X.
Reformatio studii Illerdensis: an. MDLXXV. (1575) (Vid. pág. 47).
Nos Philippus Dei gratia Rex Castellae, Aragonum, utriusque Scisciliae, Hierusalem, Ungariae, Dalmaciae, Croaciae, Legionis (León), Navarrae, Granatae, Toleti, Valentiae, Galletiae, Maioricarum (,) Hispalis, Sardiniae, Cordubae, Corsicae, Murtiae, Jaennis, Algarbii, Algezirae, Gibraltaris, insularum Canariae, nechnon insularum Indiarum et Terrae firmae maris Occeani, Archidux Austriae, Dux Burgundiae, Brabantis et Mediolani, Comes Barchinonae, Flandriae et Tirolis, Dominus Viscayae et Molinae, Dux Athenarum et Neopatriae, Comes Rosilionis et Ceritaniae, Marchio Oristani et Goceani. Vehementer optamus omnes Hispaniarum achademias esse quam auctissimas et florentissimas, sed in primis Ilerdensem ex qua tantum numerum doctorum hominum prodisse scivimus: qui et nobis et clarissimis nostris progenitoribus in regnorum nostrorum gubernatione summa integritate et doctrinae laude inservierunt. Sed cum non ita pridem nonnullos in ea abusus paulatim exortos resciremus, ne ii latius serperent, statim Michaeli Puig, tunch Episcopo Ilerdensi et post eius mortem Anthonio Augustino, eius in episcopatu successori dictae universitatis visitationem et omnem tam in capite quam in membris reformationem comisimus (: commisimus). Itaque nunch animadversis hiis quae in ea visitatione gesta sunt, et auditis etiam sententiis tam patiariorum (: paciariorum : pahers : paheres) ipsius Ilerdensis civitatis quam doctorum qui sunt in nostro regio consilio civili et criminali principatus nostri Cathaloniae (quos ut magna ex parte in ea academia versatos, eiusdem vel comoda vel incomoda perspecta habere est necesse) sed in primis una cum matura deliberatione et decreto nostri sacri supremi regii consilii penes nos assistentis, in quo doctos etiam viros in ea academia enutritos, et rerum ipsius scientissimos esse novimus, sequentes constitutiones ad Ilerdae universitatis reformationem, gubernationem et regimen edendas jussimus huiusmodi sub thenore. In primis constituimus, statuimus et ordinamus ut deinceps omnes tam doctorum maiorum cathedrae quam baccalaureorum ut vocant minores cathedrulae non aliter provideri, conferrive possint, quam competitoribus ad opositionem admissis ac suam doctrinam publica aliqua lectione testantibus, ac tandem scholasticis secreta suffragia de illorum praestantia ferentibus.
Item statuimus et ordinamus ut omnium facultatum maiores cathedrae et minores etiam juris civilis atque cannonici quo anno vaccaverint, sufragiis lattis tribuantur die nona septembris, hoc est, postidrie Nativitatis Beatae Mariae, in quem diem si tantus inciderit opositorum vel sufragiorum numerus, ut ante solis occasum numerari suffragia diiudicarive non possint, illico res in eo statu in quo reperietur in sequentem diem prorogetur, neque interim cathedra ulla data in vulgus efferatur, donech omnes simul cathedrae legittime publicentur. Item quod doctorum cathedrae tribuantur per sufragia baccalaureorum et eorum scholasticorum qui in ea facultate tres annos exegerint, in quibus annis numerandis, idem qui hactenus fuit huius academiae mos conservetur. Idem statuhimus et ordinamus ut in recipiendis suffragiis tantum assistant primus civitatis Ilerdae patiarius (pahers; paheres) et universitatis rector atque eiusdem cancellarius una cum Capituli clavario et Episcopi officiali vicarioque generali, in cuius manibus omnes jusjurandum ferant (sic) et ipse quoque officialis vicarius generalis juret bona fide se tacituros quaecumque in suffragiis gerentur neque verbo aut nutu enunciaturos cui sit cathedra ulla sive maior sive minor adjudicata, donech post lata de omnibus sufragia pro veteri more omnium quoque cathedrarum nomina in pleno consessu a notario publicentur. Item ut morose illi et contentiose suffragiorum inter se comparationes deinceps praecidantur, nullas post hac suffragiorum qualitates spectari volumus, nullum suffragium alteri qualitatibus praestare sed qui sufragiorum numero vicerit, cathedram sive maiorem sive minorem