et redeuntes cum omnibus quae secum duxerint et portaverint. Item sub hac pace sint Judei, Sarraceni qui videlicet sub fide et custodia regia in Catalonia habitant, et omnes res et possesiones eorum. Item sub hac pace sint villani et villanae sive pagenses vel rustici omnium ecclesiasticorum et clericorum et locorum religiosorum, militum burgensium et civium et omnes res eorum mobiles et inmobiles et se moventes, et animalia aratoria oves et boves, equos et equas, asinos et asinas, et omnia alia animalia grosa (:grossa) et minuta (minuda, menuda), et omnia alia bona rusticorum et rusticarum ad jus militum pertinencium sive sint de alodiis militum sive de feudis. Item sub hac pace sint omnia molendina, columbaria, pallearia, mansi, domus, oliveta, campi et vineae, et omnes arbores cuiuscumque generis sunt, triliae, orti et ortales et generaliter omnia alia quae possunt ab homine possideri, et etiam quasi possideri, et omnes homines et foeminae cuiuscumque sint conditionis et sexus, exceptis militibus et filiis eorum a XV annis et supra, qui inter se guerram habuerint cum toto suo arnisio et exceptis propriis hominibus quos dominis suis liceat in camino vel extra capere. Item sub eadem pace sint omnes homines cuiuscumque sint conditionis dignitatis vel sexus aut ordinis ad nostram curiam venientes, stantes et etiam redeuntes quousque ad propria sint reversi et postea. Item sub eadem pace sint guidatica nostra et sigilla et antecessores nostrorum et censualia et pennones atque omnia regalia nostra. Item statuimus quod nullus mercator extraneus pignoratus in villa vel extra villam, nisi debitor fuerit principalis aut pro alio fideiussor vel non fuerit inventa juris fatiga in villa unde ipse mercator fuerit manifesta, in quibus etiam casibus in villa solummodo auctoritate nostri vicarii pignorentur. Item sub hac pace statuimus quod si quis miles vel aliquis super pace et treuga fractis sive quibuslibet dampnis datis de aliquo alio conquaeratur et reus monitus a vicario noluerit ei sicut debuerat respondere vel alias satisfacere, ostendat hoc vicarius Episcopo diocesiano ut moneat eum quod satisfaciat quaerelanti. Et si amonitus haec recuperare noluerit excomunicetur ab Episcopo et a vicario, et paciarii excludantur a pace et treugua ipse et res suae et ad satisfactionem vicarius eum districte compellat; et si forte Episcopus fuerit negligens, vicarius nichilominus compellat malefactorem ad satisfactionem. Item sub hac pace statuimus quod nullus miles vel aliquis propter guerram vel aliud factum ignem mittat ad nocendum alicui. Item sub hac pace statuimus quod si aliquis nobilis aliquem militem suum reptaverit vel aliam aliquam quaerimoniam de eo habuerit, et ipse miles velit se escundire de reptamento illo secundum usaticos Barchinonae et de aliis quaerimoniis directum facere secundum quod debuerit eundem Dominum supra illum suum militem, juvare et defendere teneamur. Item sub hac pace statuimus quod nullus portet fundibulum gussiam vel gatam aut aliquod aliud ingenium contra aliquem sine spetiali nostra licentia vel mandato non trahat cum eis, nisi de hoc abeat a nobis vel antecessoribus nostris privilegium spetiale. Item sub hac pace statuimus quod nullus vicarius aut baiulus vel miles aut filius militis seu quilibet alius faciat questiam de blado nisi in suis propriis hominibus. Quicumque autem hanc pacem intra X dies ex quo ammonitus fuerit jurare noluerit ab hac pacis constitutione eum onmibus rebus suis excludantur et si forte dampnum aliquod dederit seu injuriam intulerit, his qui sub hac pace nostra fuerit per vicarium nostrum ad satisfaciendum compellatur secundum formam pacis. Malum autem quod sibi factum fuerit numquam ei emendetur pro pace et treugua. Item statuimus quod si quis contra tenorem pacis ceperit aliquem hominem in hac pace constitutum, statim teneat se de pace et treugua eiectum et omnia loca similiter receperint et in quibus captum tenuerint cum assensu vel voluntate Domini ipsius loci et quicquid damni vel mali sibi et locis illis factum fuerit nullo unquam tempore emendetur, et si antea