XIII. Donatio ecclesiae S. Stephanii a Bentio facta monasterio S. Petri Rodensis an. DCCCCLXXVII. (977)

XIII. 

Donatio ecclesiae S. Stephanii a Bentio facta monasterio S. Petri Rodensis an. DCCCCLXXVII. (977) (Vid. pág. 45.)

Ex autogr. in arch. S. Petri Roden. 

Sacrosanctae Dei aecclesiae Sancti scilicet Apostolorum Principis Petri Paulique Doctoris aegregii, seu gloriosissimi Andreae Apostoli, ac ceterorum Sanctorum in eodem caenobio quiescentium qui est ipse monasterius jam dictus situs subtus castro Verdaria super mare in montem qui dicitur Rodas, seu in comitatu Petralatense in suburbio castro Tholone, ubi in Christi nomine Domnus Hildesindus Abba preesse videtur una cum norma monachorum ibidem Deo agonizantium. Ob hoc igitur ego in Dei nomine Bentio considerans casum humanitatis fragile simulque reminiscens illud dominicum praeceptum: date elemosinam et ecce omnia munda sunt vobis, et quia sicut agua extinguit ignem, ita elemosina extinguit peccatum ut quando de ac luce migravero et ante tribunal Christi venero, anima mea et anima genitricis meae, et anima consanguinei nostri condam Wifredi qui fuit, veniam mereamur adipisci de peccatis nostris et vitam possidere aeternam. Propterea cedo, sive dono ad jam dicto loco sancto, suisque servientibus aecclesiam meam quae mihi advenit per scripturam donationis de genitrice meae Matresinda, et quae ad illam advenit per scripturam vindictionis atque donationis condam avunculi sui Wifredi jam dicti bonae memoriae. Est namque ipsa aecclesia sita in comitatu Gerundense in valle Tordaria, et est fundata in honore Beatissimi Protomartyris Stephani. Sic dono ego jam dictus Bentio atque concedo ad jam dictum domum Dei in ipsa praedicta ecclesia Sancti Stephani ipsa mea medietate ab integro, id est in decimis et in primitiis et oblationibus et alodibus et in omnibus rebus ad eandem ecclesiam pertinentibus propter remedium animae meae et remedium animae genitricis meae jam dicta Matresinda, et propter remedium animae Wifredi qui fuit condam. Quem vero praedicta ecclesia, sicut superius est scriptum, de meo jure in dominio et potestate praelibati Beatissimi Apostoli Petri jam dicti cenobii suisque servientibus trado atque tranfundo; ea vero videlicet ratione ut quamdiu ego jam dictus Bencio vixero, teneam et possideam in servicio omnipotentis Dei et Sanctissimi Petri supra memorati caenobii et supra scripti Abbati loci ipsius suisque fratribus. Et post obitum meum ad ipso loco sancto remaneat ab omni integritate et fratribus ibidem degentibus. De repeticione vero si quid ego supradictus Bencio inmutatas voluntates meas aut ullus ex heredibus meis seu ulla inmissa vel prepotens persona qui hanc scripturam donationis vel tradictionis ad inrumpendum venerit, aut ullam calumniam generare presumpserit, conponat ad supra scripto loco sancto auri optimi libras V. et quod petit non vindicet; sed haec cessio vel donatio a me facta firma et stabilis permaneat omnique tempore cum stipulatione subnixa in omnibus conprehensa. Facta scriptura ista concessio vel donatio VII. idus februarii anno XXIII. regnante Lotherio Rege, filio Ludoici Regis. 

Bencione + qui hanc donatione vel tradicione feci et firmare rogavi. = Sig+num Guigo. = Sig+num Adalbertus. = Sig+num Baron. = Sig+ (falta num) Adroerius. = Trasoadus + presbiter. = Radulfus presbiter + = Soniefredus sacer qui hanc cartam donationis vel traditionis scripsi et subscripsi die et anno quod supra. 

APÉNDICE DE DOCUMENTOS. I. Acta consecrationis ecclesiae S. Stephani de Olius, anno MLXXIX

APÉNDICE DE DOCUMENTOS. 

I.

Acta consecrationis ecclesiae S. Stephani de Olius, anno MLXXIX (Vid. pág. 4) 

Ex autogr. in arch. eccl. Celsonen. 

