XII. Constitutiones, Dalmatium, Archiepum. 1420, prima synodo

XII.

Constitutiones editae per Reverendum Dnum. Dalmatium, Archiepum. Terrachon. in prima synodo per eum celebrata III. die madii anno a Nativitate Dni. M.CCCCXX., quae abs dubio est continuatio precedentis. (Vid. pág. 12.) 

De honestate vestium presbyterorum et clericorum.

Inter coeteros presbyterorum, beneficiatorum et aliorum clericorum excessus hic maxime inolevit quod spreta in vestibus forma ecclesiasticae honestatis, plurimum delectantur esse deformes, et cupiunt laycis conformari; quodque mente gerunt, habitu profitentur. 

Et quia dignum et salutare existit ut presbyteri et clerici in sacris ordinibus constituti non solum vitae sed morum refulgeant honestate; renovamus et inviolabiliter servari praecipimus Constitutionem provintialem per bonae memoriae Dnum. Petrum, inmediatum predecessorem ntrum. super vestibus clericorum factam incipientem:

Sacrorum Canonum, illam adjungentes constitutioni synodali per eundem ntrum. predecessorem super hiis editae, incipienti: Quia ad hoc sunt clericis etc., immutantes solum quoad longitudinem vestium, quas volumus esse talares, poenis earumdem constitutionum per hanc etiam adicientes quod transgressores constitutionum huiusmodi prima vice poenas ipsarum constitutionum incurrant; et secunda vice, ac inde quotiens culpables fuerint reperti; vestes amitant, et poenam decem librarum irremisibiliter nobis exolvant. 

De superpelliciis et almuciis deferendis.

Cum magna gravitate decenti et honesto habitu convenit presbyteros ecclesiastico officio et divino cultui interesse. Et cum in Constitutione synodali per bonae memoriae Dnum. Petrum, predecessorem nostrum incipientem: Cum honestas etc. sit salubriter statutum, quod quilibet clericus in sacris ordinibus constitutus, in missis, processionibus et dum dicet horas in ecclesia presente populo superpellicio sit indutus, et detur sibi obcio, ut utatur si voluerit almucia seu birreto; illam renovantes, adicimus in eadem, quod superpellicium, quod ipse clericus deferet, non sit ruptum, nec perforatum, sordidum sive turpe, sed decens, integrum atque mundum. Et quotiens presbyter quicumque illud deferet in officiis memoratis teneatur et habeat deferre almuciam; quam si in presenti non habet, infra unum annum primo venturum habere teneatur, et inde deferre, ut est dictum. Contrarium vero facientes, superpellicium sic ruptum sive laceratum, perforatum et sordidum amictant, et poenam quinque solidorum pro qualibet vice exolvant. Et si in habendo et deferendo almuciam defecerint, pro vice qualibet eadem poena plectatur; nimis enim videtur absurdum in sacris sordes negligere, quae dedecent etiam in profanis.

De alienatione rerum ecclesiasticarum, et obligatione ipsarum.

Fraudibus atque dolis, quae in damnum ecclesiarum, beneficiorum, anniversariorum, missarum, piarumque causarum et distributionum ac jurium eorundem, qui hactenus, ut sumus veridice informati, comissi sunt, et possunt faciliter comitti, opportunis obviare et providere remediis, quantum cum Deo possumus, salubriter cupientes, presenti Constitutione sanccimus, ne quis prior, rector seu curatus animarum ntrae. diocesis, presbyter vel clericus beneficiatus, causarum procurator vel administrator beneficiorum, anniversariorum, missarum, caritatum, distributionum vel aliarum quarumcumque piarum largitionum presumant vel possint calices, libros ecclesiasticos, vestimenta seu alia jocalia, ornamenta aut res mobiles, domos, terras, vineas, prata seu quaslibet alias possesiones, census, tertius, quartos, taschas, usaticha, agraria, redditus aut jura quaecumque ad ecclesias ipsas, beneficia, anniversaria, caritates et alias administrationes jam dictas quomodolibet pertinentia, vendere, dare, permutare, concedere, ypotechare, impignorare in emphiteosim seu in acaptum concedere, seu stabilire, aut ad longum tempus locare, vel quocumque alio modo et contractu alienare, sine licentia, firma et expreso consensu nostri vel Vicarii aut Officialis nostri in officialatu, aut Decani Montis albi in decanatu nostris. Quod si contrarium fuerit attemptatum, contractus huiusmodi sint irriti atque nulli; quodque transgresores huius statuti omne damnum et interesse ecclesiarum, beneficiorum, anniversariorum, caritatum et administrationum praedictarum de bonis propriis resarcire omnino teneantur, et poenam viginti librarum ipso facto incurrant ultra poenas a jure super hiis statutas. Verum quia ecclae. beneficia, et administraciones praedictae, et etiam nonnullae manumissoriae in civitate et dioc. nostris plura habent censualia, mortua a vulgo nuncupata, et alios redditus, qui et quae possunt redimi atque lui, et frequenter evenit quod rectores, beneficiati, manumissores vel alii de praedictis administrationem habentes, capitalia dictorum censualium et reddituum recipiunt, et illa retinent et expendunt, aut cum propinquis vel aliis minus utiliter contrahunt, aut illa retinendo assecurant, sicut volunt. Ex quibus ecclae. beneficia, anniversaria, caritates, manumissoriae, administrationes magna susceperunt usquequaque detrimenta et irreparabilia damna; sic super huiusmodi luicionibus et redemptionibus ducimus ordinandum, quod quotiens talis occurrerit casus, si fuerit in civitate Terrachon., rector ipse seu curatus, beneficiatus, manumissor vel administrationem habens illud praetium, sive capitale non recipiat, sed in posse Officialis nostri deponi faciat, et in Montis albo in posse Decani seu depositarii ipsorum. Et si extra civitatem vel villam praedictas dictae luiciones fiant, et pretia ex dispositione testatorum vel donatorum in posse quarumcumque devenerit personarum, aut forsan in posse ipsorum rectorum, beneficiatorum, manumissorum vel administrationum habentium illam praecii restitutionem, ipsi rectores, beneficiati, manumissores vel administrationem habentes eum totius negotii qualitate denunciare et notificare dicto nostro officiali in Officialatu et Decano in decanatu infra dies quindecim, postquam soluta fuerit seu restituta, omnino teneantur. Et pretium illud in aliam emptionem vel usus nequeat converti sine dictorum Officialis vel Decani licentia firma et expresso consensu. Contrarium vero facientes poenam viginti librarum ipso facto incurrant. Illi autem qui ad usque talia capitalia receperunt qualitercumque, et non sunt in aliam emptionem conversa; id nobis seu dictis Officiali vel Decano denuncient infra unum mensem, ut valeamus et valeant, sicut convenit, providere. Quicumque vero hoc celaverit et non revelaverit, ut est dictum, in poenam viginti quinti librarum incidat ipso facto. Et hanc constitutionem praecipimus per curatos in suis ecclesiis infra quindecim dies, cum ad eas redierint, clero et populo publicari, et etiam quibuscumque de hiis in eorum posse contrahentibus quociens casus occurrerit, ne creditores, vel alii super hiis valeant defraudari. Et si in hiis fuerint necgligentes, poenam centum solidorum incurrant.

