XV. Instrumentum electionis D. Benedicti de Rocaberti, Archiepiscopi Tarraconensis, an. MCCLI. (1251)

XV.

Instrumentum electionis D. Benedicti de Rocaberti, Archiepiscopi Tarraconensis, an. MCCLI. (1251) (Vid. pág. 85.)

Ex arch. eiusd. eccl. 

Anno Domini M.CC.L primo venerabilis pater P. Tarrach. Archiepiscopus viam universae carnis ingressus est sexto non. julii circa primam horam noctis, et sepultus est in monasterio Populeti, ordinis Cisterciensis, Tarrachonen. dioecesis in crastino, id est quinto nonas julii. Cujus corpore tradito sepulturae, canonici Tarrachonenses convenerunt apud Tarrachonam in Capitulo consueto; et de consensu omnium qui tunc praesentes erant, fuit dies assignata ad eligendum et providendum ipsi ecclesiae de futuro pastore, scilicet quinto idus Augusti, id est, in vigilia Beati Laurentii; quam diem Capitulum Tarrachonense singulis Episcopis suffraganeis per suas significavit litteras in hunc modum. "Reverendo in Christo Patri Domino P. Dei gratia Dertusensi Episcopo. A. Praepositus et universum Capitulum Tarrachon. salutem et debitam reverentiam. Mortuo et sepulto venerabili patre nostro in Christo bonae memoriae P. Tarrachon. Archiepiscopo, convenimus canonici in Capitulo, qui praesentes eramus et ordinavimus de assignatione diei electionis futuri Pastoris. Scribimus igitur, et significamus paternitatae vestrae nos statuisse et assignasse diem ad eligendum et providendum de Pastore viduatae Tarrachon. ecclesiae, matri nostrae, videlicet, quinto idus proximi venientis mensis augusti, ad quam diem, si placet, apud Tarrachonam dignemini interesse. Dat. Tarrachonae octavo idus julii.” Sub hac etiam forma scripsit Capitulum Caesaraugustano, Tirasonensi, Pampilonensi, Calagurritano, Oscensi, Ilerdensi, Urgellensi, Vicensi, Barchinonensi, Gerundensi, et Valentino Episcopis. Super quae Calagurritanus, Pampilonensis, Tirasonensis, Urgellensis et Oscensis se per suas litteras excusarunt. Barchinonensis vero per Magistrum Hugonem de Tere (f. Trem) canonicum Barchinonae se excusavit. Gerundensis autem et Vicensis non se excusaverunt, nec venerunt; sed Vicensis sequenti die post factam postulationem per litteras se excusavit. Dertusensis vero, Caesaraugustanus, Ilerdensis et Valentinus interfuerunt diei assignatae; de quibus Episcopis Capitulum assumpsit in electores, et associavit aliis electoribus de Capitulo Dertusensem et Valentinum Episcopos, prout inferius continetur. Item Praepositus pro se et Capitulo vocavit per litteras suas Guillelmum de Aquilone, canonicum Tarrachon. ut veniret et interesset diei assignatae electioni, quamquam presens fuisset in Capitulo, quando dies fuit assignata electioni faciendae. Qui Guillelmus nec venit, nec se excusavit. Qua die, scilicet quinto idus augusti, quae dies fuit assignata per Capitulum ad electionem vel provissionem faciendam Tarrachonensi ecclesiae viduatae, Capitulo et Episcopis suffraganeis ecclesiae antedictae convenientibus canonicis qui voluerunt, et debuerunt, ac potuerunt commode interesse in Capitulo, excepto Praecentore qui licet esset praesens, scilicet infra septa ecclesiae, tamen infirmitate detentus, vocatus per Capitulum non potuit in Capitulo tractatui dictae electionis personaliter interesse, et commissit locum suum totaliter A. Praeposito super electione, sive provissione facienda ecclesiae antedictae. Et super omnibus electionem vel provissionem concernentibus supra dictam placuit Capitulo quod Praepositus, Hospitalarius, Raymundus de Monte olivo, Infirmarius audirent vota singulorum canonicorum super canonicis eligendis qui vice sua et omnium et singulorum de Capitulo eligerent duos electores de canonicis; qui duo electores et Praepositus cum duobus Episcopis, quos Capitulum duxerit eligendos vice omnium de Capitulo per electionem vel postulationem provideant memoratae ecclesiae de Pastore secundum formam eis tradendam per Capitulum antedictum, promittentes omnes et singuli de Capitulo ratum et firmum perpetuo se habituros quidquid per supra dictos canonicos et Praepositum et duos Episcopos superiori modo electos, vel a majori et saniori parte ipsorum fuerit provisum ecclesiae supra dictae. Et auditis votis canonicorum per jam dictos tres ac publicatis, consequenter Capitulum elegit electores electorum B. de Rocabertino, Camerarium, G. Priorem, et Galindum, Succentorem. Qui tres elegerunt duos electores de Capitulo cum Praeposito, prout inferius continetur: "Nos Benedictus de Rocabertino, Camerarius, et Guillelmus Colvat, Prior, et Galindus de Celma, Succentor Tarrachonen., electi electores per scrutinium ab universo Capitulo Tarrachon. ad eligendum duos canonicos vice omnium et singulorum de Capitulo, qui duo de Capitulo cum Praeposito et duobus Episcopis eligendis a Capitulo memorato provideant Tarrachon. ecclesiae de Pastore facta collatione de personis ad personas et de zelo ad zelum, considerata auctoritate personarum et aliis quae in talibus sunt consideranda eligimus in electores sive postulatores Jacobum de Pratis, Sacristam et A. Archidiaconum Tarrachon. ut ipsi duo simul cum Praeposito et duobus Episcopis eligendis provideant vice omnium et singulorum de Capitulo Tarrachonensi ecclesiae de Pastore secundum formam ipsis quinque electoribus tradendam per Capitulum saepe dictum. Facta vero in continenti electione duorum canonicorum praedictorum scilicet Archidiaconi et Sacristae vice omnium de Capitulo per scrutinium egerunt in electores ... Dominum Andream, Episcopum Valentinum et Dominum Poncium, Episcopum Dertusensem. Item in continenti Capitulum universum contulit potestatem eligendi seu providendi supra dictis quinque electoribus, scilicet A. Praeposito, Jacobo, Sacristae et A. Archidiacono, et P. Episcopo Dertusensi, et A. Episcopo Valentino, ut ipsi vel major pars eorum vice omnium Tarrachonensi ecclesiae provideant de Pastore. Hiis omnibus supra dictis sic peractis Capitulum et Episcopi convenerunt in sacristiam; coram quibus praedicti quinque electores juraverunt super crucem Domini, et super sancta Dei quatuor Evangelia corporaliter tacta providere ecclesiae secundum formam eis traditam quae superius continetur. Et post praefatum juramentum in continenti exclusis omnibus aliis … in sacrario … tractaturi de provisione futuri Pastoris … Tandem habito diligenti tractatu et deliberatione inter se ... excepto Sacrista Tarrachon. ipsi quatuor in personam Benedicti de Rocabertino, Camerarii Tarrachon. et capellani Domini Papae ...