quam malum inde sibi fiat, captum restituit, per captionem faciat et det secundum quod in usaticis continetur: pro invasione autem pacis det pro poena CXX solidos Barchinonae de duplencho locis in quibus moneta Barchinonae currat. In locis autem in quibus moneta Jaccensis curret, det LX solidos, si ceperit militem vel clericum civem vel burgensem. Pro alio vero homine similiter fiat sicut in usaticis continetur et det pro poena XL solidos Barchinonae de duplencho in locis in quibus moneta curret. In locis autem in quibus moneta Jaccensis curret, det XX de qua poena habeat ille qui captus fuerit medietatem, et alia medietas inter Episcopum et vicarium equis porcionibus dividatur, poena nichilominus sacrilegii pro clerico capto Episcopo defferenda. Item de malefactis autem huc usque datis in pace et treugua datis vel alio modo malefactores autem restituant dampna data aut faciant in manu vicarii nostri justitiae complementum cuilibet quaerelanti. Ab hac pace excludimus omnes hereticos, fautores et receptores eorum et reptatores de baudia qui se noluerint escundire secundum usaticos Barchinonae et manifestos homicidas. Item statuimus quod si homines monasteriorum vel ecclesiarum vel aliorum locorum religiosorum inter se dampnum dederint in corpore sive in rebus, et quaerimonia ista ad vicarium Regis pervenerit, remittat eum vel eos ad dominos proprios; et si ipsi infra XV dies dampnum in posse dominorum suorum ressarcire noluerint deinde vicarius Regis accipiat pignus in propriis personis et causa illa fine debito terminetur sub eius examine. Item statuimus quod si quis tenuerit pignora ab aliquo nobile vel milite et ipse nobilis vel miles paces fregerit supra dictas, pignus sit creditoribus salvum in redditibus universis. Fortitudines vero per paces et vicarium diruantur et penitus destruantur, si dictus nobilis vel miles secundum formam pacis malefficium noluerit emendare. Item quilibet vicarius juret dictas paces se observaturum et defensurum et secundum formam pacis in omnibus processurum. Violatores autem pacis teneantur satisdare et pignora mittere in manu vicarii nostri unusquisque per se, si tamen Dominus qui eos ad malefacta duxerit vel ad guerram voluerit satisdare et pignora mittere pro se et militibus et aliis hominibus qui de domo et familia sua fuerint recipiantur. Item preterea statuimus quod nullus in mansis nostris vel ecclesiarum vel religiosorum locorum vel hominum in villa habitantium quicumque teneat invitis habitatoribus procurationes, albergas, acaptos sive exactiones aliquas exigere vel facere presumat: quod qui fecerit sicut pacis violator de pena teneatur et hoc totum intelligatur bona fide et bono intellectu. Item si quis vero praescriptam pacem in aliquo vel aliquibus capitulis violare presumpserit statim apud vicarium quaerimonia deponatur qui moneat invasorem, et si intra XV postquam amonitus semel tantum fuerit, noluerit malum quod dederit emendare vel quod juri pareat in manu eiusdem vicarii satisdationem per pignora tenenda ponere, ex tunc Episcopus excomunicet eum et deinde vicarius eiciat eum a pace et treugua et cum tota pace secundum quod ei visum fuerit in ipsum malefactorem et res suas insurgat, facturus ei et manifestis fautoribus suis dampnum quod poterit excepto quod ignem non immittat quousque in duplum restituat dampnum totum et expensas quas actor et vicarius cum tota pace fecerint in simplum restituat universas, et insuper pro poena CXX solidos de duplencho Barchinonae Episcopo et vicario solvat. Si illi qui paces fregerint fuerint milites vel eorum filii vel baiuli vel homines villarum rustici vero et omnes alii homines poenam prestent Episcopo et vicario XL solidos Barchinonae de duplencho in omnibus locis in quibus moneta Barchinonae currere consuevit. In aliis vero locis in quibus Jaccenses current, praestent Episcopo et vicario pro poena LX solidos Jaccenses, si illi qui paces fregerint fuerint milites vel eorum filii vel baiuli homines villarum. Rustici vero praestent Episcopo et vicario XX solidos et isti omnes denarii de poena et medietas dupli dampni dati per