LIX. Constitutiones Domini fratris Petri Barchinonensis Episcopi.

LIX.

Constitutiones Domini fratris Petri Barchinonensis Episcopi. (Vid. pág. 219.)

Ex cod. Barchin. ap. FF. Carmel. excalc.

Nos Petrus Dei gratia Barchinonensis Episcopus residentes in synodo in anno Domini M.CC.XLIII. kals. martii districte et in virtute obedientiae, ac sub poena excommunicationis praecipimus, et in periculo animarum mandamus quatinus omnes clerici dioc. Barchinon. in parrochialibus ecclesiis residentes, constitutiones venerabilis Patris J. quondam Sabinen. Episcopi, Apostolicae Sedis Legati, statuta etiam seu constitutiones quas Dominus Terrachon. in Valentino concilio vel aliis postmodum promulgavit conscribi faciant diligenter ac in eis intente studeant ut per eruditionem earum discant, qualiter in sacramentis ecclesiasticis et aliis quae continentur ibidem, oporteat se habere. Multum enim id profuturum et necessarium novimus ad eorum et parrochianorum suorum salutem. Et quoniam de hiis quae promulgata sunt, eis multotiens est injunctum, nec quidquam adhud observatum, statuimus ut quemcumque ex ipsis clericis usque ad festum Sancti Johannis prout ibi tradiderimus scribi non fecerit, nisi sit justo impedimento detentus, ex tunc beneficio quod habet noverit se suspensum. Sciantque cuncti ad observationem earum tam curam habentes quam alii sub poena excomunicationis firmiter se teneri secundum loca tamen gradus et ordines quae in ecclesia Dei sibi vendicare noscuntur. Nos autem cum per inquisitionem vel alias ipsos circa huius mandatum nostrum seu observationem ipsarum constitutionum invenerimus negligentes, cum instructionem eorum et plebis sibi commissae salutem plurimum affectemus, sic eos alias auctore Domino puniemus, quod poena unius propter suam atrocitatem alios castigabit. Sicque ergo faciant singuli quod cum ad eorum loca venerimus, sentiamus in eis id quod commendatione, non vituperatione sit dignum. 

De indumentis clericorum.

His vero quaedam adicienda decrevimus quod nullus videlicet clericus uxorem non habens, crines sibi omittat, et vestibus catabriatis induatur, comam luxuriare permittat, coronam deferentes clericalem, sed precise coronam deferens comam non nutriat: et tales vestes deponat. Quod si comam nutriverit, simul volens portare coronam, cum id satis ridiculosum videatur quod quasi divisus in duo talis Deo et mamonae sub quadam contrarietate servire contendat, ecclesia ipsum sub clericorum privilegio non defendet.

De clericis advocatis.

Item statuimus quod nullus clericus in sacris ordinibus constitutus coram Judice saeculari in negotiis saecularibus advocare praesumat, nec etiam in minoribus ordinibus constitutus qui beneficium ecclesiasticum habet unde comode valeat sustentari, nisi propriam causam vel ecclesiae suae fuerit prosecutus, vel nisi pro pupillo, vidua vel paupere aut aliis miserabilibus personis quae proprias causas administrare non possunt. Coeterum cum sacerdotis sit nulli nocere, omnibus autem velle prodesse, non sit sibi licitum etiam coram Judice ecclesiastico nisi pro se ipso et ecclesia sua, vel nisi necessitas immineat pro personis conjunctis aut miserabilibus postulare sine spetiali littera permissionis. Quod si fecerit suspensionem offitii et beneficii usque ad satisfactionem et correctionem condignam poterunt merito formidare.

De clerico pro extraneis advocante.

Clericus etiam qui pro extraneis advocatus vel procurator contra ecclesiam a qua beneficium obtinet, esse contenderit, tanquam ingratus ab illo benefitio spoliabitur, maxime si sit clericus qui resideat in eadem.

Ut possesiones ecclesiasticae non alienentur sine consensu Episcopi.

Item quoniam nonnulli clerici in alienationibus possesionum ecclesiasticorum dilapidationis crimen incurrunt, statuimus quod aliquis clericus rem inmobilem donare, vendere, obligare vel stabilimentum de ea perpetuum facere, aut alienare aliquomodo sine permissione et subscriptione nostra non audeat. Quod si forte praesumpserit, id nullum et irritum habeatur et degradationis poena quam canones pro huiusmodi

culpa imponunt eis exigente justitia infligentur, nosque nichilominus id tanquam contra juris formam de facto attemptatum curabimus revocare. Idem in his quae alienata sunt firmiter et inviolabiter (inviolabiliter) statuentes. 

De medicis tam animae quam corporis advocandis.

Item districte praecipimus et mandamus quod omnes clerici sepe cum multa diligentia moneant populum suum ut si aliquis eorum fuerit infirmus, prius ad se advocet medicum animae, scilicet sacerdotem, quam medicum corporis. Cui sacerdoti ipse infirmus confiteatur peccata sua, ut propter confessionem huius facilius ab infirmitate corporis valeat liberari. Et ipsi sacerdotes quantum in eis sit, prohibeant medicis ne ipsos infirmos antea in cura sua recipiant, quam sint peccata confessi. Facilius enim humanum corpus curam salutis recipit, si antea in anima sit homo sanatus. Inducant etiam ipsi sacerdotes et moneant suos parrochianos quod ad curam suam Judeos medicos non advocent, cum illud sit contra canonicas sanctiones. 

Ut aliquis clericus non recipiat parrochianum alterius clerici ad divina.