obtineat. Quod si paria sufragia ambo tulerint, et docendi laborem et stipendium inter se duabus partibus equis dividant. Item statuimus et ordinamus quod cathedrae doctoribus collatae ad tertium usque annum retineantur, neque interim singulis annis aut alio modo vaccare possint quam vel vita functo vel renuntiante ipso cathedrario. Cathedrae vero baccalaureis conferendae eorum scolasticorum sufragiis decernantur qui in album seu matriculam relati sint, et per unius anni spatium suae facultatis lectionibus ordinarie interfuerint, modo tamen bachalaurei nondum sint: huiusmodi bachalaureorum cathedrae biennio possideantur, neque interim vacent, nisi vel mortuus fuerit cathedrarius, vel sponte renuntiaverit vel certe integrum mensem absque rectoris et consilii permisione abesse ausus fuerit. Item statuimus et ordinamus quod in Omnium Sanctorum festo per singulos annos et quoties vacare contingerit aliquam tam baccalaureorum quam doctorum cathedram ternis diebus dominicis qui collationem earum cathedrarum praecesserint litterae Apostolicae huic academiae concessae adversus solicitatores, subornatores seu cathedram prece vel praecibus ambientes tam in ipsa cathedrali Sede quam in parrochialibus urbis templis missae sollempnis tempore publicentur, earumque exempla in dictorum templorum et academiae valvis affigantur, cuius rei curam universitatis cancellarius suscipiat, sumptus vero publica eiusdem academiae arca supeditet: ita enim poenae a Pontifice praestitutae omnibus innotescent. Quibus nos hanc alteram quoque adjungimus ut huiusmodi solicitatores inhabiles habeantur ad eam cathedram tunch vel sibi petendum vel suis sufragiis decernendam. Item statuimus et ordinamus quod laici coeterive urbis Ilerdae cives qui ab academia corpore sunt alieni, ipsius academiae septa aut limites minime ingredi audeant quo die sufragia de cathedris tam maioribus quam minoribus ferentur; qui secus fecerint et armorum amissione et decem librarum poena mulctandos se sciant. Qui vero inpares solvendo fuerint viginti diebus carcere teneantur. Nam quod ad clericos attinet jam nos illorum audaciam gravibus poenis a summo Pontifice puniendam curabimus. Item statuimus et ordinamus quod scholastici in matricula descripti qui deinceps vel domi apud se habuerint vel secum attulerint tormenta manurea sulfurea (quae vulgus arcabusia et petrinalia voccat) vel qui post hac illa habuisse vel gestasse intra urbis Ilerdae ambitum aut suburbia convicti fuerint, ultra coeteras poenas per regia praeconia (pregones reales) aut alias impositas quas ipso facto incurrere volumus, omne sufragium tam activum quam passivum ad cathedras amitant, ut neque sibi petere, neque alteri decernere cathedram suo sufragio possint. Et praeterea omnibus privilegiis et facultatibus quae huic academiae sunt a nobis vel aliis indelibilis memoriae regibus praedecessoribus nostris tributa, omnino sint ipso facto exclusi, neque ad illorum jus restitui possint nisi a nobis vel nostro locum tenente generali. Quas etiam poenas hiis volumus esse constitutas qui pugiones vel aliud armorum genus per ipsam urbem Ilerdam vel eius suburbia praeterquam iter facientes attulerint. Item statuimus et ordinamus quod nullus ex cathedrariis tam doctoribus quam baccalaureis, nullus etiam ex opositoribus ausit promitere, dono dare vel mutuari pecuniam hiis baccalaureis vel scholasticis qui ad cathedras maiores aut minores suffragium habere possunt, quin neque pro hiis etiam fideiussores vadesve existant: transgressoribus haec sit poena, ut doctor vel baccalaureus qui sicut diximus fuerit promisor, donator, mutuator vel fideiussor cathedra privetur et ad illam quam huiusmodi largitione appetierit, inhabilis reddatur. Scholasticus vero accipiens praedictorum aliquid jure ferendi tunch suffragii multetur. Item statuimus et ordinamus quod publicae cathedrarum lectiones postidrie festi Divi Lucae incipiant et sine intermissione deinceps habeantur ad usque vigiliam Assumptionis Beatae Mariae, his tantum festis quae mox prefiniemus exceptis, septem juris