LXIII. Testamentum Domini Fr. Petri de Centelles, Episcopi Barchinon. an. MCCLI. (1251)

LXIII. 

Testamentum Domini Fr. Petri de Centelles, Episcopi Barchinon. an. MCCLI. (1251) (Vid. pág. 217.) 

Ex tabul. convent. Praedicat. Barchin.

In Christi nomine. Nos Fr. Petrus, Dei gratia Barchinonensis Episcopus, cum consilio et voluntate Prioris Sanctae Caterinae facimus nostrum testamentum, sive ultimam ordinationem in nostro sensu et sana memoria. In quo eligimus manumissores nostros Arnaldum de Gurbo (a : Hic postea Barcinonensis Episcopus fuit), Archidiaconum, Ferrarium de Lauro, Sacristam, Bernardum de Cintillis, Petrum Arberti, Bernardum de Pirariis, et Raymundum de Monte Signo, canonicos Barchinonenses Guillelmum de Lacera, Jacobum Gerardi, et Gerardum de Villafrancha. Et primum mandamus solvi et restitui sine aliquo diffugio, et malitia et strepitu causarum omnia debita et injurias et offensas cunctas a nobis, dum essemus Sacrista (a: Eiusdem scilicet ecclesiae Barcinonensis), et postquam fuimus Episcopus, et etiam alias, in quibus teneamur tam pro nobis, quam pro aliqua persona, secundum quod continetur in memoriali nostro, quod est in domo Sanctae Caterinae, et etiam alia, quae poterunt probari per testes vel scripturas, vel aliam legitimam declarationem secundum Deum et forum poenitentiale. Et haec omnia fient ad arbitratum manumissorum nostrorum cum consilio Prioris fratrum Praedicatorum Sanctae Caterinae, vel locum ipsius tenentis, et Fr. Raymundi de Pennaforti, vel alterius eorum, si ambo commode haberi non possent. Et ad solvenda sive restituenda omnia dicta debita et injurias et offensas, quas contraximus, dum essemus Sacrista, assignamus de praesenti, et obligamus omnia bona nostra mobilia et immobilia, et specialiter omnes emptiones, quas fecimus dum essemus Sacrista, videlicet, leudas, quas emimus a Guillelmo de Mediona, et Saurina uxore ejus; et de praesenti assignamus et tradimus specialiter ad debita et injurias et offensas quas fecimus, dum essemus Sacrista, ipsos octingentos quinquaginta morabatinos, quos habuimus de honore nostro Santi Quirici de Terracia, quem vendidimus Bernardo de Cintillis, et ipse Bernardus vendidit Berengario Suavi, civi Barchinonensi. Quos morabatinos jam tradidimus Joanni Poncii, campsori Barchinonensi ad solvendos in debitis et injuriis antedictis. Et quod incontinenti vendatur de dictis leudis, si necesse fuerit, tanta pars, quod de praetio ipsius partis satisfiat quaerellantibus, et injuriam passis, quibus tenebamur tempore electionis nostrae, scilicet, dum eramus Sacrista; salvis tamen ante omnia in ipsis leudis ducentis solidis censualibus, quos olim assignavimus Sacristae ecclesiae Barchinonensis pro restitutione honoris Dertusae, quem vendidimus, et pro qualibet offensa, seu injuria, qua alias ei teneremur; et salvis etiam certum quinquaginta solidis censualibus, quos assignavimus in eisdem leudis elemosinae praedecessoris nostri pro escambio honoris, qui est prope ecclesiam Sancta Caterinae, quem dedimus domui Sancta Caterinae; salvis praeterea centum solidis censualibus magistro Raymundo, canonico Barchinonensi, quos eidem assignavimus in ipsis leudis pro injuriis et offensis, in quibus nos, et Bernardus de Medalia, nepos noster, canonicus quondam Barchinonensis, sibi tenebamur. Et istam venditionem facient manumissores nostri statim post obitum nostrum, si necesse fuerit; et sit ipsa venditio adeo firma et stabilis, ac si a nobis personaliter esset facta. Nos enim laudamus, et approbamus de praesenti illam venditionem. Solutis autem debitis et restitutis injuriis et offensis quas contraximus ante electionem nostram, et deductis ducentis solidis sacristiae, et centum quinquaginta solidis elemosinae, et centum solidis magistri Raymundi, assignamus de praesenti in ipsis leudis altari Sancti Martini constructo a nobis in claustro Barchinonensi, et presbytero ejusdem, scilicet, Petro Julio, qui nunc est, et successoribus suis, trescentos quinquaginta solidos Barchinonenses in perpetuum censuales; et quod presbyter illius altaris, qui ibi est, vel pro tempore ibi fuerit, faciat annuatim in perpetuum in ecclesia Barchinonensi anniversarium pro anima nostra, secundum consuetudinem ipsius ecclesiae. Et volumus et mandamus, quod post mortem nostram, quandocumque ipsum altare vacare contigat, praedicti praesbyteri institutio fiat per Episcopum et Capitulum infra mensem. Alioquin Episcopus per se faciat institutionem presbyteri antedicti. Quibus omnibus completis, totum residuum dictarum leudarum, et omnia alia bona nostra mobilia et immobilia, quae habebamus, et quae ad nos poterant pertinere aliqua ratione tempore confirmationis nostrae, praeter mansum, quem habemus in termino castri de Monte Tornesio, quem jam dedimus, et etiam nunc damus monasterio Sanctae Mariae de Joncheres, damus et assignamus de praesenti elemosinae ecclesiae Barchinonensis, ita quod elemosinarius Sedis Barchinonensis, qui pro tempore ibi fuerit, procuret perpetuo annuatim semel in quolibet mense mensam fratrum Praedicatorum Barchinonensium, et bis in anno mensam fratrum Minorum Barchinonensium, et etiam bis in anno mensam monialium domus Sancti Antonini Barchinonensis, ordinis Sancti Damiani, et quod dictus elemosinarius donet pro qualibet procuratione fratrum Praedicatorum, fratrum Minorum et dictarum monialium tres morabatinos in auro. Et