Item statuimus et sub poena excommunicationis mandamus quod nullus clericus parrochianum alterius recipiat ad divina officia vel ad sacramenta ecclesiastica, nisi hoc faceret de licentia ipsius Praelati, vel nisi esset parrochianus ille in mortis articulo constitutus.

De clerico alterius episcopatus. 

Sub eadem etiam pena districte injungimus quod nullus presbyter alterius episcopatus in episcopatu nostro ullatenus recipiatur ad celebrandum vel officiandum in ecclesia sine nostri licentia spetiali.

De absolutione excommunicatorum qualiter sit facienda et quando.

Quia in absolutione excommunicatorum multa diligentia est habenda, caute servandum est: quod si aliquis est excommunicatus quia tribus vicibus citatus non vult stare juri super eo de quo movetur quaestio contra eum, vel non vult venire ad juditium, talis praestito juramento quod stabit mandatis ecclesiae potest et debet absolvi. Si autem postmodum contempto juramento super eodem se iterum excommunicari permittit, non absolvatur nisi aliam bonam securitatem cum juramento prestiterit, si potest, quod ecclesiae mandato parebit. Si autem aliquis excommunicatus est pro manifesta rapina vel maleficio publico quod ipse confitetur vel condempnatus est, vel est ita publicum quod illud negare vel celare non potest aliqua ratione, talis cum prestiterit juramentum quod mandato ecclesiae pareat, non prius absolvatur quam maleficium seu rapinam emendet. Si autem ita pauper est, quod emendare non possit, prestet securitatem ad minus juratoriam quod cum illud habere poterit, emendabit, et sic servata protinus absolvatur. Si vero de maleficio dubitatur, sufficit praestare securitatem quod excommunicatus mandato ecclesiae pareat, et sic poterit absolutionem habere. Illud autem indubitanter est tenendum quod in mortis articulo quocumque excommunionis vinculo aliquis sit ligatus, potest a proprio sacerdote absolvi servata tamen forma superius declarata. Si autem quis proximos est morti quod non potest emendam facere pro rapina seu maleficio manifesto, absolvatur, et haeredes compellantur ipsum maleficium, emendare.

Qualiter sit absolvendus qui mortuus est ligatus.

Ubi vero excommunicatus sic morte prevenitur quod loqui non potest, nec absolutionem petere, apparent autem in ipso signa penitentiae, in hoc casu absolutio requiratur, a quo talis excommunicatus dum viveret, fuerat absolvendus non ante sepeliatur quam absolvatur. Quo absoluto heredes pro eo satisfacere sunt cogendi.

De festo Beati Mathiae.

In festo autem Beati Mathiae id praecipimus observari quod cum bisextus fuerit non in primo die, sed secundo ipsius festivitas celebretur, cum sic hactenus sit de consuetudine observatum. Est autem bisextus cognitio sic habenda, quod annis Dominicae Incarnationis per quaternarium numerum divisis, semper in quarto anno bisextus habetur.

APÉNDICE DE DOCUMENTOS. I - IV. Constitutiones Domini Fratris Guillermi Aranyonis

APÉNDICE DE DOCUMENTOS. 

I.

Constitutiones Domini Fratris Guillermi Aranyonis bonae memoriae Episcopi Illerdensis, an. MCCCXIV. (1314) (Vid. pág. 1). 

Confirmant. constitutiones predecessorum nostrorum. 

Anno Domini MCCCXIIII. die lunae quae fuit XVII. kalendas madii, nos frater Guillermus miseratione divina Ilerdensis Episcopus in nostra cathedrali ecclesia sanctam synodum celebrantes predecessorum nostrorum vestigiis inherentes, constitutiones factas per predecessores nostros concedimus et approbamus et irrefragabiliter per omnia confirmamus. Verumptamen inter ceteras orationes oratio dominica a Domino actore et doctore eiusdem dignitatis excellentiam obtineat et virtutis, idcirco de fratrum nostrorum sanctaque approbante synodo statuymus, ut quandocumque de cetero horae canonicae in civitate et diocesi nostra debeant recitari, semper ante inceptionem cuiuslibet orae canonicae dicatur sub silentio Pater noster.

Commutacio constitutionis Domini Sabinensis Episcopi, Legati Domini Papae. 

Insuper cum olim Dominus reverendus Pater Dominus Jacobus Sabinensis Episcopus, Apostolicae Sedis Legatus in partibus Spaniae legationis officio fungeretur, et in concilio celebrato Ilerdae statuerit omnes sacerdotes, diachonos, subdiachonos et omnes beneficiatos qui in domibus suis vel alienis publice detinere presumerent concubinarios, denunciari suspensos, ac concubinas talium excomunicationis sententiae subjacere; postmodum quia sepe quod providetur ad bonum tendit ad noxam, antiqui hostis invidia procurante, predictae sententiae quae pro animarum procuranda salute fuerunt promulgatae, propter irregularitates quas clerici eisdem sententiis ligati mulctotiens contrahebant, laqueos eternae mortis sibi parabant, Dominus Papa huic morbo salutiferam intendens adhibere medelam, reverendo patri Domino Egidio Sanctorum Cosmae et Damiani Diachono Cardinali mandaverit remedium adhibere, et idem Dominus Cardinalis literatorie Archiepiscopis et Episcopis et aliis ecclesiarum Prelatis per Ispaniam constitutis poenas clericis et concubinis predictis per sententias memoratas impositas in penas alias quas personarum, locorum et temporum circunstantiis provida circunspectione pensatis, eorum animarum saluti magis expedire viderent conmutandas, eiusdem Legati sententias auctoritate Apostolica postmodum relaxantes, nosque non invenerimus predictas suspensionis et excomunicationis sententias prout expedit per aliquem predecessorum nostrorum fuisse in poenas alias comutatas, licet poena quinquaginta maçmodinas sit posita per quandam constitutionem synodalem in beneficiatos seu in sacris ordinibus constitutos qui in predicto vitio deprehensi fuerint laborare, prefatas suspensionis et excomunicationis sententias auctoritate predicta nobis in hac parte comissa in dictam poenam maçmodinas solvendam per dictos clericos concubinarios et publicos duximus comutandam easdem sententias suspensionis et excomunicationis latas per jam dictum Jacobum, Sabinensem Episcopum, quantum ad clericos ecclesiarum civitatis et diocesis Ilerdensis et concubinas eorundem auctoritate premissa exprese et ex certa scientia revocantes. Decernentes predictos clericos et eorum concubinas predictis suspensionis et excomunicationis sentenciis in posterum de cetero non ligari.

