LVII. Testamentum Jacobi I. Regis Aragonum, an. MCCXLI. (1241)

LVII.

Testamentum Jacobi I. Regis Aragonum, an. MCCXLI. (1241) (Vid. pág. 210.)

Quoniam in coniugio maritali plurima bona concurrunt, inter quae maximum est procreatio filiorum ad servitium omnium Salvatoris; idcirco Nos Jacobus Dei gratia Rex Aragonum, Maioricarum et Valentiae, Comes Barchinonae et Urgelli et Dominus Montispessulani disposuimus in plena memoria nostrae liberae sanitatis inter filios quos de diversis matrimoniis habere dinoscimur, bona quae Deus Nobis contulit, distinctis portionibus dividere pariter et partiri, ne forte quaestionis dissensio possit oriri inter filios, et de jure succedentes nobis in posterum, dignum duximus inter eos dividere bona nostra prout convenit separatim. Praecipimus itaque corpus nostrum sepeliri in monasterio Populeti et in tumulo non depicto, sed subtus terram ante altare Sanctae Mariae eiusdem monasterii et in loco per quem vadant ad altare transeuntes. Relinquimus Alfonso, primogenito nostro et Reginae Alionor totum regnum Aragonum et totam Cataloniam et Rippacorciam, Palars, Aran et dominium comitatus Urgelli, cum omnibus ad praedicta loca pertinentibus. et relinquimus post obitum consanguinei nostri Nunonis Sancii Petro, filio nostro et Reginae Yoles, coniugis nostrae Rossilionem, Conflent, Ceritaniam et Vilaspirium, cum omnibus eisdem pertinentibus. Et relinquimus dicto Petro, filio nostro totum regnum Valentiae a Biar usque ad Rivum de Huldecona, et a rivo de Alventosa usque in mare, et sicut dividit terminus Rachenae cum castella usque in mare. Et relinquimus dicto Petro, filio nostro regnum Maioricarum et Minoricham et totum jus quod P. Infans Portogale dedit Nobis in Eviza. Et relinquimus etiam dicto Petro, filio nostro Castrumhabib et Adaymus et dominationem et villam Montispessulani, et Castrum novum cum tota dominatione eiusdem, et castrum de Batis, et dominationem et castrum de Frontinya, et totum quod ibi modo adquisivimus et castrum de Omelaç, et totum Omelades, et castrum de Basaluc et jura quae habere debemus in comitatu Melgorii et de Montferran et castrum de Poola, quod G. de Montpestler tenet in vita sua, et jura quae habemus in Lupina et in castro de Muntferrer, et omnia jura, voces et actiones quas habemus et habere debemus in Carcasses, Terçenes, Termens, Rees, Fonolades, Amiliano, Amilaves et Gavalda. Si unus autem nostrorum praedictorum filiorum absque legittimi coniugii filio decederet, omnia regna, loca, villae et castra et praedictas dominationes revertantur alteri filiorum. Et si ambo decederent sine legitimo filio revertantur praedicta omnia filiae nostrae Yoles, coniugi Alfonsi primogeniti illustris F. Regis Castellae, et filiis ex eadem Yoles, filia nostra legitime descendentibus. Relinquimus insuper Constanciae, filiae nostrae et Reginae Yoles, conjugis nostrae sexaginta millia morabatinorum alfussinorum, quorum triginta millia donet ei Alfonsus, praedictus filius noster, et alia triginta millia morabatinorum donet ei dictus Petrus, filius noster. Et interim ipsa Constancia teneat tamdiu castrum de Montclus et de Roda cum omnibus redditibus, quousque ipse Alfonsus dederit sibi dicta triginta millia morabatinorum, et teneat similiter ipsa Constancia tamdiu castrum et villam de Morela et de Xerica cum omnibus redditibus, quousque dictus Petrus, filius noster dederit sibi alia triginta morabatinorum. Qui ambo praedicti filii nostri infra spatium unius anni post obitum nostrum induant mille pauperes pro remedio animae nostrae. Mandamus siquidem quod omnia debita nostra solvantur, ita quod Alfonsus omnes exitus et redditus Barchin. donet in solutione debitorum nostrorum quos redditus aliquis fidelis Barchinonae teneat et percipiat annuatim et tanto tempore, quousque debita sint soluta et injuriae restitutae. Et Petrus, filius noster donet omnes redditus civitatis Valentiae in solutione debitorum nostrorum, quos redditus teneat aliquis fidelis Valentiae et percipiat annuatim, et tanto tempore quousque debita sint soluta et injuriae restitutae. Si quod autem castrum Sarracenorum ex illis quae ad manus nostras non tenemus, occassione mortis nostrae perderetur, sive se alsaverit, praedictus P. filius noster et Regina Yoles, conjux nostra donent tantum viginti millia solidorum pro remedio animae nostrae, si ob hoc cognoverint plura dare non posse. Conquerentes autem de Nobis undecumque fuerint, veniant ante presentiam venerabilium et dilectorum nostrorum Archiepiscopi Terrachon. et Episcopi Barchinon. quos constituimus ad injurias emendandas, et solvenda debita, et alia inferius exequenda. Si forsan unus praedictorum Prelatorum decederet, alius possit facere solutiones: et si ambo vixerint et interesse non potuerunt, unus eorum omnia scripta tam superius quam inferius exequatur. Archiepiscopus autem Terrachon. eligat unum virum fidelem, et Episcopus Barchinon. ad percipiendos redditus locorum praedictorum pro animae nostrae remedio assignatos. Solutis autem debitis nostris et injuriis emendatis, exitus Barchinon. revertantur Regi Aragon. et redditus Valentiae Regi Valentiae. Mandamus etiam quod praedicti filii nostri Alfonsus et P. donent monasterio Populeti duo mille morabatinorum alfussinorum, monasterio Sanctarum Crucum millia morabatinorum, monasterio de Scarpio duo millia morabatinorum, Sexenae millia morabatinorum, Sancto Ilario Ilerde quingentos morabatinos, operi Praedicatorum Valentiae millia morabatinos, operi Minorum Valentiae mille morabatinos, domui de Berola mille morabatinos, monasterio de Roda mille morabatinos, et de Valbona mille morabatinos, et de Franchedis quingentos morabatinos, de Benifassa quingentos morabatinos, de Pedregalio ducentos morabatinos, de Ripol ducentos morabatinos, monasterio de Sancto Johanne juxta Ripol ducentos morabatinos, de Amer ducentos morabatinos, de Banyoles ducentos morabatinos, de Sancto Felice de Guixols ducentos morabatinos, de Villa Bertran ducentos morabatinos, de Bello Podio ducentos morabatinos, de Sancto Ruffo Ilerdae ducentos morabatinos, de Sancto Johanne de la Pena ducentos morabatinos, de Casoes ducentos morabatinos, monasterio Sanctarum Crucum juxta Sanctum Johannem de la Pena ducentos morabatinos, monasterio Sancti Victoriani ducentos morabatinos. El mille morabatinos pro remedio animae Dompnae Tode Ladro quos sibi promisimus in sua ultima voluntate. Praedicti autem omnes morabatini dentur de redditibus Barchinon. et Valentiae et per medium. Rogamus igitur Monachos Populeti quod pro remedio animae nostrae faciant celebrari quinque millia missarum, et illi Sanctarum Crucum tria millia missarum, et illi de Scarpio tria millia missarum, Dominae de Sexena millia missarum, illae Sancti Ilarii Ilerdae ducentas missas, Praedicatores Valentia millia missarum, Minores Valentiae millia missarum, de Berola tria millia missarum, illi de Roda tria millia missarum, Dominae de Valbona mille missarum, illae de Franchedis quingentas missas, illi de Benifassa duo millia missarum, Dominae de Pedregalio millia missarum, illi de Ripol duo millia missarum, illi de Sancto Johanne juxta Ripol mille missas, illi de Amer quingentas missas, illi de Banyoles septingentas missas, illi de Sancto Felice de Guixols quingentas missas, illi de Villa Beltran trecentas missas, illi de Bello Podio mille missas, illi Sancti Ruffi Ilerdae ducentas missas, illi de Sancto Johanne de la Pena mille missas, Dominae de Casoes mille missas, illi Sanctarum Crucum juxta Sanctum Johannem de la Pena trecentas missas, illi Sancti Victoriani duo mille missas. Rogamus etiam Fratrem R. de Pennaforti, Fratrem Bg. de Castro episcopali, Fratrem G. de Barbera, et Fratrem Michaelem Praedicatores quod presentent Archiepiscopo Terrachon. et Episcopo Barchinon. conquaerentes de Nobis, et super hiis ipsis Praedicatoribus credatur. Et consulant filiis nostris praedictis et Reginis quod contra aliqua supra dicta non veniant. Mandamus etiam Alfonso et Petro, filiis nostris quod teneant secum et habeant quamdiu vixerint omnes homines nostrae curiae sive creationis et per medium. Ponimus siquidem animam nostram in tutelam et posse Domini Papae, suplicantes eidem quod presens testamentum faciat observari, et venientes contra ipsum excomunicet, et praecipiat Archiepiscopo Terrachon. et Episcopo Barchinon. quod si filii nostri predicti vel alii contravenire attemptaverint, vel praescripta omnia non compleverint, eosdem habeant licentiam excomunicandi. Comendamus insuper filium nostrum P. cum toto regno Valentiae F. Infanti Aragon. patruo nostro, ita ut ipse eum usque ad quindecim annos teneat in potestate sua, infra quos annos Regina Yoles, coniux nostra teneat et percipiat omnes redditus Valentiae. Commendamus etiam dictum filium nostrum P. et Reginam Yoles, coniugem nostram et ponimus in deffensione F. illustris Regis Castellae, rogantes eum ut eosdem et eorum loca et bona non permittat ab aliquibus molestari. Assignamus insuper Reginae Yoles, coniugi nostrae pro arris suis castra et villas de Segorb, de Onda, de Xerica, de Morella, de Almanara, de Murvedre, et de Peniscola cum omnibus pertinentibus et redditibus universis. In quibus omnibus et singulis locis praedictis istis teneat ipsa quamdiu vixerit suas arras et viduagium post obitum nostrum. Mandamus itaque universis aliqua praedictorum castrorum et villarum tenentibus, quatenus faciant ratione Petri filii nostri homagium Reginae Yoles, coniugi nostrae, salvantibus tamen ipsi Reginae Yoles arris suis, sicut superius est expressum. 

Datum Barchinonae kalendas januarii anno Nativitatis Domini millessimo ducentessimo quadragessimo primo. = Signum + Jacobi Dei gratia Regis Aragonum, Maioricarum et Valentiae, Comitis Barchinonae et Urgelli, et Domini Montispessulani. = Huius rei testes sunt, G. de Entença. = Eximinus de Focibus. = A. de Gudal. = Eximinus de Luna. = Ferricius de Lizana. = Ego Berengarius, Barchinonensis Episcopus subscribo. = Signum + Guillermoni, scribae qui mandato Domini Regis pro Domino Bng. Barchinon. Episcopo, Cancellario suo haec scribi fecit loco, die et anno praefixis. = Lecta fuit Regi.

LXIII. Testamentum Domini Fr. Petri de Centelles, Episcopi Barchinon. an. MCCLI. (1251)

LXIII. 

Testamentum Domini Fr. Petri de Centelles, Episcopi Barchinon. an. MCCLI. (1251) (Vid. pág. 217.) 

Ex tabul. convent. Praedicat. Barchin.

In Christi nomine. Nos Fr. Petrus, Dei gratia Barchinonensis Episcopus, cum consilio et voluntate Prioris Sanctae Caterinae facimus nostrum testamentum, sive ultimam ordinationem in nostro sensu et sana memoria. In quo eligimus manumissores nostros Arnaldum de Gurbo (a : Hic postea Barcinonensis Episcopus fuit), Archidiaconum, Ferrarium de Lauro, Sacristam, Bernardum de Cintillis, Petrum Arberti, Bernardum de Pirariis, et Raymundum de Monte Signo, canonicos Barchinonenses Guillelmum de Lacera, Jacobum Gerardi, et Gerardum de Villafrancha. Et primum mandamus solvi et restitui sine aliquo diffugio, et malitia et strepitu causarum omnia debita et injurias et offensas cunctas a nobis, dum essemus Sacrista (a: Eiusdem scilicet ecclesiae Barcinonensis), et postquam fuimus Episcopus, et etiam alias, in quibus teneamur tam pro nobis, quam pro aliqua persona, secundum quod continetur in memoriali nostro, quod est in domo Sanctae Caterinae, et etiam alia, quae poterunt probari per testes vel scripturas, vel aliam legitimam declarationem secundum Deum et forum poenitentiale. Et haec omnia fient ad arbitratum manumissorum nostrorum cum consilio Prioris fratrum Praedicatorum Sanctae Caterinae, vel locum ipsius tenentis, et Fr. Raymundi de Pennaforti, vel alterius eorum, si ambo commode haberi non possent. Et ad solvenda sive restituenda omnia dicta debita et injurias et offensas, quas contraximus, dum essemus Sacrista, assignamus de praesenti, et obligamus omnia bona nostra mobilia et immobilia, et specialiter omnes emptiones, quas fecimus dum essemus Sacrista, videlicet, leudas, quas emimus a Guillelmo de Mediona, et Saurina uxore ejus; et de praesenti assignamus et tradimus specialiter ad debita et injurias et offensas quas fecimus, dum essemus Sacrista, ipsos octingentos quinquaginta morabatinos, quos habuimus de honore nostro Santi Quirici de Terracia, quem vendidimus Bernardo de Cintillis, et ipse Bernardus vendidit Berengario Suavi, civi Barchinonensi. Quos morabatinos jam tradidimus Joanni Poncii, campsori Barchinonensi ad solvendos in debitis et injuriis antedictis. Et quod incontinenti vendatur de dictis leudis, si necesse fuerit, tanta pars, quod de praetio ipsius partis satisfiat quaerellantibus, et injuriam passis, quibus tenebamur tempore electionis nostrae, scilicet, dum eramus Sacrista; salvis tamen ante omnia in ipsis leudis ducentis solidis censualibus, quos olim assignavimus Sacristae ecclesiae Barchinonensis pro restitutione honoris Dertusae, quem vendidimus, et pro qualibet offensa, seu injuria, qua alias ei teneremur; et salvis etiam certum quinquaginta solidis censualibus, quos assignavimus in eisdem leudis elemosinae praedecessoris nostri pro escambio honoris, qui est prope ecclesiam Sancta Caterinae, quem dedimus domui Sancta Caterinae; salvis praeterea centum solidis censualibus magistro Raymundo, canonico Barchinonensi, quos eidem assignavimus in ipsis leudis pro injuriis et offensis, in quibus nos, et Bernardus de Medalia, nepos noster, canonicus quondam Barchinonensis, sibi tenebamur. Et istam venditionem facient manumissores nostri statim post obitum nostrum, si necesse fuerit; et sit ipsa venditio adeo firma et stabilis, ac si a nobis personaliter esset facta. Nos enim laudamus, et approbamus de praesenti illam venditionem. Solutis autem debitis et restitutis injuriis et offensis quas contraximus ante electionem nostram, et deductis ducentis solidis sacristiae, et centum quinquaginta solidis elemosinae, et centum solidis magistri Raymundi, assignamus de praesenti in ipsis leudis altari Sancti Martini constructo a nobis in claustro Barchinonensi, et presbytero ejusdem, scilicet, Petro Julio, qui nunc est, et successoribus suis, trescentos quinquaginta solidos Barchinonenses in perpetuum censuales; et quod presbyter illius altaris, qui ibi est, vel pro tempore ibi fuerit, faciat annuatim in perpetuum in ecclesia Barchinonensi anniversarium pro anima nostra, secundum consuetudinem ipsius ecclesiae. Et volumus et mandamus, quod post mortem nostram, quandocumque ipsum altare vacare contigat, praedicti praesbyteri institutio fiat per Episcopum et Capitulum infra mensem. Alioquin Episcopus per se faciat institutionem presbyteri antedicti. Quibus omnibus completis, totum residuum dictarum leudarum, et omnia alia bona nostra mobilia et immobilia, quae habebamus, et quae ad nos poterant pertinere aliqua ratione tempore confirmationis nostrae, praeter mansum, quem habemus in termino castri de Monte Tornesio, quem jam dedimus, et etiam nunc damus monasterio Sanctae Mariae de Joncheres, damus et assignamus de praesenti elemosinae ecclesiae Barchinonensis, ita quod elemosinarius Sedis Barchinonensis, qui pro tempore ibi fuerit, procuret perpetuo annuatim semel in quolibet mense mensam fratrum Praedicatorum Barchinonensium, et bis in anno mensam fratrum Minorum Barchinonensium, et etiam bis in anno mensam monialium domus Sancti Antonini Barchinonensis, ordinis Sancti Damiani, et quod dictus elemosinarius donet pro qualibet procuratione fratrum Praedicatorum, fratrum Minorum et dictarum monialium tres morabatinos in auro. Et de eo, quod residuum fuerit reficiat pauperes in refectorio ecclesiae Barchinonensis, secundum quod alii pauperes reficiuntur ibidem; ita tamen quod de praedictis instituatur ibidem numerus pauperum secundum cognitionem manumissorum nostrorum, et Episcopi et Capituli Barchinonensis. Item volumus et mandamus, quod debita solvantur et injuriae et offensae restituantur, quae contraximus postquam fuimus Episcopus confirmatus, de omnibus bonis nostris mobilibus, quae a flumine Lupricati ultra, et in Majoricis habebimus, ratione episcopatus tempore mortis nostrae et secundum ordinationem, quam nuper fecimus cum assensu Capituli cum publico instrumento. Et quia tempore quo fuimus Episcopus confirmatus, habebamus in mobilibus ultra summam decem millium solidorum, quae omnia expendidimus in usus episcopatus, volumus et mandamus, quod de omnibus mobilibus, quae tempore mortis nostrae habebamus a flumine Lupricati citra, in recompensationem praedictae summae solvatur, et restituatur in debitis et injuriis tempore sacristiae contractis, si non suffecerint superius ad hoc assignata, summa decem millium solidorum. Et si suffecerint, quae superius assignata sunt, de ipsis mobilibus nostris solvantur, simul cum aliis assignatis ad haec debita, injuriae et offensae quas contraximus postquam fuimus Episcopus confirmatus. Et si praedicta omnia non sufficiant et necesse fuerit, in solutione debitorum, et restitutione injuriarum quae tempore episcopatus contracta fuerunt vendatur adquisitio, quam fecimus a Veil de Guarnal, in domo et pertinentiis de Vilardida, salva pactione, quae est inter nos et ipsum, et uxorem ejus, et filios eorum; et emptio quam fecimus a militibus de Bessons de domo de Cuguyada, et omnes aliae emptiones, quas fecimus in toto termino castri villae rotundae, et montis macelli; et de praetio ipsorum satisfiat omnibus supra dictis usque ad ultimum quadrantem ad arbitrium dictorum manumissorum cum consilio dictorum fratrum. Solutis vero debitis omnibus, et restitutis injuriis et offensis a nobis contractis, dimittimus monasterio de Joncheres centum morabatinos. Item restituimus et deffinimus de praesenti monasterio Sancti Petri de Rosis illud feudum, quod olim tenuimus ab eo, apud Provincianam, et quod nunc tenet Arnaldus de Gurbo, Archidiaconus. Injungentes firmiter eidem, quod ipse possesiones illas restituat dicto monasterio, sine diffugio et mora; et mandamus, quod si quam intulimus injuriam monasterio praedicto, vel sibi in aliquo tenemur, quod restituatur ei per manumissores nostros. Item mandamus quod debita et injuriae antecessoris nostri (a: Berengarii de Palou.), de quibus non est adhuc satisfactum, solvantur integre, et restituantur incontinenti, non obstantibus transactionibus sive compositionibus, si quas fecimus in praejuditium illorum quibus erat restitutio facienda. Et si successor noster qui pro tempore fuerit, noluerit vel impedierit hoc facere, volumus et mandamus quod omnes emptiones, adquisitiones et patrimonium praedecessoris nostri sine dilatione vendantur, et de praetio illorum et de residuo, si quod fuerit de emptionibus, et adquisitionibus a nobis factis in termino montis Macelli, et Ville rotundae, post restitutionem injuriarum nostrarum, et solutionem debitorum nostrorum, plenarie satisfiat omnibus quaerellantibus et injuriam passis ab ipso praedecessore nostro, ad arbitrium dictorum manumissorum, et cum consilio dictorum fratrum, secundum quod dictus Episcopus praedecessor in suo testamento mandavit. Rogamus etiam dictum Archidiaconum et Bernardum de Cintillis et omnes alios manumissores nostros, quod habeant talem provisionem de bonis nostris circa nostram familiam, qualem eos habere deceat et saluti animae nostrae viderint expedire. Et si omnes manumissores nostri supra dicti in hiis omnibus, quae superius scripta sunt, exequendis non poterunt vel noluerint interesse, Archidiaconus, vel Bernardus de Cintiliis, si praesens fuerit, cum uno vel duobus de praedictis manumissoribus, et cum consilio Prioris fratrum Praedicatorum vel ipsius locum tenentis, et fratris Raymundi de Pennaforti, vel alterius eorum praedicta omnia exequantur, ratum de praesenti perpetuo habentes quidquid per ipsos factum fuerit. Manumittimus etiam post obitum nostrum et liberos facimus Bartholomeum, cochum nostrum et sororem ejus Guillelmam et filios eorum habitos et habendos cum omnibus bonis suis. Item supplicamus Domino Tarrachonensi Archiepiscopo, qui pro tempore fuerit et Domino Regi et Domino Gastoni, ut sicut de ipsorum benevolentia et liberalitate spetialiter confidimus, istam praesentem ordinationem nostram, seu ultimam voluntatem faciant effectui mancipari; contradictores, si qui forsitan erunt, vel impedire volentes compellendo propter Deum ut a contradictione hujusmodi resilirent. Item volumus et mandamus quod si super ista ultima dispositione sive ordinatione nostra oriretur aliqua dubitatio, Archidiaconus cum illis manumissoribus, quibus viderit expedire, et cum consilio dictorum fratrum, vel alterius eorum declarent illam dubitationem, prout secundum Deum saluti nostrae animae viderint expedire. Et si haec nostra ordinatio non valet ut testamentum, volumus et mandamus, quod valeat jure codicillorum, vel jure etiam cujuslibet ultima voluntatis sive ordinationis. Actum est hoc X. cal. aprilis anni Domini millesimi ducentessimi quinquagessimi primi.