In era millesima centesima septima decima, ab Incarnatione nostri redemptoris crona millesima septuagesima nona, de Adventu Domini ebdomada ultima, ante Nativitatem Domini die quinta, per beatissimi apostoli Thomae veneranda sollempnia, orante ac suplicante domno venerabili, et gloriosissimo, ac illustrissimo consule Urgellitano, et marchioni Ermengaudo admodum clarissimo in orbe terrarum toto, unâ de curia illius nonnullis famosissimis viris cum eo, necnon et capellano Ermengaudo illius equivoco (a: id est, eiusdem nominis), et Guilaberto Escluae nato, venit domnus Bernardus sanctae Urgellensis ecclesiae episcopus, katholice et non symoniace in episcopali honore intronizatus, et à papa romano apud Romam honorifice ac strenue signatus et unctus, in castellum Olivis, veneruntque multitudo copiosa cum eo innumerabilium virorum clericorum seu laicorum. Et adfuerunt ibi multi nobiles viri, videlicet, domnus Petrus Guilermi et Arnallus Ermemiri, Miroque Ermemiri, et Bernardus Gerberti, Reimundique Mironis, et Guilelmus Companni, et Reimundus Sendredi, qui erat probus clericus illius loci, omnesque illius vicini et conparroechiani, quorunt nomina perlonga fuerant adnotari. Qui omnes unanimiter oraverunt, importunisque precibus illum exoraverunt, quatinus sanctificaretur, et consecraretur ab illo templum in honore sancti martiris Stephani, inibi ab illis et ab aliis fidelibus Deum timentibus pro animarum suarum remedio aedificatum, atque à fundamento constructum. Et licet illi foret grave onus, tamen precibus tantorum proborum hominum, et obsecrationibus devictus, et coactus, et recoluit misericordiam, quam olim sibi fecerat omnipotens Deus illo non parva valitudine detentus et pene exanimatus, sancti martiris sui Stephani intercesionibus, et quomodo eius interventu meruit tunc evadere censuram justae ultionis, suâ gratissimâ sponte, utcunque melius quivit, religiosissime consecravit ac dedicavit Domino Deo, Sanctoque suo martiri Stephano templum jam supralibatum, à fidelibus hominibus pulcre ac firmiter inibi editum in honore ac ditione prenominati sanctissimi testis xpisti Stephani. Qui postquam aquâ benedicta et sanctificata, ut mos est, abluit parietes templi, et omne pavimentum, et intrinsecus insignivit omne templum unctione xpismatis, sanctificavit, et consecravit intus duo sanctissima altaria, unum sursum quod splendet ac pollet in honore martiris xpisti Stephani, tenetque primatum totius asili, et alterum deorsum in confesione in honore sanctissimi gloriosissimique Sepulchri Domini, et Sanctae Mariae matris Domini. Et rite peractis, ut mos et ordo exigit, cunctis presentis scenophegie mysteriis, et sanctificatis ac delibutis aris efusione, unctioneque xpismatis, et intra sancta altaria pignoribus sanctorum sanctisque reliquiis reconditis, et proprio sigillo signatis, ac super aris impositis, cohopertoriisque indutis, et ut ordo katholicorum sanctorumque patrum docet et mos ac norma exigit, cunctis negotiis eiusdem rei competentibus digne, ac laudabiliter, et pleniter celebratis, et consumatis, idem pontifex jam suprafatus cecinit Missam supra memorato altare sanctissimi martiris xpisti Stephani, et ad eadem Missam, post lectum Evangelium, fecit isdem presul verbum in ecclesia ad populum, et per hanc scripturam dotis restauravit, et condotavit atque refirmavit ad prelibatam ecclesiam, et ad prenotata altaria, ab illo nuper consecrata et sanctificata, cuncta omnia quaecumque olim à quibuscumque hominibus vel feminis fuerunt illis oblata, vel hucusque votive ac potentialiter collata, et tradita illis rebus quibus fruebatur ecclesia illa, necnon et illa quae injuste vel quocumque modo hucusque fuerant sibi ablata. Tunc temporis possidebat