Quod omnes portionarii et clerici beneficiati in ecclesiis intersint horis in ipsis ecclesiis, etiam si testatores hoc non expresserint.

Insuper cum visitando aliquas ecclesias nostrae diocesis invenerimus quod sunt ibi aliquae ecclesiae parrochiales in quibus sunt portionarii et alii clerici beneficiati qui minus bene et minus honeste veniunt ad ecclesiam ad divinum officium faciendum, pretendentes excusationes frivolas quod ratione capellaniarum seu beneficiorum quae ibi obtinent, non tenentur missae conventuali nec aliis horis canonicis interesse, unde nos volentes quod servitium fiat ipsis ecclesiis eo modo quo debet per portionarios seu alios beneficiatos clericos eorumdem, statuhymus quod in ecclesiis tam civitatis quam diocesis nostrae, ubi sunt portionarii et alii clerici beneficiati seu in illis in quibus sunt clerici beneficiati habentes capellanias perpetuas, predicti clerici tam portionarii quam capellani habentes capellanias perpetuas veniant ad ecclesiam seu ecclesias in qua seu quibus benefficium obtinent honeste, cum superpelliciis et sine capuciis ad divinum officium faciendum, et intersint, licet fundatores capellaniarum seu beneficiorum suorum hoc non expresserint, omnibus horis diurnis pariterque nocturnis. Qui vero in hoc negligentes fuerint, si fuerint portionarii per Rectorem seu Prelatum suum per substractionem beneficii compellantur. Si vero fuerint capellani, habentes capellanias perpetuas, Rectores seu Praelati eorum significent hoc nobis, et nisi admoniti adimpleverint, eos graviter puniemus.

Quod nulla capellania constituatur de cetero, nisi centum quinquaginta solidi censuales assignentur eidem.

Item cum plures capellaniae sint in civitate et diocesi nostra quae sunt adeo tenues et exiles in redditibus quod capellani eorum vix possunt ex ipsis comode sustentari, licet tempore fundacionis, quando moneta Jaccensis erat carior, possent invenire competenter; volentes ut capellaniae quae de cetero fient, dotentur taliter quod capellani earum ex ipsis victum habeant competentem, statuhymus quod de cetero capellania aliqua non possit instituhy in sede aut aliqua alia ecclesia civitatis aut diocesis nostrae, nisi fundator eiusdem assignet eidem ad minus centum quinquaginta solidos Jaccenses censuales pro vita et sustentatione capellani perpetui eiusdem, cum de minori quantitate pensata vilitate dictae monetae, non possit unus capellanus competenter vivere, ut est dictum.

II.

Constitutiones eiusdem Domini Fratris Guillermi Aranyonis bonae memoriae Episcopi Illerdensis in sinodo celebrato in sua cathedrali ecclesia, an. MCCCXV. (1315) (Vid. pág. 1) 

Quod nullus Prelatus seu Rector alicuius ecclesiae possit decimas in sacris ordinibus constituto et pro certo servitio ecclesiae assignare.

Nos Frater Guillermus miseratione divina Illerdensis Episcopus in nostra cathedrali ecclesia sanctam sinodum celebrantes, attendentes quod ex collationibus seu assignationibus quas Praelati et canonici dictae ecclesiae necnon Abbates, Priores et alii ecclesiarum Rectores nostrae diocesis faciunt de decimis ad vitam aliquorum dignitates et ecclesiae sunt honeratae plurimum et gravatae idcirco de fratrum nostrorum consilio sanctaque approbante sinodo statuhymus quod nullus Praelatus vel canonicus ecclesiae cathedralis predictae Abbas, Prior, Rector seu Vicarius alicuius ecclesiae nostrae diocesis possit de cetero decimas alicuius parrochiani, seu excusatum aliquod alicui layco vel clerico, nisi in sacris ordinibus constituto, et pro certo servitio ecclesiae faciendo et cum firma Episcopi assignare. Quod si fecerit talis collatio seu assignatio, quocumque modo facta fuerit, nullam obtineat roboris firmitatem. Et quia super assignationibus retro decimi quas nonnulli tam layci quam clerici occasione colligendarum decimarum ad vitam obtinent, invenimus aliquas ecclesias nostrae diocesis laesas non modicum et gravatas, modo simili statuhymus quod nullus Praelatus, Canonicus, Abbas, Prior, Rector, Vicarius seu aliquis de predictis possit de coetero alycuy layco vel clerico et in sacris ordinibus constituto pro colligendis decimis seu alia causa retro decimum ad vitam collectori etiam cum firma Episcopi aliqualiter assignare. Et si per aliquem seu aliquos contrarium, quod absit, factum fuerit, talis assignatio tanquam inanis et irryta nullatenus observetur. Datum Ilerdae die sabbati quae fuit festum Beati Luchae anno Domini MCCCXV. 

III.

Constitutiones eiusdem Domini Fratris Guillermi Aranyonis bonae memoriae Episcopi Illerdensis in sinodo in sua cathedrali ecclesia celebrato, an. MCCCXVIII. (1318) (Vid. pág. 1.) 

Quod capellae non concedantur nisi capellaniae perpetuae constituantur, et tunc absque prejudicio parrochialis ecclesiae; et habet jurare beneficiatus.

Anno Domini M.CCC.XVIII die martis quae fuit VI nonas madii, nos frater Guillermus miseratione divina Ilerdensis Episcopus in nostra cathedrali ecclesia sanctam sinodum celebrantes sancta approbante sinodo statuimus quod in castris, villis, turribus et aliis locis nostrae diocesis et maxime ubi preter dominum loci sunt alii parrochiani qui extra loca predicta et termino eorundem habent ire ad parrochialem ecclesiam ad missam, ad alia ecclesiastica sacramenta capella de cetero nullatenus concedatur, nec in aliis locis in quibus parrochialis est ecclesia, nisi consensus rectoris eiusdem accesserit, et tunch etiam capellanus perpetuus ibidem fuerit constitutus. Cui juxta constitutiones nostras sinodales competentes redditus fuerint assignati. Qui capellanus teneatur jurare in posse rectoris illius parrochialis ecclesiae, quod ipsam ecclesiam suis juribus nullatenus deffraudabit.