+ Signum Fr. Petri Dei gratia Barchinon. Episcopi, qui praedicta omnia et singula laudamus, approbamus, et firmamus coram manumissoribus, et fratre Raymundo de Pennaforti, et Fr. Arnaldo Segarra, et Fr. Arnaldo Salamonis, et aliis fratribus ordinis fratrum Praedicatorum, et multis aliis testibus, in manu Petri de Bages, notarii publici Barchin: eo quia aggravati infirmitate quam patimur, non possumus firmare manu propria, prout consuevimus, volentes quod hoc firmamentum factum a nobis coram praedictis in manu dicti Petri de Bages sit adeo firmum et stabile, ac si a manu nostra propria esset scriptum. = Ego Arnaldus de Gurbo, Barchin. Archidiaconus, qui hoc firmo. = Sig+num Ferrari de Laro (a: Supra in hoc eodem instrumento dictus Lauro) Barch. Sacristae. = Sig+num Petri Arberti, Barch. canonici. = Sig+num Bernardi de Pirariis, Barch. canonici. (=) Sig+num Raymundi de Monte signo, Barch. canonici. = Ego Gerardus subscribo +. = Sig+num Petri de Bages, notarii publici Barchinon. = Sig+num Jacobi Dei gratia Regis Aragonum, Majoricae et Valentiae, Comitis Barchin. et Urgelli et Domini Montispessulani, qui praedicta omnia laudamus et confirmamus apponitum mandato ejusdem Domini Regis per manum Petri Andreae scriptoris sui apud Flix VIII cal. madii anni Domini millessimi ducentessimi quinquagessimi secundi (b). = Sig+num Mathaei Lupeti, notarii publici Barchinon. qui haec scripsit, et clausit in scribania Petri de Bages, notarii, cum litteris emendatis in XXIII linea ubi dicitur sive die et anno quo supra.

(b) Hinc recte conjicias. Petrum des Scintillis Episcopum Barchinon. die 28 martii anni 1252 obiisse aut circiter, nempe tempore medio inter 23 die martii 1252, quo testamentum condidit, et 24 aprilis sequenti: quo illud Rex sua munivit auctoritate.

LI. Testamentum D. Arnalli Ermengaudi, Barcinonensis Episcopi mense decembri MCXLII. (1142)

LI.

Testamentum D. Arnalli Ermengaudi, Barcinonensis Episcopi mense decembri MCXLII. (1142) (Vid. pág. 188.)

Ex lib. I. Antiquit. eccl. Barcin. núm. 534.

Quoniam debitum humanae conditionis nullus mortalium evadere potest, idcirco in Dei nomine ego Arnallus Dei dignatione Barchinonensis ecclesiae Episcopus, cupiens pergere Jerosolimam facio meum testamentum, in quo eligo manumissores meos Berengarium Ermengaudi, et Guillermum Bermundi, et Gaucefredum de Fobe (a: Infra in hoc eadem instrumento, et in decreto electionis eiusdem D. Arnaldi, Barchinonensis Episcopis an. 1139. vocatur Gaucefredus de Fare; unde hic scribentium mendum agnoscere debemus.), quibus caritative praecipio, ut si mori me contigerit antequam alium testamentum faciam, plenariam potestatem habeant distribuendi omnes facultates meas, sicut eis in hoc testamento injunxero. Primum namque concedo Domino Deo et canonicae Sanctae Crucis Sanctaeque Eulaliae vineam meam quam plantavi in alodio Sanctae Crucis Sanctaeque Eulaliae, et in mea compra; quae vinea est juxta mansum de provintialibus, et meum campum quem habeo juxta regum comitalem super viam publicam, in quo edificavi furnum de calce; et vineam, quam habeo plantatam apud Granatam, cum illo campo, qui fuit Fulconis Guiriberti, quem emi a Comite. Huic donationi addo ferregenalem (freginal), quod adquisivi et emi ab Arberto de Lizano et Petro eius fratre prope mansum Guillermi Sunniarii in provintialibus. Concedo altari Sanctae Eulaliae in omni meo alodio de Orta et Romaneto sextarium I. olei annuatim de quo ardeat una lampada ante corpus Beatae Eulaliae jugiter ad mensuram videlicet de Orta. Concedo iterum Sanctae Cruci et Sanctae Eulaliae in meis mobilibus et vasculis maioribus et minoribus L. morabatinos, de quibus ematur alodium ad illuminandam unam lampadam, et meos libros, qui in eadem ecclesia sunt, bibliothecam quam feci scribere et alios. Concedo hospitali Jherosolimitano meum mansum de provintialibus, quae ab ipsis fundamentis edificavi, simul cum ecclesia Sancti Nicolai, quae intus est, simulque cum compris quas feci a Berengario Bernardi de Cabannis, et ab Arnallo Bonefilii, praeter ipsum ferragenal (freginal), quem habui ab Arberto de Lizano et eius fratre; ea conditione, ut eundem mansum, sicut supra comprehendi teneat et habebat Poncius frater meus in omni vita sua, et persolvat annuatim de omnibus fructibus, qui inde exierint, tascam hospitali sine contrarietate, et post eius obitum libere et quiete et absque ullo retentu revertatur praedictus mansus integriter praedicto hospitali jure perpetuo possidendus et habendus. Concedo coenobio Sancti Cucuphatis campum quem emi de filiabus Arnalli Gonterii et de Raymundo Petri Gerundae, qui est in provintialibus, et unum par bovum, et equas IIII. quae sunt apud Rivumpullum (Ripoll). Item concedo coenobio Sancti Petri Puellarum ipsam tertiam partem pariliatae, quam emi de Arberto de Lizano, et dimitto praelibatae canonice L. morabatinos quos habeo per meum pignus in praefata pariliata de Lizano, et mando ut de illis L. morabatinis ematur alodium de quo annuatim fiat meum anniversarium. Insuper etiam addo jam dicto coenobio Beati Petri par unum bovum, et equas II. quae sunt apud Rivumpullum. Concedo coenobio Sanctae Mariae de Rivopullo duas equas. Concedo omnibus presbyteris totius episcopatus singulis singulas eminas ordei de meo sementerio, et diachonibus singulas migerias. Concedo coenobio Sancti Laurentii de Monte equam unam. Meum alodium de Orta et de Romaneto cum omnibus in se habentibus, praeter supra dictam lampadam Sanctae Crucis Sanctaeque Eulaliae concedo inter Poncium fratrem meum, et Berengarium de Terracona, et quisquis illorum obierit sine ligittimo infante, ille qui superstes fuerit, habeat praedictum alodium. Concedo eisdem fratribus meis Pontio et Berengario domos meas de Barchinona cum ipsa parte canonicae, ut teneant eas, et habeant in omni vita sua, de quibus persolvant annuatim praefatae canonicae per censum quarterium unum olei in capite jejunii, et post illorum amborum obitum revertantur praedictae canonicae sine ullo obstaculo. Alias nostras domos quas emi de Gerallo, concedo Sanctae Mariae Solsonae, sicut ei eas jam donavi per cartam donationis. Concedo Pontio fratri meo equas III. et si ipse obiret sine prole legittima, habeat eas Berengarius frater meus, et dimitto praedicto Berengario meum pullum quem ipse tenet, et meum mulum. Concedo Gaucefredo de Fare duas equas quas Burrullus de provintialibus habet mecum, et unam aliam equam cum suo fructu, quam cum Petro, Capud scolae habeo ad medium, meum videlicet dilectum. Pontio Aurencianae concedo unam equam, quam habeo ad Balneam socham ad medium. Dimitto nepotibus meis Bernardo, et Raymundo quos nutrivi, singulos pullinos, qui exeant de meis equabus, et XX. morabatinos qui exeant de meo cavallo, quem tenet Gaucefredus de Fare. Concedo Guillermo Beremundi duas equas, quas habeo cum Petro Berengarii de Maginano ad medium meum directum. Aliud nutrimentum non supra textatum, quod de meis equabus exierit, donent mei manumissores pro anima mea, sicut melius viderint. Concedo altari Sancti Nicolai, quod est in ecclesia Barchinonae, domos meas cum edificio, quas habeo infra muros Barchinonae, illas videlicet, quas emi de Janto Ebreo; quas vero domos teneat unus presbyter, qui in eodem altari assidue cantet missam pro anima mea, et fidelium defunctorum. Omnia vascula mea de provintialibus maiora et minora, et universa utensilia quae ibi sunt, concedo Pontio fratri meo, ut habeat ea in vita sua, et post eius obitum revertantur praelibato hospitali sine contrarietate. Quod est actum XI. kalendas januarii, anno VI. Lodoyci Junioris. = Arnallus Barchinon. Episcopus. = Sig+num Guillermi. = Sig+num Gaucefredi de Fare. = Pontius Levita scripsit hoc die et anno + quo supra (a: Hoc testamentum juxta iuris formam lectum est VII. idus novembris anno VII. Regis Ludovici Junioris (1143) (quae publicatio extat lib. I. Antiquit. eccl. Barcin. fol. 237.); indeque constat Arnallum testatorem iter suum versus Jerosolimam arripuisse anno 1143, ineunte, sed votum suum explere nequivisse. Deinde, inquit, vadens versus Jerosolimam, apud Romam discessit ab hoc saeculo in mense martii, anno praescripto.)

VI. Constitutiones per dominum Raymundum, Ilerdensem Episcopum editae in sinodo in sua cathedrali ecclesia celebrata, an. MCCCXXV. (1325)

VI.

Constitutiones per dominum Raymundum, Ilerdensem Episcopum editae in sinodo in sua cathedrali ecclesia celebrata, an. MCCCXXV. (1325) (Vid. pág. 6.) 

Confirmat constitutiones predecessorum suorum.

Anno Domini millessimo CCC.XXV. die veneris quae fuit pridie kalendas junii, nos Raymundus miseracione divina Ilerdensis Episcopus in nostra cathedrali ecclesia sanctam synodum celebrantes predecessorum nostrorum vestigiis inherentes constitutiones factas per predecessores nostros concedimus, approbamus et irrevocabiliter per omnia confirmamus.

Quod Rectores in latino et in vulgari habeant precepta Decálogi et Sacramenta ecclesiae, virtutes et vitia que parrochianis exponant.

Verum quia notitia catholicae fidei cuylibet ortodoxo est necessaria ad salutem et eius ignorantia periculosa quam plurimum et nociva, statuhimus ut quilibet Rector parrochialis ecclesiae in scriptis habeat in latina et vulgari lingua articulos fidei, precepta Decalogi, Sacramenta ecclesiae ac vitiorum species et virtutum et quater in anno ipsa populo sibi comisso publicet vel faciat publicari, videlicet in festivitatibus Nativitatis Domini, Resurrectionis, Pentecostes et Asumptionis Virginis gloriosae et in diebus dominicis Quadragessimae.

Quod si Rectores, Vicarii vel eorum locatenentes negligentes fuerint in predictis, per nos tanquam trangressores preceptorum majorum acriter punientur.

Excomunicati sunt qui falsum ferunt testimonium et qui eos ad hoc inducunt. 

Causarum et litium dispendiosa protractio, quae plerumque per falsorum testium dicta nequiter procreatur poenarum est adjectione cohibenda. Ideoque statuhymus ut falsi testes mediatores et alii eos inducentes ad falsa testimonia perhybenda ipso facto sententiam excomunicationis incurrant a qua, nisi postquam eis satisfecerint quibus dampna per depositiones et inductiones huiusmodi illata fuerint, nullatenus absolvatur. Presentem vero constitutionem Abbates, Priores, Rectores Vicarii et earum locatenentes in suis ecclesiis in festivitatibus solempnibus publicent vel publicari faciant, cum major ibi aderit populi multitudo.

Decimae vel primitiae non retineantur per aliquem, licet illi ad quos pertinent aliquid debeant ei: contra faciens excomunicationem incurrit.

Animarum periculis et malignantium fraudibus occurrere cupientes hanc constitutionem sanccimus, ne aliquis Abbas, Prior, Rector, Vicarius aut beneficiatus cuiusvis ecclesiae aut alius quicquam clericus aut laycus nostrarum civitatis vel diocesis decimas aut primitias ecclesiis vel personis ecclesiasticis debitas scienter de propriis possesionibus retineant aut de alienis per alium seu alios retineri faciant vel procurent pretextu debitorum quae eis vel aliquibus aliis debeantur per aliquem vel aliquos ad quem vel quos in solidum aut comuniter vel divisim pertineant decimae vel primiciae antedictae aut alia quavis accione vel quaesito colore. Qui vero secus presumpserit, excomunicationis sententiae se noverit subjacere, a qua viventes nisi prius illis quibus per hoc dampnatum fuerit satisfecerint prout patiuntur facultates eorum, nullatenus absolvantur, nec etiam in mortis articulo constituti nisi ut premititur satisfecerint, vel de satisfaciendo eisdem suficienter prestiterint cautionem: poenis aliis contra tales qui fures seu raptores sunt censendi jam statutis in suo robore nichilominus permansuris.

