L. Charta consecrationis ecclesiae Sancti Juliani de Alfoz, an. MCXLII. (1142)

L.

Charta consecrationis ecclesiae Sancti Juliani de Alfoz, an. MCXLII. (1142) (Vid. pág. 188.)

Ex arch. eccl. Vicens. in scrin. 31. Thesaur. núm. I.

Anno Dominice Incorporationis M.C.XLII. kalendas decembris comuni utilitati providentes, venerabilis Arnallus Dei nutu Barchinonensis Episcopus et Raymundus Episcopus Ausonensis et canonicorum conventus inferius annotatus cum non parvo populorum concurso sollempniter convenerunt ad consecrandum domum Dei in honore S. Juliani Martiris in comitatu Barchinone in loco nuncupatu Alfoz. Die siquidem consecrationis confirmaverunt predictae ecclesiae quicquid possessionum habebat vel habere debebat ubique locorum, terras videlicet et vineas cum domibus et arboribus, decimas et primitias vel oblationes fidelium que sui juris sunt atque cimiterium ipsi ecclesiae undique XXX. ecclesiasticorum passuum confirmaverunt et quicquid in eodem spatio continet, quod Petrus Raymundi et Raymundus fratris ibidem habebant, sub ecclesiastica defensione posuerunt, scilicet quod eorum est vel esse debet, pro quo persolvent annuatim ipsi vel sui in festivitate S. Juliani clerico eandem ecclesia cantanti par unum gallinarum, atque temerarie inde aliquid auferentem vel invadentem ut reum sacrilegii omnino condempnavere donec canonice satisfaceret. Constituerunt quoque ut ipsa ecclesia a Barchinonensi Sede crisma acciperet, eidemque Sedi per censum annualiter inter duas sinodos XXXIIII. denarios monetae curribilis persolveret. Habet namque affrontationes jam dicta ecclesia unde accipit decimas et primitias, ab oriente in termino ville Maioriset in podio Trueri et descendit per cumbam vallium et in Serra ante Fersas et ad ilicem rotundam pergens ac podium Calvum et descendens per podium Coscollarie usque ad Fontanellas et per media serra de Bellovidere usque ad Bocherons. A meridie ab ipsis Bocherons vadit ad ipsam turrem, et ad cavos Ermesenne. Ab occidente ab ipsa Ermesenna vadit per fevum de Bello loco ad torrentem Sicus, et in termino Caritituli ultra stagnum, et venit ad gurgitem Sabatelli, et in prato Caritituli, et tendit per viam que vadit Mulnels subtus Fuimas, et in rego de cumba Mulnels usque ad ipsas planas, et in termino de Mulnels usque ad petram foradatam. A circio a petra foratata usque ad Torrezolam et in capite de vallo prati de Brugeriis et ad Petras Tonnentes. Alodia autem sepe dicte ecclesiae hec sunt petia una alodii que est juxta ecclesiam ubi sunt domus clerici cum sua decima et primitia in qua vicarius nichil penitus habet, et ad podium Triteri pecie due proprie cum X. et primitia, et ad gurgitem Gabatelli (Sabatelli más arriba) unam longam petiam alodie que vadit ultra viam que vadit ad merchatum et ven de Villamaiori, et peciola una alodii ad Carumtitulum prope domum Guillelmi Arnalli. Item prelibatus Petrus Raymundi et Raymundus fratres ob remedium animarum suarum et parentum suorum donant et offerunt eidem ecclesiae peciam unam alodii subtus silvam seminatam in parroechia Caritituli que terminatur in alodio Bernardi Senioli ab oriente, et meridie in via que venit de Alfoz et vadit ad Carumtitulum, ab occidente in strata publica, a circi in via que venit de Alfoz et vadit ad Mulnes. Quantum infra prescriptos terminos Barchinonensis ecclesia et canonici eiusdem et cenobia vel cesere ecclesiae habent vel habere debent nec damus nec consignamus, sed ad opus nostrum et illorum quorum sunt, retinemus. Ut autem prescripta ecclesia libertate plena gauderet, constituerunt ut libere que sui iuris sunt vel erunt possideret. Et ut nulla ecclesiastica secularisve persona eam suis rebus expoliare vel invadere presumat sub anathematis interpositione prohibuerunt cunctisque ei iuxta servantibus et benefacientibus absolutionem pecatorum per Dei gratiam promiserunt. Actum est hoc die et anno prefixo. = Arnallus Dei gratia Barchinonensis Episcopus. + = 

+ Raymundus Dei gratia Ausonensis Episcopus. = Sig+num Bernardi. = Sig+num Mironi presbiteri. = Sig+num Raymundi Alfoci (como Alfoz). = Guillelmus, Prior ecclesiae Stagni. + = Sig+num Guillelmi Rodlandi. = Sig+num Petri Raymundi Alfoz. = Sig+num Ermengaudi de Rifano. = Sig+num Guillelmi Arnalli Torrentis. = Sig+num Udalgerii. = Sig+num Ermengaudi de Fronte. = Sig+num Raymundi Mironi. = Sig+num Bruno. = Sig+num Petri Guadalli. = Sig+num Johanni Enolfi. = Sig+num Petlauno. = Sig+num Ferrario. = Sig+num Arnallus presbiter. = Sig+num Guillelmi de Sancto Christoforo. = Sig+num Geralle uxoris eius nos qui mittimus domos nostras quas habemus in ipsa sacraria S. Juliani de Alfoz sub jure et defensione eiusdem sacrarie et cimiterii predictae ecclesiae et nos et nostri successores reddamus censum annuatim gallinam I. presbiteris eiusdem ecclesiae in festo S. Juliani. = Petrus levita scripsit hec cum litteris suppositis in linea VIII. die et anno + quo supra.

//

Lahoz

Carta CII. San Pedro de Camprodon.

CARTA CII. 

San Pedro de Camprodon. = Su situación. = Causas de su destrucción y traslación. = Consagración de su primitiva iglesia. = Fundación de su monasterio, confirmación de sus posesiones y sujeción al monasterio de Moysiac. = Catálogo de sus Abades. = Noticia del cuerpo de San Paladio. = Cartel del Rey Don Alfonso II de Aragón para reprimir la codicia de los huéspedes que acudían a dicho monasterio.

Mi querido hermano: La villa de Camprodon está situada en la falda de los Pirineos, en el valle llamado de Llanars, en el confluente de los ríos Ter y Riutort: por causa de las guerras con Francia ha sido muchas veces destruida; y ya en 1196, por el mes de febrero, siendo entonces del señorío del monasterio, el Rey Don Pedro II de Aragón dio licencia al Abad Bernardo para trasladarlo cum hominibus et feminis in fortiori et securiori loco, videlicet, in loco qui vocatur Podium reliquiarum, y también para construir allí una fortaleza en su defensa. Otra gran ruina padeció este pueblo en las guerras de los años 1462 y siguientes por las armas Francesas, que se declararon contra nuestro Rey Don Juan II. Con este motivo el Obispo de Gerona Don Juan de Margarit concedió en 1480 varias indulgencias a los que contribuyesen con limosnas a reparar los daños padecidos, y a recobrar el cuerpo de San Palladio O. y C., que habían robado los enemigos y llevado a su país. Del destrozo que sufrió en la última guerra de 1793 no hay que decir. La resistencia que hizo este pueblo a los Franceses (pone Franceces) les irritó de manera que lo incendiaron por entero. De las doscientas casas poco más que tiene, hay todavía una gran parte quemadas. En el monasterio perecieron los claustros con la abadía, puertas de la iglesia, librería, etc. Por fortuna habían puesto en salvo anticipadamente el archivo. En la montañuela sobredicha, o Puig (Podium) de las reliquias, había antes un convento de monjas titulado de San Nicolás, las cuales fueron traídas a Peralada y se incorporaron con las que allí hay. Esta noticia tengo en mis apuntes; mas ahora no hallo de dónde la saqué. Sólo me viene a mano la nota de que en 1332 la Priora de aquellas religiosas, llamada Sclaramunda Molina, prestó obediencia canónica al Obispo de Gerona. Antes de la fundación del monasterio de San Pedro hay ya memoria de iglesia con el mismo título, la cual consagró el Obispo de Gerona Servus Dei el año de Cristo 904, el V del Rey Carlos el Simple, indicción VII, día 27 de noviembre.
Va copia de la escritura, que aquí existe original (a: Ap. núm. XXXI.), en la cual verás las otras iglesias que le sujetaba, y hallarás también entre las firmas la de Modicus Georgius sacerdos indignus et Abba exiguus presens assistens, el cual debía ser Abad de alguno de los monasterios vecinos de aquella dedicación; y eso indican las palabras presens assistens. Me confirmo en ello al ver que casi con las mismas palabras suscribe ese Abad Jorge en la escritura de dedicación de la iglesia de Fontanet del año 904, que ya envié copiada del original, que está en San Pedro de Rodas (Episcopologio, art. Servus Dei).
Monasterio aquí no le hubo, hasta que comenzó a ser Conde de Besalú Wifredo, lo cual no se verificó hasta el año 950, en que murió su tío y tutor Suniario, que tenía reunidos todos estos condados, por ser los sobrinos de menor edad, como dijimos en el artículo de Besalú. Así que aunque este Príncipe en los años anteriores pensase en edificar este monasterio, y aun lo dotase con permiso y anuencia de Suniario: mas la erección propiamente dicha de la casa no se supone hasta el año 953, que es cuando logró el preceptum regio, o decreto de aprobación del Rey Luis Ultramarino, que va copiado de un traslado antiguo que hallé en su archivo (a: Ap. núm. XXXII.). La Marca Hisp. (col. 392), dice que esto fue en 951, el padre Roig adelantó la fecha a 942; pero yo lo reduzco al 953, que corresponde el XVI del reinado de dicho Príncipe: aunque en este año no era la indicción VI sino la XI; y pudo ser que el que tomó del original la copia que yo he disfrutado pusiese V en lugar de X. Como quiera que esto sea, en lo cual no me empeñaré, consta del documento que el Conde Wifredo (a: La España Sagrada (tom. 43, pág. 355) dice que este monasterio lo fundó el Conde de Barcelona Guifredo el IV. Para evitar equivocación debo advertir: 1.° que Condes de Barcelona de nombre de Wifredo no hubo más que tres: 2.° que ninguno de ellos lo fue en el tiempo de la fundación de este monasterio hacia la mitad del siglo X, como se halla demostrado en la misma obra (tom. 29, pág. 170 sig.): 3.° que el Wifredo, fundador de Camprodon, era hermano de Seniofredo (que al mismo tiempo era Conde de Barcelona), y de Oliva (Conde de Cerdaña), y del levita Miro, como dice el mismo tom. 43 (pág. 128): por consiguiente no podía ser Conde de Barcelona; y por esas señas era fácil reconocerle por Conde de Besalú; y más que el monasterio se fundaba dentro de este último condado, y le dotaron con bienes sitos en él, en los de Vallespir y Conflent, y con ninguno del de Barcelona. La Carta del P. Caresmar, que se publica al fin del mismo tomo 43, bastaba para advertir y quitar esta equivocación).