Quod nullus presbiter celebret populo in aliqua ecclesia seu capella sine licentia rectoris; alias est suspensus ab officio. 

Item statuhimus quod nullus presbiter in aliqua parrochiali ecclesia nostrae diocesis seu capella celebret missam populo sine licentia Rectoris ipsius ecclesiae vel eius locumtenentis petita et obtenta. Quicumque autem contrarium fecerit, tamdiu ab officio auctoritate presentis constitutionis noverit se suspensum, quousque reatum suum recognocens Rectori parrochialis seu matricis ecclesiae loci de injuria et dampno satisfecerit competenter. 

Quod corpora non sepelliantur in ecclesiis, nisi fuerint patroni vel fecerint ibi capellam vel capellanum perpetuum ipse vel aliis de genere.

Item cum noverimus quod in parrochialibus ecclesiis sepelliuntur interdum corpora quae deberent in ciminteriis vel alibi sepelliri, et Rectores dictarum ecclesiarum propter metum dominorum ipsorum locorum seu aliorum potentum non audent contradicere, ymo inviti habent dicta corpora sepellire, statuhymus quod de cetero nullus sepelliatur in ecclesia, nisi fuerit patronus eiusdem vel in ipsa ecclesia capellam fecerit, aut capellanum perpetuum ipse vel aliquis de suo genere, cui secundum constitutionem nostram sinodalem redditus assignati fuerint competentes. Qui vero contrarium fecerint sepelliendo, mandando vel faciendo corpora ibidem aliter sepelliri, ab ingressu ecclesiae noverit se suspensos. Circa nobiles et sublimes tamen personas possimus nos Episcopus et nostri successores, si nobis videbitur, dispensare.

Quod nullus decimas arrendet alicui nobili.

Item cum in constitutionibus sacrorum conciliorum Terrachonae provide sit statutum quod parrochiales ecclesiae quae per laycos administrari non debent, nullo modo laycis attribuentur, set per clericos et viros ecclesiasticos gubernentur, dictam constitutionem in virtute sanctae obedientiae et sub poena excomunicationis praecipimus firmiter observari. Adicientes de fratrum nostrorum consilio quod nullus Prelatus, Rector seu quivis alius decimas seu primillas bladi, vini et aliorum fructuum prelaturae aut beneficii sui … collecte vel ... vendat alicui nobili, militi vel aliae potenti personae, nec etiam alicui qui loco illorum emat in toto vel in parte decimas aut primitias supra dictas. Si vero contrarium factum fuerit, talis atributio seu venditio nullam obtineat roboris firmitatem. Inhibentes similiter sub poena excomunicationis laycis aut militibus et aliis superius expressatis, ne tales attributiones aut emptiones contra tenorem dictarum constitutionum faciant de coetero, si sententiam excomunicationis volunt evitare.

Quod beneficiati pro deffunctis non celebrent trentenaria sine licentia Episcopi.

Item statuhimus et sub poena excomunicationis servari mandamus quod nullus presbiter habens capellaniam perpetuam pro mortuis institutam in civitate aut diocesi Illerdensi cantent trentenaria sumpta occasione quod redditus capellaniae suae sibi non suficiunt, vel alia quacumque, nisi fuerit de nostra licentia spetiali. Quicumque autem contrarium fecerit, XXX solidos pro quolibet trentenario nobis solvere teneatur.

IV. 

Constitutiones eiusdem Domini Fratris Guillermi Aranyonis bonae memoriae Episcopi Illerdensis in sinodo in sua cathedrali ecclesia celebrato, an. MCCCXXI. (1321) (Vid. pág. 1.)

Quod Praelatus vel Rector possit comittere curam animarum alii idoneo in ecclesia sua ex causa probabili per mensem et non ultra; alias incurrit poenam XX solidorum. 

Nos Frater Guillermus miseratione divina Illerdensis Episcopus celebrantes sanctam sinodum in nostra ecclesia cathedrali, attendentes quod nonnulli Abbates, Priores, Rectores et Vicarii ecclesiarum curam animarum habentes inconsulto Episcopo cum detrimento maximo comittunt quandoque aliis vices suas, et sic forte per comissiones huiusmodi multorum animae dampnabiliter sunt deceptae, cum illi quibus taliter vices suas comittunt, non possint aliquem solvere vel ligare pro eo quod de jure comuni solus Episcopus potest curam animarum comittere juxta canonicas sanctiones; volentes quantum cum Deo possumus animarum saluti consulte earum periculum evitare, indulgemus ut omnes Abbates, Priores et Vicarii predicti ex indulto nostro huiusmodi possint ad horam, aut si ex causa probabili se absentaverint ad tempus modicum, videlicet VIII vel XV dierum aut unius mensis aliis sacerdotibus et qui sciant et possint sacramenta ministrare ecclesiastica comittere vices suas. Ita tamen quod in comissione huiusmodi se ipsius maliciose non exhonerent nec comittant aliquod dolum sive fraudem ultra indulgentiam autem predictam nisi in necessitate. Nullus per se vel per alium ponat vicarium vel subvicarium sine nostra obtenta licentia loco sui. Si vero contrarium presumptum fuerit, tam ponens quam recipiens penam XX. solidorum nobis solvere teneantur, et alias tanquam transgressores canonum punientur.

Quod clerici alienae diocesis non recipiantur ad celebrandum sine litteris Episcopi et licentia spetiali: alias recipiens et receptus incurrant penam X. sol. 

Item statuhimus quod nullus Habbas, Prior, Rector vel Vicarius alicuius ecclesiae seu capellanus curam habens animarum recipiat aliquem presbiterum alienae diocesis ad exequtionem suorum ordinum absque litteris nostris et spetiali licentia, nisi presbiter ille transeundo ex devotione et secrete aliquibus paucis diebus voluerit celebrare. Quicumque autem contrarium fecerit X solidos, et presbiter alienus qui taliter celebrare presumpserit totidem solidos pro poena qualibet vice nobis solvere teneatur. 

Quod vasa vinaria et olearia intelligantur in bonis sedentibus.