canonici professores ab ineunte anno ad usque finem mensis aprilis Decretales Pontificum epistolas interpretentur. A maio vero usque ad praedictum festum Assumptionis ita mutuo conveniant ut quatuor ex hiis Sextum, tres vero Clementinas exponant. Juris porro civilis lectores primo anno Digestum vetus usque ad finem martii, et inde Infortiatum prelegendum suscipiant. Altero vero anno Codicem usque ad martii finem et inde Digestum novum: quibus in libris exponendis titulos quos magis expedire scholasticorum utilitati lectores existimaverint, inter se distribuant. Ita tamen ut semper maioribus cathedris prefecti vel ex baccalaureis antiquiores titulorum quos maluerint optionem habeant. Institutiones Justiniani toto anno quotidie hora per rectorem et consilium assignanda exponantur. Item statuimus et ordinamus quod in conficiendis scholasticorum ut vocant cursibus et illis per baccalaureos qui ad cathedrulas se opponere volunt legendis idem qui nunch est mos retineatur. Item statuimus et ordinamus ut in ferendis suffragiis de cathedris theologiae, medicinae, philosophiae, dialecticae ach grammaticae et per quos huiusmodi suffragia prestentur vetera statuta serventur. Et eadem ipsa consuetudo quae erat tempore quo bonae memoriae Michael Puig, Episcopus Ilerdensis a nobis huius universitatis visitator crearetur, volumusque ut eorum singuli singulis annis docere incipiant continuatis perpetuo lectionibus a festo Divi Lucae ad festum Assumptionis, ut paulo ante diximus.
Item statuimus et ordinamus quod lectores omnes singulis lectionibus singulas horas tribuant in interpretando tantum non in dictando occupati. Item quod dies festi quibus liberi esse a lectionibus possunt hii tantum sint quos ecclesia liberos quoque ab opere servili habuerit prefinitos. Et preterea dies Sanctae Catherinae, Sancti Nicholai, Sanctae Luciae, et a vigilia Nativitatis Domini ad usque festum Sancti Juliani inclusive, festa quoque Sancti Vincentii Martyris, Conversionis Sancti Pauli et a dominica Palmarum ad Resurrectionis Christi octavam, Sancti Georgii (San Jorge, Sant Jordi), Sancti Johannis, Sanctae Mariae Magdalenae et Sanctae Annae, coeteris autem diebus lectiones numquam intermittantur. Item statuimus et ordinamus quod scholastici omnes honestis tantum vestibus induantur, hoc est, superno vel pallio talari quod manteum vocant vel altero aliquanto breviori quod ferrerolum sed usque ad dimidiam tibiam demisso, aut certe pallia oblonga manicata, qualem Tholosates scholastici et domi et foris gestare consueverunt. Pileo autem caput tegant quadrato, non illo valde cornuto quali nuper abuti ceperunt, sed modeste prominenti qualis sacerdotibus permiti solet. Nemo tamen ausit sericum ornatum addere vestibus ullis etiam domesticis, neque panno uti alterius coloris quam nigri, fulvi cineritii, veneti vel leucophei (quos colores nostri vulgo vocare solent leonatum, burielum, pardum et grisium) neque subucculis item addant vel ad collum, vel ad manus crispatas lactucarum more fascias, sed simplices et nullas acu pictas ferant. Fermoralia non turgentia, non serico ornata induant: nobilibus tamen ac militaris ordinis et baccalaureis interiores quoque togas, quas dicunt sotanas, sine ullo additamento bombycino permitimus, modo in reliquis vestibus et coloribus nihil preter coeterorum scholasticorum consuetudinem usurpent, qui horum aliquid transgressus fuerit prohibitam vestem illico ammitat: cuius venditae pretium lictori sive vedelio universitatis (penes quem erit poenae executio) et rectori et publicae academiae arce ternis portionibus equis distribuantur: neque remittere quisquam vel condonare suam portionem omnino possit. Item statuimus et ordinamus quod pensio septingentorum ducatorum quam academia Ilerdensis in mensa episcopali sibi habet auctoritate Apostolica reservatam et coeteri universitatis redditus qui solvendis lectorum stipendiis sunt constituti deinceps exigantur a clavario maiore eiusdem civitatis, nullo tamen propterea illi addito novo stipendio preter id quod jam alias ab ipsa