Quod Rectores in ecclesiis suis publicent capitulum unicum De consanguinitate et affinitate in ecclesia et in majoribus festivitatibus.

Cum juxta statutum generalis concilii eos qui in gradibus consanguinitatis vel affinitatis constitutione canonica interdictis matrimonium seu nuptias contrahunt, excomunicationis sententiae non sit dubium subjacere, statuhymus et in virtute obedientiae precipiendo mandamus universis et singulis Rectoribus et Vicariis ecclesiarum nostrarum civitatis et diocesis et eorum locatenentibus ut ipsi in suis ecclesiis parrochialibus in quatuor anni festis precipuis et in diebus dominicis Quadragessimae dictam generalis concilii constitutionem publicent aut faciant publicari. 

Quod Rectores publicent in suis ecclesiis capitulum Omnis utriusque sexus, De penitent. et remission.

Poenitentiae Sacramentum quod omni fideli postquam ad annos discretionis pervenerit est necessarium ad salutem, a nullo est aliqualiter negligendum. Ideoque universis Rectoribus et Vicariis ecclesiarum sub poena excomunicationis praecipiendo mandamus ut constitutiones generalis concilii quae incipit Omnis utriusque sexus maxime quod ad poenas non confitentium aut non comunicantium quae sunt in viventes ab ingressu ecclesiae arceantur, et morientes careant ecclesiastica sepultura, singulis diebus dominicis a Septuagessima saltem usque ad Pascha in suis ecclesiis publicent vel faciant publicari.

Rectores publicent in ecclesiis capitulum Cum infirmitas De penitent. et remission. 

Cum infirmitas corporalis nonnumquam ex peccato proveniat, et propterea provide fuerit in generali concilio statutum ut medici corporum cum eos ad infirmos vocari contingerit, ipsos infirmos ante omnia moneant et inducant ut medicos advocent animarum, ut postquam fuerit infirmo de spirituali salute provisum, ad corporale remedium medicinae salubrius procedatur, cum causa cessante cesset effectus inibitumque fuerit medicis antedictis ne pro corporali salute aliquid aegris suadeant quod in animarum periculum convertatur ad haec sancta constitutio in civitate et diocesi Ilerdensi hactenus negligenter fuerit observata; ideo universis Rectoribus et Vicariis ecclesiarum dictarum civitatis et diocesis districte in virtute sanctae obedientiae praecipimus et mandamus quatinus in quatuor festivitatibus, videlicet Nativitatis Domini, Paschae, Pentecostes et Assumptionis Virginis gloriosae ac singulis diebus dominicis Quadragessimae annis singulis populo eis comisso prefatam constitutionem publicent, ac ipsos medicos ad eius observationem efficaciter moneant et inducant, eos quidem medicos qui constitutionis jam dictae post dictam publicationem fuerint trangressores ab ingressu ecclesiae arcendo juxta constitutionem predictam.

Quando talia generalis imponitur seu taxatur, sufficit vocare Rectores qui presentes sunt in civitate Ilerdensi.

Cum a tempore quando Romana curia fuit partibus istis propinqua, plures nuncii Domini Papae, cursores, domicelli et Legati quibus per Prelatos, Rectores et clericos et ecclesiasticas personas habet necessario provideri, frequentaverint frequentius et frequenter transitum facere per civitatem et diocesim Ilerdensem quam consueverint temporibus retroactis quodque pro eo quia expensae dictarum provisionum ad magnas quantitates aliquotiens non ascendunt, contigit quod nec synodus convocatur, nec Rectores citantur ad taxandum personas ecclesiasticas in predictis, set taxantur in absentia illo pretextu, videlicet ne pro modo ut predictum idem Rectores vexentur laboribus et expensis, quia cum quod omnes tangit ab omnibus debet approbari, considerando quod non multum laboriosum aut suspectuosum erit Rectoribus in dictam civitatem residentiam facientibus, si ad talia pro aliis Rectoribus diocesis evocentur. Ideo sancta instante synodo statuhymus quod quandocumque et quotienscumque pro talibus expensis vel aliis similibus causis ipsis Rectoribus pretermissa convocatione synodi seu dictorum Rectorum subsidium imponi habeat seu taxari, vocentur Rectores ecclesiarum civitatis vel diocesis qui tunch presentes fuerint in civitate predicta, qui compoto expensarum impositioni ac taxationi dicti subsidii loco dictorum Rectorum et aliorum beneficiorum absentium valeant interesse. Quibus siquidem convocatis, sive affuerint sive non, ceteri Rectores et beneficiati diocesis pro eo quod vocati non fuerint, non valeant conquaeri, aut se subtrahere a solutione eius in quo taxati fuerint per Episcopum et Capitulum in predictis.

Constitutiones synodales.

Quod nullus missas quas injungit celebret. Clericus obligans ornamenta ecclesiae et spetialiter calices est excomunicatus. Clericus si irato animo cultellum abstraxerit, solvat quinquaginta solid. Nullus clericus vadat sine lumine post campanam per civitatem vel villam, alias solvet V. solidos. 

Si aliquis mutuaverit clerico ludenti ad taxillos non potest repetere, et clericus solvat X. solidos; et si lusit in ecclesia vel ciminterio solvat XX. solidos. Quod cartelli non recipiant sine sigillo Episcopi. Quod exequutores testamentorum negligentes exequi infra annum, sunt ab ingressu ecclesiae suspensi. Sortilegi et recurrentes ad eos et blasffemantes publice nomen Christi vel Beatae Mariae sunt excomunicati. Portionarii et alii beneficiati tenentur interesse horis diurnis pariter et nocturnis. Non obstante quod institutores non fecerint mentionem. Clericus retinens decimas vel primitias de possesionibus propriis vel procurans alienis provide retinere est excomunicationis sententia innodatus. Ponere Vicarium sine licentia Episcopi et ipse positus solvent XX. solidos. Permittentes extraneum clericum celebrare sine litteris Episcopi, nisi causa devotionis secrete, solvat X. solidos. Nullus beneficiatus celebret trentenarium sine licentia Episcopi, alias solvat XXX. solidos. Quod Rectores habitent in domibus ecclesiarum suarum, et eas reficiant, alias nisi moniti et coet. sunt suspensi a beneficiis. Quod Rectores successores non tenentur ad solvendum debita predecessorum nisi Episcopus firmaverit, et publicetur ter in anno. Quod flectuentes genua et dicentes ter Ave Maria in pulsatione campanae crespusculi, habeant XL. dies indulgentiae. Quod associans Corpus Christi sine brandone XX. dies, cum brandone vero XL. dies habeant indulgentiae. Quod dicatur Ave Maria, antequam horae B. Mariae incipiantur Quod Pater noster dicatur sub silentio, antequam horae majores incipiantur. Quod pulsetur campana ad elevationem Corporis Christi, et flectentes genua et dicentes Pater noster et Ave Maria habeant XL. dies indulgentiae. Quod clericus in sacris et beneficiatus quaestor in quacumque quaestoria est excomunicatus, et beneficiatus suspensus a beneficio. Quod clericus beneficiatus recipiens mutuo ultra quinquaginta solidos, obligans bona ecclesiae, mutuans et fidejussores parrochiani sunt excomunicati.

Constitutiones parrochiales. 

Quod parrochiales ecclesiae non attribuentur laycis. Quod occupans vel retinens aliquid de bonis clerici defuncti, nisi requisitus restituerit, est excomunicatus, et est etiam sinodalis scilicet Domini Poncii. Quod mulieres Christianae morantes cum Judeis sunt excomunicatae, et debent publicari quolibet anno ubi Judei morantur. Quod festum Beatae Thecle, quod est VIII. kalendas octobris, colatur. Quod clericus sustinens excomunicationem per sex menses, solvat X. morabatinos: per annum vero XX. morabatinos solvat, et si ultra, est suspensus a beneficio. Quod ministrans alieno parrochiano ecclesiasticum sacramentum, solvat X. morabatinos. Quod evocans clericum coram judice seculari est excomunicatus. Quod Rectores ecclesiarum celebrent infra tres menses postquam fuerint promoti; alias sunt suspensi a beneficio. Quod obligans bona beneficii sui sub sigillo regio est excomunicatus. Quod … et publicetur quater in anno. Quod Sarraceni non proclament, alias domini eorum sunt excomunicati, et loca quae habent in diocesi interdicta. Quod volens celebrare possit cuilibet presbytero ydoneo confiteri, et ab eo absolvi. Quod layci detinentes ecclesias parrochiales, nisi infra duos menses dimisserint, sunt excomunicati. Quod constitutio contra invasores servetur, ex quo sciatur in aliis locis vicinis servari. Quod Christiani non intersint circumcisionibus vel nuptiis Judeorum causa honorandi; alias sunt excomunicati. Prohybetur sub poena excomunicationis (se lee excomunitionts) et maledictionis eternae, ne quis carne comedat diebus jejunii, nisi de licentia confessoris, et tunc absconso. Quod Rectores ecclesiarum et habentes beneficia curata ratione quorum et coet. celebrent decies in anno; alias sunt suspensi a beneficio. Quod sepelientes corpora defunctorum contra constitutionem Item cum quidam, sunt excomunicati. Quod visitantes pro Archiepiscopis vel Episcopis non recipiant nisi IIII. solidos Barchinonae, vel III. solidos Jaccenses, nec numerum eventianum extendant; alias sunt suspensi a visitationis officio. Quod deneguantes justitiam clericis vel eos bamyetes (sic) sunt excomunicati. Quod clericus non faciat heredem clericum vel laycum in bonis ecclesiae, alias bona sunt pauperum.

XIX. Testamentum D. Raymundi de Rocabertino, Archiep. Tarracon., an. MCCXIV. (1214)

XIX. 

Testamentum D. Raymundi de Rocabertino, Archiep. Tarracon., an. MCCXIV. (1214) (Vid. pág. 107.)

Ex autogr. in arch. eiusd. eccl.

In Christi nomine. Ego Raymundus Dei gratia Terrachonensis Archiepiscopus, gravi infirmitate detentus, in meo tamen pleno sensu et memoria integra meum facio testamentum, in quo eligo et constituo mihi manimissores (: manumissores) meos Dalmacium de Rochabertino et Guillermum de Monte Catano et Raymundum, Terrachonensem Prepositum, et Archidiachonum Arnaldum de Maranciano et Bertrandum Palearensem, Cornubovensem Priorem (prior de Escornalbou) et Johannem de Castello, quibus plenam confero potestatem ordinandi et dividendi omnes res meas, sicut in hac presenti pagina subscribi facio. 

In primis volo et mando ut omnia debita mea solvantur, et emendentur injuriae quas feci alicui, et solvantur et paccentur legata mea de annona mea et vino meo et captivis et omnibus aliis rebus meis mobilibus et expletis praesentibus et futuris. Praeterea dimitto monasterio Sanctarum Crucum CCCC. quartarias annonae quas mihi debet, et omnes vaccas quas habeo cum ipso monasterio, et psalterium meum et ultra dimitto ipsi monasterio centum quarterias frumenti, et centum quarterias ordei, et unum Sarracenum qui vocatur Mafometh, et alium Sarracenum de melioribus bacallariis quos habeo, et duas equas. Dimitto monasterio Populeti CCCC. quartarias ordei, quas mihi debet, et duas equas. Et tabulae ipsius monasterii DC solidos, et operi ipsius monasterii CCCC. solidos. Dimitto monasterio Vallisbonae (Vallbona, Valbona, Vallibona; valle buena) centum quartarias frumenti et L quartarias ordei, quae solvantur de annona mea, quae est apud Villam viridem (Villa verde). Dimitto monasterio de Cadins duos modios ordei. Dimitto Benedicto, alumpno meo centum mazmutinas in auro, et libros meos legum. Confiteor et recognosco quod Johannes de Castello non habet, nec tenet de meo, nisi centum quartarias frumenti et L. quartarias ordei: et de omni annona quam ipse umquam habuit, aut tenuit a me, satisfecit inde mihi ad voluntatem meam et venit inde mecum ad computum, et sum inde bene suus paccatus, et dimitto ei centum mazmutinas. Dimitto pauperibus verecundis centum quartarias frumenti et centum quartarias ordei. Dimitto mensae canonicorum Terrachonensis ecclesiae duas equas et centum quartarias frumenti. Dimitto hospitali de Constantino centum quartarias ordei. Dimitto Johanni de Ceirarola mulam quam ipse equitat, et centum solidos pro vestibus: et volo et mando ut successor meus faciat eum militem, si ego non fecero eum militem. Dimitto Arnaldo de Serralona mulam quam ipse equitat, et centum solidos pro vestibus. Foeminae de Constantino X. quartarias ordei pro emendacione domorum suarum quas destruxerunt domus Berengarii de Pratis, quando ceciderunt. Dimitto hospitali pauperum Terrachonae centum quartarias ordei, ut eos cotidie det in elemosinis pauperum. Dimitto inter familiam meam quae mecum ad praesens vadit, centum mazmutinas: inter familiam castri Tarrachonae et Constantini C mazmutinas. Dimitto caritati Sanctae Mariae de Gerunda centum mazmutinas. Totum residuum de censu de Cirvillaria, excepto hoc quod inde jam assignavi, et dedi Terrachonensi canonicae et Preposito, dimitto hospitali pauperum Terrachonae. Solvo et laxo Terrachonensi canonicae et Preposito totum hoc quod exigebam et requirebam in manso de Boella qui fuit Berengarii de Rafegera et Laurentii. Laudo et concedo Terrachonensi canonicae medietatem per omnia loca in Sancta Maria de Plano, excepta ecclesia cum suis primitiis et juribus ecclesiasticiis, quam mihi ex toto retineo: et salvo Bernardo de Sancta Maria in omni vita sua hoc quod habuit et tenuit, postquam ecclesiam adquisivit a me. Dimitto operi claustri Terrachonae mille solidos. Dimitto Cornubovensi ecclesiae CCCC. solidos, qui solvantur Terrachonensi Praeposito, et ipse emat inde honorem de opus ipsius ecclesiae, de cujus expletis et redditibus fiat semper pietas canonicis ipsius ecclesiae in die anniversarii mei. Dimitto ecclesiae de Petregali decem migerias frumenti et X. migerias ordei: Sanctae Mariae de Canino C. solidos qui dentur in ornamento ipsius ecclesiae: Sanctae Mariae de Miraculo C. solidos, qui dentur in ornamento ipsius ecclesiae: Sanctae Mariae de Monte Serrato C. solidos. Dimitto omnibus presbyteris saecularibus Terrachonae, unicuique XX. solidos. Dimitto Raymundo de Conesia et Guilaberto et Guillermo de Albarellis, unicuique eorum IIII. morabatinos in auro. Dimitto Guillermo de Spinales, Terrachonensi canonico triginta morabatinos censuales, quos accipiat singulis annis, dum in scolis fuerit, in molendinis quae ego emi a Berengario de Pratis apud Constantinum. Volo et mando ut solvantur Guillermo de Plano centum mazmutinas, quas predecessor meus Raymundus de Castro terciolo (Castellterzol) ei dimisit, si poterit probare eas sibi deberi. Dimitto Arnaldo de Maranciano, Terrachonensi Archidiachono Decreta mea in omni vita sua, et post obitum suum devolvantur Terrachonensi canonicae. Dimitto CCC. solidos in tumulo meo marmoreo faciendo. Solvo Saurinae de Claro Monte medietatem pignoris de feudo centum sellarum. Dimitto Sanctae Mariae de Monte gaudii decem quartarias frumenti, et X. quartarias ordei pro calce quam inde accepi. Dimitto captivis redimendis septingentas mazmutinas in auro, ita quod Francigena redimatur inde prius, et residuum detur in redemptionem aliorum captivorum. Dimitto Alfamae X. quartarias frumenti, et decem quartarias ordei. Dimitto leprosis Terrachonae XX. solidos: leprosis Constantini XV. solidos: hospitali de Gerunda quod est citra Onar XX. solidos: Adalaydae alumpnae meae centum solidos. De venditione minuciarum quam feci in trasacto anno supra quam erat contentio ratione monetae, volo ut secundum valorem et aestimationem marchae argenti accipiatur hoc quod adhuc inde debetur mihi. Volo et mando ut de pignoribus, quae ego habeo ratione Bernardi Amoros, accipiantur expleta in solutionem et pagam. Solvo et laxo hospitali pauperum Terrachonae et operi ecclesiae Terrachonae decimas, sicut eas accipiebant tempore Berengarii de Villamulorum, praedecessoris mei. Volo et mando quod umquam non requiratur aliquid vel exigatur ab hominibus de Constantino de venditione honorum suorum, sed libere et quitie liceat eis eos vendere, fatiga facta prius in me aut successoribus meis. Assigno Johanni Cequo victum in castro Terrachonae. Recognosco quod Arnaldus de Sardinia habet quartam partem in quatuor Sarracenis quos habeo cum eo, et dimitto ei ducentos solidos super ipsis Sarracenis et aliis rebus meis. Laudo et concedo Johanni Thomae partem quam habet in Sarracenis quos habeo cum eo, sicut scriptum est in albarano. Recognosco quod illa viginti millia solidorum Barchin. monetae, quae Guillermus Durfortis et Bernardus de Arcubus mihi debent, et quae Dominus Rex dedit et assignavit mihi super eos pro redemptione castri de Pals, sunt Dalmatii de Rochabertino, nepotis mei: et de ipsis denariis solvantur inde mihi mille mazmut., quas Gaufridus de Rochabertino, frater meus mihi debebat. Dimitto Beatrici, filiae Raymundi de Villamulorum C. mazmut. Volo et mando ut arbitrio Guillermi de Campmayn (y no Capmany) emendetur homini de danla quod exigit et requirit a me. Dimitto Artaldo de Fuxano unum optimum ensem meum. Volo ut solvantur Bernardo Gibot C. solidos pro Sarraceno quem habui a patre suo. Dimitto ecclesiae de Villa Bertrandi mille solid. ut ibi instituatur unus sacerdos qui semper celebret in ipsa ecclesia pro anima mea et fratris mei Gaufridi, et omnium fidelium defunctorum. Accipio et assigno ad opus sepulturae meae centum quartarias frumenti et CC. quartarias ordei. Volo et mando ut cavallaria quam Raymundus de Castro terciolo dimissit Bertrando de Castro sir, detur et compleatur ei. Dono praeterea et dimitto Tarrachonensi canonicae et Praeposito tredecim millia solidorum, et quingentos et octo solidos et dimidium, quos mihi debent homines de Villa Viridi, sub hac forma et conditione quod ex ipsis denariis emantur honores ad unam candelam illuminandam, quae die noctuque ardeat in ipsa ecclesia, praeter alia candelam quam institui ibi: et ex ipsis denariis procurentur perpetuo singulis diebus quatuor pauperes in refectorio Terrachon., et etiam annuatim in die anniversarii mei procurentur in ipso refectorio triginta pauperes, et totum refectorium cum laycis et clericis qui ibi fuerint honorifice. Praeterea volo et statuo quod Bernardus de Sancta Maria perficiat et compleat illud opus Sanctarum Crucum, et illo peracto et consummato ipsum concedo et confiteor absolutum ex omnibus receptionibus, tam numorum quam annonae, quas fecerat et expensis. Haec autem omnia dimitto sub tutela et defensione et protectione Dalmatii, nepotis mei, et Guillelmi de Monte Catano, et Raymundi Tarrachon. Praepositi et Archidiaconi, et Bertrandi, Cornubovensis Prioris, et Johannis de Castello, ut ipsi faciant semper haec omnia sicut scripta sunt, firma et illibata permanere. Praeterea assigno Praeposito et praepositurae quingentos solidos Barchinonae monetae ante omnia accipiendos in omnibus rebus meis ad complenda praedicta stabilimenta. Actum est hoc kalendas julii anno M.CC. quarto decimo Dominicae Incarnationis. = Ego R. Dei gratia Terrachon. Archiepiscopus hoc laudo et firmo. = Ego Raymundus, Terrachonensis ecclesiae Praepositus subscribo. = Ego Bertrandus, Cornubovensis Prior subscribo. = Ego A. Tarrachonensis ecclesiae Archidiachonus. = Ego Ferrarius de Guardia testis subscribo. = Sig+num Berengarii de Olzina. = Sig+num R. de Ucetia. = Ego Johannes de Castro subscribo. = Ego Bernardus Gibotus hoc scripsi die et anno prefixo.