de eo, quod residuum fuerit reficiat pauperes in refectorio ecclesiae Barchinonensis, secundum quod alii pauperes reficiuntur ibidem; ita tamen quod de praedictis instituatur ibidem numerus pauperum secundum cognitionem manumissorum nostrorum, et Episcopi et Capituli Barchinonensis. Item volumus et mandamus, quod debita solvantur et injuriae et offensae restituantur, quae contraximus postquam fuimus Episcopus confirmatus, de omnibus bonis nostris mobilibus, quae a flumine Lupricati ultra, et in Majoricis habebimus, ratione episcopatus tempore mortis nostrae et secundum ordinationem, quam nuper fecimus cum assensu Capituli cum publico instrumento. Et quia tempore quo fuimus Episcopus confirmatus, habebamus in mobilibus ultra summam decem millium solidorum, quae omnia expendidimus in usus episcopatus, volumus et mandamus, quod de omnibus mobilibus, quae tempore mortis nostrae habebamus a flumine Lupricati citra, in recompensationem praedictae summae solvatur, et restituatur in debitis et injuriis tempore sacristiae contractis, si non suffecerint superius ad hoc assignata, summa decem millium solidorum. Et si suffecerint, quae superius assignata sunt, de ipsis mobilibus nostris solvantur, simul cum aliis assignatis ad haec debita, injuriae et offensae quas contraximus postquam fuimus Episcopus confirmatus. Et si praedicta omnia non sufficiant et necesse fuerit, in solutione debitorum, et restitutione injuriarum quae tempore episcopatus contracta fuerunt vendatur adquisitio, quam fecimus a Veil de Guarnal, in domo et pertinentiis de Vilardida, salva pactione, quae est inter nos et ipsum, et uxorem ejus, et filios eorum; et emptio quam fecimus a militibus de Bessons de domo de Cuguyada, et omnes aliae emptiones, quas fecimus in toto termino castri villae rotundae, et montis macelli; et de praetio ipsorum satisfiat omnibus supra dictis usque ad ultimum quadrantem ad arbitrium dictorum manumissorum cum consilio dictorum fratrum. Solutis vero debitis omnibus, et restitutis injuriis et offensis a nobis contractis, dimittimus monasterio de Joncheres centum morabatinos. Item restituimus et deffinimus de praesenti monasterio Sancti Petri de Rosis illud feudum, quod olim tenuimus ab eo, apud Provincianam, et quod nunc tenet Arnaldus de Gurbo, Archidiaconus. Injungentes firmiter eidem, quod ipse possesiones illas restituat dicto monasterio, sine diffugio et mora; et mandamus, quod si quam intulimus injuriam monasterio praedicto, vel sibi in aliquo tenemur, quod restituatur ei per manumissores nostros. Item mandamus quod debita et injuriae antecessoris nostri (a: Berengarii de Palou.), de quibus non est adhuc satisfactum, solvantur integre, et restituantur incontinenti, non obstantibus transactionibus sive compositionibus, si quas fecimus in praejuditium illorum quibus erat restitutio facienda. Et si successor noster qui pro tempore fuerit, noluerit vel impedierit hoc facere, volumus et mandamus quod omnes emptiones, adquisitiones et patrimonium praedecessoris nostri sine dilatione vendantur, et de praetio illorum et de residuo, si quod fuerit de emptionibus, et adquisitionibus a nobis factis in termino montis Macelli, et Ville rotundae, post restitutionem injuriarum nostrarum, et solutionem debitorum nostrorum, plenarie satisfiat omnibus quaerellantibus et injuriam passis ab ipso praedecessore nostro, ad arbitrium dictorum manumissorum, et cum consilio dictorum fratrum, secundum quod dictus Episcopus praedecessor in suo testamento mandavit. Rogamus etiam dictum Archidiaconum et Bernardum de Cintillis et omnes alios manumissores nostros, quod habeant talem provisionem de bonis nostris circa nostram familiam, qualem eos habere deceat et saluti animae nostrae viderint expedire. Et si omnes manumissores nostri supra dicti in hiis omnibus, quae superius scripta sunt, exequendis non poterunt vel noluerint interesse, Archidiaconus, vel Bernardus de Cintiliis, si praesens fuerit, cum uno vel duobus de praedictis manumissoribus, et cum consilio Prioris fratrum Praedicatorum vel ipsius locum tenentis, et fratris Raymundi de Pennaforti, vel alterius eorum praedicta omnia exequantur, ratum de praesenti perpetuo habentes quidquid per ipsos factum fuerit. Manumittimus etiam post obitum nostrum et liberos facimus Bartholomeum, cochum nostrum et sororem ejus Guillelmam et filios eorum habitos et habendos cum omnibus bonis suis. Item supplicamus Domino Tarrachonensi Archiepiscopo, qui pro tempore fuerit et Domino Regi et Domino Gastoni, ut sicut de ipsorum benevolentia et liberalitate spetialiter confidimus, istam praesentem ordinationem nostram, seu ultimam voluntatem faciant effectui mancipari; contradictores, si qui forsitan erunt, vel impedire volentes compellendo propter Deum ut a contradictione hujusmodi resilirent. Item volumus et mandamus quod si super ista ultima dispositione sive ordinatione nostra oriretur aliqua dubitatio, Archidiaconus cum illis manumissoribus, quibus viderit expedire, et cum consilio dictorum fratrum, vel alterius eorum declarent illam dubitationem, prout secundum Deum saluti nostrae animae viderint expedire. Et si haec nostra ordinatio non valet ut testamentum, volumus et mandamus, quod valeat jure codicillorum, vel jure etiam cujuslibet ultima voluntatis sive ordinationis. Actum est hoc X. cal. aprilis anni Domini millesimi ducentessimi quinquagessimi primi.