civitate solet percipere. Lectoribus autem sua stipendia ternis partibus, ternisque anni temporibus persolvantur: ut prima scilicet pars ad januarii finem: altera ad finem aprilis: tertia ad festum Assumptionis, cum a legendo cessabitur, illis reddantur. Quibus solutionibus intersint primus urbis patiarius, universitatis rector et eiusdem cancellarius una cum clavariis civitatis, Capituli et ipsius academiae. Ita tamen ut aliquo illorum impedito coeteri nihilominus rem conficere possint. Item statuimus et ordinamus quod stipendia haec sint singulis lectoribus in posterum constituta duabus primis cathedris juris civilis et canonici centum viginti libr. singulis. Ita quod utriusque summa erit ducentum et quadraginta librarum, aliis duabus cathedris juris civilis et duabus item juris canonici singulis centum librae; octo cathedrulis baccalaureorum nempe quatuor juris civilis et quatuor canonici singulis quinquaginta librae. Uni cathedrulae institutorum Justiniani quadraginta librae. Tribus cathedris theologiae centum sexaginta librae: primae videlicet sexaginta et duarum reliquarum singulis quinquagintae librae, nam alia theologiae cathedra suum stipendium seorsum habet constitutum; duabus dialecticae et philosophiae cathedris octoginta librae singulis. Et preterea auditores pro toto cursus philophici tempore singuli ternos ducatos persolvere magistris teneantur. Duabus grammaticae cathedris centum librae singulis. Et preterea scholastici quolibet anno singulos ducatos magistris pendant. Tribus medicinae cathedris centum librae primae scilicet quadraginta et singulis aliis triginta. Quas quidem constitutiones pro bono regimine quiete, incremento et tranquillo statu die et academiae Ilerdensis modo quo supra factas statutas et ordinatas ab omnibus perpetuo et inconcusse observari volentes thenore presentium de nostra certa scientia regiaque auctoritate nostra delliberate et consulto Serenissimo Ferdinando, Principi Austriarum et Gerundae, Ducique Calabriae et Montis albi, Filio primogenito nostro charissimo ach post longevos et foelices dies nostros in omnibus regnis et dominiis nostris Deo propitio inmediato heredi et legitimo successori intentum aparientes nostrum sub paternae benedictionis obtentu dicimus eumque rogamus, illustri vero locum tenenti et Capitaneo generali nostro, cancellario, vice cancellario, regenti cancellariam, doctoribus de regio consilio gerentibusque vices nostri generalis gubernatoris, viccariis, (veguers) sub vicariis, baiulis (batlles, batles), sub baiulis, alguatziriis (algutzirs; alguaciles), virgariis (verguers), portariis (porters) et presertim patiariis Ilerden. (pahers de Lleida) et cancellario, rectori, doctoribus, magistris, baccalaureis et scholasticis dictae Illerdensis academiae, coeterisque universis et singulis officialibus et subditis nostris maioribus et minoribus in principatu Cathaloniae et comittatibus Rossilionis et Ceritaniae constitutis et constituendis praesentibus et futuris dicimus praecipimus et jubemus ad incursum nostrae indignationis et irae, poenaeque florennorum auri Aragonum bis mille (2000) a bonis (sic) secus agentibus irremissibiliter exhigendorum nostrisque inferendorum erariis, quatenus constitutiones praemissas et omnia et singula in eis contenta expressa et declarata juxta earum seriem et thenorem teneant firmiter et observent, tenerique et inviolabiliter observari faciant per quoscumque, et non contra faciant vel veniant, aut aliquem contrafacere vel venire permitant ratione aliqua sive causa, pro quanto dictus Serenissimus Princeps nobis morem gerere, coeteri vero officiales et subditi nostri predicti gratiam nostram charam habent ac poenam preapositam cupiunt evitare. In cuius rei testimonium presentes fieri jussimus nostri comuni sigillo inpendenti munitas.
Datum in oppido nostro Madriti die vicesima septima mensis julii anno a nativitate Domini millessimo quingentesimo septuagesimo quinto, regnorumque nostrorum citerioris Scisciliae vicesimo secundo, Hispaniarum vero et aliorum vicesimo.
Yo el Rey.