XVI. Testamentum magistri Radulfi, an. MCLXXXVII. (1187)

XVI.

Testamentum magistri Radulfi, an. MCLXXXVII. (1187) (Vid. pág. 64.)

Ex archiv. eccl. Ilerden. 

In Dei nomine: ego magister Radulfus facio meum testamentum in potestate Archidiachoni et Prioris, et magistri Renaldi et Bernardi de Calidis. Primum relinquo prepositurae Sancti Andreae CC.XXIIII. solidos quos persolvi de meo proprio pro eadem prepositura, et prepositura madii relinquo omnes illas meas domos quas habeo in zuda cum una tona et cum omnibus aliis meis arreamentis quae habebam, quando emparavi preposituram Sancti Andreae, exceptis pannis. Et relinquo altari ecclesiae Sanctae Mariae Ilerdensis meum Psalterium et Epistolas Pauli et omnes alios meos libros Divinitatis. Alios vero libros meos mando vendi, et precium eorum distribui pauperibus. Dimitto confratriae clericorum capapelle meum et garnacham, et de pretio eorum dentur X. solidi duobus capellanis confratriae. Item relinquo prepositurae madii duo mantilia et duo tersalia, et dimitto hospitali Petri Molendinarii (Pere Moliner, Pedro Molinero) unum lectum bene munitum, et de vino quod habeo apud Zudanellum relinquo V. solidos maiori capellano et tres minori, et quod remanserit relinquo operi ecclesiae de Zudanello. Et sellam meam relinquo Priori et aliis V. presbiteris ecclesiae Sanctae Mariae: Prior habeat tertiam partem, et quod remanserit dividatur inter jam dictos V presbiteros comuniter. Et relinquo Guillermo scribae meam capam blavam cum manicis. Et relinquo operi ecclesiae de Granadela X. solidos, et capellano de Granadela (Granatellam, Granadella) V. solidos et I. caligeras de celesti. Et relinquo Domino Episcopo XX. solidos pro suo quarto; et iterum relinquo ei X. solidos. Et relinquo Mariae servienti meae X. solidos pro sua soldada et pro suis vestibus; et de V. morabatinos quos debebat mihi canonica pro prepositura madii relinquo eidem prepositurae IIII. morabatinos et quintum morabatinum relinquo Rufo scolari Sancti Andreae. Et V. solidos confratriae pro vigilia et pro psalteriis. Et omnes isti denarii persolvantur de meo blado. Et de XX. solidos quos mihi debebat G. Archidiaconus relinquo X. solidos Bernardae de Solario, et Poncio de Cledelis III. solidos, et A. gramatico II. solidos, et V. solidos operi claustri cum remanent de meo blado supra dicto. Et XV. solidos quos mihi debet Bernardus de Acrimonte relinquo meo filiolo, filio suo. Et dimitto filiolo meo, filio A. de Castellione omnes meas oves et capras quas pater eius habet et tenet pro me. Et relinquo G. Archidiachono suas summas quas de ipso tenebam in pignore. Et Priori relinquo similiter illas sententias quas de ipso tenebam in pignore. Facta ista carta anno Domini M.C.LXXXVII. tercio idus marcii. = Hoc Radulfi signum + probat hoc factum fore dignum. = Signum + Arnaldi Ilerdensis Prioris et Sacristae. = Sig+num Bernardi de Calidis (Caldes). = Sig+num Arnaldi gramatici qui scripsit mandato magistri Radulfi.

III. Testamentum S. Bernardi Calvó, monachi SS. Crucum, ac postea episcopi Ausonensis

III. 

Testamentum S. Bernardi Calvó, monachi SS. Crucum, ac postea episcopi Ausonensis. (V. pág. 26.) 

Ex arch. eiusd. monast. 

In Christi nomine: ego Bernardus de Calvó, existens adhuc novitius intra conventus portam, sano plenoque sensu, et memoria integrâ, facio meum testamentum, in quo nomino manumissores et procuratores meos Raimundum praepositum Tarraconae, et Raimundum de Timors sacristam Tarraconensem, Michaellem Navarrum, Bernardum de Tamarito, et Arnaldum de Martorello, quibus confero plenam potestatem dividendi, distribuendi, et disponendi de omnibus meis bonis, secundum quod ordinatum invenerint in hac carta. In primis instituo mihi haeredem Guillelmum Calvionem fratrem meum. Dimitto ei totum ius meum, quod habeo, et habere debeo aliquo modo, in manso de Purpuris, ad omnes voluntates suas inde faciendas, ut ego facere poteram. Dimitto Domino Deo, et Beatae Mariae de Sanctis Crucibus libros meos omnes. Dimitto sorori meae Guillelmae mansum meum de Raudelia, cum pertinentiis suis et tenedonibus, franche et libere ad omnes voluntates suas. Dimitto dominae matri meae Beatrici cameram meam totam, et omnem supellectilem. Volo et mando, quod eidem matri meae solvat Guillelmus Calvó CC. morabatinos, pro quibus me ei iam dudum est obligavi, quemadmodum in carta inde confecta habetur, eo quod de sponsalitio suo sibi deberentur. Michaelli Navarro solvat similiter C. morabatinos, quos ei debeo adhuc de exovario (ajuar; exovar) Beatricis uxoris suae. Caetera debita mea omnia atque legata, volo et praecipio quod solvat idem frater meus, omni malitiâ, et contradictione penitus deficiente. De debitis, quibus teneor Bernardo de Tamarito, vel aliis quibuscumque, credatur ipsi Bernardo, suo simplici verbo, absque sacramento et calumniâ, eo quod fere plenam habet ipse notitiam super datis omnibus et acceptis, recognitione tamen meâ et confessione super debitis non chyrografariis nihilominus praevalente. Ea quae Guillelmo scutario (escudero; escudo) meo, et Geraldo de Crosis dedi aut reliqui, cum essem adhuc Tarraconae in ipsa mea infirmitate, firma et illibata iubeo custodiri. Volo quod reddantur Arnaldo Rafanedlo de C. solidis, quos ab eo habui pro placito quod secum habebam, triginta solidi ad conscientiam meam sanius conservandum. Artaldo de Creixello reddantur similiter triginta solidi. Ioanni Angles (Anglés) de Alcoario triginta solidi. Ioanni Forcald de Monterubeo (Monroyo; Mont roig; monte royo, rojo) XV. solidi. Cuidam homini de Regali, nomine Olsine, XV. solidi. Dimitto Arnaldo Garrofer baiulo (bajulo; baile, bayle, balle, batle, batlle) meo LX. solidos, eo quod propter fratrem meum passus sit damnum pecuniarium, et quoque corporale. Dimitto Guillelmono filio Geraldi et Asalaidis C. solidos, cum quibus fiat frater conversus in monasterio Sanctarum Crucum (Santes Creus), cum ad aetatem venerit, quâ fieri possit frater. Si vero noluerit esse frater, nihilominus habeat ipsos C. solidos. Volo quod reddantur Saurinae de Castelleto X. quartereas ordei (ordio, hordei, hordium, ordi, etc), eo quod pater meus habuerit quondam de pignoratione Pinetae XL. quartereas ordei ultra sortem. Si Guillelmus Calvó quocumque casu contingente heres mihi non fuerit, substituo ei in omnibus, quae sibi dimitto, Beatricem neptem meam, ita quod ipsa teneatur satisfacere debitis meis, et legatis, fideicomissis, vel relictis. Si quid vero solvit pro me, aut contemplatione mei Guillelmus Calvó in debitis meis, vel si quid impendit pro me in honore meo utiliter vel necessario, bonâ fide illud totum restituatur ei a Beatrice dicta, fructibus nihilominus vel proventibus ex honore meo perceptis in sortem ab eo computandis. Quod si etiam ipsa Beatrix, neptis mea, ex causa substitutionis heres mihi non fuerit, plenam potestatem et licentiam habeant manumissores mei vendendi, distraendi, et quomodocumque voluerint, alienandi totum honorem meum vel partem, ut exinde possint satisfacere debitis meis omnibus, et relictis. Verum si quid remanserit de honore meo, quod vendi non oportuerit, illud habeat totum soror mea Guillelma; et si totum vendi necesse fuerit, quod supererit solutis debitis et relictis, habeat similiter ipsa totum, ita quod teneatur dare in eo casu Raimundo de Barberano nepoti meo, causâ studiorum quantum ego dandum videro, vel quantum ipsi Guillelmae placuerit, si forte me tunc non contingerit superesse. Quod si totus honor venditus, non suffecerit ad debita solvenda, vendantur quoque duo cifi mei argentei et omnia alia mea bona, praeter ea quae habuerunt Guillelmus scutarius meus, et Geraldus de Crosis. In venditione vero honoris facienda praeferatur ille, quem ex titulo emptionis, iusto interveniente praetio, ego voluero praeferendum. Et est certum quod manumissores mei licite et de iure possunt vendere honorem meum totum si opus fuerit, non obstante iis clausulâ substitutionis in testamento prius appositae, aut aliquâ aliâ causâ, eo quod de iure duarum legitimarum, seu falcidiarum habuerim eum in causa, quam obtinui contra fratrem meum Guillelmum. Si quam dubitationem aut quaestionem ex hoc testamento oriri forte aliquando contigerit, ipsa confessioni meae et recognitioni relinquantur dilucidanda et declaranda. Ea quae mihi debent domina Guillelma de Castro veteri (Castellvell), et F. de Guardia, vel alius quicumque, nec remito, nec volo quod ab haerede meo, vel substitutâ nepte, aut a manumissoribus exigantur, sed fiat de illis secundum (quod) de permissione maioris mei facere disposuero. Cartas vero meas, quae non secundum voluntatem meam fuerunt traditae Guillelmo Calvoni, reservo mihi repetere posse quandocumque, si voluero. Illud autem testamentum, quod feci Tarraconae in manu domini Petri Raimundi capellani, quod iam alias revocavi coram testibus adhibitis, stare nullatenus volo, sed ruptum, frivolum, atque nullum constituo, ita quod nulli unquam personae ex illo competat actio aliqua utilis vel directa, istud pro illo eligens, et pro legitima constituens voluntate. Quod si non valet iure testamenti, valeat iure codicillorum; et si valere non possit ut scriptum, valeat ut nuncupativum. Quod est actum XII. Kalendas Augusti anno Domini M.CC.XV. = Sig+num mei Bernardi Calvonis, qui hoc testamentum firmo, et a testibus firmari rogo, et a manumissoribus. = Sig+num Fratris Gaufridi de Roqueta. = Sig+num Bernardi de Albano. = Sig+num Bernardi Piquer. = Sig+num Berengarii Carceler. = Sig+num Guillelmi de Clirsa. = Sig+num Petri de Sancto Martino, vicem prioris tenenti. = Sig+num Bernardi de Biscarre monachi. = Sig+num Fratris Bernardi de Clusa. = Sig+num Fratris Arnaldi de Frontiniano. = Sig+num Fratris Petri Bernardi. = Sig+num Fratris Bernardi Grandis Sylvae. = Sig+num Bernardi, abbatis de Sanctis Crucibus. = Ego Frater Petrus novitius haec firmo. = Ego Raimundus Tarraconensis praepositus. = Sig+num Bernardi de Tamarito haec firmo. = Ego Arnaldus de Martorello haec firmo. = Sig+num Raimundi de Timors, Tarraconensis ecclesiae sacrista. = Ego Michael capellanus Villaerotundae (Vilarodona), et notarius, qui hoc scribere mandavi et + subscribo. = Ego Frater Guillelmus Petri, qui hoc testamentum iussu Michaelis de Villarotunda capellani scripsi et hoc sig+num feci.

V. De bonis ac debitis divi Bernardi Calvó, episcopi Vicensis

V. 

De bonis ac debitis divi Bernardi Calvó, episcopi Vicensis, carta memorialis ab ipso condita anno MCCXLIII. (V. pág. 30.) 

Ex arch. eccl. Vicen. 