+ Signum Fr. Petri Dei gratia Barchinon. Episcopi, qui praedicta omnia et singula laudamus, approbamus, et firmamus coram manumissoribus, et fratre Raymundo de Pennaforti, et Fr. Arnaldo Segarra, et Fr. Arnaldo Salamonis, et aliis fratribus ordinis fratrum Praedicatorum, et multis aliis testibus, in manu Petri de Bages, notarii publici Barchin: eo quia aggravati infirmitate quam patimur, non possumus firmare manu propria, prout consuevimus, volentes quod hoc firmamentum factum a nobis coram praedictis in manu dicti Petri de Bages sit adeo firmum et stabile, ac si a manu nostra propria esset scriptum. = Ego Arnaldus de Gurbo, Barchin. Archidiaconus, qui hoc firmo. = Sig+num Ferrari de Laro (a: Supra in hoc eodem instrumento dictus Lauro) Barch. Sacristae. = Sig+num Petri Arberti, Barch. canonici. = Sig+num Bernardi de Pirariis, Barch. canonici. (=) Sig+num Raymundi de Monte signo, Barch. canonici. = Ego Gerardus subscribo +. = Sig+num Petri de Bages, notarii publici Barchinon. = Sig+num Jacobi Dei gratia Regis Aragonum, Majoricae et Valentiae, Comitis Barchin. et Urgelli et Domini Montispessulani, qui praedicta omnia laudamus et confirmamus apponitum mandato ejusdem Domini Regis per manum Petri Andreae scriptoris sui apud Flix VIII cal. madii anni Domini millessimi ducentessimi quinquagessimi secundi (b). = Sig+num Mathaei Lupeti, notarii publici Barchinon. qui haec scripsit, et clausit in scribania Petri de Bages, notarii, cum litteris emendatis in XXIII linea ubi dicitur sive die et anno quo supra.

(b) Hinc recte conjicias. Petrum des Scintillis Episcopum Barchinon. die 28 martii anni 1252 obiisse aut circiter, nempe tempore medio inter 23 die martii 1252, quo testamentum condidit, et 24 aprilis sequenti: quo illud Rex sua munivit auctoritate.

LXII. Donatio Regis Aragonum facta Petro, ejus filio civitatis et comitatus Barchinonensis, an. MCCLI. (1251)

LXII.

Donatio Regis Aragonum facta Petro, ejus filio civitatis et comitatus Barchinonensis, an. MCCLI. (1251) (Vid. pág. 216.)

Ex arch. reg. Barcin. 

Noverint universi quod Nos Jacobus Dei gratia Rex Aragonum, Maioricarum et Valentiae, Comes Barchin. et Urgelli, et Dnus. Montis pessulani, per Nos et nostros damus perfecta et irrevocabili donatione inter vivos tibi carissimo et dilecto Domno P. filio nostro, et Domne Yoles, inclitae Reginae Aragon., tuisque legittimis successoribus in perpetuum, civitatem et totum comitatum Barchin. cum omnibus civitatibus et comitatibus ad ipsum spectantibus, scilicet, ipsum comitatum Barchin., et comitatum Terrachon., Gerunden., Bisuldunen., Vicen. seu Ausonen., Rossilion., Ceritamen., Confluent., et Vallis Aspirii, et comitatum Urgellen., et civitates Ilerden. et Dertusen. simul ad comitatibus Rippacurciae et de Pallars, et quidquid habemus et habere debemus a flumine de Cincha usque ad Salsas, et sicut dividunt montes iusta Aran simul cum valle de Aran, quam vallem in hac donatione includimus usque ad mare. Hos itaque comitatus, civitates, castra et villae, et alia quaecumque habemus, et habere debemus infra praedictos terminos cum Comitibus, vicecomitibus, comdoribus, baronibus, vasuassoribus, militibus, burgensibus, civibus, et aliis quibuscumque populis cuiuscumque conditionis et sexus integraliter, et generaliter, et universaliter, sine aliqua retentione, cum omni dominio, iurisdictione, redditibus, proventibus, et aliis iuribus universis, damus de praesenti tibi filio nostro praedicto P., et in plena curia, quam nunc celebramus Barchinonae, in praesentia omnium inducimus te in corporalem possessionem omnium et singulorum praedictorum pleno iure ad habendum, tenendum, possidendum, et perpetuo a te et tuis legittimis successoribus expletandum. Et iusta consuetudinem Barchin. recipimus a te super hoc homagium, et te in nostris manibus fideliter comendatum. Retento nobis in omni vita nostra usufructu, et dominatione iure usufructuario in omnibus supra dictis. Et constituentes nos usufructuarios, et te et tuos successores legittimos veros proprietarios, verosque possessores facimus cum hoc instrumento perpetuo valituro de omnibus et singulis supra dictis. Et in signum verae et integrae possessionis, et veri perfectique dominii, damus et assignamus tibi in vita nostra centum marchas argentii annuatim festo Paschatis recipiendas in redditibus comitatus Barchin. Huic autem donationi et iuramento subditorum nostrorum hanc conditionem apponimus, quod si, quod Deus avertat, tu decederes sine legittima prole, tota praefata donatio intelligatur esse facta fratri tuo Jacobo filio nostro et predictae Reginae, vel in defectu eius, cuicumque filio masculo ex nobis et praedicta Regina procreato. Et ad maiorem securitatem iuramus per Deum et sancta quatuor Evangelia a nobis corporaliter tacta in nullo contravenire, et bona fide praedicta omnia attendere et complere. Mandantes omnibus subditis nostris, tam maioribus quam minoribus, ut tibi super praedictis omnibus, tanquam veri tui subditi et fideles, homagia et fidelitatis exhibeant sacramenta. Ego igitur B. de Sancta Eugenia facio homagium manibus et ore, et iuro per Deum, et eius sancta quatuor Evangelia manibus meis tacta vobis Domino P. filio Dni. Jacobi, illustris Regis Aragonum. et Dnae. Joles, Reginae Aragonum, quod ab hac die in antea habeo et recipio vos in Dominum naturalem Cathaloniae, et in Dominum naturalem et Comitem Barchin., et ex nunc vobis obediam sicut naturali Dno. Cathaloniae, et sicut Dno. naturali et Comiti Barchin. et hoc homagium et iuramentum facio vobis et sucessoribus vestris secundum quod ordinatum et positum est in hoc instrumento donationis, quam Dnus. Jacobus Rex, praedictus Pater vester vobis facit in hac curia Barchin. per eum celebrata. Et hoc iuro salvis alodiis, consuetudinibus, franquitatibus et libertatibus nostris. Datum Barchin. VII. kal. aprilis, anno Dni. M.CC. quinquagesimo primo.