de acuerdo con Gotmaro, Obispo de Gerona, y en virtud de cierta permuta que con él hizo y con su iglesia fundó este monasterio con su Abad propio, que entonces lo era Laufredo, dotándole en la posesión de las villas llamadas Crescenturi y Pugna Franchorum, y con otros alodios que le dio en los condados de Besalú y Vallespir, y con los que su madre le concedió en el Conflent. Todo lo que aprueba el Rey, concediendo las exenciones acostumbradas, y la facultad de elegirse los monjes su Abad perpetuamente de entre ellos mismos o de otras casas. Parece regular que los primeros pobladores de esta se tomasen de la de Ripoll. Este monasterio, así establecido, continuaba aún en su libertad primitiva en el año 1016, en que el Papa Benedicto VII le dirigió una bula en confirmación de sus posesiones, y de la facultad de elegirse Abad. Su fecha es VI idus januarii pontificatus anno V. Está aquí original escrita en papiro; y no va copiada por no contener cosa especial fuera de las de su clase. Pues la libertad que decía de este monasterio acabósele muy pronto, aunque se ignora la época fija, que acaso se hallará en los Anales de Mabillon. Pero es cierto que quedó sujeto al de Moysiac, diócesis de Cahors, el que lo estaba al de Cluni. Esta sujeción duró, aunque no sin reclamaciones, hasta principios del siglo XIV, en cuyo espacio de tiempo padeciéronse acá muchas vejaciones, y la casa siempre se intituló S. Petri, ordinis Cluniacensis, y esto aun hasta el año 1577. No sé si podrá referirse al tiempo de esa esclavitud monástico-política, lo que hallo en una escritura del año XLVII del Rey Felipe (1106 o siguiente), en la cual establecen unas tierras Petrus Prelatus S. Petri Campirotundi et Bremundus Capellanus, suscribiendo al fin: Sig+num Petri Vicarii Sancti Petri.

Los monjes intentaron varias veces recobrar su derecho antiguo de elegirse sus Abades; pero tenían que ceder a la prepotencia de los que los oprimían. De esto hallo aquí una sentencia dada en 1243 por Maurino, Abad de San Antonino de Pamies, como ejecutor Apostólico, en la cual anuló la elección que sin consentimiento del Abad de Moysiac habían hecho estos monjes en Pedro de Corts, y también la de su inmediato antecesor Bernardo Desbac (Desbach, d' es Bach). En la sumaria de testigos que sigue a la sentencia consta que Camprodon pagaba a Moysiac por vía de reconocimiento el censo ánuo de diez sueldos, moneda de quaterno. Que cuando vacaba esta abadía, el único derecho que los monjes tenían era el de nombrar algunos electores, los cuales pasando a Moysiac, de acuerdo con aquel monasterio elegían Abad de Camprodon, y lo presentaban al de Moysiac para que lo examinase y confirmase. Hecho esto se le trataba allí como a Prior, dándole obediencia, asiento en capítulo, refectorio, etc., como al Prior de la Dorada de Tolosa: y no se le permitía el uso del báculo. Venido acá recibía obediencia de los monjes como verdadero Abad, y tenía jurisdicción plena, mas con apelación a Moysiac. Un testigo dice que vio y conoció muchos Abades de Moysiacensi gremio assumptos, es a saber: "B. Seguini, qui ter fuit electus ad ecclesiam Campirotundi et bis inde translatus ad ecclesiam Exiensem, et rexit ecclesiam Campirotundi diversis temporibus per XL annos. Item vidit Guidonem, monacum Moysiacensem, Abbatem Campirotundi, et rexit abbatiam per VIII annos. Item vidit Rotbertum de Bastida, et Berengarium Roconis, et Rotbertum minorem, et Berengarium de Massaneto qui erat Abbas S. Quirici; post quem B. de Amilavo Abbas S. Papuli fuit electus ab Abbate Moysiacensi, et administravit in pace per annum et amplius." Esta serie de Abades de que habla el testigo comprende el período de años desde 1170 hasta 1230, o por ahí. Al último que expresa siguieron las dos elecciones que anuló el comisionado Apostólico. El primero de los Abades electos aquí, recobrada la libertad, fue R. de Guixar en 1325. Quede dicho esto para ilustración del catálogo entero de estos Abades, que voy a escribir, el cual he formado de escrituras originales, la mayor parte vistas por mí aquí y en otros archivos; sin servirme para nada, antes estorbándome no poco, el que formó en 1665 un monje de Monserrate, llamado Fr. Jaime Vidal, el cual lo puso al principio del repertorio que hizo de este archivo, junto con una historia del monasterio: uno y otro sin crítica y con mil equivocaciones cronológicas y biográficas.

Catálogo de Abades. 

Existencia. 

Laufredo. 950 - 953

Ausentándose este Abad con el deseo de peregrinar a los lugares santos, según costumbre de aquellos tiempos, y habiéndose pasado siete años sin que los monjes supiesen de él, determinaron acudir al Conde Seniofredo y al Obispo de Gerona Arnulfo, y de su acuerdo eligieron Abad sucesor a
Teuderico en el año 962, cuya acta de elección trae la Marca Hisp. (Ap. núm. C). No es este el Teuderico que existía en el año 984, en que hizo una donación al monasterio de Cuxá (Ibid. núm. CXXXII), como albacea del Obispo Miro; porque ocho años antes ya tenía sucesor, que fue

Dodo, electo por los monjes, día 24 de febrero del año 976, con anuencia de Miro, Conde de Besalú y Obispo de Gerona, y de su hermano Oliva, Conde de Cerdaña. La escritura de esta elección se halla original en este monasterio, y aunque algo rota y falta en el principio y el fin, la quise copiar (a: Ap. núm. XXXIII.) por el capricho y extravagancia con que expresa la fecha, que si no la declaro ahora que estoy despacio, trabajo te mando para que puedas llegar a entenderla. En eso y el contexto de las escrituras son muy notables todas las en que tuvo alguna parte el Conde y Obispo Miro, el cual sin duda quiso afectar su erudición, y acaso sería lo más docto de aquel tiempo. Dice pues así la fecha: Exarata est igitur haec adclamationis scedula elapsis Dominicae Humanationis annis ter senis quinquagenis, ebdeque denis, ter binisque, indictione tetra, die bis terna kalendarum martiarum, anno tetrapento dipondio, Leuthario Francorum Rege obtinente regno. Adivina quien te dio. Vamos a ver:

Ter senis quinquagenis es 18 veces 50 que son 900

Ebdeque (: hepta) denis es 7 veces 10 70 

Ter binisque es 2 veces 3 6 

Sale el año de la Encarnación 976 

Indictione tetra... Indicción IV

Die bis terna kal. mart. es a 6 de las calendas de marzo.

Año de Leutario tetrapento es 4 veces 5. 20 

Dipondio es dos 2 

Año de Leutario 22 

A tales pequeñeces obliga la manía de parecer griego de que estuvo poseído aquel Príncipe. Que después que esta escritura es del 24 de febrero, del año de Cristo 976, del Rey Lotario 22, indicción IV, todos los cuales datos cuadran a maravilla entre sí, vivía aún este Abad en 990 y 999. Del año 988 queda y va copiada (a: Ap. núm. XXXIV.) una escritura original, que lo es también por su contenido. Es una sentencia que dio el Conde de Besalú Oliva Cabreta con sus jueces en el pleito que traía nuestro Dodo con el monje Durando, procurador de Seniofredo, Abad del monasterio de San Lorenzo de Bagá (de Bagazano), sobre la posesión de un bosque (de ipsa densicula quod et rustice nuncupatur bosco), el cual se mandó partir y poseer por mitad de cada uno de los litigantes. Lo notable en esto es que diga que este bosque lo dio a ambos monasterios condam Domnus Bonefilius Comes (N. E. Borrellus se parece en manuscrito a Bonefilius) qui et Episcopus, porque acá no aparece en toda la antigüedad ningún Bonifilio con ambos dictados ni con uno solo de ellos; por otra parte, el que dio ese bosque a nuestro monasterio fue el Conde Wifredo, como se ve en el diploma del Rey Lotario. Quede propuesta esta duda por lo que más adelante pueda ocurrir.