In Christi nomine: Hoc est memoriale quod nos Bernardus Dei gratiâ Vicensis episcopus facimus presentibus Petro de Ayreis, et Petro de Brolio, et Petro de Pausa, Vicens. canonicis, de omnibus pannis, et vasculis tam panis quam vini, et de omnibus aliis arezamentis et rebus, que nos emimus, et modo sunt in palacio nostro; et etiam de omnibus debitis, que nos solvere tenemur. In primis sunt in palacio VII. culcitre, et XIIII. lodices, et XV. capcialia, et IIII. matalasia, et V. saglits, et VIIII. lecti lignei, et III. strails, et I. almuseria, et due vanoe, et I. coopertorium staminis fortis, et V. pulvinaria. In coquina sunt due caldarie eree, scilicet I. parva, que est fracta, et alia magna, que non est fracta, et duo clamaseles ferri, et III. olle eree, et II. olle eree, que sunt fracte, et unum morterium ereum, et IIII. ferres ignis, et I. caput focarium, et due conque de lautone, et I. pelvis, et IIII. quantareles eree, et due padeles, et IIII. asts ferri, et IIII. secures, et III. coopertore ferri, et quedam grailles, et quedam mols ferri, et due cacie cree fracte, et I. torrador caseorum, et III. loces, et I. morterium lapideum, et I. sperla ferri, et I. forroil. Item est in palacio una lanterna ferri cum coopertorio de staminea, que pendet in consistorio. Est in camera episcopi una ataud. Sunt in dispensa V. arche, et I. ataud, et II. pasteres, et III. gerres olieres, et due bote ligni (2 botas de madera, 2 toneles, barricas), una in qua stat nectar, et alia in qua stat acetum (vinagre; vino acre, agre, ácido, como el aceto balsámico di Módena). Et in farnera sunt II. atauds, et in granario IIII. atauds, et in capella Sancti Narcissi est una ataud. Et sunt in dispensa VII. tovailles, et II. tessors. Et sunt in palacio X. tabule, et I. mensa rotunda, et V. banchs. Et sunt in palacio... condirecta, et I. cub esdogad, et II. soladors, et aliud cub parvum, et I. tinea, et IIII. paria de portatoribus maneris, et XIII. tonne, et V. austores prime... camera palacii maioris I. ataud. Item sunt in palacio V. selabasts, et duo porci pastius. Sunt in capella palacii IIII. libri, scilicet, officiarius, et epistolarius, et textus, et misale, et duo vestimenta sacerdotalia, et duo calices, unus argenteus et alius stagni, et una almuceria, tamen calix argenteus est ecclesie Sancti Petri. Et sunt in capella, quam nos defferimus nobiscum, indumenta pontificalia, et unus liber qui dicitur ordinarius episcopalis, quem nos fieri fecimus. Sunt in manso nostro duo paria boum, et tria aradria condirecta, et dues axades. Preterea habemus in nostro palacio Vici unam alcubam. Et habemus apud Valenciam in domibus nostris aliam alcubam maiorem et pulcriorem illâ alia predicta. Item habemus VIII. anulos aureos cum lapidibus , et unum anulum argenteum cum lapide. Preterea habemus unum lapidem, qui dicitur stopacius (topacio), sine anulo. Certum est autem quod nos emimus omnia et singula supradicta, preter pauca. Debita siquidem, que tenemur solvere, sunt hec. In primis certum est, quod debemus quinte MMM.C.XC.VIIII. sol. et V. di. Et in compotum quinte non venit illud quod tenemur dare pro nostra parte, quod levat sive facit M.DCCC.XL.I. sol. et I. di. nisi magister Philippus, vel eius locum tenens, voluerit quod deducantur expense mansi nostri, que sunt D. L. sol. preter L. sol. qui iam computati sunt in illa summa VIIII milia CC.V. sol. et V. di. Et est certum quod dominus archiepiscopus habuit iam de quinta XI. milia sol. Item debemus domino archiepiscopo Tarrachon. C. morabatinos qui sunt de quinta, de quibus idem archiepiscopus habet instrumentum. Item recepimus nomine quinte a priore Stagnen. DCCC. sol. Item de CC.LXX. et IIII. aureis, quos debebamus P. de Torrentibus, pro quibus erat ei obligatus noster furnus, fuit iam ipsi P. de Torrentibus satisfactum de exitibus ipsius furni in festo Sancti Ioannis proxime transacto, in DCCCC.L. et III. sol. monete curribilis Barchin. de duplo. Item debemus eidem Petro de Torrentibus ex alia parte CC. aureos, pro quibus est ei obligatum cum carta illud debitum, quod Bernardus de Angulo de Arteriis debet nobis ratione venditionis exituum castri de Arteriis. Item debemus Ruberto de Pulcrovicino cum carta D. sol. Iachen. (sueldos jaqueses, de Jaca), pro quibus ei obligavimus illos censuales de Terrachona, qui sunt XXX. aurei vel circa. Item, debemus cum carta isti presenti preposito Minorise CCC. sol. Barchin. (300 sueldos de Barcelona, barchinonenses) de duplo, quos ab ipso mutuo recepimus quando ivimus Valentiam, pro quibus ei obligavimus exitus de Marganello, quos exitus levavit per duo expleta cum isto presenti expleto. Item debemus magistro R. Barchin. canonico XL.II. aureos vel circa, prout in instrumento inde confecto plenius continetur. Item debemus magistro Guillermo commoranti in Vico LX. aureos, quos ab eodem mutuo recepimus ad illam solucionem CCC. aureorum, quam facere tenebamur pro facto Valencie et castri de Torrodella. Item debemus Petro de Subtusrocha V. morabatinos, quos manulevavimus ad predictam solucionem faciendam. Item debemus Fr. Petro de Calczareins LXX. sol. de duplo, et Berengario de Sancto Salvatore Vicen. ebdomadario LX. sol., et Petro de Sala clerico XL. sol. et Ioanni clerico et monacho Sancti Martini de Cotibus pro facto de Torrodella XXXVII. sol., et Guillermo clerico de Quadris XX. sol. pro eodem facto de Torrodella. Item debemus R. de Sala Vicen. canonico XXII. sol. Item debemus Gisberto DCCXLIII. sol. et V. di., prout in albarano inter nos et ipsum facto per alphabetum diviso continetur. Item debemus prepositure Aprilis CXX. sol. melgaronen., quos recepimus a Bernardo de Moraria de Minorisa, prout in instrumento vendicionis continetur. Et quia certum est, quod omnia debita, quibus nos sumus obligati, debemus pro facto Valencie, et pro castro de Torrodella, et pro causa Rivippolli, et pro melioramento quod fecimus in furno ville Vici, si successor noster, vel aliqua alia persona opposuerit aliquod impedimentum ad predicta debita persolvenda, in presenti assignamus et obligamus ad ipsa debita persolvenda castrum de Torrodella, et omnes domos, quas habemus in civitate Valencie, et castrum de Sagard, quod est in regno Valencie, et illas duas alcherias, videlicet, de Labayren, et de Cunilayre, quas nobis auffert dominus rex, et illos V. aureos, quos emimus in palacio, et omnia vasa vinaria, et universa alia superius nominata, que nos emimus, et totum bladum nostrum quod habemus in palacio, et apud Montem bovinum, et nostras decretales novas. Ceterum in recompensacionem servicii nobis exhibiti a Raimundo de Clotis, et Gisberto Gauterii, damus ipsi Raimundo de Clotis, si nos mori contigerit, nostram mulam falvam, et damus eidem Gisberto nostrum palafreudum (palafrén, palafrenero); que mula et qui palafreudus ipsis dentur et tradantur statim post obitum nostrum sine aliqua questione. Praedicta quidem omnia et singula comitimus fidei P. de Gavarreto Vicen. sacriste, et predictorum Petri de Ayreis, et Petri de Brolio, et Petri de Pausa, Vicen. canonicorum, ut ipsi omnia nostra debita persolvi faciant, ut superius dicitur de omnibus rebus predictis, et etiam quod faciant restitui de omnibus rebus predictis omnes nostras iniurias, si quas alicui tenemus. Quibus debitis persolutis, et iniuriis restitutis, totum residuum tradatur successori nostro episcopo. Et si predictus sacrista nequiret hiis predictis interesse, dicti tres procedant, suâ absenciâ non obstante, ad predicta debita persolvenda et iniurias emendandas, et ad omnia alia, ut dictum est, adimplenda. Et quia testamentum facere non possumus, nec debemus, cum simus monachus, facimus memoriale de nostris debitis omnibus, et de rebus aliis predictis universis, quemadmodum superius est expresum. Rogamus ¡taque archidiachonum, et precentorem, et totum capitulum Vicen., quod non opponant aliquod impedimentum, nec opponi permitant, ad nostra debita persolvenda, et ad iniurias nostras restituendas, sive ad alia, ut predicitur, adimplenda. Denique ponimus et mitimus istud memoriale, et omnia hic expressa, sub proteccione et deffensione domni archiepiscopi Terrachon., eidem humiliter supplicando, quod omnia et singula hic scripta attendi faciat, et compleri, ac firmiter observad in omnibus, quemadmodum sunt superius annotata. Hec autem omnia facimus, salvo iure successoris nostri, in rebus, videlicet, spectantibus ad mensam episcopalem. Quod est factum pridie Idus Iulii anno Dni MCCXL. tercio. = Ego Bernardus Vicensis episcopus subscribo +. = Ego Petrus de Pausa Vicen. canonicus subscribo +. = Eg+o Petrus de Brulio Vicensis canonicus firmo. = Ego Petrus de Gavarreto Vicen. sacrista firmo +. = Cum Fr. Guillermus de Carzana monachus Sanctarum Crucum apportasset nobis presens memoriale ex parte ven. fratris Vicen. episcopi, quod subscriberemus in eo, et literas ab eo recepissemus: Nos Petrus Ste. Terrach. ecclesie archiepiscopus subscribimus in eodem. = Sig+num Petri de Ayreis Vicen. canon¡ci, et publici ville Vici notarii. = Sig+num Poncii de Argilagosa scriptoris iurati, qui hec scripsit mandato Petri de Ayreis publici Vicen. Not. die et anno quo supra.

Tomo 13, apéndice de documentos, 41-50

XLI.

Traditio castri de Laureto facta Eccl. Gerundensi: anno MCLXXI. (Vid. pág. 148.) 

Ex autogr. in arch. eccl. Gerunden. 

Ne taciturnitate pereant, aut oblivioni tradantur quae necessitate vel utilitate posteris propalanda rogantur, idcirco nos scilicet Guilermus Capud scolae, et Berengarius de Colonico et Guilermus Sancti Stephani, et Petrus Martini, simul cum aliis cannonicis et laicis, scilicet, Gerallo Tonso et Petro de Pelafols, et Arnallo Estruch arcessiti et rogati fuimus a Bernardo de Pelafols qui graviter infirmabatur quod si necesse esset testimonium perhiberemus super his quae idem Bernardus verbis erat ordinaturus et a stipulatione traditurus, si alterum testamentum ei facere non liceret (pone lice-ceret), ita dicens: Ego Bernardus cum hoc lapillo trado Domino Deo, et Sanctae Mariae Sedis Gerundae, et tibi, Guilerme Gerundensis Episcope, ipsum castrum de Laureto sicut melius habeo et possideo pro CCCCL morabatinis avinaiariis, pro quorum ducentis Guilermus Episcopus antecessor tuus amore mei obligavit pignori ipsam dominicaturam Uliani, quos ego habui, et pro quinquaginta quos debeo pro expletis duorum annorum ipsius dominicaturae ei pro CC quos Berengarius de Lorano habet in pignore in ipso castro quos vos pro me ei reddatis. Hanc tradicionem facio tali modo quod vos et successores vestri et jam dicta ecclesia vestra habeatis et teneatis predictum castrum cum omnibus suis pertinenciis, tam in terra quam in mari, sicut ego melius habeo et possideo, et homines per me tantum ac tamdiu donec reddantur vobis predicti aurei CCCCL avinaiarii. Si vero predicti auri fuerint vobis persoluti vel successoribus vestris habeatis vos et predicta ecclesia libere et quiete omni tempore pro alodio francho quartonum ipsius castri in dominio, et castlanus (castellano : catalán, castlá o castlà) habeat per vos alterum quartonum sicut habet per me. Hoc facio salvo jure Sanctae Mariae in aliis quartonis. 

Nos testes Petrus Martini et Guilermus Sancti Stephani et Guilermus Raimundi, et Bernardus de Biannia juramus in Deum et super IIII Evangelia quia nos vidimus et audivimus, et presentes eramus, et a predicto Bernardo rogati extitimus quando ipso Bernardus detentus ab egritudine qua obiit, jacens in domo Raimundi Archidiachoni de Rogacionibus apud Gerundam, dum adhuc esset in plena memoria ac loquela ordinavit suam extremam voluntatem de castro de Laureto, sicut superius scriptum est. = Sig+num Geralli Tonsi qui hoc testimonium dedit et juravit. = Nullus hoc frangat quod est factum VI kalendas marcii anno XXXIIII regni Leovici Junioris. = Si quis hoc fregerit, anathemati subiaceat. = Sig+num Guillermi Sancti Stefani. = Petrus presbiter ss. = Guilermus Raimundi presbiter ss. = Bernardus de Bianna presbiter ss. = Berengarius de Colonico. = Petrus presbiter qui hanc ordinacionem et astipulationem, et tradicionem, et extremam voluntatem Bernardi de Pelafols scripsi die et anno + quo supra. 

XLII. 

Judicatum super Castro de Laureto: anno MCLXXIII. (1173) (Vid. pág. 148.) 

Ex autog. in arch. eccl. Gerund. 

Ego Ildefonsus Dei gratia Rex Aragonensium Comes Barchin. et Marchio Provinciae (marqués de Provenza: Alfonso II de Aragón), cognitor huius causae quae vertitur inter G. Gerunden. Episcopum, et Berengarium de Palacons, assidentibus mihi G. Dei gratia Terrachon. Archiepiscopo, Apostolicae Sedis Legato, et Bernardo Barchin. Episcopo, et P. de Ripulleto, et A. de Castrovetulo (Castellvell, castillo viejo), et Raimundo de Montecatano (: Montechateno : Montecateno : Moncada, a veces con t, Montcada), et A. Gaufridi et Judice de palacio, et Berengario de Buxados, con dompno Berengarium de Palacons ut restituat castrum de Laureto cum omni suo iure Episcopo, et ecclesiae Gerundensi, quod iure pignoris cognovi esse Gerunden. ecclesiae obligatum pro CC quinquaginta morabatinis avinaiariis, sicuti in illo pignoris instrumento, quod inde ecclesiae Gerunden. habet, continetur; et idem Episcopus et Gerund. ecclesia persolvat uxori et filio Berengarii de Laurano ducentos morabatinos avinaiarios, quos praecepit ei reddi Bernardus de Palacons in diffinitione sive traditione, quod de jam dicto castro eccl. Gerunden. fecit, cum ageret in extremis. Praeterea pronuncio quod sicut in eadem diffinitione sive traditione continetur, solutis iam dictis quadringentis L morabatinis per Berengarium de Palacons, qui ab intestato in dicto Bernardo de Palacons se succesisse asserit, Episcopo et ecclesiae Gerundensi, idem Episcopus vel eius successor et eccl. Gerund. retineat quartonem eiusdem castri iure propietatis in perpetuum... ad se pertinentibus, tam in mari, quam in terra, et aliud quartonem possideat et teneat pro eccl. Gerunden. filius Berengarii... eiusdem castri castlanus, et uxor eius (su mujer: castellana : castlana : catalana). Alios autem duos quartones, solutis quadringentis L morabatinis... Gerundensi sicut superius dictum est, restituat eccl. Gerunden. Berengario de Palacons, servata tamen questione proprietatis eidem eccl. in ipsis quartonibus, quoniam ita continetur in ipsa diffinitione sive tradicione, quod praefatus Bernardus de Palacons eccl. Gerund. fecit, cum in infirmitate detineretur, qua obiit. Latum est hoc iudicium VII kal. julii anno MCLXXIII ab Incarnatione Dni. in civitate Barchinona. = Sig+num Ildefonsi Regis Aragoni, Comitis Barchin. et Marchioni Provinciae. = Ego Guillelmus Dei gratia Terrach. Archiep. Apostolicae Sedis Legatus ss. = Sig+num Arnalli Gaufridi. = Sig+num Petri de Rivopll. (Rivopullo, Ripoll). = Sig+num Raimundi de Montecateno (Ramón de Moncada). = Sig+num Mironis Iudicis. = Ego Bernardus Barchin. Eps. ss. = Sig+num Arbert de Castro vetulo. 

XLIII.

Donatio ecclesiae S. Martini de Caciano ad ecclesiam Gerundensem: anno MCLXXII. (Vid. pág. 149.)

Ex autogr. in arch. eccl. Gerunden. 

Laudabile semper fuit, nec sine premio retributionis aeternae reipublicae ecclesiasticae curam habere atque collegiis piis actibus deputatis opem et auxilium misericorditer impendere, quatinus necessariorum copia uberius adepta promtius ac expedicius divinis obsequiis studeant obsequndare. Ea propter ego Guillelmus Dei gratia Gerundensis Episcopus coniventia et postulatione omnium canonicorum Gerundensis ecclesiae habita etiam consideratione et intuitu pietatis dono et in perpetuum abdico canonicae Gerundensi ecclesiam Sancti Martini de Catiano cum omnibus ad eandem ecclesiam spectantibus, eamque assensu omnium praefatorum canonicorum prepositurae et servicio mensium septembris et octobris in quorum altero vinum novum et vile dabatur, ut deincepbs vinum vetus et obtimum in utroque tribuatur, et si quid preterea quod ad comunem utilitatem respiciat comuniter complacuerit adhibeatur omni tempore assigno. Tali vero modo predictam donationem et asignationem prefatae canonicae facio ut perpetuo Gerundensis conventus libere et quiete habeat et possideat supradictam ecclesiam cum omni jure suo sine aliquo impedimento mei meorumque successorum aliqua ratione interposito possessuro vel possessuris corporaliter jam dictam ecclesiam cum omni jure suo preposito vel prepositis supradictorum mensium. Si quis vero contra huiusmodi donationem et assignationem praelibatae canonicae factam venire voluerit, nil ei prosit, sed anathematis calculo percellatur, hoc dono firmo firmiter omni tempore persistente. 

Actum est hoc X kalendas novembris anno Incarnationis Dominicae 

MCLXXII, anno XXXVI, regni Leodovici Regis Junioris. = Guielmus Dei gratia Gerundensis Episcopus. = Arnallus Biusuldunensis Archilevita. = Poncius Dei dignacione Dertusensis Episcopus +. = + Raimundus Gerundensis Archilevita. = Arnallus Impuritanensis Archilevita. = Petrus de Petra incisa. = + Guillermus Gerundensis ecclesiae Sacrista. = + Guillermus Gerundensis Precentor = + Petrus de Monte acuto levita. = + Raimundus de Terrades levita. = Deusdedit levita. = + Ardallus de Far. = + Ego Petrus de Malanno rogatus testis subscribo. = Petrus de Pineto presbiter et canonicus. = Sig+num Guillermi Sancti Stefani. = Bernardus de Biannia presbiter. + Guilermus de Impuriis. = Bernardus de Monte acuto levita et canonicus. = Petrus presbiter et Sacrista. = Arnallus de Rupecurva. = Petrus presbiter. = Gaucefredus presbiter. = Arnallus de Constantinis presbiter et prepositus istius prepositurae. = Guilelmus presbiter. = Arnaldus de Darnitiis. = + Bernardus Torti Tesaurarius. = + Bertrandus de Paleria. = Guilermus Raimundi presbiter. = + Signum Arnalli statoris. = Berengarius Arnalli de Campo Maiori. = Berengarius de rudiliis. = Raimundus subdiachonus qui hoc scripsit die et anno quo supra cum literis rasis et emendatis in XI linea. 

XLIV.

De aureo numero dando cuilibet canonico euntibus ad studium ex bonis canonicae et etiam per prepositos in simul XII aureos. (Vid. pág. 149.) 