Insuper attendentes quod ex eo quia per Dominum Poncium bonae memoriae Episcopum Illerdensem fuit graciose concessum quod Priores saeculares Abbates, Rectores et clerici beneficiati in civitate et diocesi Ilerdensi possint de bonis mobilibus et intuitu ecclesiae vel beneficii acquisitis testari ac libere ordinare, plerique ad dolia seu vasa vinaria et olearia ad colligenda seu conservanda vina vel olea beneficiorum huiusmodi empta vel adquisita manus extendunt disponendo de eis vel ea quomodolibet alienando; idcirco temperantes et declarantes constitutionem jam dictam statuendo sancximus, ne ad huiusmodi vasa vinaria vel olearia vigore constitutionis predictae per quemcumque sub quovis dispensationis ultimae voluntatis titulo seu colore minus quomodolibet extendatur presentem constitutionem et ad canonicos Ilerdenses et eorum beneficia sive dignitates sive personatus praepositurae vel administrationis existant volentes extendi de fratrum nostrorum expreso consilio et assensu.

Quod nullus Rector possit obligare bona ecclesiae ultra quinquaginta solid. 

Item statuhimus quod nullus clericus nostrae diocesis beneficium ecclesiasticum obtinens audeat ultra sumam quinquaginta solidorum Jaccensium insimul vel divisim sine voluntate et licentia nostra spetiali mutuo recipere, ecclesiam seu beneficium ecclesiasticum quod obtinet aut precedentes seu futuros fructus vel redditus eiusdem modo aliquo obligando, vel aliquos parroquianos suos fidejussores vel principales debitores constituendo vel dando alioquin, cum ex hiis proveniat ipsis ecclesiis et beneficiis grave dispendium et jactura tam ipsis quam fidejussores eorum quam inmutantes eis seu dictam obligationem recipientes ab eis ipso facto excomunicationis sententia innodamus. In hac tamen non intelligimus canonicos Ilerdenses habentes dignitates, personatus vel officiatus super hoc jam per constitutiones alias sit provisum.

Quod beneficiati omnes habitent in domibus beneficiorum et ea teneant condirecta: et nisi moniti hoc fecerint ipsis beneficiis sint suspensi.

Item quod nonnulli Abbates, Priores, Rectores seu Vicarii et alii beneficiati ecclesiarum nostrae diocesis relictis domibus ecclesiarum seu beneficiorum suorum in quibus inhabitare debent alias proprias domos de bonis ecclesiarum et beneficiorum emunt vel edificant et permittunt domos ecclesiarum et beneficiorum suorum ruere seu perire statuhimus ut homnes Abbates, Priores, Rectores, Vicarii et beneficiati nostrae diocesis in domibus ecclesiarum et beneficiorum suorum habitent et morentur, et eas secundum posibilitatem ecclesiarum seu beneficiorum suorum operentur seu teneant condirectas. Contrarium vero facientes, postquam super hoc auctoritate nostra moniti fuerint, tamdiu ipsis beneficiis sint suspensi, donech in dictis domibus redierint, et juxta possibilitatem ecclesiae seu beneficii rehedificaverint seu reparaverint domos illas. Fructus vero beneficiorum a quibus taliter suspensi fuerint, in reparatione ipsarum domorum penitus convertantur.

Quod in ecclesia vel ciminteriis coreae vel ludi non fiant contrafacientibus poena aponitur.

Item quia plerique in festorum vigiliis et ipsis festis ac diebus dominicis, dum in ecclesiis orationi deberent insistere, non verentur in ipsis earumque ciminteriis coreas facere dissolutas, et interdum canere cantilenas, ac multas insolertias (: insolencias) perpetrare, et ludos etiam taxillorum et alios illicitos exercere, ex quibus ecclesiarum et ciminteriorum violaciones et inhonesta variaque delicta quandoque secuntur, et ecclesiasticum plerumque perturbatur officyum in divinae magestatis offensam et astantium scandalum populorum, volentes constitutiones Sedis Apostolicae quae predicta prohibent firmiter observari, omnibus Rectoribus, Curatis et Vicariis ecclesiarum nostrae diocesis dicimus et mandamus quatinus quilibet ipsorum moneat peremptorie parrochianos suos et eis injungant ut predicta de cetero non faciant vel attemptent. Qui vero contrarium fecerint, donec ad cognitionem nostram vel Rectoris seu Curati in cuius ecclesia seu ciminterio predicta fuerint attemptata, de transgressione huiusmodi satisfecerint competenter, ab ingressu sint ecclesiae interdicti. In hoc tamen non intelligimus illos clericos quibus si ludos in ecclesiis vel ciminteriis exerceant, pena XX solidorum pro qualibet vice aposita est jam in constitutionibus predecessorum nostrorum, set addimus quod eandem penam incurrant pro qualibet vice qua coreas duxerint in ecclesiis aut ciminteriis supra dictis.

Puniuntur qui per preces vel minas potentum beneficium sibi conferri procurant, vel poenam seu mulctam Episcopi vel officialis sibi remitti.

Item reducentes ad memoriam constitutionem in sacro Terrachonensi concilio editam contra illos qui per Principum vel magnatum aut aliorum potentum vel dominorum locorum preces aut minas, litteras, nuntium vel mandatum procurant beneficia ecclesiastica sibi conferant ad eas per illos ad quos pertinet praesentari, eam sub poena in ipsa constitutione contenta in nostris civitate et diocesi in omnibus et per omnia ab omnibus cuiuscumque dignitatis, status vel conditionis existant precipimus inviolabiliter observari. Adicientes ut eadem poena illos auctoritate nostra eo ipso constringuat qui per nos vel officialem nostrum pro suis excessibus puniti aut mulctati poenam vel mulctam huiusmodi simili modo procuraverint vel consenserint in toto vel in parte dimitti aut etiam relaxari.

Reservatur absolutio excomunicatorum Episcopo et eius officiali.

Item volentes animarum periculis obviare ad honorem ecclesiae debitum conservare presentem constitutionem nobis et nostris successoribus Episcopis vel nostris et ipsorum officialibus retinemus absolutiones et reconciliationes eorum qui auctoritate constitutionum sinodalium vel provintialium, aut de mandato Episcopi vel Officialis Illerdensis excomunicati generaliter vel spetialiter fuerint nuntiati etiam ubi non appareat de sententia inde lata. = Datum et actum quarto kalendas madii anno Domini M.CCC.XX primo.

XXXIV. Constitutiones editae per reverendum patrem Dominum Guillermum de Montechateno (Guillem de Moncada)

XXXIV.

Constitutiones editae per reverendum patrem Dominum Guillermum de Montechateno (Guillem de Moncada) Episcopum in sacra sinodo celebrato in civitate Illerdensi. (Vid. pág. 148.)