prenominata ecclesia terciam partem ex omni decimo, quodqumque ullo modo exiit, ab omni parroechia sua, de pane, et vino, et carne, de lana, et lino, cannaboque, ac legumine, et ex omnibus causis undecunque debet decimum exire. Et simili modo utebatur tercia parte ex omni decimo de cunctis molendinis, quae intra parroechiam illius sunt; et fruebatur omnibus primiciis, et oblacionibus cunctorum fidelium, vivorum ac mortuorum, et uno molendino in casale, quod vocatur Alzalichamas, propter oleum ad illuminanda altaria, et duobus aliis molendinis in casale, quod dicitur Picamola, similiter pro illuminandis altariis, el multis peciis vinearum ac terrarum separatim multis in locis positis. Haec omnia prememorata, et ea quae non sunt presenti in pagina nominatim expressa, quae tamen sui juris sunt, aut prescriptis altaribus tradita quocumque modo fuerunt, reddidit, ac restauravit, et condotavit isdem episcopus Bernardus prefatae ecclesiae et prescriptis altaribus omnino perpetualiter ad habendum, sicut in sacris kanonibus continetur. Et insuper adiecit ac dedit prefate ecclesiae, prenominatisque altaribus, cum assensu et animo suprafati egregii consulis Ermengaudi, pro cimiterio totum in circuitu illius ecclesiae, quantum intra XXX passos peduum continetur, excepto ab illa clima, qua castellum consistit. Et subjugavit illi ecclesiae, ac dedit omnes ecclesias, quae sunt aut erunt in omni diocesi sua: id est ecclesiam Sancti Justi de Jovale, et ecclesiam Sancti Michahelis de Campo, et ecclesiam Sancti Johannis, et ecclesiam Sancti Petri de Cerco, et ecclesiam Sancti Ermengaudi, et ecclesiam Sanctae Mariae de Sussiads, et ecclesiam Sanctae Fidis de Anseresa, et cuncta omnia, quaecumque adquisivit in die dedicationis illius, vel amodo et usque in eternum ibi à fidelibus oblata erunt, ibi dedit ac condotavit, et propria confirmavit manu. Et non solum illos, qui in preteritis temporibus obtulerunt Domino Deo, et prefatae ecclesiae pro remedio animarum suarum sua dona, verum insuper generaliter omnes homines, quicunque ibi aliquid optulerunt, quod ad laudem et supplementum sanctae ecclesiae fieri possit in futuris temporibus, benedixit, ac signavit, et auctoritate apostolorum Petri et Pauli à cunctis nexibus peccatorum suorum absolvit, et Christo Domino sanctisque suis illos suis precibus comendavit, quatinus ab omnipotenti Deo benedictionem eternam accipere mereantur, atque cum sanctis omnibus sine fine letentur. Et è contra illos, qui instinctu diabolico persuasi, aut accensi, aliquid de supra memoratis rebus, aut in futuro ibi collatis, inde tulerint, aut auferre quoqunque inde modo temptaverint, aut consenserint, aut fautores vel patratores extiterint huius criminis, secundum kannonicas sanctiones maledixit, et dampnavit, et à coetu christianorum disjunxit, et à liminibus sanctae Dei ecclesiae sequestravit, et cum Anania et Saphira coniuncxit, et insuper anathematis gladio eos percussit, ac vinculo excomunicationis innodavit, donec ad plenam satisfactionem humiliter et non superbe venirent, et perficerent illam, sicut habetur et continetur in sacris kannonibus à patribus sanctis statutam, et scriptam, atque plurimis in Conciliis laudatam, et officiosissime confirmatam, cunctisque posteris in futuro traditam. = Bernardus aesi indignus gratiâ Dei Episcopus + . Ermengaudus Dei gratiâ Comes + Sig+num Guilelmi Isarni. = Sig+num Arnalli Baronis. = Sig+num Guilaberti Esclue. = Sig+num Petri Guilelmi. Sig+num Arnalli Ermemiri. = Sig+num Mironis Ermemiri. = Sig+num Reimundi Mironis. = Sig+num Guilelmi Companni. = S¡g+num Poncii Ermemiri. = Lator legis ac juris Ermengaudus hanc scripsit loco scriptoris, et hoc + impressit signum vice judicis in die annoque prefixo.