Ex Libr. virid. Capit. eccl. Gerund. fol. CVII. 

Equitatis ordo efflagitat et ratio deposcit ut qui se ipsos exhinaniunt amore scientiae et corpora sua subdunt pluribus periculis quatinus eorum necessitas in aliquo relevetur. Hinc est quod ego Guillermus Dei gratia Gerundensis Episcopus comuni conniventia ac praecibus totius Capituli mei dono atque perpetuo constituo quod quicumque ex canonicis Gerundensis ecclesiae causa discendi iter arripuerit vel arripuerint, habeat vel habeant ex bonis canonicae de unoquoque mense unum optimum aureum boni auri et recti pensi annuatim, quamdiu fuerit vel fuerint in scolis. Praepositi autem Gerundensis canonicae simul persolvant XII aureos cuilibet canonico vel quibuslibet canonicis Gerundensis ecclesiae eunti vel euntibus ad scolas in principio itineris sui. Anno vero revoluto si canonicus Gerundensis vel canonici Gerundenses moram fecerit vel fecerint in scolis, similiter XII aureos habeant a Praepositis praedictae canonicae et sic fiat per singulos annos donec redeat vel redeant. Et dentur praedicti aurei optimi nuntio vel nuntiis, mandatario vel mandatariis canonici vel canonicorum studentis vel studentium sine mora. Si vero aliquis ex canonicis studentibus infra tempus datae vel acceptae peccuniae redierit, acceptum aureum vel acceptos aureos Praeposito vel Praepositis restituat. Quod si facere contempserit, praebenda illorum mensium careat, de quibus peccuniam acceperat. Praedictam autem constitutionem ratam facimus et omni tempore eam illaesam manere volumus a nobis successoribusque nostris ac Gerundensis ecclesiae canonicis. Si quis vero quod absit contra huiusmodi constitutionem venire temptaverit, anathematis vinculo percellatur et portio sua sit cum Juda proditore et pereat anima eius de terra viventium, hac Constitutione omni tempore firma firmiter persistente. Actum est hoc VIII idus januarii anno XXXVI regni Regis Leudovici Junioris, anno MCLXX tertio ab Incarnato Dei Filio. = Guillermus Dei gratia Gerundensis Episcopus. = Pontius Dei dignatione Dertusensis Episcopus. = Sig+num Arnallus Bisuldunensis Archilevita. = Arnallus Impuritanensis Archilevita. = + Ego Petrus de Malanno rogatus testis subscribo. = + Raimundus de Terrades ss. = Berengarius Arnalli de Campo Majori. = Sig+num Guillermi Sancti Stephani. = + Guillermus Gerundensis ecclesiae Sacrista. = + Raimundus Gerundensis Archilevita. = Berengarius de Crudiliis. + = G. Raimundi ss. = + Guillermus Gerundensis precentor. = Bernardus de Bianna presbiter et prepositus. = Petrus de Monteacuto levita. = + Berengarius Abbas Sancti Foelicis. = Berengarius de Colonico. = Deusdedit levita. = + Bertrandus de Paleria. = + Signum Arnall statoris. = Gaucefredus presbiter et prepositus ss. = Petrus presbiter ss. = + Gaufredus levita de Nudiniano. = Berengarius de Monteacuto. = + Guillermus de Quarciano levita. = Guillermus de Quarciano canonicus. = Arnaldus de Villafedant presbiter et canonicus. = Ego Gauferidus (Gaufredus) de Palafols rogatus testis subscripsi. = Arnalli de Constantinis ss. = Arnallus de Rupe curva ss. = Ego magister Ricardus ss. = Petrus presbiter et sacrista ss. = + Guillermus de Impuriis. = Petrus de Petra incisa. = Bernardus de Monte acuto. = + Dalmatius de Monte marino. = + Arnallus de Far ss. = Raimundus de Pineto presbiter et canonicus ss. = Guillermus 

presbiter de Sulgusta. = Jordanis levita scripsit hoc cum litteris rasis et emendatis in II et nona linea die et anno + quo supra. 

XLV.

Donatio censualis ab Episcopo Gerundensi facta: anno MCLXXXVI. (Vid. pág. 153.)

Ex Lib. virid. Capit. eccl. Gerunden. fol. CCVI. b. 

Sit notum cunctis quod ego Raymundus Dei gratia Gerundensis Episcopus dono tibi Berengario Ventri, et vestris perpetuo uni videlicet post alterum omnem bajuliam tocius mei honoris culti et heremi (cultivados y yermos) quem habeo modo in terminis Santae Mariae de Uliano, et omnem sajoniam per quam baiuliam accipias in toto praephato honore canabas et linos et legumina ortorum et porros et caules et omnes milcas et omnes squinas porchorum et ipsam vinogoliam et ipsos calamos et gallinas de trescol, et ipsos omnes quartos de Turrecella et mansum quem inhabitat Pontius Revengut, et mansum quem inhabitat Guillermus Isarn, sicut melius pater tuus eos habuit et tenuit condam. Et etiam omnia alia quaecumque ad bajuliam sive ad sayoniam (sajoniam; sajones, sayones; baiulus : baile, batlle) pertinent in omnibus praedictis locis. Et dono etiam similiter vobis et vestris perpetuo illum mansum qui fuit Berengarii Icardi cum omni honore culto et heremo qui ad illum mansum pertinent ubique. Et illum mansum et mansatam (masada) qui fuit Gaufredi Bernardi cum omni honore culto et heremo qui ad illum mansum pertinent ubique et quem tu ibi modo tenes et adhuc 

aliquo modo assecuturus es. Tali quidem conditione praedicta omnia vobis et vestris perpetuo dono uni post alterum, sicut dictum est, ut ea omnia habeatis et teneatis et de praedicta bajulia donetis mihi et successoribus meis semper annuatim unam albergam per quam dabitis unum porchum canonicalem et una esminam farinae ad mensuram de Monellis et unum sextarium vini sani, et duo paria cauponum, et duos sextarios cibariae. Et dabitis tercio anno unas toalyas quae habeant quinque alnas in longitudine et sex palmis in 

latitudine. Et insuper etiam dabitis singulis annis unum porchum vel duodecim solidos Barchinonenses. Et pro illo manso et honore qui fuit Berengarii Icardi dabitis singulis annis quinque migerias frumenti pro maneda. Et de illo manso et honore qui fuit Gaufridi Bernardi dabitis annuatim ad festum Sancti Foelicis duos solidos pro porcho. Et de omnibus expletis omnium illarum terrarum quartum fideliter. Et preterea habeatis haec omnia vos et vestri perpetuo sicut praefatum est, salvo meo jure et meorum successorum in omnibus. Et propter hoc recognosco me a vobis jam recepisse trescentos solidos Barchinonae, et est certum quod in jam dicto manso Poncii Revengut accipitis annuatim duos solidos et unam squinam porchi et unam gallinam pro trescol et in alio manso jam dicti Guillermi Isarni similiter annuatim duodecim denarios et quartum et braciaticum, et mediam calcaturam ex omnibus terris quas per vos tenet. Actum est hoc VII kalendas madii anno Dominicae Incarnationis millessimo CLXXXVI. = Sig+num Raymundi per Dei gratiam Gerundensis Episcopi. = Ego Gaufredus Gerundensis ecclesiae precentor ss. = Arnaldus de Villafedant. = Arnaldus de Far. = Guilermus Raymundi ss. = Berengarius Arnaldi de Campo majori. = Ego Guillermus de Ficulneis ss. = Arnaldus Bisuldunensis Archilevita. = Berengarius de Monte acuto.= Ego Alamannus (Alaman, Alamán, Alamany, Alemany) concedo. = B. de Monte Palatio +. = Deusdedit levita ss. = Berengarius de Colonico Judex signum. = Berengarius Siffredi subdiachonus qui hoc scripsit. = Ermengaudus publicus scriptor Gerunde ss. = Ego Arnaldus de Darniciis Gerundensis sacrista ss. = Berengarius presbiter et ecclesiae Uliani canonicus. 

XLVI.

Carta donationis pro institutione canonicae Augustinianae apud S. Vincentium de Rocca prope Gerundam anno MCLXXXVII. (Vid. pág. 153.)

Ex Lib. virid. Capitul. eccl. Gerunden. fol. 205. b. 

Ad honorem eternae Deitatis Patris et Filii et Spiritus Sancti, unius Dei vivi et veri, cui soli servire regnare est, et quem laudare vivere est, et Beatissimae Dei Genitricis Mariae et omnium Sanctorum Jhesu Christi, ego Raymundus Gerundensis Archilevita consilio et voluntate Domini Raymundi per Dei gratiam Gerundensis Episcopi, et canonicorum Gerundensis ecclesiae oratorium Sancti Vincentii de Rocha quod est juxta fluvium Ticeris (río Ter) in honore mei archidiachonatus in loco qui dicitur Podium (Puig) sive Mons Sancti Juliani, in remissionem peccatorum meorum et salutem animae meae et Episcoporum Gerundensium et sociorum eiusdem ecclesiae ab omni mea juredictione exhimo et subtraho tali modo quod incolentes locum illum et qui coluerint terras cultas quasimodo ibi habent vel habebunt Deo dante consilio meo meorumque successorum et Gerundensis Episcopi libere quiete in pace sicut melius potest dici vel intelligi ad eorum utilitatem et libertatem habeant et possideant. Ita quod ego jure dominii archidiachonatus vel alio quolibet modo aliquid in omni loco dominacionis illius loci non exhigam nec exhigere possim, nec aliquis per me aliqua ratione, nec aliquis successorum meorum perpetuo. Clerici autem qui inhabitant locum illum et qui inhabitaturi sunt divinitate propitiante sint sine proprio et vivant secundum regulam beati Augustini, et sint eis omnia comunia. Et distribuant unicuique prout quidquid opus fuerit juxta facultatem et possibilitatem illius loci. In loco autem isto venerabili Gerundensis ecclesia preter reverentiam et hobedientiam et quod ad statutam Synodum fratres veniat vel unus de Collegio nichil exhigat, nisi illud quod exhigeret in aliis monasteriis suae diocesis, et hoc secundum illius loci facultatem et qualitatem, adhibita omni modo providentia et cautela propter timorem et amorem Domini nostri Jhesu Christi. Si quis autem contra huiusmodi statutum venire attemptaverit, anathematis vinculo percellatur, et portio eius sit cum Juda Scarioth, qui Dominum prodidit, et duplici contritione conterat eum Dominus Deus noster. Comorantes autem in loco predicto ad servitium Altissimi, et defendentes locum, benefatientes illi loco predicto visitet Oriens ex alto, et in presenti reddat eis centuplum, et in futuro det se ipsum in praemium qui est benedictus in saecula saeculorum. Pro illis autem qui huiusmodi statutum fecerunt et libertatem huic loco dederunt et consenserunt vel consentierint, et benefactoribus illius loci usque in finem mundi fundantur orationes apud Altissimum a fratribus existentibus et manentibus in ecclesia Sancti Vincencii de Rocha. Actum est hoc VI kalendas septembris anno Dominicae Incarnationis millessimo CLXXXVII. = Sig+num Raymundi per Dei gratiam Gerundensis Episcopi. = + Guillermus de Impuriis. = + Ego Gaufredus Gerundensis ecclesiae precentor ss. = + Raymundus Gerundensis Archilevita ss. = Arnaldus Bisuldunensis Archilevita. = Berengarius de Monte acuto +.= Guillermus Raymundi ss. = Arvasus presbiter. = Ego Gaufredus de Sancta Leocadia ss. = Deusdedit levita. = Ego Alamandus concedo. = B. de Monte palatio. = Arnaldus de Caciano presbiter ss. = Bernardus de Scala. = Sig+num Bonardelli. = Ego Cervianus de Monte acuto. = Bernardus de Monte acuto ss. = Arnaldus de Constantinis Sacrista secundus. = + Berengarius de Monte acuto. = Bernardus de Monte acuto ss. = Berengarius A. qui hoc laudo. = + Berengarius (pone Beregarius) Dei gratia Terraconae Archiepiscopus. = Sig+num Berengarii Siffredi, qui hoc scripsit die annoque prefixo. = Ermengaudus presbiter et publicus scriptor Gerundae ss. 

XLVII.

Constitutiones pacis et treguae editae Gerundae ab Ildefonso II Aragonum Rege, denuoque firmatae apud Villamfrancam Poenitentium (Villafranca del Penedés, Penades).

Ex Lib. virid. Capit. eccl. Gerunden. fol. 206. b. 