Signum + Jacobi Dei gra. Regis Aragonum, Maioricarum et Valentiae, Comitis Barchin. et Urgelli, et Dni. Montispessulani.

Testes sunt Fr. P. Epus. Barchin. = B. Epus. Vicens. = Abbas Rivipoll. = G. Abbas de Bayoles. = R. Abbas S. Salvatoris de Brea. 

Isti fecerunt homagium, et iuraverunt P. H. Comes Empuriarum. = G. de Aquilone. = G. de Montecluso. = F. de Sancto Martino. = F. de Villafrancha. (se lee Villafroncha) = G. de Crexello. = B. de Castelleto. = G. Jutge. = G. de Grayana. = P. de Tous. = G. Daluya. = B. de Portella. = A. de Torrelles. = P. de Sanctominato. = B. de Monserrat. = G. de Talamerata. = A. de Ribes. = B. de Faro. = B. de Plegamans. = P. de Mure. = R. Despapiol. = P. de Sancta Eugenia. = J. de Cruilles. = H. de Angularia. = G. de Pavo. = P. de Ortafa. = P. de Palau. = R. Totzo. = R. Desprat. = B. Despinles. = B. de Belvis. = R. de Vernet. = G. de Vila de cavals. = R. de Voltrera. = A. Xatmar. = B. de Montalegre. = A. de Montalegre. = G. de Monrog. = B. de Sailla. = R. de Benages. = B. de Toixa. = J. de Rocaberti. = A. de Navata. = A. G. de Cartalla. = J. de Barbera. = B. de Castelrossello. = H. de Seixach. = R. de Termes. = R. de Urg. = R. de Urg. (2 veces) = R. de Malan. = R. G. de Enveg. (=) G. B. Damort. = B. Simon. = F. Despug. = A. Dilla. = R. Petri. = B. Dalama. = R. Dassan. = G. de Sancto Johanne. = G. Ortiç. = B. de Solerio. = G. de Montesquin. = Bages. = G. de Canet. = P. de Menona. = R. de Totzo. = R. de Vilarnau. = P. de Arçat. = G. de Montecatheno. = G. de Cervilione. = J. de Cervaria. = P. de Berga. = R. de Montecatheno. = B. R. de Ribelles. = R. de Timor. = H. de Cervilione. = P. de Cervaria. = B. de Sancto Vincentio. = F. de Turriliis = B. de Podioviridi. = P. de Cervaria. = B. de Perexens. = Umbertus de Turriliis. = G. de Tonollario. (Fonollario) = P. de Turri. = G. de Turriliis. = G. de Viladecols. = P. F... = B. Ermengaudi. = R. Durfot (Durfort). = G. Moneder. = B. Burget. = B. de Vico. = G. de Sacera. = Vilasrer. 

De Barchinona fecerunt homagium et sacramentum in forma praedicta: R. F. = J. Grunni. = M. de Plicamanibus. = G. de Sacera. = F. de Minorisa. = B. Andrae (Andreae) = B. Boneti. = P. de Viladecols. = P. de Alest. = J. Gerardi. = B. Ermengaudi. = T. Geraldi. = G. Mercader. = R. de Merola. = R. de Viladecols. = G. de Moniuich. = B. de Riaria. = R. de Menresa. = B. Marquet. = Rustec. = B. Suyer. = P. Mercader. = J. Carbonel. = S. Pelegri. = B. de Riaria. = Ja. Pelicer. = G. Burges. = Burriane. = A. Baster. = Miralles. = Conangle. = Peralada. = Colomer. = P. Despug. = F. Gari. = Raudor. = P. Tripo. = P. de Villafranca. = Failibe. = A. Darlet. = B. des Soler. = P. Barraler. = B. Pons. = G. de Mesclans. = P. de Puliya. = Marques. = Puyol. = P. Despalau. = Alexandri. = Sala. =  Aiguaviva. = P. de Vilalba. = R. Tio. = G. Nagera. = Pedro. = B. Despalau. = P. de Sala. = G. Babot. = B. de Canadel. = P. de Bonastre. = Pasqual de Buil. = Marti Calafat. = Genero de Cudina. = P. Borrell. = G. de Marina. = P. Boguer. = A. de Serra. = Gili Sartor. = P. Pauc. = G. Aldebert. = Gombaldus Cifre. = Garcias Reposter. = P. de Atayna. = A. de Logran. = B. Carbo. = Sig+num Petri Andreae, qui mandato Dni. Regis pro G. scriba notario suo haec scribit loco, die et anno praefixis.

XXVI. Poncii de Vilamur, Episcopi Urgellensis epistola ad R. E. Legatum super facto haeresis Comiti Fuxensi attributae certe posterior anno MCCLI.

XXVI. 

Poncii de Vilamur, Episcopi Urgellensis epistola ad R. E. Legatum super facto haeresis Comiti Fuxensi attributae certe posterior anno MCCLI. (Vid. pág. 87). 

Ex arch. Eccl. Urgell. 