Bonifilio. 1017

A este Abad dirigió el Papa Benedicto VII la bula de confirmación de este monasterio, que publicó la Marca Hisp. (Ap. núm. CLXXV). En la misma obra (col. 425) se sospecha que este Abad lo era al mismo tiempo de Bañolas, sólo porque en ese año había allí otro Abad de ese nombre, a quien el mismo dirigió también su bula confirmatoria. Mas esta conjetura es muy débil.

Berenguer 1096 - 1102

Creo que este Abad sería ya de los sujetos al de Moysiac. 

Pedro. 1108 - 1112 

Gregorio. 1118 - 1121

Pedro. 1121 - 1130

Esteban. 1132

Vidal. 1139

Berenguer. 1143

Pedro. 1150 - 1167

Bernardo de Seguriis. 1170 - 1187

El proceso que dije arriba le apellida Seguini, y dice de él que fue tres veces Abad en todas por espacio de cuarenta años. Yo no le hallo más que dos veces en las escrituras. 

Guido. 1188 - 1194

Ocho años de prelacía le da el citado proceso. 

Bernardo de Seguriis (2.a vez) 1195 - 1209

Berenguer. 1209 - 1218

Roberto de Bastida. 1222

Berenguer. 1226

El proceso le apellida Roconis. 

Roberto 

Le coloca el proceso en este lugar llamándole minorem o segundo, con lo cual lo distingue del otro de Bastida. 

Berenguer de Massanet. 1230

Dice que era Abad de San Quirico de Colera. 

B. de Amilavo. 1236

Era Abad de S. Papulo, dice el proceso, monasterio que no conozco: aquí lo fue más de un año. Después de este los monjes eligieron sucesivamente por Abades a Bernardo Desbac y a Pedro de Corts. Las cuales elecciones anuló Maurino con autoridad Apostólica en 1243, como se dijo, continuando la sujeción a Moysiac; sucedió:

Guido. 1251 - 1255

Mateo. 1257 - 1265 

Pedro. 1270 - 1277

Guillermo. 1311

Hugo. 1312

Arnaldo. 1323

Jazperto. 1324

Raimundo de Guixar. 1325 - 1347

Este es el primero de los electos aquí, recobrada ya la independencia primitiva. 

Bernardo Folcrá. Entró en diciembre de 1348; murió en 14 de septiembre de 1361. 

Francisco de Ullina, electo 1361 - 1374

Pedro. 1379 - 1388

Jaime. 1391 - 1419

Berenguer. 1422 Murió en 1425.

Pedro de Canatallo, electo 1425 - 1463

Bernardo Esteve. 1482 - 1510

Juan Pascual, Deán de Gerona. 1518 - 1539

Antonio Lorenzo Valenti desde 1561 hasta

Bernardo de Cardona desde 1574 hasta 1578

Gerónimo Tort desde 1597 hasta 1606

Felipe Jordi desde 1609 hasta 1610

Antonio Carmona desde 1617 hasta

Francisco Lerdat desde 1619 hasta 1625

Jaime Busquets desde 1627 hasta 1628

Pedro Finot desde 1633 hasta 1640 

Josef de Magarola desde 1642 hasta 1676

Benito Rocaberti desde 1677 hasta 1684

Baltasar Montanet desde 1684 hasta 1695

Genadio Colom desde 1695 hasta 1706

Galderico Senjust y Pages desde 1710 hasta … Murió en 1735. 

Francisco Copons y de Copons desde 1736 hasta... 

Pedro Trellas desde 1743 hasta... 

Era Abad de Alaón; restauró las ruinas del monasterio.

Ignacio de Francolí desde 1781 hasta 1785.

Joaquín de Parrella y Rialp. Murió en 1801.

Baltasar Baldric y Vallgornera. Murió en 1805.

Andrés Casaus … 1805 … Trasladado a Ripoll.

Venérase en este monasterio, como dije, el cuerpo de San Palladio, Obispo y Confesor, del cual no he hallado ninguna memoria auténtica ni otra cosa más que lo que refiere el padre Domenec (Historia de los SS. de Cataluña). Su cabeza está entera en un busto de plata moderno: lo restante del cuerpo en una arquilla también de plata, de labor gótica del siglo XV. No quisiera olvidarme de un cartel o pregón que aquí he hallado, por supuesto sin fecha, pero ciertamente de fines del siglo XII y del Rey Don Alfonso II de Aragón. Es una orden para cortar la insolencia y codicia de los huéspedes que acudían al monasterio, donde tasa lo que se les ha de dar; señala además los límites de la jurisdicción e inmunidad del monasterio en los días de mercado (N. E. forum, fori) y fuera de ellos. En fin, es una curiosidad y que ocupa poco. ¿Qué haré sino añadirla al pliego (a: Ap. núm. XXXV.)?

A esta casa se agregaron en 1592 el priorato de Santa María de Ridaura, que antes estuvo sujeto al monasterio de la Grassa, junto a Carcasona (b), y el de San Juan de Fonts sujeto a San Víctor de Marsella. 

(b) Véase sobre este monasterio la erudita carta del padre Caresmar al canónigo Dorca de Gerona, publicada al fin del tomo 43 de la España Sagrada; la cual tenía yo preparada también para la impresión. Por esta causa la omito con gusto, dejando este hueco para otras cosas no impresas.

XXXIV. Concordia inter Ildefonsum, Aragonum Regem et Guillermum, Archiep. Tarracon., an. M.C.LXXII. (1172)

XXXIV.

Concordia inter Ildefonsum, Aragonum Regem et Guillermum, Archiep. Tarracon., an. M.C.LXXII. (1172) (Vid. pág. 162.) 

Ex carthul. eccl. Tarrac. 

Ad perempnem rei memoriam solitum est scripture mandari, quod inter contrahentes convenitur. Ea propter cunctorum notitiae pateat, quod Guillermus Dei gratia Tarrachonensis Archiepiscopus, Apostolicae Sedis Legatus, et Ildefonsus Dei gratia Rex Aragonum, Comes Barchinonae, et Marchio Provinciae, de quibusdam controversiis, quas ad invicem habebant, de tasquis, videlicet, et estachamentis habitatorum Terrachonae et territorii ejus, mediante consilio venerabilium virorum G. Barchinonensis, et P. Dertusensis, et G. Gerundensis Episcoporum, et A. de Turre rubea, militiae Templi Magistri, et A. de Castro veteri, et R. de Monte catano, et R. Fulchonis, et B. Abbatis Sti. Felicis de Gerunda (a), et G. de Jorba, et A. de Villamulorum, et G. de Bello loco, et aliorum plurium virorum nobilium, ad hujusmodi transactionem venerunt. In primis ex utriusque partis convenientia constitutum est quod Bajulus Domini Archiepiscopi, et Domini Regis Bajulus et omnium successorum suorum in simul accipiant omnia estachamenta habitantium in Terrachona, vel ejus territorio, praeter quam clericorum et familiae eorum, et eorum qui in dominicaturis vel possesionibus ipsorum habitaverint, et qui de dominicaturis coram sunt vel fuerint. In hiis enim nulla laycalis persona praesumat aliquid disponere, vel vim aliquam illis inferre, nisi ipse Archiepiscopus et ejus clerici, sed sint omnes immunes et liberi ab omni jugo et oppressione laycalis personae. Bajulus vero Domini Archiepiscopi, et Bajulus Domini Regis jurent quod sint fideles Domino Archiepiscopo, et Domino Regi de eorum justitiis. Proventus vero, qui ex communibus estachamentis et causis provenerint, ita dividantur, quod data decima duas partes habeat Rex, et Archiepiscopus et ecclesia tertiam. Item statutum est quod homines, qui sunt proprii Regis et de dominicatura ipsius, non firment directum Bajulo Archiepiscopi, nisi Archiepiscopus vel ejus clerici convenerint eos de decimis vel primiciis, vel si quam illis vel suis injuriam fecerint. In hiis enim casibus cogantur Archiepiscopo et ejus clericis firmare directum, et in eorum curia subire judicium; sed et fidelitatem, qua generaliter omnes habitatores Tarrachona et ejus territorii sub sacramento et hominio se debent astringere Archiepiscopo, eidem Archiepiscopo faciant et exhibeant. 

(a) Hic fuit Berengarius de Villamuls biennio post ad Sedem Tarraconensem evectus, quem nefarius homo e vivis sustulit anno 1194 ineunte.