Cum divinarum et humanarum rerum tuitio ad neminem magis quam ad Principem pertinere dignoscatur, nichilque iam proprium debeat esse boni ac recti Principis quam injurias propulsare, bella sedare, pacem stabilire et informare, informatamque subditis conservandam tradere, ut de eo non incongruae dici et predicari possit quod a Principe Regum dictum est: Per me Reges regnant et potentes scribunt justitiam; ea propter anno ab Incarnatione Domini MCLXXXVIII. idus augusti habito super hoc tractatu et deliberatione apud Gerundam cum Berengario Venerabili Terraconensi Archiepiscopo, et quibusdam suffraganeis suis, omnibus quae magnatibus sive Baronibus terrae nostrae, quibus unanimiter justum et equum visum est comuni utilitati expedire, ut in tota terra nostra a Salsis (Salses) usque ad Tortosam et Ilerdam cum finibus suis pax et treuga instituatur, et nephanda raptorum et predonum audatia exterminetur. Nos qui per gratiam Dei in regno Aragonis et comitatu Barchinonae et provintiae preesse dinoscimus, cum predictorum omnium assensu et voluntate publicae utilitati providentes et saluti animae et parentum nostrorum consulere volentes, ecclesias omnes et personas religiosas cum omnibus rebus suis nostrae protectionis praesidio vallare, ac perpetuo munire disposuimus. Inde est quod omnibus tam clericis quam laycis qui in jam dicta terra nostra degere noscuntur, treugam et pacem secundum formam infra positam et prescriptam, tenendam et inviolabiliter conservandam injungimus, nosque et ad id observandam etiam in eos qui eam violaverint animadvertendum alligamus et astringimus. In primis igitur parentum nostrorum sequentes exempla cum consilio et voluntate supradictorum virorum ecclesias omnes et earum cimiteria quia spetiali censura hominum in bonis Dei intelliguntur sub perpetua pace et securitate constituimus. Ita quod nullus cuiuslibet professionis eas vel earum cimiteria vel sacraria cuiuscumque ecclesiae in circuitu constituta invadere aut infringere praesumat, nichilque inde abstrahere attemptet, feriendis huiusmodi statuti temeratoribus pena sacrilegii eiusdem loci Episcopo inferenda et satisfactione dupli dampni quod fecerint ei qui passus est, praestanda. Ecclesias quoque incastellatas sub eadem pacis et treugue securitate constituimus. Ita tamen ne aliquis in eisdem ecclesiis praedam vel alia malefitia congreget vel guerram inde faciat. Quod si contra factum fuerit, quaerimonia ad Episcopum in cuius episcopatu comissum fuerit, et ad nos sive Baiulum nostrum deferatur, et ex tunc auctoritate nostra et Episcopi vel quod comissum fuerit emendetur vel a pace predicta ecclesia sequestretur. Dominicaturas quoque Episcoporum et canonicorum et monasteriorum et omnium clericorum sive res eorum sub eadem pacis securitate constituimus poena duplae restitutionis inminente eis qui eas invadere vel dampnum dare praesumpserint. Set et clericos, monachos, sanctimoniales et viduas eorumque res omnes sub eadem pacis defensione constituimus; ita quod nemo eos aprehendat, nichilque eis injuriae inferat, nisi in maleficiis inventi fuerint. Si quis vero in aliquem istorum violentas manus injecerit, vel eis aliquid abstulerit, ablata in duplum restituat, et de injuria nichilominus juditio Episcopi in cuius diocesi factum fuerit ille satisfatiat, et insuper sacrilegii penam Episcopo dependat. Immunitates quoque templi et hospitalis Jherosolimitani, et Dominici Sepulcri, necnon et aliorum locorum venerabilium, set et eorundem locorum venerabiles fratres cum omnibus rebus suis sub eadem pacis defensione et poenae interminatione pariter cum clericis et aliorum locorum venerabilium, set et eorumdem locorum venerabiles fratres cum omnibus rebus suis sub eadem pacis defensione et poenae interminatione pariter cum clericis et eorum rebus et ecclesiis constituimus. Villanos et villanas et omnes res eorum tam mobiles quam se moventes, videlicet, boves, asinos, asinas, equos et equas, oves et porchos, ceteraque animalia sive siu apta ad arandum sive non sub pacis et treugae securitate (pone securatate) ita constituimus, ut nullus cuiuslibet professionis eos capiat vel alias in corpore proprio vel in rebus mobilibus dampnum eis inferat, nisi in maleficiis inventi fuerint, vel in cavalcatis cum dominis suis vel cum aliis ierint, vel cum armis contra aliquem exierint. Set et tunc cum reversi fuerint de cavalcatis securitatem eis praestamus, si in ipsis cavalcatis dampnum dederint ei qui propter culpam propriam a predicta treuga fuerit exclusus. Item constituimus ne aliquis mansiones villanorum diruat vel incendat, vel alias ignem ad nocendum subponat, neque oliveta succidat, vomeres et alia instrumenta aratoria sint in eadem pace, vel ille vel illa qui cum predictis animalibus araverit vel ea gubernaverit cum omnibus quae secum portaverit vel habuerit eadem pace muniatur. Et nullus homo ea animalia aratoria pro pluvo, vel alia occasione capere vel rapere presumat; servata tamen exceptione rusticorum qui debitores vel fidejussores sunt pro aliis non dominis tamen ut inferius continetur. Si quis contra huiusmodi constitutionem venerint, liceat (parece una ll) ei infra XV dies a tempore comonitionis ab Episcopo et domini Regis vicario simpliciter malefitium restituere nulla alia poena adjecta, nisi LX solidos quos emendet pro treuga fracta, nisi fuerit tale factum quod importet aliquam poenam secundum tenorem consuetudinis scripte praestandis insuper, si fuerit. Si vero infra praefatos XV dies noluerit restituere malefitium illud, prout proxime dictum est, cogatur inferre simplum vel duplum qualitate dampni inspecta, prout tenor consuetudinis scripte se habuerit cum poena similiter LX solidorum. Quod si commonitus neutrum facere voluerit, a predicta treuga malefactor et eius coadjutores separati intelligantur, ita quod si aliquod malum propter hoc eis allatum fuerit, non requiratur pro pace et treuga fracta, servata tamen pace animalium aratoriorum et instrumentorum suorum et incendii. Set si malefactor et adjutores eius jam dicto quaerelanti ullum malum fecerint emendetur pro pace fracta. Preterea constituimus ut si forte duo vel tres aut plures homines alicuius militis vel cuiuscumque domini alicubi locorum sibi invicem rixati fuerint, quodcumque dampnum sibi inferant, vel ex quacumque alia causa controversiam habeant, lis apud dominos eorum exagitur et terminetur. Si vero diversos habuerint dominos statuimus ut justitiae plenitudinem ad invicem exhibeant et juditio eorum dominorum causa dicta debito fine terminetur. Verumptamen si infra XX dies domini eorum justitiae plenitudinem inter eos exhibere noluerint, liceat post eosdem XX dies transactos praedictis hominibus quaerimoniam suam apud Episcopum et vicarium Regis deponere, et per eos ut supra statutum est vindicta pacis et treugae sumatur. Item terras in contentione positas nullus villanus laboret, ex quo constiterit apud judicem ordinarium possessores (pone possesores) nolle stare justitiae. Si vero bis vel ter (2 o 3) comonitus eas laboraverit, et propterea dampnum susceperit, non requiratur pro pace fracta preter mortem et debilitationem personarum, et salva pace bestiarum in usum laborationis (laborar; aratione; llaurar) deditarum et incendii. Nolumus enim quod propter quaerimoniam rusticorum aratoria animalia depredentur, invadantur et disperdantur. Si quis autem debitor vel fidejussor extiterit et satisfacere creditori non curaverit, de suo proprio pignoretur, nec pro pace fracta habeatur, servata tamen pace bestiarum in usum laborationum deditarum et incendii, in eo videlicet casa ubi quis pro domino suo fidejussor extiterit. Item decernimus ne quis cuiuscumque professionis licentiam habeat pignorandi aliquem rusticorum vel bajulorum ex contractu domini sui, prout proxime supradictum est, pena fractae pacis imminente illi qui contra fecerit, nisi debitor aut fidejussor pro domino suo extiterit, exceptis illis bajulis qui militibus sicut scriptum usaticum comparantur, nisi debitor aut fidejussor pro domino suo extiterit. Item cum sit de proposito nostro unicuique jus suum servare et malignitatibus quorundam in quantum possumus occurrere qui de dampnis datis et possesionibus ab ipsis detentis a quibuslibet conventi et legitime citati in jure respondere negligunt, exclusis primo ipsis contumacibus, et separatis a treuga et securitate supradicta et excomunione Episcopi subsecuta. In hiis duobus casibus damus licentiam pignorandi ipsis actoribus et res eorum accipiendi et etiam rusticorum suorum, salvis tamen animalibus aratoriis et incendio. Conventos autem a dominis suis de traditione sive de bausia qui secundum consuetudinem scriptam innocentiam suam purgare noluerint, ab hac pace sive securitate tam eos cum hominibus et honoribus suis quam eorum coadjutores excludimus et excipimus. Salvitates quoque tocius terrae nostrae tam novas quam antiquitus constitutas sub praedicta pace et securitate ponimus et constituimus. Fures et latrones et eorum receptatores, si malum quod fecerint restituere noluerint et directum facere contempserint, a predicta pace et securitate secludimus (: excluimos). Item constituimus (pone con-tituimus) quod si malefactor amonitus ab Episcopo vel vicario domini Regis subjacens excomunicationis vinculo predicto modo satisfacere noluerit, Episcopus cum vicario domini Regis congreget exercitus totius suae diocesis in hunc modum ut unus homo de unoquoque manso sequatur exercitum, et si competens vindicta a malefactore sumatur. Quod si mansi inhabitator ad congregationem exercitus unum hominem mittere noluerit, excomunicetur ab Episcopo et tamdiu excomunicationis vinculo subjaceat, donec sit satisfactum Episcopo et vicario arbitrio eorum. Preterea constituimus quod si Episcopus neglexerint exhibere suam justitiam, et malefactoribus amore vel timore malefactorum non possit ipse Episcopus vel homines sui tamdiu in nostra curia vel in nostris vicariis invenire justitiam, quamdiu negligentiam suam non emendaverit, liceat vicario ipsum malefactorem excludere a pace supradicta. Item constituimus quod si malefactor noluerit resarcire comissum, prout superius dictum est, ab Episcopo et vicario domini Regis amonitus et propter contumatiam ejus Episcopus et vicarius cavalcadas ad sumendam vindictam super induxerint et ibi Episcopus et vicarius expensas fecerint vel alia dampna inde contraxerint, ut restituantur expensae et cetera dampna arbitrio Episcopi et vicarii. Item vias publicas sive caminos vel stratas in tali securitate pono et constituo ut nullus inde iter agentes sub pace comprehensos invadat vel in corpore proprio sive rebus suis aliquid injuriae vel molestiae inferat. Quod si quis contra fecerit, in duplum restituat et poenam LX solidorum inferat. Preterea illud constituendum esse et firmiter observandum censuimus sub eadem treuga et pace dies dominicas esse, festivitates omnium Apostolorum, Adventum Domini usque ad octavas Circumcisionis, et Quadragessimam (Cuaresma) usque ad octavas Paschae, diem quoque Ascensionis Dominicae, necnon Sanctum Penthecosten cum octavis suis, et tres festivitates Sanctae Mariae, et festivitatem Sancti Johannis Babtistae, et Sancti Michaelis, et omnium Sanctorum, et Sancti Foelicis Gerundae. Et preterea sciendum est quod predicta poena LX solidorum dividatur pariter inter nos et Episcopum cum medietate dupli. Alia medietas dupli applicetur illi qui dampnum passus est. Item volumus quod occassione huius constitutionis in nullo derogetur usatico (uso, usatge; + consuetudine : costumbre; más usado en plural, usaticos, consuetudines) scripto, scilicet, in dandis potestatibus castrorum a vassallis dominis suis, sive in restituendis vassallis vel omnibus aliis. Item statuimus quod si aliquis contra consuetudinem scriptam venire presumpserit, si dampnum sibi vel suis coadjutoribus datum fuerit, non requiratur nec emendetur pro pace fracta. Item statuimus, quod si pro pastu pecoris (pécora) oves vel boves vel alia quaelibet animalia ducta aut inclusa fuerint, non requirantur nec emendentur pro pace fracta. Item omnibus sit manifestum, quod nos promittimus quod de cetero non aliquid exhigamus occasione bovatici vel constitutae pacis ab aliquibus hominibus constitutis a Salsis usque Ilerdam et Tortosam et in suis finibus. Promittimus quod non constituamus in tota supradicta terra vicarium nisi Cathalanum. 

Ut autem haec omnia supradicta melius et firmius observentur, ego Ildephonsus Dei gratia Comes Rex Aragone, Comes Barchinonae, et Marchio Provintiae in Penitense apud Villamfrancham juro tactis corporaliter sacrosanctis Evangeliis omnia supradicta me bona fide observaturum, si Deus me adjuvet, et haec sacrosancta Evangelia, et observari faciam. = Signum + Ildephonsi Regis Aragonae, Comitis Barchinonae, et Marchio Provintiae. 

XLVIII.

Fundatio monasterii canonicorum ordinis S. Augustini in ecclesia S. Mariae de Olivis in dioecesi Gerundensi. (V. pág. 157.)

Ex transl. in arch. eccl. Gerun.

Hoc est translatum fideliter sumptum quod sic incipit. In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti unius Dei vivi et veri, per quem cuncta subsistunt, qui neminem vult perire, sed ad agnitionem veritatis venire, et salvat sperantes in se faciens solem suum oriri super bonos et malos, malis dando spatium poenitendi, bonis potestatem filios Dei fieri, ego Raimundus Gerundensis Archilevita, gratia Dei previa, favente Gaufrido per Dei dispositionem Gerundensi Episcopo et canonicis eiusdem ecclesiae assensum prebentibus in remissionem peccatorum meorum et salutem animae meae et omnium hoc volencium et exoptantium ecclesiam Sanctae Mariae de Olivis quae sita est in parroechia Sancti Stephani de Ecclesiis albis et eius suffraganea ab omni jure mei archidiaconatus meorumque successorum et eiusdem ecclesiae Sancti Stephani de Ecclesiis albis jurisdictione exuo et subtraho cum habitis et habendis in perpetuum, prout melius potest dici vel intelligi aut excogitari, ad utilitatem et libertatem et comodum illius loci. Tali modo quod clerici inhabitantes locum illum, et qui inhabitaverint propitiante divinitate, habeant et possideant libere et quiete quae divina dignacio dedit, et dignabitur dare; ita quod in omni loco dominacionis illius loci nichil exigat aliqua vivens persona aliquo tempore. Haec autem constitutio pro tali bono facta est quod Bernardus Nigrel qui modo illi loco preest, et est quasi fundator illius loci, omnibus die... sit illi loco, et vivat secundum regulam et professionem Beati Augustini, et eius successores amodo et usque in sempiternum, et sint ibi canonici regulares per... serviant Deo, et numerus eorum sit secundum loci possibilitatem quibus omnia sint comunia, et distribuatur unicuique, prout cuique opus fuerit ab eorum Preposito juxta loci facultatem. In ecclesia autem Sanctae Mariae de Olivis Gerundensis ecclesia preter reverentiam et obedientiam et sinodi visitationem nichil exigat, nisi quod exigeret in aliis monasteriis sui episcopatus et hoc secundum modum et tenuitatem illius loci adhibita in omnibus providencia et diligenti cautela propter timorem et amorem Domini nostri Jhesu Christi. Si quis autem contra hanc... quod Deus avertat, anathematis vinculo percellatur, et nisi resipuerit operiatur diploide confusionis; ita quod in corpore... et cui placuerit induatur stola geminae glorificationis; ita quod in utroque homine sit glorificatus. Fratres autem commorantes in predicto loco ad servitium et honorem Dei et gloriosae Virginis Mariae et omnium Sanctorum Jhesu Christi, et benefacientes illi loco, et defendentes illum locum et visitantes praedictam ecclesiam Beatissimae Virginis Mariae quae tanto attentius et affectuosius et uberius pre omnibus Sanctis Filium suum implorat, et celerius optinet quanto excellentius et gloriosius et sapientius eum adorat, et vicinius ei assidet, visitet oriens ex alto Deus omnium, Splendor paterni luminis propter nomen gloriae suae quod est magnum, et in presenti reddat eis centuplum et in futuro det se ipsum in premium, qui est benedictus in saecula. Pro illis autem qui hanc constitutionem fecerunt et consenserunt vel consenserint, et pro benefactoribus et deffensoribus jam dictae ecclesiae Virginis Mariae fundantur preces apud Altissimum usque in finem mundi a fratribus commorantibus in predicto loco venerabili.

Actum est hoc XII kalendas novembris, anno ab Incarnatione Domini MCXCVII. = Raimundus gratia Dei Terrachonensis Archiepiscopus. = + Gaufridi gratia Dei Gerundensis Episcopi. = Ego R. de Rochabertino Abbas Sancti Felicis et Terrachonensis Archidiaconus confirmo. = + Raimundus Gerundensis Archilevita. = Arnallus Bisuldunensis Archilevita. = + Arnallus precentor. = + Petrus de Curtsavino + Gerundensis Sacrista. = Ego Gaufredo de Sterria subscribo. = B. de Montepalacio (Montpalau). = Berengarius Geraldi. = Ego Egidius presbiter subscribo. = Sig+num Bonardelli presbiteri. = Petrus de Locustaria presbiter et Sacrista secundus. = G. de Villanova. = Arnallus de Fonte cooperto (: cooperta : Fontcuberta, Foncuberta, Fontcouverte del Languedoc - Rosellón) + presbiter. = Ego magister Bertrandus sacerdos et canonicus Sanctae Mariae Sedis Gerundae subscribo. = Arnallus presbiter. = Arnallus de Caciano presbiter et canonicus subscribo. = Vielmus de Quartiano. = Arnallus de Villafredant (Villafedant más arriba). = Petri de Pineto. = + B. de Monte acuto. = + Berengarius presbiter subscribo = Sig+num Berengarii de Galliners. = Ego Cervianus subscribo. = Gros Guillermus ita concedit carmina dicta. = Arnallus capellanus qui hoc rogatus scripsi die annoque prefixo. = Ermengaudus presbiter et publicus scriptor Gerundae subscribo. = Sig+num Johannis de Porchariis qui hoc nonas augusti anno Domini millesimo CC sexagessimo secundo fideliter translatavit.

XLIX.

Constitutiones pacis et treguae Dertusae conditae: anno MCCXXV (1225). (Vid. pág. 163.)

Ex. arch. eccl. Gerund.