Venerabili in Christo Patri ac Domino Dei gratia Sacrosanctae Romanae Ecclesiae Legato in partibus Tolosanis, P. per eandem Urgellensis Episcopus, salutem in Domino Jhesu Christo. Super adventu vestro, quem futurum utilem toti Ecclesiae Dei credimus, et speramus, gaudemus in Domino, devotioni et discretioni vestrae pariter offerentes servicium et honorem, et quicquid possimus ad exaltationem totius Ecclesiae generalis. Et quoniam expedit vobis, et nobis etiam, explicare quae facta sunt in partibus istis contra Comitem Foxen. ne possit vos decipere per ignorantiam vel errorem facti, duximus paternitat vestrae praesentibus intimanda breviter, sperantes quod Dominus Episcopus Tolosanus et alii praelati illius terrae, quibus super hoc scripsimus, magnitudini vestrae refferent illud idem. Hinc est igitur quod cum per Fratres Praedicatores, et Minores, et alios viros religiosos, qui ad inquirendum super facto haeresis in terra Comitis Foxen. et R. filii sui, quae est in Diocesi nostra constituta, nobis manifeste constiterit plures hereticos et credentes eorum erroribus, et faventes et celatores, et deffensores in Castrobono (Castellbó) et in locis circumpositis latitare, quae quidem loca sunt praedicti Comitis et filii sui; nos cupientes, ad extirpandum semen illud nefarium de terra illa, procedere praevia ratione, sepe dictum Comitem monitum multociens, ut ipsos hereticos in judicio exhiberet, contumacem excommunicavimus, et postea per sententiam eumdem denunciavimus deffensorem hereticorum, celatorem pariter et fautorem et excommunicatum. Tandem convenientibus ad locum personaliter Dominis Terrachonensi electo, Ilerdensi et Vicensi Episcopis, et multis aliis viris religiosis et discretis, permisit dictus Comes inquisitionem fieri in Castrobono, et in locis praedictis, et inventi fuerunt plus quam LX heretici et credentes. Qui omnes, praesentibus Comite et filio suo, fuere per Dominum Terrachonensem et alios Episcopos de heresi in judicio condempnati. Cumque Domino Tolosano et Domino Carchassonensi, et etiam Domino Archiepiscopo (pone Arhiepiscopo) Narbonae, et fratri F., et fratri G. A. de ordine Praedicatorum, fuissent haec omnia reserata, nescimus quid vel qualiter vel quare contigit quod dictus Comes non vitatur ab illis, sicut excommunicatus. Quod vobis significamus ideo, ut si qua sunt omissa forte per incuriam, per vestram diligentiam supleantur, et ut possitis comprehendere utrum sepe dictus Comes in tenebris ambulat vel in lucem. Praeterea noveritis nos nuper Terrachonam ivisse, et super hoc Dominum Archiepiscopum et Praedicatores, qui supradictis omnibus interfuere, consuluisse. Ex quorum habuimus consilio quod omnia ista vobis exponeremus et ipse Dominus Archiepiscopus, pergens in Navarram et Castellam causa visitationis, scripsisset vobis super hoc, si adventum vestrum per aliquem prescivisset. Qui dixit nobis quod ex parte sua vos rogaremus statim cum veniretis, ne in absolucione dicti Comites et facto ipsius et filii sui sine assensu eius et nostri, qui plura novimus et intelleximus etiam post latam sententiam in negocio eorumdem, quae ad praesens in absentia Domini Archiepiscopi non possumus vobis scribere, procederetis, nisi forsan per alia aminicula in facto heresis possetis procedere contra ipsos. Ideoque super praemissis dominationem vestram humiliter deprecantes rogamus, ne moleste feratis quia sollempnes nuncios vobis non missimus; non enim habemus qui audeant ire, et credimus per latorem praesentium totam rei seriem secretius nunciare. Datum in Sede IV. Kalendas Januarii.

XXIV. Epistola procuratoris D. Poncii de Villamur Episcopi Urgellensis, qua eum monet de criminibus quibus apud Sedem Apostolicam acusabatur: anno circiter MCCLI (1251)

XXIV. 

Epistola procuratoris D. Poncii de Villamur Episcopi Urgellensis, qua eum monet de criminibus quibus apud Sedem Apostolicam acusabatur: anno circiter MCCLI (1251). (Vid. pág. 83). 

Al onrad Pare è Seinnor en Ponz per la gracia de Deu Bispe Durgel de mi B. de Lirii humil servidor vostre salut è amor besan vostres mans è vostres peus. Fem vos saber que nos som sans è alegre la merce de Deu la qual cosa volriem oir de vos è mes de veer. Fem vos saber que nos entram à Perosa X. dies enans de Carnestoltes davent. En R. de Cervera, en G. B., en A. de Querol noi foren sino II. dies enans que nos. Entraren davant lo Seinor Apostoli è davant totz los Cardenalez ab lo Bispe de Valencia que usne encontra aixi com pot en tot segle els preicadors totz els templers, elsque aduxeren letres del fals Archebisbe que è mort, que que deien que la sgleia Durgel ere en gran mal per faliment de Pastor, è que iavie obs corretio en lo cap, en los membres è del Sagrista de Girona. Evingen tuit davant Lapostoli è soplicaren quels ois, è quels fees oir a totz los Cardenals è quels asseguras que no peressen mal per los vostres amicos de cort, el oils. E preposaren aixi com io us dire. Primerament dixeren que vos eretz homicida, è que eretz deflorator virginum, è que avietz pus de X. fils, e quels heretavetz de la honor de la Sgleia, e que avietz feita moneda falsa, è que avietz mal mes del Bispat ben la meitat, è que avietz iagut ab vostra sor, è ab vostra cossina germana: è dixeren que P. Gerau ere vostre fill è que lavietz heretat del Castel de Arches, è moltes altres coses: ì è feeren petitio denquisitio, è nols volgeren oir, ans los negitan del palau a ontadament. 