Item si controversia fuerit inter proprios homines Domini Archiepiscopi et ecclesiae, et eos qui sunt vel fuerint de dominicaturis Domini Regis, ita distinguitur, quod si homines Regis prius convenerint homines Archiepiscopi vel clericorum, firmetur directum in manu Bajuli Domini Archiepiscopi, et in Domini Archiepiscopi vel canonicorum curia, presente Domini Regis Bajulo, causa tractetur, et proventus, qui inde exierit, deducta decima, per medium dividatur. Si vero homines Archiepiscopi vel ecclesiae conquesti fuerint de propriis hominibus ipsius Regis, tunc in simul, praeter in clero et cleri familia, accipiant estamentum Bajulus Domini Archiepiscopi, et Bajulus Domini Regis, et causa tractetur et diffiniatur illorum judicio; et lucri, quod inde consecuti fuerint, data decima, habeant Rex duas partes, et Archiepiscopus terciam. Praeterea inter eos convenit quod si Dominus Archiepiscopus et ecclesia et Dominus Rex vel eorum Bajuli voluerint facere aliquam hominum populationem, omnia estachamenta illorum hominum, dum in comunione illa perseveraverint Dominus Archiepiscopus et ecclesia, et Dominus Rex, Bajulus Domini Archiepiscopi et ecclesiae, et Bajulus Domini Regis in simul accipiant, et levata decima, habeat Rex duas partes lucri, et Archiepiscopus tertiam partem. Si vero divisio illorum hominum facta fuerit, ita quod certum sit, qui fuerint proprii juris Domini Archiepiscopi et ecclesiae, et qui proprie dominicaturae ipsius Regis, ita procedat jus in hiis omnibus quemadmodum distinctum est superius de propriis hominibus utriusque. Item de tasquis inter eos convenit, quod nomine tasquarum, quas Rex asserebat Patri suo donatas fuisse a B. bonae memoriae Terrachonensi Archiepiscopo de unoquoque boum jugo, Bajulus Regis et Bajulus Archiepiscopi accipiant iij. quartarias ordei et unam tritici; et praeter hanc exactionem nulla unquam alia exactio fiat eis. Illarum vero iiij. quarteriarum annona, quae nomine tasquarum et aliarum exactionum a singulis boum jugis sumentur, unam tritici et duas ordei habeat Rex, et quarta ordei sit Domini Archiepiscopi. Ab hujusmodi autem exactione tasquarum excipiuntur omnes dominicaturae Domini Archiepiscopi et ecclesiae et clericorum. Omnia quoque praedia, quae sunt, vel a quibuslibet excoluntur infra hos terminos, videlicet, ab ipso Molnar sicuti ascendit ad ipsam serram de Capioles, et descendit per ipsum torrentem de Ferraris, et transit per terminum Centum cellarum, et vadit ad podium de Lentisclel, et transit per terminum Constantini, et vadit ad podium, quod est inter Alburnarium et Boellam, et vadit ad serram, quae dicitur Murta, et inde in directum descendit ad mare. Omnes haec possessiones, infra hos videlicet terminos constitutae, sint perpetuo immunes et liberae ab hujusmodi exactione sive molestia, quae ratione tasquarum et aliarum exactionum introducta est. Ab habitatoribus vero Tarrachonae civitatis nichil prorsus exigatur, nisi propter illa praedia, quae sunt ultra supra dictos terminos. Illa namque praedia tantum, nisi sint vel fuerint ecclesiae, huic tantum supra dictae exactioni subjiciuntur. Actum est hoc nonas julii anno Dominicae Incarnationis millessimo centessimo septuagessimo tertio. = Sig+num Ildefonsi, Regis Aragonum, Comitis Barchinonae, et Marchionis Provintiae. = Sig+num Berengarii, Abbatis Montis Aragonum (.) = Sig+num Alberti de Castro veteri. = Sig+num Geraldi de Jorba. = Ego Bernardus Barchinonensis Episcopus subscribo. = Ego P. de Terrachona hoc scripsi ex praecepto Domini Archiepiscopi et Domini Regis die et anno + praefixo.

XXX. Acta consecrationis ecclesiae Petralatensis. an. MCXXIII. (1123)

XXX.

Acta consecrationis ecclesiae Petralatensis. an. MCXXIII. (1123) (Vid. pág. 104.)

Ex translat. autent. in archiv. S. Petri Bisuldun.

Anno Dominicae Incarnationis C. vigesimo tercio post millesimum, inditione prima venit Domnus Berengarius gratia Dei Sanctae Gerundensis ecclesiae Episcopus cum reverentissimis ac nobilissimis viris videlicet Domno Arnallo Carcassonensi et Petro Elenensi Episcopis, et cum aliorum multorum hominum caterva tam clericorum quam et laicorum ad consecrandam ecclesiam quae sita est in pago Petralatensi in honore Sancti Cirici et Sancti Andreae, Sanctique Benedicti. In qua nimirum consecrationis die ego jam dictus Berengarius humillimus Episcopus praecibus et suplicationibus magnatum scilicet Domni Poncii Ugonis, huius territorii Comitis et Dalmatii Berengarii, Vice-Comitis, necnon et aliorum multorum hominum laudo et confirmo omnia quae antiquitus concessa sunt atque collata jam dictae ecclesiae Sancti Cirici a Regibus et Comitibus sive aliis bonis hominibus et a predecessore nostro Guigone (Guigo, Wigo) Episcopo, sicut in alia dote et preceptis regalibus resonat. Dono etiam praefatae ecclesiae decimas et primitias et oblationes fidelium quae exeunt et continentur infra subscribendos terminos, scilicet ab ipsa Calmilia usque ad totam Taradellariam (Tarradellas), et inde pervenit usque ad collem de Colera, et descendit usque ad ipsum rivulum qui inde discurrit. Deinde ascendendo ascendit usque ad collem Dalfianensem, et inde pervenit ad collem de Trasovario, et descendit per terminum Maurescegensem atque pervenit ad ipsum villare de Comparato. Indeque pergendo pervenit ad stratam quae ducit ad Dalfianum sive Rabidosum; deinde ascendit per ipsum terminum de villare quod dicunt Guadamirum, et ascendit ad ipsum podium de Galindo sive ad ipsam archam, et ascendit ad alium podium quod nuncupant Medianum sive ad ipsas Acutas, et exinde pervenit ad montem Latum sicque ascendit ad ipsas cabannas quas dicunt Adaulfi, et descendit ad ipsum collem de Baniulis et inde ascendit ad Digestorium de Lupis et villarem de Elerzels et vallem Frexani, et vallem quam vocant Colera cum ipsa guardia de Mauris, et ipsos portos qui pertinent ad jam dictas valles. Quae autem omnia dedit Guizbertus Comes praelibato coenobio propter remedium animae suae totum ab integro cum omnibus finibus vel adiacentiis suis quorum termini sunt isti. De parte orientis in suo proprio mari. Terminatur praedictum mare cum suis portis ab illo capite de Dremone usque ad capud Latronis et inde vadit et pervenit usque ad calam de Maruano, et ascendit inde de parte meridie per ipsam serram quae dicitur Frexani vel ad ipsum Surellum vet in ipsa serra quam vocant de Bistrigones. De occiduo in ipsa rocha vel in ipso termino Sancti Stephani monasterii de Balneolis; de circio vero affrontat in jam dicta rocha Taradellaria vel in ipso pugio quod vocant Montem Petrosum vel in termino de jam dicto monasterio Sancti Cirici vel ad ipsam paradam quam vocant de Heliano et pergit per ipsam serram usque in profundo mari vel ad ipsum jam dictum caput de Dremone totum ab integro cum omnibus finibus vel adiacentiis suis. Preterea sub ecclesiastica tuitione ac defensione pontificali auctoritate ponimus atque constituimus omne illud alodium quod Gaucfredus Comes condam dedit praelibato coenobio Sancti Cirici et Sancti Andreae, Sanctique Benedicti, sicut in scriptura donationis quam ipse fecit eidem ecclesiae resonat, quae sic continetur: Dono ego Gaucfredus Comes coenobio Sancti Cirici de alode meo proprio quod est in comitatu Petralatensi in suburbio Castro Tolone et infra terminos vel fines praenominati monasterii Sancti Cirici in cacumine ipsorum montium et in loco quem dicunt ad ipsum turnum infra ipsam Calmiliam et Digestorium de Lupis sic dono ipsas artigas qui ibidem sunt totas ab integro sepe dicto coenobio. Et affrontat ipsum alodium a parte orientis in ipso rivulo qui pergit ad ipsam rumicem vel in ipso curtale quod est in capite de ipsa Ruira, et pervadit per ipsam serram ad ipsum Fictorium et pervadit ad ipsas Laceras. A parte meridiana affrontat sursum in ipsa Calmilia et pervadit ad ipsum turnum. Ab occidentali etiam parte affrontat in cacumine montis quem vocant Digestorium de Lupis. A parte vero circii affrontat in ipsa serra de Lupo Spinoso, et sic pervadit ad ipsam Olelam. Quod etiam donum Suniarius Episcopus laudavit atque firmavit. Nos itaque Berengarius Gerundensis Episcopus, Petrus Elenensis Episcopus, Arnallus Carcassonensis Episcopus pontificali fulti auctoritate qui ad hanc consecrationem humillimis praecibus Domni Berengarii, religiosi viri eiusdem coenobii Abbatis venimus sub ecclesiastica tuitione defensione ac munitione ponimus jam dicta omnia quae huic monasterio pia devotione sunt et erunt in futuro collata, ita ut ab hodierna die et deinceps jure perenni teneant atque possideant habitatores praetitulati coenobii haec omnia secure et quiete omni tempore sine inquietudine et absque impedimento ullius hominis vel foeminae. Redibitiones quoque et exacciones illas ab ipso coenobio aliquae personae non requirant vel exigant nisi Gerundensis Episcopus secundum canonicam auctoritatem et regulam Sancti Benedicti. Decimas et primitias et oblationes fidelium quas usque modo habuit et tenuit praefatum monasterium ei asserimus, observamus atque concedimus cum illis etiam decimis et primitiis et oblationibus quae exeunt vel exire debent ex praenominatis alodiis quae Gaucfredus Comes concessit jam dicto monasterio. Altare quoque Sanctae Mariae quod fundatum fuerat in ecclesiola ante januas predicti monasterii in ecclesiam Sancti Cirici transtulimus, et in honore Sanctae Mariae consecravimus ut ibi a monachis et ab omni populo honorabilius habeatur et teneatur perempniter. Acta sunt haec II kalendas octobris anno XV regni Ledovici Regis. = Berengarius Dei gratia Gerundensis ecclesiae Episcopus. = Pontius monachus presbiter. = Petrus monachus presbiter. = Bernardus monachus presbiter. = Bernardus monachus presbiter. = Petrus monacus presbiter. = Petrus monachus. = Berengarius monachus. = Arnallus monachus. = Raimundus Arnalli presbiter et monachus ss. = Petrus presbiter. = Bernardus Berengarii. = Arnallus presbiter et monachus. = Arnallus Carcassensis Episcopus ss. = + Berengarii Sancti Foelicis Abas (con una sola b) et Petralatensis Archilevita. = + Ista super scripta Bernardus firmo Sacrista. = Arnallus Johannis Sacrista secundus ss. = + Petrus Elenensis Episcopus. = Berengarius Caput scolae Sedis Jerundae. = Petrus presbiter qui hoc rogatus scripsi sub + die et anno quo supra.