Tomo 6, apéndice 9, Paraphrasis epistolae, S. Stephani Protomartyris, Sent Esteve

IX. 

Paraphrasis epistolae, quae in die S. Stephani Protomartyris vernaculo sermone in nonnullis ecclesiis Cataloniae populo legebatur. (V. pág. 96.) 

Ex cod. epist. MS. sec. XIII. in eccl. Ageren. n. 2563. (Ager)

AQUEST ES LO PLANT DE SENT ESTEVE. 

Lectio actuum apostolorum. 

Esta liço que legirem,

dels fayts dels apostols la traurem:

lo dit Sent Luch recomptarem:

de Sent Esteve parlarem. 

In diebus illis.

En aycel temps que Deus fo nat,

e fo de mort resucitat,

e pux al cel sen fo puyat,

Sent Esteve fo lapidat. 

Stephanus autem plenus gratiâ et fortitudine, faciebat prodigia et signa magna in populo. 

Auyats, Seyors, per qual rayso (escuchad, oíd, señores, por cual razón)

lo lapidaren li felo, (feló, los felons; los felones)

car viron que Deus en el fo,

e feu miracles per son do. 

Surrexerunt autem quidam de synagoga, quae appellatur Libertinorum, et Cyrenensium, et Alexandrinorum, et eorum qui erant a Cicilia (sic) et Asia, disputantes cum Stephano. 

En contra el coren e van

li felo libertinian,

e li cruel cecilian,

els altres dalexandria. 

Et non poterant resistere sapientiae, et spiritui, qui loquebatur. 

Lo sant de Deu e la vertut 

los mençonges a coneguts,

los pus savis a renduts muts, 

los pochs els grans a tots vençuts. 

Audientes autem haec, dissecabuntur cordibus suis, et stridebant dentibus in eum. 

Cant an ausida sa rayso,

conegron tots que vencuts son,

dira los inflan los polbon,

les dens cruxen com a leon. 

Cum autem esset Stephanus plenus Spiritu Sancto, intendens in coelum vidit gloriam Dei, et Iesum stantem a dextris virtutis Dei, et ait. 

Lo Sant conec sa volentat,

no vol son cors dome armat;

mas sus el cel a esgardat.

Auyats, Seyors, com a parlat. 

Ecce video coelos apertos, et filium hominis stantem a dextris virtutis Dei. 

Escoltatme, nous sia greu:

la sus lo cel ubert vey eu,

e conec be lo fyl de Deu

que crucifigaren li Judeu. 

Exclamantes autem voce magna, continuerunt aures suas, et impetum fecerunt unanimiter in eum.

Per co que a dit son tots irats

los fals Jueus, e an cridat:

prengamlo, que prou a parlat, 

e gitemlo de la ciutat.

Et eiicientes eum extra civitatem lapidabans.

No si pot mays lerguyl celar:

lo Sant prenen per turmentar,

fors la ciutat lo van gitar,

e pensenlo dapedregar. 

Et testes deposuerunt vestimenta sua secus pedes adolescentis, qui vocabatur Saulus. 

Depuys als peus dun bacalar

pausan los draps per miyls lancar:

Saul lapelonli primer, 

Sent Paul cels qui vingron derer. 

Et lapidabant Stephanum invocantem, et dicentem.

Cant lo Sant viu las pedras venir,

dolces li son, no volch fugir:

per son Seyor sofit martir, 

e comencet axi a dir: 

Domine Ihesu, accipe spiritum meum.

Seyer, ver Deus, qui fist lo mon,

e nos tragist dinfern pregon,

e puys nos dest lo teu sant nom, 

rech mon sperit... a mon.

Positis autem genibus clamavit voce magna, dicens. 

Apres son dit sadenoylet, (se arrodilló; genoll, ginoll, genibus; it. ginocchio)

don a nos exemple donet;

car per sos enemichs preget,

e co que volc el acaptet. 

Domine, ne statuas illis hoc peccatum.

O ver Deus, payre glorios, 

quil fiyl donest a mort per nos, 

est mal quem fan perdonal los, 

no nayen pena ni dolor. 

Et cum hoc dixisset, obdormivit in Domino.

Cant est sermo el ac fenit,

el martiri fo aconplit,

recapta co ques volch ab Deu,

e puyesen al regne seu. 

En lo qual nos dey acoylir 

Jhus. qui volch per nos morir: 

quens acompay ab los seus Sanç  

e tots los fidels xpians. 

Seyors, e dones, tuyt preguem 

Sent Esteve, e reclamem, 

quel nos vuyle recaptar 

les animes puyam salvar. Amen.