medium dividantur et una medietas sit Episcopi et altera medietas sit vicarii. Reliqua vero medietas dupli dampni dati sit actoris injuriam pacientis. Item statuimus quod si quis monetam Barchinonae vel Jaccensem falsaverit vel ad fundendum alicui portaverit vel aliquam bolzonadam de Catalonia extraxerit, tamquam monetae falsarius puniatur; et si quis cum deprehenderit de omnibusque penes eum invenerit, habeat primam partem et personam cum omnibus adducat et tradat vicario vel eius procuratori. Item volumus autem tam magnates et milites quam cives et habitatores castrorum atque villarum a XIIII annis et supra supradictam pacem jurent et bona fide observent. Quod si aliquis magnus vel miles vel cives vel castri seu villae habitator huius formam pacis infra VIII dies, postquam fuerint ex parte nostra commoniti jurare noluerint, sciant se cum rebus suis ex tunc positos extra pacem, et supra ipsum agravabimus manus nostras spiritualiter et temporaliter prout videmus expedire. Dominicaturas quoque canonicorum et monasteriorum sub eadem pacis securitatem constituo pena duplae restitutionis iminente eis qui eas invadere presumpserint. Sed etiam clericos, monachos, viduas, et sanctimoniales earumque res tam moviles quam immobiles sub eadem pacis defensione nostra auctoritate nostra constitutas nemo apprehendat et nichil eis vel in rebus suis injuriae vel dampni inferat, nisi in malificiis cum armis inventi fuerint. Tunc enim injuriam vel dampni quod ibidem passi fuerint sibi imputent et pro pace fracta non requiratur. Si vero alias aliquis in aliquem ipsorum istorum violentas manus ingescerit vel eis aliquid abstulerit, ablata in duplum restituat et de injuria nichilominus judicio Episcopi in cuius diocesi factum fuerit illis satisfaciat, sacrilegii vero poenam Episcopo deprehendat. Datum Dertusae IIII kalendas may, anno dominicae Incarnationis MCCXX quinto.

L.

Jacobi I Aragonum Regis promissio super distribuenda militibus regni Maioricarum parte, quam e Maurorum ditione eripere cogitabat. (Vid. pág. 166.)

Ex trans. autent. in arch. eccl. Gerund.

Hoc est translatum sumptum fideliter a quodam alio translato, cuius series, ut sequitur, sic se habet. Hoc est translatum fideliter factum a quodam instrumento Domini Regis per alphabetum diviso, tenor cuius talis est. In Christi nomine, manifestum sit omnibus quod Nos Jacobus Dei gratia Rex Aragonum, Comes Barchinonae et Dominus Montis pessulani promittimus vobis venerabilibus in Christo Patribus S. Dei gratia Terrachonensi Archiepiscopo, G. Vicensi, B. Barchinonae, et G. Gerundensi Episcopis, vobis quoque Fratri Bernardo de Campanes, tenenti locum Magistri et Preceptori Ripariae et Mirabeti, et vobis karissimo consanguineo nostro Nunone Sancii (Nuño Sanz), Hugoni Comiti Empuriarum, G. de Montecatano, Vicecomiti Biarne, R. de Montecatano, R. Alamanni, G. de Claramonte, et aliis omnibus qui nunc presentes estis in Terrachona, et debetis nobiscum personaliter profecisci ad insulas Mayoricas, Minoricas, Evizam et alias insulas, quae vocantur generaliter Balearas, ad expugnandas inde barbaras nationes, quod de tota terra civitatibus, villis, et castris, terris heremis et populatis, cum suis redditibus et rebus mobilibus et immobilibus, et exitibus universis, quae in hoc viatico adquirimus. Domino concedente, tam per terram quam per mare, lezdis, pedaticis, ribaticis, et aliis exitibus universis, dabimus vobis vel vestris justas porciones secundum numerum militum et hominum armatorum, quos vobiscum duxeritis, et nos similiter habeamus partem nostram praedictorum secundum numerum militum, et hominum armatorum, qui nobiscum fuerint, retentis nobis alcaceriis et staticis regnum in civitatibus ultra debitam porcionem nobis competentem. Et si forte Domino concedente, adquiremus in hoc viatico alias insulas vel terras sarracenorum, vel res mobiles vel immobiles per terram vel per mare, eodem modo inter nos et vos pro porcionibus ligitimis dividantur. Et omnes divisiones istae fiant per cognicionem Berengarii Barchinonae Episcopi, et G. Gerundensis Episcopi, Fratris B. de Campanis, Nunonis