Tomo 13, apéndice de documentos, 41-50

XLI.

Traditio castri de Laureto facta Eccl. Gerundensi: anno MCLXXI. (Vid. pág. 148.) 

Ex autogr. in arch. eccl. Gerunden. 

Ne taciturnitate pereant, aut oblivioni tradantur quae necessitate vel utilitate posteris propalanda rogantur, idcirco nos scilicet Guilermus Capud scolae, et Berengarius de Colonico et Guilermus Sancti Stephani, et Petrus Martini, simul cum aliis cannonicis et laicis, scilicet, Gerallo Tonso et Petro de Pelafols, et Arnallo Estruch arcessiti et rogati fuimus a Bernardo de Pelafols qui graviter infirmabatur quod si necesse esset testimonium perhiberemus super his quae idem Bernardus verbis erat ordinaturus et a stipulatione traditurus, si alterum testamentum ei facere non liceret (pone lice-ceret), ita dicens: Ego Bernardus cum hoc lapillo trado Domino Deo, et Sanctae Mariae Sedis Gerundae, et tibi, Guilerme Gerundensis Episcope, ipsum castrum de Laureto sicut melius habeo et possideo pro CCCCL morabatinis avinaiariis, pro quorum ducentis Guilermus Episcopus antecessor tuus amore mei obligavit pignori ipsam dominicaturam Uliani, quos ego habui, et pro quinquaginta quos debeo pro expletis duorum annorum ipsius dominicaturae ei pro CC quos Berengarius de Lorano habet in pignore in ipso castro quos vos pro me ei reddatis. Hanc tradicionem facio tali modo quod vos et successores vestri et jam dicta ecclesia vestra habeatis et teneatis predictum castrum cum omnibus suis pertinenciis, tam in terra quam in mari, sicut ego melius habeo et possideo, et homines per me tantum ac tamdiu donec reddantur vobis predicti aurei CCCCL avinaiarii. Si vero predicti auri fuerint vobis persoluti vel successoribus vestris habeatis vos et predicta ecclesia libere et quiete omni tempore pro alodio francho quartonum ipsius castri in dominio, et castlanus (castellano : catalán, castlá o castlà) habeat per vos alterum quartonum sicut habet per me. Hoc facio salvo jure Sanctae Mariae in aliis quartonis. 

Nos testes Petrus Martini et Guilermus Sancti Stephani et Guilermus Raimundi, et Bernardus de Biannia juramus in Deum et super IIII Evangelia quia nos vidimus et audivimus, et presentes eramus, et a predicto Bernardo rogati extitimus quando ipso Bernardus detentus ab egritudine qua obiit, jacens in domo Raimundi Archidiachoni de Rogacionibus apud Gerundam, dum adhuc esset in plena memoria ac loquela ordinavit suam extremam voluntatem de castro de Laureto, sicut superius scriptum est. = Sig+num Geralli Tonsi qui hoc testimonium dedit et juravit. = Nullus hoc frangat quod est factum VI kalendas marcii anno XXXIIII regni Leovici Junioris. = Si quis hoc fregerit, anathemati subiaceat. = Sig+num Guillermi Sancti Stefani. = Petrus presbiter ss. = Guilermus Raimundi presbiter ss. = Bernardus de Bianna presbiter ss. = Berengarius de Colonico. = Petrus presbiter qui hanc ordinacionem et astipulationem, et tradicionem, et extremam voluntatem Bernardi de Pelafols scripsi die et anno + quo supra. 

XLII. 

Judicatum super Castro de Laureto: anno MCLXXIII. (1173) (Vid. pág. 148.) 

Ex autog. in arch. eccl. Gerund. 

Ego Ildefonsus Dei gratia Rex Aragonensium Comes Barchin. et Marchio Provinciae (marqués de Provenza: Alfonso II de Aragón), cognitor huius causae quae vertitur inter G. Gerunden. Episcopum, et Berengarium de Palacons, assidentibus mihi G. Dei gratia Terrachon. Archiepiscopo, Apostolicae Sedis Legato, et Bernardo Barchin. Episcopo, et P. de Ripulleto, et A. de Castrovetulo (Castellvell, castillo viejo), et Raimundo de Montecatano (: Montechateno : Montecateno : Moncada, a veces con t, Montcada), et A. Gaufridi et Judice de palacio, et Berengario de Buxados, con dompno Berengarium de Palacons ut restituat castrum de Laureto cum omni suo iure Episcopo, et ecclesiae Gerundensi, quod iure pignoris cognovi esse Gerunden. ecclesiae obligatum pro CC quinquaginta morabatinis avinaiariis, sicuti in illo pignoris instrumento, quod inde ecclesiae Gerunden. habet, continetur; et idem Episcopus et Gerund. ecclesia persolvat uxori et filio Berengarii de Laurano ducentos morabatinos avinaiarios, quos praecepit ei reddi Bernardus de Palacons in diffinitione sive traditione, quod de jam dicto castro eccl. Gerunden. fecit, cum ageret in extremis. Praeterea pronuncio quod sicut in eadem diffinitione sive traditione continetur, solutis iam dictis quadringentis L morabatinis per Berengarium de Palacons, qui ab intestato in dicto Bernardo de Palacons se succesisse asserit, Episcopo et ecclesiae Gerundensi, idem Episcopus vel eius successor et eccl. Gerund. retineat quartonem eiusdem castri iure propietatis in perpetuum... ad se pertinentibus, tam in mari, quam in terra, et aliud quartonem possideat et teneat pro eccl. Gerunden. filius Berengarii... eiusdem castri castlanus, et uxor eius (su mujer: castellana : castlana : catalana). Alios autem duos quartones, solutis quadringentis L morabatinis... Gerundensi sicut superius dictum est, restituat eccl. Gerunden. Berengario de Palacons, servata tamen questione proprietatis eidem eccl. in ipsis quartonibus, quoniam ita continetur in ipsa diffinitione sive tradicione, quod praefatus Bernardus de Palacons eccl. Gerund. fecit, cum in infirmitate detineretur, qua obiit. Latum est hoc iudicium VII kal. julii anno MCLXXIII ab Incarnatione Dni. in civitate Barchinona. = Sig+num Ildefonsi Regis Aragoni, Comitis Barchin. et Marchioni Provinciae. = Ego Guillelmus Dei gratia Terrach. Archiep. Apostolicae Sedis Legatus ss. = Sig+num Arnalli Gaufridi. = Sig+num Petri de Rivopll. (Rivopullo, Ripoll). = Sig+num Raimundi de Montecateno (Ramón de Moncada). = Sig+num Mironis Iudicis. = Ego Bernardus Barchin. Eps. ss. = Sig+num Arbert de Castro vetulo. 

XLIII.

Donatio ecclesiae S. Martini de Caciano ad ecclesiam Gerundensem: anno MCLXXII. (Vid. pág. 149.)

Ex autogr. in arch. eccl. Gerunden. 

Laudabile semper fuit, nec sine premio retributionis aeternae reipublicae ecclesiasticae curam habere atque collegiis piis actibus deputatis opem et auxilium misericorditer impendere, quatinus necessariorum copia uberius adepta promtius ac expedicius divinis obsequiis studeant obsequndare. Ea propter ego Guillelmus Dei gratia Gerundensis Episcopus coniventia et postulatione omnium canonicorum Gerundensis ecclesiae habita etiam consideratione et intuitu pietatis dono et in perpetuum abdico canonicae Gerundensi ecclesiam Sancti Martini de Catiano cum omnibus ad eandem ecclesiam spectantibus, eamque assensu omnium praefatorum canonicorum prepositurae et servicio mensium septembris et octobris in quorum altero vinum novum et vile dabatur, ut deincepbs vinum vetus et obtimum in utroque tribuatur, et si quid preterea quod ad comunem utilitatem respiciat comuniter complacuerit adhibeatur omni tempore assigno. Tali vero modo predictam donationem et asignationem prefatae canonicae facio ut perpetuo Gerundensis conventus libere et quiete habeat et possideat supradictam ecclesiam cum omni jure suo sine aliquo impedimento mei meorumque successorum aliqua ratione interposito possessuro vel possessuris corporaliter jam dictam ecclesiam cum omni jure suo preposito vel prepositis supradictorum mensium. Si quis vero contra huiusmodi donationem et assignationem praelibatae canonicae factam venire voluerit, nil ei prosit, sed anathematis calculo percellatur, hoc dono firmo firmiter omni tempore persistente. 