Puis procurá lo Bisbe de Valencia que agessen oidor enpetraren en P. Caporixo lo Cardenal è sapiatz que enquara no an feit res, ni faran daqui enant si Deus o vol, e deim vos è conseillam vos per bon conseil que vos ans vos possetz ab totz vostres enemics, è que aquestz facatz (façatz sin cedilla) anar ahonçadament è que us percacetz com puxatz servir la cort, è aixi venceren los totz è de ço del Bispat metez peniora ça è la... vos ne siatz honrat, que non podetz iaquir à vostres parentz. Estirs deim vos que facatz saber an A. de Mosset que si passen per Roseillo que no fale que no sien pres, è que perden tot quant duran; è si passen per la terra del Comte de Foix quen estie à esquira B. de Vilamur è quels peceig totz, que puix ben faren dret que aixi ò feu fer l' Archebisbe de Bordel, enquara no le nan dit mal, el de ses mans nocis - I. Clerge enquara carchebispe, efedo saber an P. de Vilamur, è al Comte de Paillars si passasen per lur terra è non estorven per nuilla guissa. E si podetz fer fer mal al Temple alcu vostre amic que ò facatz quel Maestre del Temple en G. de Cardona escriso contra vos àl Apostoli è vos avetz parentz è nobotz facen mal è vos sofrit los cubertament que puix si siretz Bispe malgrat de totz vostres anemics entremetet vos com sirvatz la cort è que pagetz los monaders è que us entremetatz de bels II cavals que aven convengut à I nebot del Apostoli quins aiude aixi com pot, è vistes les letres no facatz sino trametre. Estirs dien que sotz periur: Estirs an dit que vos avestz feita sesio. Perestirs sapiatz quel Sagrista de Tarragona sen te à cab è à col ab vos de feit, è de paraula, en tal guissa que vos devetz amar el è les sues coses. E vul quen facatz semblant al Prior son frare è quel honretz en ço que puxatz è tingatz totz los Canonges en pau: aquesta saon dara que sapiatz que nos vos honrarem daquetz si Deus ò vol. Per estirs Lartiache de... sen esta que à descubert non aul loc... Estirs esta ab lo Bispe en el tenim en bon cuit perestirs lo procurador del Bispe de Zaragoza vostre nebot nos è contrari aixi com pot per nom P. G. è trametet ne letres al Bispe de Zaragoza sis fa ab son conseil. Estirs del feit deu G. de Joverre femo aixi com podem. Eil en J. Danurri per el - esta ab vostres enemics, è reunges ab els; on nos vos deim queus prenatz zo que es alased, que aitambo pleit nos aurem aixi com aixi è trametet nos les actes del pleit den Jovorre è a que les den R. de Cervera, del Artiachonat, com fo cittat, ni com donas la sententia, tot ço quen fo: que Maestre Andreu lo vol tenir en cort lo pleit. El fa procurador lo Degà Durgel, et à conseil de vos, è donan vos per conseil dret, que facatz possar lo Degà ab lo Prior. Estirs sapiatz que nos avem totz dies VI. Avocatz è Maestre Andreu quen fa gran messio per vos ove obs que lli emenatz. E jo sapiatz que fui robat è perdi tot quant portava de les letres en fora, è Maestre Andreu donam ço que obs me. E an dit al Apostoli que maior mal à feit en P. de Vilamur à la sgleia que no avie lo Comte de Foix, è volien enpetrar contra el, si no que nos los nestam certz on el nos tramete una procuratio. Estirs nos trametem letres al Prior è al Sagrista, è a los Canonges, que aquestz dien gran mal dels en cort com so fan, perzo que mils se tingen ab vos, è vistes les letres trametet vos vostra volontat. Datum apud Perusii in vigilia Natale Domini. 

Traducción del documento lemosín. 

Al honrado Padre y Señor D. Ponce por la gracia de Dios Obispo de Urgel, yo B. de Lirii vuestro humilde servidor, salud y amor, besando vuestras manos y pies. Os hago saber que estoy sano y alegre, gracias a Dios, lo cual desearía también oír de vos y más verlo con mis ojos. Os hago saber que llegué a Perusa X días antes de las Carnestolendas de Adviento, y que sólo dos días antes que yo llegaron a la misma ciudad R. de Cervera, G. B. y A. de Querol. Entró en la misma el Santo Padre precedido de todos los Cardenales con el Obispo de Valencia que salió a recibirle como pudo, junto con los predicadores y los templarios, los cuales trajeron cartas del falso Arzobispo que ya murió, en donde se decía que la iglesia de Urgel padecía mucho por la falta de pastor, y que en ella había necesidad de corrección en la cabeza y en los miembros, y también las traían del Sacrista de Gerona, y presentándose todos al Papa le suplicaron que los oyese y que los mandase oír de todos los Cardenales, y que los asegurase contra el daño que podían recibir de parte de vuestros amigos de la corte, y los oyó. Y en la audiencia propusieron lo que voy a decir: Primeramente dijeron que vos erais homicida y deflorator virginum (desflorador de vírgenes), y que teníais más de X hijos, y que los heredabais en los bienes de la Iglesia, y que habías fabricado moneda falsa y malbaratado la mitad de vuestra diócesi, y que habías dormido (yacido) con vuestra hermana y con vuestra prima hermana; y dijeron que P. Gerau era vuestro hijo, y que le habías heredado en el castillo de Arches y otras muchas cosas. Y pidieron que se inquiriese sobre esto; mas no los quisieron oír, antes los arrojaron de palacio con ignominia. Posteriormente, a solicitud del Obispo de Valencia, lograron que se les señalase auditor, que fue el Cardenal P. de Capoixo. Mas sabed que todavía no han adelantado un pado (paso) ni en adelante lograrán nada con el favor de Dios, y os digo y aconsejo, como cosa que debo aconsejaros, que ganéis la mano a todos vuestros enemigos, y que así los hagáis andar corridos, procurando atraeros el favor de la corte, con lo cual los venceréis. Y en lo del obispado obras (obrad) de manera en todas partes... que adquiráis el honor de que nada podéis dejar a vuestros parientes. También os digo que participéis a A. de Mosset que a su tránsito por es (el; los mallorquines dicen es) Rosellón cuide mucho de que no le prendan ni roben; y que si pasa por la tierra del Conde de Fox (Foix), que B. de Vilamur esté a la mira, y que les persiga, que después ya nos defenderemos; que así lo mandó hacer el Arzobispo de Bordel, y aún no le han dicho nada, con ser que él por sus manos mató a un clérigo, siendo como era Arzobispo: y hacedlo igualmente saber a P. de Vilamur; y que al conde de Pallás, si pasasen por su tierra, no le causen estorbo alguno. Y si podéis haced algún daño al Temple por medio de vuestros amigos, porque el Maestre del Temple G. de Cardona escribió contra vos al Papa; y a vos no os faltan parientes y sobrinos que hagan este daño sin que vos saquéis la cara. Y si queréis ser Obispo a pesar de todos vuestros enemigos, trabajad en servir a la corte y en pagar los monederos y en adquirir dos hermosos caballos, por los cuales me he convenido con un sobrino del Papa que nos ayudará en cuanto puede, enviándolos luego que recibáis esta carta. También decían que sois perjuro, y también que habéis hecho renuncia. Pero sabed también que el Sacrista de Tarragona está firme en vuestra defensa de obra y de palabra; de manera que debéis amar mucho a él y a sus cosas. Y quiero que hagáis lo mismo con el Prior su hermano, honrándole en cuanto pudiereis y manteniendo en paz a todos los canónigos. Asimismo vuestro sobrino P. G., procurador del Obispo de Zaragoza, nos es contrario, y convendría que escribieseis al Obispo para saber si procede en esto con su consejo. En cuanto a lo de G. de Joverre, hago lo que puedo... J. Danurri está con vuestros enemigos y con ellos se ha acomodado; por lo cual os digo que os apoderéis de lo que está en la Seo, que tan buen pleito tendremos de un modo como de otro. Enviadnos el proceso del pleito de Joverre y las de R. de Cervera sobre el arcedianato, como fue citado, ni como se dio la sentencia y cuanto sucedió; porque el maestro Andrés lo quiere tener todo... Nómbrale su procurador el Deán de Urgel; y así os aconsejo que hagáis que se componga dicho Deán con el Prior. Sabed asimismo que nosotros tenemos diariamente empleados seis abogados, y que el maestro Andrés hace grandes gastos por vuestra causa; y así es preciso que le enviéis socorro. Y de mí sabed que me robaron y perdí cuanto llevaba menos las cartas, y el maestro Andrés me da lo que necesito. Han dicho al Papa que mayor daño ha causado a esa iglesia P. de Vilamur que el conde de Fox: e intentaron que se procediese contra él; mas nosotros nos opusimos, y él nos ha enviado poderes. También escribimos al Prior y al Sacrista y a los Canónigos sobre lo mal que estos otros hablan aquí de ellos, para que de este modo se mantengan más unidos con vos. Vista esta carta enviadnos a decir vuestra voluntad. Fecha en Perosa en la vigilia de la Natividad del Señor.