Item quod rectores et portionarii faciant residentiam personarum in ecclesiis suis, alias priventur.

Monemus omnes habentes curam animarum in diocesi quod faciant in ecclesiis suis residentiam et deserviant personaliter in ipsis ecclesiis, prout ipsarum cura requirit: quod nisi hoc fecerint usque ad proximum festum Sancti Andreae quem terminum eis perempniter assignamus, ipsos ex tunc ipsis ecclesiis privamus et denuntiamus privatos juxta constitutionem concilii generalis. Monemus etiam omnes portionarios ecclesiarum nostrae diocesis ubi certus numerus statutus est per antecessores nostros, ut in ecclesiis residentiam faciant, quod nisi fecerint usque ad predictum terminum quem eis perenniter asignamus, ex tunc ipsos privamus prebendis suis.

Clericus recipiens pecuniam mutuo in ludo, non tenetur solvere.

Statuhimus etiam quod quicumque mutuaverit peccuniam clerico ludenti ad taxillos, non teneatur creditori debitor ad dictam peccuniam persolvendam.

Quod nullus clericus vadat de nocte.

Statuhymus etiam quod nullus clericus de nocte post pulsationem campanae vadat sine lumine per civitatem vel per villam, et quicumque fecerit penam quinque solidorum nobis exsolvat.

Quod rectores non recipiant clericum alienum.

Mandamus etiam firmiter et districte ut nullus rector ecclesiarum admitat aliquem clericum alterius diocesis ad celebrandum divina absque litteris nostris; et si contra factum fuerit, et recipiens et receptus graviter punientur.

De cartellis non recipiendis.

Volumus et statuhimus ut cartelli ab aliquibus non recipiantur per rectores ecclesiarum, nec parrochianis exponantur, nisi forma fuerit sigilli nostri munimine roborata.

Non recipiantur quaestores sine litteris Episcopi.

Volumus etiam et statuhimus quod nullus quaestor alicuius quaestoriae vel hospitalis admittatur, nisi litteram domini Episcopi hostendat, in qua sit nomen illius personae scriptum qui litteram presentavit, et quod non admittatur aliquis cum litteris domini Papae vel Archiepiscopi, nisi litteram hostendat Domini Episcopi quae de ipsa littera domini Papae vel Archiepiscopi expressam faciat mentionem. Quia sepe ab ordinatis clericis inquietamur super concedendis eis litteris suae ordinationis, qui tunc nequeunt ad quos hordines promoti fuerint comprobare; nos Guillermus Dei gratia Illerdensis Episcopus auctoritate presentis sinodi statuhimus ut quilibet de cetero ordinandus infra VIII. dies a die qua ordinatus fuerit a nobis litteras suae ordinationis recipiat eiusdem ordinationis et eidem testimonium perhibentes; et sciant nichilominus sine aliis nostris litteris quas interim de novo recipiant extra diocesim nostram celebrandi in ordine suo sibi licentiam interdictam. Quod si infra VIII. dies litteras nostras non habuerint, ex tunc non de facili eis ordinationis suae litteras concedentur, (.) Hoc autem statutio sive ordinatio non intelligimus constringi viros religiosos, nec canonicos nostros, nec benefficiatos in Sede nostra, nec etiam clericos commensales nostros, nec canonicorum nostrorum.

XXXIII. Constitutiones editae per Dominum fratrem Guillermum de Barberano bonae memoriae Illerdensem Episcopum.

XXXIII.

Constitutiones editae per Dominum fratrem Guillermum de Barberano bonae memoriae Illerdensem Episcopum. (Vid. pág. 143.)

De residentia personali Rectorum et Vicariorum perpetuorum.

Quia licet in consilio generali et per Dominum Sabinensem salubriter fuerit constitutum ut qui parrochiales habent ecclesias non per alios set per ipsos deserviant in eis in ordine quem ipsorum cura requirit, multi enim statuta ipsa non sine gravi suarum et comissarum sibi animarum periculo servare contempnunt; igitur nos frater Guillermus miseratione divina Illerdensis Episcopus salutem animarum celantes de consilio fratrum nostrorum monemus omnes parrochiales ecclesias habentes seu etiam vicarias perpetuas habentes ut in ipsis ecclesiis personaliter deserviant, et si qui absunt non de nostra licentia, ad eas infra duos menses post huiusmodi constitutionis promulgationem revertantur, continuam facturi residentiam in eisdem: alias nos juxta praedictae constitutionis tenorem, tales ecclesiis vel vicariis quas obtinent decernimus ipso jure privatos, nisi eos abesse contigerit de nostra licentia spetiali. 

Quod rectores recipiant ordines infra certum terminum.

Monemus et omnes rectores parrochialium ecclesiarum qui non sunt sacerdotali ordine constituti, ut cum nos ordines celebrare contigerit, ad ordinem sacerdotalem asdendant, nisi super hoc a nobis licentiam habuerint spetialem. Alioquin post trinam monicionem a nobis factam a suis beneficiis noverint se suspensos.

Quod clerici beneficiati in sacris ordinibus constituti, tenentes publice concubinas incurrant poenam L. mazmodinarum.

Ad hoc quia interdum plus aliquibus pecuniae timetur dispendium quam salutis, et nonnulli clerici propriae salutis obliti et spirituales poenas contra se editas contempnentes, concubinas tenere publice non formidant, ex quo et laycorum scandalum et periculum sequitur animarum. Nos itaque huiusmodi quibus possimus volentes remediis obviare, de consilio fratrum nostrorum statuimus, ut clerici beneficiati in sacris ordinibus constituti qui post hanc constitutionem depraehensi fuerint predicto vicio laborare, quinquaginta maçmodinas nobis et successoribus nostris solvere teneantur.

Qui cultellum contra aliquem extraxerit, solvat L. solidos.

Statuimus ut si quis clericorum irato animo cultellum extraxerit contra aliquem quinquaginta solidos pro pena nobis solvere teneatur.

De ornamentis deauratis et superfluis.

Prohibentes sub atestatione divini judicii, ne quis sellas deauratas aut picatas nisi unius coloris, frena vel calcaria daurata facere de cetero aut portare presumat. Presenti constitutione statuhimus ut nullus Prelatus habens curam animarum in ecclesia ubi preesse dinoscitur sine nostra spetiali licentia portionarium aliquem clericum vel laycum in ecclesia sua instituat. Quod si facere contra presumpserit, ipso facto noverit se excomunicationis sententia innodatum.