Actum est hoc X kalendas novembris anno Incarnationis Dominicae 

MCLXXII, anno XXXVI, regni Leodovici Regis Junioris. = Guielmus Dei gratia Gerundensis Episcopus. = Arnallus Biusuldunensis Archilevita. = Poncius Dei dignacione Dertusensis Episcopus +. = + Raimundus Gerundensis Archilevita. = Arnallus Impuritanensis Archilevita. = Petrus de Petra incisa. = + Guillermus Gerundensis ecclesiae Sacrista. = + Guillermus Gerundensis Precentor = + Petrus de Monte acuto levita. = + Raimundus de Terrades levita. = Deusdedit levita. = + Ardallus de Far. = + Ego Petrus de Malanno rogatus testis subscribo. = Petrus de Pineto presbiter et canonicus. = Sig+num Guillermi Sancti Stefani. = Bernardus de Biannia presbiter. + Guilermus de Impuriis. = Bernardus de Monte acuto levita et canonicus. = Petrus presbiter et Sacrista. = Arnallus de Rupecurva. = Petrus presbiter. = Gaucefredus presbiter. = Arnallus de Constantinis presbiter et prepositus istius prepositurae. = Guilelmus presbiter. = Arnaldus de Darnitiis. = + Bernardus Torti Tesaurarius. = + Bertrandus de Paleria. = Guilermus Raimundi presbiter. = + Signum Arnalli statoris. = Berengarius Arnalli de Campo Maiori. = Berengarius de rudiliis. = Raimundus subdiachonus qui hoc scripsit die et anno quo supra cum literis rasis et emendatis in XI linea. 

XLIV.

De aureo numero dando cuilibet canonico euntibus ad studium ex bonis canonicae et etiam per prepositos in simul XII aureos. (Vid. pág. 149.) 

Ex Libr. virid. Capit. eccl. Gerund. fol. CVII. 

Equitatis ordo efflagitat et ratio deposcit ut qui se ipsos exhinaniunt amore scientiae et corpora sua subdunt pluribus periculis quatinus eorum necessitas in aliquo relevetur. Hinc est quod ego Guillermus Dei gratia Gerundensis Episcopus comuni conniventia ac praecibus totius Capituli mei dono atque perpetuo constituo quod quicumque ex canonicis Gerundensis ecclesiae causa discendi iter arripuerit vel arripuerint, habeat vel habeant ex bonis canonicae de unoquoque mense unum optimum aureum boni auri et recti pensi annuatim, quamdiu fuerit vel fuerint in scolis. Praepositi autem Gerundensis canonicae simul persolvant XII aureos cuilibet canonico vel quibuslibet canonicis Gerundensis ecclesiae eunti vel euntibus ad scolas in principio itineris sui. Anno vero revoluto si canonicus Gerundensis vel canonici Gerundenses moram fecerit vel fecerint in scolis, similiter XII aureos habeant a Praepositis praedictae canonicae et sic fiat per singulos annos donec redeat vel redeant. Et dentur praedicti aurei optimi nuntio vel nuntiis, mandatario vel mandatariis canonici vel canonicorum studentis vel studentium sine mora. Si vero aliquis ex canonicis studentibus infra tempus datae vel acceptae peccuniae redierit, acceptum aureum vel acceptos aureos Praeposito vel Praepositis restituat. Quod si facere contempserit, praebenda illorum mensium careat, de quibus peccuniam acceperat. Praedictam autem constitutionem ratam facimus et omni tempore eam illaesam manere volumus a nobis successoribusque nostris ac Gerundensis ecclesiae canonicis. Si quis vero quod absit contra huiusmodi constitutionem venire temptaverit, anathematis vinculo percellatur et portio sua sit cum Juda proditore et pereat anima eius de terra viventium, hac Constitutione omni tempore firma firmiter persistente. Actum est hoc VIII idus januarii anno XXXVI regni Regis Leudovici Junioris, anno MCLXX tertio ab Incarnato Dei Filio. = Guillermus Dei gratia Gerundensis Episcopus. = Pontius Dei dignatione Dertusensis Episcopus. = Sig+num Arnallus Bisuldunensis Archilevita. = Arnallus Impuritanensis Archilevita. = + Ego Petrus de Malanno rogatus testis subscribo. = + Raimundus de Terrades ss. = Berengarius Arnalli de Campo Majori. = Sig+num Guillermi Sancti Stephani. = + Guillermus Gerundensis ecclesiae Sacrista. = + Raimundus Gerundensis Archilevita. = Berengarius de Crudiliis. + = G. Raimundi ss. = + Guillermus Gerundensis precentor. = Bernardus de Bianna presbiter et prepositus. = Petrus de Monteacuto levita. = + Berengarius Abbas Sancti Foelicis. = Berengarius de Colonico. = Deusdedit levita. = + Bertrandus de Paleria. = + Signum Arnall statoris. = Gaucefredus presbiter et prepositus ss. = Petrus presbiter ss. = + Gaufredus levita de Nudiniano. = Berengarius de Monteacuto. = + Guillermus de Quarciano levita. = Guillermus de Quarciano canonicus. = Arnaldus de Villafedant presbiter et canonicus. = Ego Gauferidus (Gaufredus) de Palafols rogatus testis subscripsi. = Arnalli de Constantinis ss. = Arnallus de Rupe curva ss. = Ego magister Ricardus ss. = Petrus presbiter et sacrista ss. = + Guillermus de Impuriis. = Petrus de Petra incisa. = Bernardus de Monte acuto. = + Dalmatius de Monte marino. = + Arnallus de Far ss. = Raimundus de Pineto presbiter et canonicus ss. = Guillermus 

presbiter de Sulgusta. = Jordanis levita scripsit hoc cum litteris rasis et emendatis in II et nona linea die et anno + quo supra. 

XLV.

Donatio censualis ab Episcopo Gerundensi facta: anno MCLXXXVI. (Vid. pág. 153.)

Ex Lib. virid. Capit. eccl. Gerunden. fol. CCVI. b. 

Sit notum cunctis quod ego Raymundus Dei gratia Gerundensis Episcopus dono tibi Berengario Ventri, et vestris perpetuo uni videlicet post alterum omnem bajuliam tocius mei honoris culti et heremi (cultivados y yermos) quem habeo modo in terminis Santae Mariae de Uliano, et omnem sajoniam per quam baiuliam accipias in toto praephato honore canabas et linos et legumina ortorum et porros et caules et omnes milcas et omnes squinas porchorum et ipsam vinogoliam et ipsos calamos et gallinas de trescol, et ipsos omnes quartos de Turrecella et mansum quem inhabitat Pontius Revengut, et mansum quem inhabitat Guillermus Isarn, sicut melius pater tuus eos habuit et tenuit condam. Et etiam omnia alia quaecumque ad bajuliam sive ad sayoniam (sajoniam; sajones, sayones; baiulus : baile, batlle) pertinent in omnibus praedictis locis. Et dono etiam similiter vobis et vestris perpetuo illum mansum qui fuit Berengarii Icardi cum omni honore culto et heremo qui ad illum mansum pertinent ubique. Et illum mansum et mansatam (masada) qui fuit Gaufredi Bernardi cum omni honore culto et heremo qui ad illum mansum pertinent ubique et quem tu ibi modo tenes et adhuc 

aliquo modo assecuturus es. Tali quidem conditione praedicta omnia vobis et vestris perpetuo dono uni post alterum, sicut dictum est, ut ea omnia habeatis et teneatis et de praedicta bajulia donetis mihi et successoribus meis semper annuatim unam albergam per quam dabitis unum porchum canonicalem et una esminam farinae ad mensuram de Monellis et unum sextarium vini sani, et duo paria cauponum, et duos sextarios cibariae. Et dabitis tercio anno unas toalyas quae habeant quinque alnas in longitudine et sex palmis in 

latitudine. Et insuper etiam dabitis singulis annis unum porchum vel duodecim solidos Barchinonenses. Et pro illo manso et honore qui fuit Berengarii Icardi dabitis singulis annis quinque migerias frumenti pro maneda. Et de illo manso et honore qui fuit Gaufridi Bernardi dabitis annuatim ad festum Sancti Foelicis duos solidos pro porcho. Et de omnibus expletis omnium illarum terrarum quartum fideliter. Et preterea habeatis haec omnia vos et vestri perpetuo sicut praefatum est, salvo meo jure et meorum successorum in omnibus. Et propter hoc recognosco me a vobis jam recepisse trescentos solidos Barchinonae, et est certum quod in jam dicto manso Poncii Revengut accipitis annuatim duos solidos et unam squinam porchi et unam gallinam pro trescol et in alio manso jam dicti Guillermi Isarni similiter annuatim duodecim denarios et quartum et braciaticum, et mediam calcaturam ex omnibus terris quas per vos tenet. Actum est hoc VII kalendas madii anno Dominicae Incarnationis millessimo CLXXXVI. = Sig+num Raymundi per Dei gratiam Gerundensis Episcopi. = Ego Gaufredus Gerundensis ecclesiae precentor ss. = Arnaldus de Villafedant. = Arnaldus de Far. = Guilermus Raymundi ss. = Berengarius Arnaldi de Campo majori. = Ego Guillermus de Ficulneis ss. = Arnaldus Bisuldunensis Archilevita. = Berengarius de Monte acuto.= Ego Alamannus (Alaman, Alamán, Alamany, Alemany) concedo. = B. de Monte Palatio +. = Deusdedit levita ss. = Berengarius de Colonico Judex signum. = Berengarius Siffredi subdiachonus qui hoc scripsit. = Ermengaudus publicus scriptor Gerunde ss. = Ego Arnaldus de Darniciis Gerundensis sacrista ss. = Berengarius presbiter et ecclesiae Uliani canonicus. 