Sancii, Hugonis Comitis Empuriarum, G. de Montecatano, Vicecomitis Biarne (a: Addendus hic inter judices designatos R. de Montecatano, ut ex fine huius cartae liquet) per quorum etiam cognicionem assignentur ecclesiis et clericiis dominicaturae et redditus competentes. Item ad eorumdem cognicionem remaneat ibi in stabilimento et in retinimento terrae illi qui partem terrae habere voluerit, vel alios per se constituant deffensores. Porciones autem vestras quas ibi habebitis, vos et vestri teneatis per nos et succesores nostros ad nostram fidelitatem et consuetudinem Barchinonae: et detis nobis potestatem, quandocumque voluerimus, irati et paccati, et porciones quas inde habebitis possitis vendere et alienare, salva nostra fidelitate et dominio antedicto. Preterea omnes homines de terra nostra et aliunde venientes, qui hoc jurare voluerint, et venire nobiscum in viatico supradicto, habeant similiter partes suas ad cognicionem supradictorum. Volumus etiam et statuimus quod illi qui partem habuerint de terris illis, non possint gerreiare inter se, dum fuerint in partibus illis, nec guerram facere de terris illis. Ad maiorem securitatem omnium predictorum Nos Jacobus Rex predictus juramus per Deum, et haec sancta Evangelia coram posita, haec fideliter servaturos, et ducturos nobiscum ducentos milites. Datum apud Tarrachonam quinto kalendas septembris anno Domini MCC vicesimo nono. Postea in obsidione civitates Maioricae XIIII kalendas octobris fuerunt positi et electi de consensu Domini Regis et omnium predictorum in porcionibus faciendis loco Guillermi et R. de Montecatano, R. Alaman, et R. Bng. Dager, qui hoc jurarunt. Et cum eis similiter in porcionibus faciendis Eximinnus de Urrea, ac Petrus Cornelii qui hoc juraverunt. = Sig+num Jacobi Dei gratia Regis Aragonum, Comitis Barchinonae (pone Bachinonae) et Domini Montispessulani. = Sig+num Berengarii Barchinonae Episcopi, qui promitto in manu Domini S. Archiepiscopo Terrachonensi me iturum et ducturum usque ad C. milites, et quos potero servientes. = Sig+num Guillermi Gerundae Episcopi, qui promitto me iturum et ducturum milites quos potero et servientes. = Sig+num Fratris B. de Campanis, tenentis locum Magistri, qui promitto me iturum cum militibus, quos potero. = Sig+num Nunonis Sancii, qui juro me iturum et ducturum usque ad C. milites salvo jure meo et scuerio. = Sig+num Hugonis Comitis Empuriarum, qui juro me iturum et ducturum usque ad septuaginta milites, et servientes quos potero. = Sig+num Guillermi de Montecatano Vicecomitis Biarne qui juro me iturum et ducturum usque ad C. milites, et servientes quos potero, et juramus porciones terrarum et rerum facere, ut predictum est bona fide. = Sig+num Raymundi de Montecatano, qui juro me iturum et ducturum usque ad quinquaginta milites. = Sig+num R. Bg. de Ager, qui juro me iturum. = Sig+num B. de. Sancta Eugenia, et Gilaberti de Crusiles, qui juramus nos ituros et ducturos usque ad triginta milites. = Sig+num Raimundi Alaman, et Guillermi de Claromonte, qui juramus nos ituros et ducturos usque ad XXX milites. = Sig+num Geraldi de Cervilione. = Sig+num Ferrarii de Sancto Martino. = Sig+num Guillermi scribae qui mandato Domini Regis pro Guillermo de Sala notario suo hanc cartam scripsit loco, die et anno prefixis. = Sig+num Arnaldi Poncii notarrii testis. = Sig+num Guillermi Ferrari notarii publici Mayoricae testis.= Sig+num Petri Romei notarii publici Mayoricae testis, et Sig+num Berengarii de Rees notarii publici Mayoricae qui hoc translatum fideliter transcribi fecit, et cum originali suo fideliter de verbo ab (ad) verbum comprobavit, nichil de contingentibus pretermisso, et clausit idus februarii anno Domini MCCXL octavo. = Sig+num Andreae de Seva, notarii publici Mayoricae testis. = Sig+num Guillermi de Turri notarii publici Mayoricae testis. = Sig+num Guillermi Natalis notarii publici Mayoricae qui hoc translatum a suo originali fideliter sumptum scribi fecit, et clausit cum litteris suprapositis in XVI linea ubi dicitur R. de Montecatano, XVI kalendas aprilis, anno Domini millesimo CC octuagesimo octavo.