V. Constitutiones de officio divino in choro recitando.

V.

Constitutiones de officio divino in choro recitando. (Vid. pág. 23.)

In fine consuet. eccl. Gerund.

In nomine Domini nostri Jhesu Christi, eiusque beatissimae matris Mariae virginis gloriosae nos Berengarius Dei gratia electus, confirmatus in Episcopum Gerundensem predecessorum nostrorum in hiis potissime quae bonas et approbatas consuetudines nostrae Gerundensis ecclesiae concernere dinoscuntur vestigiis inhaerentes, de venerabilium fratrum nostrorum Capituli eiusdem ecclesiae consilio et assensu statuimus et etiam ordinamus, seu statuta et ordinationes facimus quae sequuntur, quaeque etiam de eisdem consilio et assensu ab omnibus, ut subscribitur, observari volumus et jubemus sub poenis peccuniariis infra scriptis. Quas unicuique imponimus, et quemlibet facturum contrarium incurrere, ac super eorum cuiuslibet bonis operi seu fabricae dictae ecclesiae vice qualibet, seu quociens inciderit in easdem applicari decernimus ipso facto.

Primo igitur statuimus et etiam ordinamus quod nullus cuiuscumque dignitatis, status, gradus vel conditionis existat, Missam infra dictam ecclesiam Gerundensem, aut in Missis maioribus, matutinalibus vel aliis conventualibus quae in ipsa ecclesia habent quotidie celebrari, Evangelium vel epistolam ut subdiachonus, sive etiam ipsas Missas de coetero audeat dicere vel cantare, nisi in Matutinis in choro cum aliis illic interfuerit ipsa die. Et hoc sub poena trium solidorum monetae Barchin. de terno, nisi super hiis a nobis, seu nostro Vicario in spiritualibus generali obtinuerint licentiam spetialem.

Item ne quisquam presbiterorum de Capitulo Gerundensi vel extra cuiuscumque dignitatis, status, gradus vel conditionis existat in Nativitatis, Apparitionis, Resurrectionis, Ascensionis Domini, Pentechostes, Sacratissimi Corporis eiusdem Domini nostri Jhesu Christi, Purificationis, Annunciationis, Assumptionis vel Nativitatis Beatae Mariae Virginis eiusdem Domini nostri matris vel omnium Sanctorum festivitatibus aut diebus dominicis Missas peculiares seu votivas in dicta ecclesia vel claustro eiusdem celebret, dum processio fiet ad ipsum claustrum nec etiam eisdem diebus vel aliis festivis aliquo inibi praedicante ipsa praedicatione durante nisi in altaribus Sepulcri, claustri et quatuor Evangelistarum sub poena trium solidorum dictae monetae.

Item ne aliquis praedictorum dictis diebus festivis vel etiam sabbatinis quibus ibidem Missa de Beata Virgine Genitrice sollemniter celebrabitur ut est moris in Missis suis particularibus sive peculiaribus vel votivis incepta Missa maiori elevet sacratissimum Corpus Christi in ipsa ecclesia, preterquam in Sepulcri, claustri, et quatuor Evangelistarum altaribus supra dictis dum Missa maior predicta celebrabitur in eadem, donec per celebrantem ipsam Missam fuerit elevatum et hoc sub poena predicta trium solidorum dictae monetae. Dies autem dominicos quibus fiet simplex festum vel duplex signorum medianorum dumtaxat preterquam diem Ramis Palmarum qua recitante Missae maioris Diachono Passionem nullum sub dictae poenae trium solidorum incursione permittimus in Missis suis praedictis nisi in altaribus preexceptis procedere tali modo quod elevet sanctissimum Corpus Christi antequam ipsa Passio finiatur, sub praesenti statuto nolumus comprehendi.

Item quia in matutinis quae ante lucem ibidem comuniter celebrantur nonnulli desides antiquam et approbatam consuetudinem eiusdem ecclesiae infra scriptam quantum in eis est interrumpere non verentes chorum ipsius ecclesiae primo psalmo cum sua antiphona jam finito intrare presumunt, et inibi remanere callide et occulte, ac si primitus advenissent; idcirco volentes tali segni et ignavi calliditati occurrere juxta posse statuimus et etiam ordinamus, ne quivis clericus ipsius ecclesiae vel etiam aliunde cuiuscumque dignitatis, status, gradus vel conditionis existat chorum praedictum finito ibidem primo psalmo cum sua antiphona introire, ibidemque remanere audeat vel praesumat sub poena trium solidorum dictae monetae ultra amissionem oblationis quam si interessent adquirerent ipsa die.

Item quod quilibet incurrentium dictas poenas vel aliquam earumdem illas seu illam infra biduum postquam inciderint ut est dictum operario seu procuratori fabricae supradictae sub incursione poenae similis eidem fabricae applicandae persolvere et tradere vel saltem denunciare specifice teneatur, ipseque operarius seu procurator illam seu illas infra decem dies postquam illud sciverit sub similis penae incursu et similiter applicandae habeat exhigere cum effectu. Fuerunt factae per dictum dominum electum et Capitulum Gerundensem in thesauraria dictae ecclesiae ad trinum tractum campanae ad Capitulum generale celebrandum convocatum et congregatum ad hoc et alia negotia ipsius ecclesiae facienda sive de ipsius honorabilis Capituli consilio et assensu die secunda junii anno a nativitate Domini millessimo trecentesimo LXXX sexto. Testes Berengarius Cerdani, beneficiatus, et Dominicus Cardona deserviens presbiter eiusdem ecclesiae.

Fuerunt publicatae constitutiones et ordinationes predictae de dicti domini Episcopi mandato in choro dictae ecclesiae Gerundensis die sabbati quinta januarii anno a nativitate Domini millesimo trecentesimo octuagesimo septimo statim expletis vesperis in ipso choro ipsa die quae erat vigilia Apparitionis Domini, praesentibus ibidem praefato Reverendo domino Episcopo et clero ipsius ecclesiae, me Ludovico Carbonelli, clerico et notario ipsius Domini Episcopi publicationem praedictam faciente, ac presentibus et vocatis testibus discreto Johanne de Quintano presbitero, et P. Andreae clerico Gerundensi.

Constitutio de vestibus clericorum