XLVI.

Carta donationis pro institutione canonicae Augustinianae apud S. Vincentium de Rocca prope Gerundam anno MCLXXXVII. (Vid. pág. 153.)

Ex Lib. virid. Capitul. eccl. Gerunden. fol. 205. b. 

Ad honorem eternae Deitatis Patris et Filii et Spiritus Sancti, unius Dei vivi et veri, cui soli servire regnare est, et quem laudare vivere est, et Beatissimae Dei Genitricis Mariae et omnium Sanctorum Jhesu Christi, ego Raymundus Gerundensis Archilevita consilio et voluntate Domini Raymundi per Dei gratiam Gerundensis Episcopi, et canonicorum Gerundensis ecclesiae oratorium Sancti Vincentii de Rocha quod est juxta fluvium Ticeris (río Ter) in honore mei archidiachonatus in loco qui dicitur Podium (Puig) sive Mons Sancti Juliani, in remissionem peccatorum meorum et salutem animae meae et Episcoporum Gerundensium et sociorum eiusdem ecclesiae ab omni mea juredictione exhimo et subtraho tali modo quod incolentes locum illum et qui coluerint terras cultas quasimodo ibi habent vel habebunt Deo dante consilio meo meorumque successorum et Gerundensis Episcopi libere quiete in pace sicut melius potest dici vel intelligi ad eorum utilitatem et libertatem habeant et possideant. Ita quod ego jure dominii archidiachonatus vel alio quolibet modo aliquid in omni loco dominacionis illius loci non exhigam nec exhigere possim, nec aliquis per me aliqua ratione, nec aliquis successorum meorum perpetuo. Clerici autem qui inhabitant locum illum et qui inhabitaturi sunt divinitate propitiante sint sine proprio et vivant secundum regulam beati Augustini, et sint eis omnia comunia. Et distribuant unicuique prout quidquid opus fuerit juxta facultatem et possibilitatem illius loci. In loco autem isto venerabili Gerundensis ecclesia preter reverentiam et hobedientiam et quod ad statutam Synodum fratres veniat vel unus de Collegio nichil exhigat, nisi illud quod exhigeret in aliis monasteriis suae diocesis, et hoc secundum illius loci facultatem et qualitatem, adhibita omni modo providentia et cautela propter timorem et amorem Domini nostri Jhesu Christi. Si quis autem contra huiusmodi statutum venire attemptaverit, anathematis vinculo percellatur, et portio eius sit cum Juda Scarioth, qui Dominum prodidit, et duplici contritione conterat eum Dominus Deus noster. Comorantes autem in loco predicto ad servitium Altissimi, et defendentes locum, benefatientes illi loco predicto visitet Oriens ex alto, et in presenti reddat eis centuplum, et in futuro det se ipsum in praemium qui est benedictus in saecula saeculorum. Pro illis autem qui huiusmodi statutum fecerunt et libertatem huic loco dederunt et consenserunt vel consentierint, et benefactoribus illius loci usque in finem mundi fundantur orationes apud Altissimum a fratribus existentibus et manentibus in ecclesia Sancti Vincencii de Rocha. Actum est hoc VI kalendas septembris anno Dominicae Incarnationis millessimo CLXXXVII. = Sig+num Raymundi per Dei gratiam Gerundensis Episcopi. = + Guillermus de Impuriis. = + Ego Gaufredus Gerundensis ecclesiae precentor ss. = + Raymundus Gerundensis Archilevita ss. = Arnaldus Bisuldunensis Archilevita. = Berengarius de Monte acuto +.= Guillermus Raymundi ss. = Arvasus presbiter. = Ego Gaufredus de Sancta Leocadia ss. = Deusdedit levita. = Ego Alamandus concedo. = B. de Monte palatio. = Arnaldus de Caciano presbiter ss. = Bernardus de Scala. = Sig+num Bonardelli. = Ego Cervianus de Monte acuto. = Bernardus de Monte acuto ss. = Arnaldus de Constantinis Sacrista secundus. = + Berengarius de Monte acuto. = Bernardus de Monte acuto ss. = Berengarius A. qui hoc laudo. = + Berengarius (pone Beregarius) Dei gratia Terraconae Archiepiscopus. = Sig+num Berengarii Siffredi, qui hoc scripsit die annoque prefixo. = Ermengaudus presbiter et publicus scriptor Gerundae ss. 

XLVII.

Constitutiones pacis et treguae editae Gerundae ab Ildefonso II Aragonum Rege, denuoque firmatae apud Villamfrancam Poenitentium (Villafranca del Penedés, Penades).

Ex Lib. virid. Capit. eccl. Gerunden. fol. 206. b. 