XXIX. De homicidiis perpetratis in ecclesia eiusdem monasterii Serratexensis anno MCCLI (1251).

XXIX. 

De homicidiis perpetratis in ecclesia eiusdem monasterii Serratexensis anno MCCLI (1251). 

(V. pág. 140.) 

Ex membr. coaev. in arch. eiusd. monast. 

Dicite nunc: ¿quare fecistis mortis amare 

Vos, homines vici salsi mortalis, amici? 

¿Cur combusistis? cur hostia sancta scidistis? 

Hoc morti scistis, cur corpora bina dedistis? 

Pleni fraude satis, nam grex sumus impietatis, 

Plena malis fatis, et gens incredulitatis. 

G.° Cardone quid erit, gens perfida, pone. 

Dicimus hoc vere, nunc si quod abundat in ere, 

Ocius hoc flebit, vicioque peribit, egebit. 

Ut fuit hoc plane, precor hic sit apercio sane. 

Respondemus: magna gerra fuit in hac nostra terra; (se lee gerra, no guerra)

Et in hac dissensione R. vicecomes Cardone, 

Et comes de Fox iocundi, et Iosa G. Raimundi, 

De Muncada R., et Petrus de Cervaria Poncetus, 

Magna militum catervâ comitante hos protervâ. 

Velut rithmi dicunt carte, fuerunt ex una parte. 

E contra de Anglerola B. fuit in illa stola, 

B. Arnaldi sociato cum Raimundo nuncupato 

De Cervera, cum B. dicto de Podiovert invicto, 

Elmenaram comitando, de Pinos cum Gaucerando, 

P. de Berga in hac bella, et Raimundus de Portella, 

Multis illos sociatis militibus convocatis. 

Sint legendi breves vie: dominicâ quadam die, 

Ultima Iulii mensis, in qua nos percusit ensis, 

Post nativitatem Christi anni computantur isti 

Mille ducenti de iure quinquaginta unus pure: 

Quidam verna vitabundus, scilicet, torrens profundus, 

Se quarto cucurrit captum in Cardone termino 

Virum, pecudes, et pecus, non favente Domino; 

Sonus crevit, nos fugamus, et praedones fugiunt. 

Dicimus: praedam reddatis; set reddere nesciunt. 

Denique illos oportet predam vi relinquere. 

In sancta sanctorum intrant, nolumus dimittere. 

Serratensis oppugnatur devota ecclesia: 

Frangitur, et concrematur, nulla datur venia. 

Infelix est dies illa: nobis infelicitas 

Infelicibus largitur ira et calamitas. 

In ecclesiam intravit nostra tunc iniquitas: 

duos homines peremit, trino fit captivitas:

Quarto ibi... hoc homicidium.

Unusquisque tunc evasit, et dimisit prelium, 

Timendum, ne incurramus ob hoc preiudicium, 

Quod sprevimus matrem Dei, atque suum filium.

Ipse vobis hoc dimittat, qui cum vult egentes ditat; 

Set mens mea sic me citat, credit, timet ne immitat 

Propter hoc flagicium, in vobis vindictam duram, 

Quia non habetis curam, noc cor vestrum penitet. 

Gloriosam matrem puram, que in celis renitet, 

Deonestavistis multum, quam mens vestra rogitet. 

Hic respondent Cardonenses non multum severiter: 

Virginalis aula Dei, te precamur iugiter, 

Ut pro nobis intercedas, et misericorditer, 

Nobis iuvamen cum prestes, si placet, ilariter. 

Nunc dicatis, criminosi, post quid sit veraciter. 

Post Pentecostes octabas die iovis proximâ, 

In eiusdem anni tamen tempora hec infima, 

Leticiâ veniente ibi sed non minimâ, 

Vici presul bonus fuit Taxensi ecclesia, 

Quam ut decuit mundavit, et pepulit tristia. 

O Maria dominatrix tam sancte ecclesie, 

Sis pro nobis exoratrix, et da locum venie, 

Ut post cursum incantatum vite nostre impie, 

Tribunali contemplemur Dominum leticie. Amen.