In Christi nomine, notum sit cunctis quod cum Nos Jachobus Dei gratia Rex Aragonum, Comes Barchinonae et Dominus Montispessulani (una de las variantes de Montpellier) Crucem sumserimus ad expugnandas barbaras nationes voccatis venerabilibus Patribus S. Archiepiscopo Terraconae et Episcopis ac nobilibus civibus Cataloniae ut apud Dertusam (Tortosa) omnes pariter convenirent daretur nobis consilium et juvamen ad Crucis negocium promovendum dicti Archiepiscopus, et Vicensis, Barchinonae, Ilerdensis, Dertusensis Episcopi, Fr. Bremundus de Monte Arencho, Magister Hospitalis et B. de Campanis, Comendator Rippariae, G. de Montechatano (Montechateno : Moncada), Vicecomes Biarni, R. de Cerveria, G. de Cervilione, R. de Montecathano, G. R. Seneschalchus, B. de Portella pro se, et pro A. de Castrobono et pro R. Gaucerandi, G. de Claromonte pro se, et R. Alamanni et F. de Sancto Martino, G. de Sancto Vincentio pro se et pro G. Umberti et G. de Palafollis, P. de Montegrino pro se et pro Poncio Guillermi fratre suo, et pro D. de Rochabertino. Item de civitatibus: de Barchinona, B. Burgeti, viccarius, et P. Gruni, R. de Plicamanibus (Plegamans), B. de Salzeto, B. Barutini. De Gerunda, A. de Bisulduno, baiulus, Martinetus de Vicco. De Ilerda, R. Respositarius, R. Rotundi, P. Sancii et universi probi homines et populus Dertusensis et multi alii clerici, milites, cives et probi homines convenerunt. Et quia tempus instabat nostri exercitus faciendi et mora periculum generabat ibi de reformatione pacis et treuguae et statu terrae in melius reducendo cum ipsis tractavimus diligenter et habitis deliberatione et consilio salutari paces et treguas in Catalonia a Cincha (Cinca) usque ad Salschis (Salses) formavimus in hunc modum. In primis parentum nostrorum sequentes vestigia, catedrales, ecclesias et omnes alias et cimiteria et sacraria sub pace et tregua constituimus, ita quod nullus eas vel earum cimiteria facta vel facienda presumat invadere vel infringere, nichilque inde abstraere attemptet temeratoribus pena sacrilegii faciendas quam Episcopus diocesanus habeat dampno in duplum dampnum passo primo integriter restituto. Ecclesias quoque incastellatas sub eadem pacis et treguae deffensione constituimus: ita tamen quod si raptores vel fures in eisdem ecclesiis praedicta vel alias maleficia congregaverint quaerimonia apud Episcopum in cuius episcopatu comissum fuerit et ad nostrum viccarium defferatur, et ex tunc per nostrum judicium quod comissum fuerit emendetur, vel a parte praedictae ecclesiae sequestretur. Dominicaturas quoque Episcoporum, clericorum, canonicorum, et monasteriorum, et ecclesiarum, et dominicaturas nostras sub eadem pace et securitate constituimus. Item sub eisdem pace et tregua constituimus omnes clericos in quocumque ordine sint constituti, et res eorum mobiles et immobiles et se moventes. Item sub eadem pace constituimus omnes homines et possesiones clericorum et bona eorum mobilia et inmobilia ac se moventia. Item sub eadem pace sint venerabiles domus templi et hospitalis Jherusalem et omnia monasteria et eorum gragias, et quaelibet alia loca religiosa, et alia quaelibet hospitalia et omnes homines et possesiones eorum et omnes alias res mobiles et inmobiles et se moventes. Sub hac etiam pace sint viduae, pupilli et orfani et omnes miserabiles personae et res eorum mobiles et inmobiles et se moventes. Item sub hac pace sint castra, villae, mansi, domus et possesiones magnatum et aliorum omnium militum et alias res eorum et suorum hominum sive sint alodio sive feudae. Item sub hac pace sint cives burgenses et omnes alii castrorum et villarum Cataloniae, et villarum ecclesiasticarum et locorum religiosorum habitatores et omnes res eorum et jura, et omnes possesiones quae ab eisdem uno vel diversis locis et uno vel diversis titulis possidentur. Item sub eadem pace sint camini et stratae, et omnes homines tam domestici quam peregrini, mercatores et omnes alii per eas euntes et redeuntes cum omnibus quae secum duxerint et portaverint. Item sub hac pace sint Judei, Sarraceni qui videlicet sub fide et custodia regia in Catalonia habitant, et omnes res et possesiones eorum. Item sub hac pace sint villani et villanae sive pagenses vel rustici omnium ecclesiasticorum et clericorum et locorum religiosorum, militum burgensium et civium et omnes res eorum mobiles et inmobiles et se moventes, et animalia aratoria oves et boves, equos et equas, asinos et asinas, et omnia alia animalia grosa (:grossa) et minuta (minuda, menuda), et omnia alia bona rusticorum et rusticarum ad jus militum pertinencium sive sint de alodiis militum sive de feudis. Item sub hac pace sint omnia molendina, columbaria, pallearia, mansi, domus, oliveta, campi et vineae, et omnes arbores cuiuscumque generis sunt, triliae, orti et ortales et generaliter omnia alia quae possunt ab homine possideri, et etiam quasi possideri, et omnes homines et foeminae cuiuscumque sint conditionis et sexus, exceptis militibus et filiis eorum a XV annis et supra, qui inter se guerram habuerint cum toto suo arnisio et exceptis propriis hominibus quos dominis suis liceat in camino vel extra capere. Item sub eadem pace sint omnes homines cuiuscumque sint conditionis dignitatis vel sexus aut ordinis ad nostram curiam venientes, stantes et etiam redeuntes quousque ad propria sint reversi et postea. Item sub eadem pace sint guidatica nostra et sigilla et antecessores nostrorum et censualia et pennones atque omnia regalia nostra. Item statuimus quod nullus mercator extraneus pignoratus in villa vel extra villam, nisi debitor fuerit principalis aut pro alio fideiussor vel non fuerit inventa juris fatiga in villa unde ipse mercator fuerit manifesta, in quibus etiam casibus in villa solummodo auctoritate nostri vicarii pignorentur. Item sub hac pace statuimus quod si quis miles vel aliquis super pace et treuga fractis sive quibuslibet dampnis datis de aliquo alio conquaeratur et reus monitus a vicario noluerit ei sicut debuerat respondere vel alias satisfacere, ostendat hoc vicarius Episcopo diocesiano ut moneat eum quod satisfaciat quaerelanti. Et si amonitus haec recuperare noluerit excomunicetur ab Episcopo et a vicario, et paciarii excludantur a pace et treugua ipse et res suae et ad satisfactionem vicarius eum districte compellat; et si forte Episcopus fuerit negligens, vicarius nichilominus compellat malefactorem ad satisfactionem. Item sub hac pace statuimus quod nullus miles vel aliquis propter guerram vel aliud factum ignem mittat ad nocendum alicui. Item sub hac pace statuimus quod si aliquis nobilis aliquem militem suum reptaverit vel aliam aliquam quaerimoniam de eo habuerit, et ipse miles velit se escundire de reptamento illo secundum usaticos Barchinonae et de aliis quaerimoniis directum facere secundum quod debuerit eundem Dominum supra illum suum militem, juvare et defendere teneamur. Item sub hac pace statuimus quod nullus portet fundibulum gussiam vel gatam aut aliquod aliud ingenium contra aliquem sine spetiali nostra licentia vel mandato non trahat cum eis, nisi de hoc abeat a nobis vel antecessoribus nostris privilegium spetiale. Item sub hac pace statuimus quod nullus vicarius aut baiulus vel miles aut filius militis seu quilibet alius faciat questiam de blado nisi in suis propriis hominibus. Quicumque autem hanc pacem intra X dies ex quo ammonitus fuerit jurare noluerit ab hac pacis constitutione eum onmibus rebus suis excludantur et si forte dampnum aliquod dederit seu injuriam intulerit, his qui sub hac pace nostra fuerit per vicarium nostrum ad satisfaciendum compellatur secundum formam pacis. Malum autem quod sibi factum fuerit numquam ei emendetur pro pace et treugua. Item statuimus quod si quis contra tenorem pacis ceperit aliquem hominem in hac pace constitutum, statim teneat se de pace et treugua eiectum et omnia loca similiter receperint et in quibus captum tenuerint cum assensu vel voluntate Domini ipsius loci et quicquid damni vel mali sibi et locis illis factum fuerit nullo unquam tempore emendetur, et si antea quam malum inde sibi fiat, captum restituit, per captionem faciat et det secundum quod in usaticis continetur: pro invasione autem pacis det pro poena CXX solidos Barchinonae de duplencho locis in quibus moneta Barchinonae currat. In locis autem in quibus moneta Jaccensis curret, det LX solidos, si ceperit militem vel clericum civem vel burgensem. Pro alio vero homine similiter fiat sicut in usaticis continetur et det pro poena XL solidos Barchinonae de duplencho in locis in quibus moneta curret. In locis autem in quibus moneta Jaccensis curret, det XX de qua poena habeat ille qui captus fuerit medietatem, et alia medietas inter Episcopum et vicarium equis porcionibus dividatur, poena nichilominus sacrilegii pro clerico capto Episcopo defferenda. Item de malefactis autem huc usque datis in pace et treugua datis vel alio modo malefactores autem restituant dampna data aut faciant in manu vicarii nostri justitiae complementum cuilibet quaerelanti. Ab hac pace excludimus omnes hereticos, fautores et receptores eorum et reptatores de baudia qui se noluerint escundire secundum usaticos Barchinonae et manifestos homicidas. Item statuimus quod si homines monasteriorum vel ecclesiarum vel aliorum locorum religiosorum inter se dampnum dederint in corpore sive in rebus, et quaerimonia ista ad vicarium Regis pervenerit, remittat eum vel eos ad dominos proprios; et si ipsi infra XV dies dampnum in posse dominorum suorum ressarcire noluerint deinde vicarius Regis accipiat pignus in propriis personis et causa illa fine debito terminetur sub eius examine. Item statuimus quod si quis tenuerit pignora ab aliquo nobile vel milite et ipse nobilis vel miles paces fregerit supra dictas, pignus sit creditoribus salvum in redditibus universis. Fortitudines vero per paces et vicarium diruantur et penitus destruantur, si dictus nobilis vel miles secundum formam pacis malefficium noluerit emendare. Item quilibet vicarius juret dictas paces se observaturum et defensurum et secundum formam pacis in omnibus processurum. Violatores autem pacis teneantur satisdare et pignora mittere in manu vicarii nostri unusquisque per se, si tamen Dominus qui eos ad malefacta duxerit vel ad guerram voluerit satisdare et pignora mittere pro se et militibus et aliis hominibus qui de domo et familia sua fuerint recipiantur. Item preterea statuimus quod nullus in mansis nostris vel ecclesiarum vel religiosorum locorum vel hominum in villa habitantium quicumque teneat invitis habitatoribus procurationes, albergas, acaptos sive exactiones aliquas exigere vel facere presumat: quod qui fecerit sicut pacis violator de pena teneatur et hoc totum intelligatur bona fide et bono intellectu. Item si quis vero praescriptam pacem in aliquo vel aliquibus capitulis violare presumpserit statim apud vicarium quaerimonia deponatur qui moneat invasorem, et si intra XV postquam amonitus semel tantum fuerit, noluerit malum quod dederit emendare vel quod juri pareat in manu eiusdem vicarii satisdationem per pignora tenenda ponere, ex tunc Episcopus excomunicet eum et deinde vicarius eiciat eum a pace et treugua et cum tota pace secundum quod ei visum fuerit in ipsum malefactorem et res suas insurgat, facturus ei et manifestis fautoribus suis dampnum quod poterit excepto quod ignem non immittat quousque in duplum restituat dampnum totum et expensas quas actor et vicarius cum tota pace fecerint in simplum restituat universas, et insuper pro poena CXX solidos de duplencho Barchinonae Episcopo et vicario solvat. Si illi qui paces fregerint fuerint milites vel eorum filii vel baiuli vel homines villarum rustici vero et omnes alii homines poenam prestent Episcopo et vicario XL solidos Barchinonae de duplencho in omnibus locis in quibus moneta Barchinonae currere consuevit. In aliis vero locis in quibus Jaccenses current, praestent Episcopo et vicario pro poena LX solidos Jaccenses, si illi qui paces fregerint fuerint milites vel eorum filii vel baiuli homines villarum. Rustici vero praestent Episcopo et vicario XX solidos et isti omnes denarii de poena et medietas dupli dampni dati per medium dividantur et una medietas sit Episcopi et altera medietas sit vicarii. Reliqua vero medietas dupli dampni dati sit actoris injuriam pacientis. Item statuimus quod si quis monetam Barchinonae vel Jaccensem falsaverit vel ad fundendum alicui portaverit vel aliquam bolzonadam de Catalonia extraxerit, tamquam monetae falsarius puniatur; et si quis cum deprehenderit de omnibusque penes eum invenerit, habeat primam partem et personam cum omnibus adducat et tradat vicario vel eius procuratori. Item volumus autem tam magnates et milites quam cives et habitatores castrorum atque villarum a XIIII annis et supra supradictam pacem jurent et bona fide observent. Quod si aliquis magnus vel miles vel cives vel castri seu villae habitator huius formam pacis infra VIII dies, postquam fuerint ex parte nostra commoniti jurare noluerint, sciant se cum rebus suis ex tunc positos extra pacem, et supra ipsum agravabimus manus nostras spiritualiter et temporaliter prout videmus expedire. Dominicaturas quoque canonicorum et monasteriorum sub eadem pacis securitatem constituo pena duplae restitutionis iminente eis qui eas invadere presumpserint. Sed etiam clericos, monachos, viduas, et sanctimoniales earumque res tam moviles quam immobiles sub eadem pacis defensione nostra auctoritate nostra constitutas nemo apprehendat et nichil eis vel in rebus suis injuriae vel dampni inferat, nisi in malificiis cum armis inventi fuerint. Tunc enim injuriam vel dampni quod ibidem passi fuerint sibi imputent et pro pace fracta non requiratur. Si vero alias aliquis in aliquem ipsorum istorum violentas manus ingescerit vel eis aliquid abstulerit, ablata in duplum restituat et de injuria nichilominus judicio Episcopi in cuius diocesi factum fuerit illis satisfaciat, sacrilegii vero poenam Episcopo deprehendat. Datum Dertusae IIII kalendas may, anno dominicae Incarnationis MCCXX quinto.

L.

Jacobi I Aragonum Regis promissio super distribuenda militibus regni Maioricarum parte, quam e Maurorum ditione eripere cogitabat. (Vid. pág. 166.)

Ex trans. autent. in arch. eccl. Gerund.

Hoc est translatum sumptum fideliter a quodam alio translato, cuius series, ut sequitur, sic se habet. Hoc est translatum fideliter factum a quodam instrumento Domini Regis per alphabetum diviso, tenor cuius talis est. In Christi nomine, manifestum sit omnibus quod Nos Jacobus Dei gratia Rex Aragonum, Comes Barchinonae et Dominus Montis pessulani promittimus vobis venerabilibus in Christo Patribus S. Dei gratia Terrachonensi Archiepiscopo, G. Vicensi, B. Barchinonae, et G. Gerundensi Episcopis, vobis quoque Fratri Bernardo de Campanes, tenenti locum Magistri et Preceptori Ripariae et Mirabeti, et vobis karissimo consanguineo nostro Nunone Sancii (Nuño Sanz), Hugoni Comiti Empuriarum, G. de Montecatano, Vicecomiti Biarne, R. de Montecatano, R. Alamanni, G. de Claramonte, et aliis omnibus qui nunc presentes estis in Terrachona, et debetis nobiscum personaliter profecisci ad insulas Mayoricas, Minoricas, Evizam et alias insulas, quae vocantur generaliter Balearas, ad expugnandas inde barbaras nationes, quod de tota terra civitatibus, villis, et castris, terris heremis et populatis, cum suis redditibus et rebus mobilibus et immobilibus, et exitibus universis, quae in hoc viatico adquirimus. Domino concedente, tam per terram quam per mare, lezdis, pedaticis, ribaticis, et aliis exitibus universis, dabimus vobis vel vestris justas porciones secundum numerum militum et hominum armatorum, quos vobiscum duxeritis, et nos similiter habeamus partem nostram praedictorum secundum numerum militum, et hominum armatorum, qui nobiscum fuerint, retentis nobis alcaceriis et staticis regnum in civitatibus ultra debitam porcionem nobis competentem. Et si forte Domino concedente, adquiremus in hoc viatico alias insulas vel terras sarracenorum, vel res mobiles vel immobiles per terram vel per mare, eodem modo inter nos et vos pro porcionibus ligitimis dividantur. Et omnes divisiones istae fiant per cognicionem Berengarii Barchinonae Episcopi, et G. Gerundensis Episcopi, Fratris B. de Campanis, Nunonis Sancii, Hugonis Comitis Empuriarum, G. de Montecatano, Vicecomitis Biarne (a: Addendus hic inter judices designatos R. de Montecatano, ut ex fine huius cartae liquet) per quorum etiam cognicionem assignentur ecclesiis et clericiis dominicaturae et redditus competentes. Item ad eorumdem cognicionem remaneat ibi in stabilimento et in retinimento terrae illi qui partem terrae habere voluerit, vel alios per se constituant deffensores. Porciones autem vestras quas ibi habebitis, vos et vestri teneatis per nos et succesores nostros ad nostram fidelitatem et consuetudinem Barchinonae: et detis nobis potestatem, quandocumque voluerimus, irati et paccati, et porciones quas inde habebitis possitis vendere et alienare, salva nostra fidelitate et dominio antedicto. Preterea omnes homines de terra nostra et aliunde venientes, qui hoc jurare voluerint, et venire nobiscum in viatico supradicto, habeant similiter partes suas ad cognicionem supradictorum. Volumus etiam et statuimus quod illi qui partem habuerint de terris illis, non possint gerreiare inter se, dum fuerint in partibus illis, nec guerram facere de terris illis. Ad maiorem securitatem omnium predictorum Nos Jacobus Rex predictus juramus per Deum, et haec sancta Evangelia coram posita, haec fideliter servaturos, et ducturos nobiscum ducentos milites. Datum apud Tarrachonam quinto kalendas septembris anno Domini MCC vicesimo nono. Postea in obsidione civitates Maioricae XIIII kalendas octobris fuerunt positi et electi de consensu Domini Regis et omnium predictorum in porcionibus faciendis loco Guillermi et R. de Montecatano, R. Alaman, et R. Bng. Dager, qui hoc jurarunt. Et cum eis similiter in porcionibus faciendis Eximinnus de Urrea, ac Petrus Cornelii qui hoc juraverunt. = Sig+num Jacobi Dei gratia Regis Aragonum, Comitis Barchinonae (pone Bachinonae) et Domini Montispessulani. = Sig+num Berengarii Barchinonae Episcopi, qui promitto in manu Domini S. Archiepiscopo Terrachonensi me iturum et ducturum usque ad C. milites, et quos potero servientes. = Sig+num Guillermi Gerundae Episcopi, qui promitto me iturum et ducturum milites quos potero et servientes. = Sig+num Fratris B. de Campanis, tenentis locum Magistri, qui promitto me iturum cum militibus, quos potero. = Sig+num Nunonis Sancii, qui juro me iturum et ducturum usque ad C. milites salvo jure meo et scuerio. = Sig+num Hugonis Comitis Empuriarum, qui juro me iturum et ducturum usque ad septuaginta milites, et servientes quos potero. = Sig+num Guillermi de Montecatano Vicecomitis Biarne qui juro me iturum et ducturum usque ad C. milites, et servientes quos potero, et juramus porciones terrarum et rerum facere, ut predictum est bona fide. = Sig+num Raymundi de Montecatano, qui juro me iturum et ducturum usque ad quinquaginta milites. = Sig+num R. Bg. de Ager, qui juro me iturum. = Sig+num B. de. Sancta Eugenia, et Gilaberti de Crusiles, qui juramus nos ituros et ducturos usque ad triginta milites. = Sig+num Raimundi Alaman, et Guillermi de Claromonte, qui juramus nos ituros et ducturos usque ad XXX milites. = Sig+num Geraldi de Cervilione. = Sig+num Ferrarii de Sancto Martino. = Sig+num Guillermi scribae qui mandato Domini Regis pro Guillermo de Sala notario suo hanc cartam scripsit loco, die et anno prefixis. = Sig+num Arnaldi Poncii notarrii testis. = Sig+num Guillermi Ferrari notarii publici Mayoricae testis.= Sig+num Petri Romei notarii publici Mayoricae testis, et Sig+num Berengarii de Rees notarii publici Mayoricae qui hoc translatum fideliter transcribi fecit, et cum originali suo fideliter de verbo ab (ad) verbum comprobavit, nichil de contingentibus pretermisso, et clausit idus februarii anno Domini MCCXL octavo. = Sig+num Andreae de Seva, notarii publici Mayoricae testis. = Sig+num Guillermi de Turri notarii publici Mayoricae testis. = Sig+num Guillermi Natalis notarii publici Mayoricae qui hoc translatum a suo originali fideliter sumptum scribi fecit, et clausit cum litteris suprapositis in XVI linea ubi dicitur R. de Montecatano, XVI kalendas aprilis, anno Domini millesimo CC octuagesimo octavo.