Cum divinarum et humanarum rerum tuitio ad neminem magis quam ad Principem pertinere dignoscatur, nichilque iam proprium debeat esse boni ac recti Principis quam injurias propulsare, bella sedare, pacem stabilire et informare, informatamque subditis conservandam tradere, ut de eo non incongruae dici et predicari possit quod a Principe Regum dictum est: Per me Reges regnant et potentes scribunt justitiam; ea propter anno ab Incarnatione Domini MCLXXXVIII. idus augusti habito super hoc tractatu et deliberatione apud Gerundam cum Berengario Venerabili Terraconensi Archiepiscopo, et quibusdam suffraganeis suis, omnibus quae magnatibus sive Baronibus terrae nostrae, quibus unanimiter justum et equum visum est comuni utilitati expedire, ut in tota terra nostra a Salsis (Salses) usque ad Tortosam et Ilerdam cum finibus suis pax et treuga instituatur, et nephanda raptorum et predonum audatia exterminetur. Nos qui per gratiam Dei in regno Aragonis et comitatu Barchinonae et provintiae preesse dinoscimus, cum predictorum omnium assensu et voluntate publicae utilitati providentes et saluti animae et parentum nostrorum consulere volentes, ecclesias omnes et personas religiosas cum omnibus rebus suis nostrae protectionis praesidio vallare, ac perpetuo munire disposuimus. Inde est quod omnibus tam clericis quam laycis qui in jam dicta terra nostra degere noscuntur, treugam et pacem secundum formam infra positam et prescriptam, tenendam et inviolabiliter conservandam injungimus, nosque et ad id observandam etiam in eos qui eam violaverint animadvertendum alligamus et astringimus. In primis igitur parentum nostrorum sequentes exempla cum consilio et voluntate supradictorum virorum ecclesias omnes et earum cimiteria quia spetiali censura hominum in bonis Dei intelliguntur sub perpetua pace et securitate constituimus. Ita quod nullus cuiuslibet professionis eas vel earum cimiteria vel sacraria cuiuscumque ecclesiae in circuitu constituta invadere aut infringere praesumat, nichilque inde abstrahere attemptet, feriendis huiusmodi statuti temeratoribus pena sacrilegii eiusdem loci Episcopo inferenda et satisfactione dupli dampni quod fecerint ei qui passus est, praestanda. Ecclesias quoque incastellatas sub eadem pacis et treugue securitate constituimus. Ita tamen ne aliquis in eisdem ecclesiis praedam vel alia malefitia congreget vel guerram inde faciat. Quod si contra factum fuerit, quaerimonia ad Episcopum in cuius episcopatu comissum fuerit, et ad nos sive Baiulum nostrum deferatur, et ex tunc auctoritate nostra et Episcopi vel quod comissum fuerit emendetur vel a pace predicta ecclesia sequestretur. Dominicaturas quoque Episcoporum et canonicorum et monasteriorum et omnium clericorum sive res eorum sub eadem pacis securitate constituimus poena duplae restitutionis inminente eis qui eas invadere vel dampnum dare praesumpserint. Set et clericos, monachos, sanctimoniales et viduas eorumque res omnes sub eadem pacis defensione constituimus; ita quod nemo eos aprehendat, nichilque eis injuriae inferat, nisi in maleficiis inventi fuerint. Si quis vero in aliquem istorum violentas manus injecerit, vel eis aliquid abstulerit, ablata in duplum restituat, et de injuria nichilominus juditio Episcopi in cuius diocesi factum fuerit ille satisfatiat, et insuper sacrilegii penam Episcopo dependat. Immunitates quoque templi et hospitalis Jherosolimitani, et Dominici Sepulcri, necnon et aliorum locorum venerabilium, set et eorundem locorum venerabiles fratres cum omnibus rebus suis sub eadem pacis defensione et poenae interminatione pariter cum clericis et aliorum locorum venerabilium, set et eorumdem locorum venerabiles fratres cum omnibus rebus suis sub eadem pacis defensione et poenae interminatione pariter cum clericis et eorum rebus et ecclesiis constituimus. Villanos et villanas et omnes res eorum tam mobiles quam se moventes, videlicet, boves, asinos, asinas, equos et equas, oves et porchos, ceteraque animalia sive siu apta ad arandum sive non sub pacis et treugae securitate (pone securatate) ita constituimus, ut nullus cuiuslibet professionis eos capiat vel alias in corpore proprio vel in rebus mobilibus dampnum eis inferat, nisi in maleficiis inventi fuerint, vel in cavalcatis cum dominis suis vel cum aliis ierint, vel cum armis contra aliquem exierint. Set et tunc cum reversi fuerint de cavalcatis securitatem eis praestamus, si in ipsis cavalcatis dampnum dederint ei qui propter culpam propriam a predicta treuga fuerit exclusus. Item constituimus ne aliquis mansiones villanorum diruat vel incendat, vel alias ignem ad nocendum subponat, neque oliveta succidat, vomeres et alia instrumenta aratoria sint in eadem pace, vel ille vel illa qui cum predictis animalibus araverit vel ea gubernaverit cum omnibus quae secum portaverit vel habuerit eadem pace muniatur. Et nullus homo ea animalia aratoria pro pluvo, vel alia occasione capere vel rapere presumat; servata tamen exceptione rusticorum qui debitores vel fidejussores sunt pro aliis non dominis tamen ut inferius continetur. Si quis contra huiusmodi constitutionem venerint, liceat (parece una ll) ei infra XV dies a tempore comonitionis ab Episcopo et domini Regis vicario simpliciter malefitium restituere nulla alia poena adjecta, nisi LX solidos quos emendet pro treuga fracta, nisi fuerit tale factum quod importet aliquam poenam secundum tenorem consuetudinis scripte praestandis insuper, si fuerit. Si vero infra praefatos XV dies noluerit restituere malefitium illud, prout proxime dictum est, cogatur inferre simplum vel duplum qualitate dampni inspecta, prout tenor consuetudinis scripte se habuerit cum poena similiter LX solidorum. Quod si commonitus neutrum facere voluerit, a predicta treuga malefactor et eius coadjutores separati intelligantur, ita quod si aliquod malum propter hoc eis allatum fuerit, non requiratur pro pace et treuga fracta, servata tamen pace animalium aratoriorum et instrumentorum suorum et incendii. Set si malefactor et adjutores eius jam dicto quaerelanti ullum malum fecerint emendetur pro pace fracta. Preterea constituimus ut si forte duo vel tres aut plures homines alicuius militis vel cuiuscumque domini alicubi locorum sibi invicem rixati fuerint, quodcumque dampnum sibi inferant, vel ex quacumque alia causa controversiam habeant, lis apud dominos eorum exagitur et terminetur. Si vero diversos habuerint dominos statuimus ut justitiae plenitudinem ad invicem exhibeant et juditio eorum dominorum causa dicta debito fine terminetur. Verumptamen si infra XX dies domini eorum justitiae plenitudinem inter eos exhibere noluerint, liceat post eosdem XX dies transactos praedictis hominibus quaerimoniam suam apud Episcopum et vicarium Regis deponere, et per eos ut supra statutum est vindicta pacis et treugae sumatur. Item terras in contentione positas nullus villanus laboret, ex quo constiterit apud judicem ordinarium possessores (pone possesores) nolle stare justitiae. Si vero bis vel ter (2 o 3) comonitus eas laboraverit, et propterea dampnum susceperit, non requiratur pro pace fracta preter mortem et debilitationem personarum, et salva pace bestiarum in usum laborationis (laborar; aratione; llaurar) deditarum et incendii. Nolumus enim quod propter quaerimoniam rusticorum aratoria animalia depredentur, invadantur et disperdantur. Si quis autem debitor vel fidejussor extiterit et satisfacere creditori non curaverit, de suo proprio pignoretur, nec pro pace fracta habeatur, servata tamen pace bestiarum in usum laborationum deditarum et incendii, in eo videlicet casa ubi quis pro domino suo fidejussor extiterit. Item decernimus ne quis cuiuscumque professionis licentiam habeat pignorandi aliquem rusticorum vel bajulorum ex contractu domini sui, prout proxime supradictum est, pena fractae pacis imminente illi qui contra fecerit, nisi debitor aut fidejussor pro domino suo extiterit, exceptis illis bajulis qui militibus sicut scriptum usaticum comparantur, nisi debitor aut fidejussor pro domino suo extiterit. Item cum sit de proposito nostro unicuique jus suum servare et malignitatibus quorundam in quantum possumus occurrere qui de dampnis datis et possesionibus ab ipsis detentis a quibuslibet conventi et legitime citati in jure respondere negligunt, exclusis primo ipsis contumacibus, et separatis a treuga et securitate supradicta et excomunione Episcopi subsecuta. In hiis duobus casibus damus licentiam pignorandi ipsis actoribus et res eorum accipiendi et etiam rusticorum suorum, salvis tamen animalibus aratoriis et incendio. Conventos autem a dominis suis de traditione sive de bausia qui secundum consuetudinem scriptam innocentiam suam purgare noluerint, ab hac pace sive securitate tam eos cum hominibus et honoribus suis quam eorum coadjutores excludimus et excipimus. Salvitates quoque tocius terrae nostrae tam novas quam antiquitus constitutas sub praedicta pace et securitate ponimus et constituimus. Fures et latrones et eorum receptatores, si malum quod fecerint restituere noluerint et directum facere contempserint, a predicta pace et securitate secludimus (: excluimos). Item constituimus (pone con-tituimus) quod si malefactor amonitus ab Episcopo vel vicario domini Regis subjacens excomunicationis vinculo predicto modo satisfacere noluerit, Episcopus cum vicario domini Regis congreget exercitus totius suae diocesis in hunc modum ut unus homo de unoquoque manso sequatur exercitum, et si competens vindicta a malefactore sumatur. Quod si mansi inhabitator ad congregationem exercitus unum hominem mittere noluerit, excomunicetur ab Episcopo et tamdiu excomunicationis vinculo subjaceat, donec sit satisfactum Episcopo et vicario arbitrio eorum. Preterea constituimus quod si Episcopus neglexerint exhibere suam justitiam, et malefactoribus amore vel timore malefactorum non possit ipse Episcopus vel homines sui tamdiu in nostra curia vel in nostris vicariis invenire justitiam, quamdiu negligentiam suam non emendaverit, liceat vicario ipsum malefactorem excludere a pace supradicta. Item constituimus quod si malefactor noluerit resarcire comissum, prout superius dictum est, ab Episcopo et vicario domini Regis amonitus et propter contumatiam ejus Episcopus et vicarius cavalcadas ad sumendam vindictam super induxerint et ibi Episcopus et vicarius expensas fecerint vel alia dampna inde contraxerint, ut restituantur expensae et cetera dampna arbitrio Episcopi et vicarii. Item vias publicas sive caminos vel stratas in tali securitate pono et constituo ut nullus inde iter agentes sub pace comprehensos invadat vel in corpore proprio sive rebus suis aliquid injuriae vel molestiae inferat. Quod si quis contra fecerit, in duplum restituat et poenam LX solidorum inferat. Preterea illud constituendum esse et firmiter observandum censuimus sub eadem treuga et pace dies dominicas esse, festivitates omnium Apostolorum, Adventum Domini usque ad octavas Circumcisionis, et Quadragessimam (Cuaresma) usque ad octavas Paschae, diem quoque Ascensionis Dominicae, necnon Sanctum Penthecosten cum octavis suis, et tres festivitates Sanctae Mariae, et festivitatem Sancti Johannis Babtistae, et Sancti Michaelis, et omnium Sanctorum, et Sancti Foelicis Gerundae. Et preterea sciendum est quod predicta poena LX solidorum dividatur pariter inter nos et Episcopum cum medietate dupli. Alia medietas dupli applicetur illi qui dampnum passus est. Item volumus quod occassione huius constitutionis in nullo derogetur usatico (uso, usatge; + consuetudine : costumbre; más usado en plural, usaticos, consuetudines) scripto, scilicet, in dandis potestatibus castrorum a vassallis dominis suis, sive in restituendis vassallis vel omnibus aliis. Item statuimus quod si aliquis contra consuetudinem scriptam venire presumpserit, si dampnum sibi vel suis coadjutoribus datum fuerit, non requiratur nec emendetur pro pace fracta. Item statuimus, quod si pro pastu pecoris (pécora) oves vel boves vel alia quaelibet animalia ducta aut inclusa fuerint, non requirantur nec emendentur pro pace fracta. Item omnibus sit manifestum, quod nos promittimus quod de cetero non aliquid exhigamus occasione bovatici vel constitutae pacis ab aliquibus hominibus constitutis a Salsis usque Ilerdam et Tortosam et in suis finibus. Promittimus quod non constituamus in tota supradicta terra vicarium nisi Cathalanum. 

Ut autem haec omnia supradicta melius et firmius observentur, ego Ildephonsus Dei gratia Comes Rex Aragone, Comes Barchinonae, et Marchio Provintiae in Penitense apud Villamfrancham juro tactis corporaliter sacrosanctis Evangeliis omnia supradicta me bona fide observaturum, si Deus me adjuvet, et haec sacrosancta Evangelia, et observari faciam. = Signum + Ildephonsi Regis Aragonae, Comitis Barchinonae, et Marchio Provintiae. 

XLVIII.

Fundatio monasterii canonicorum ordinis S. Augustini in ecclesia S. Mariae de Olivis in dioecesi Gerundensi. (V. pág. 157.)

Ex transl. in arch. eccl. Gerun.

Hoc est translatum fideliter sumptum quod sic incipit. In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti unius Dei vivi et veri, per quem cuncta subsistunt, qui neminem vult perire, sed ad agnitionem veritatis venire, et salvat sperantes in se faciens solem suum oriri super bonos et malos, malis dando spatium poenitendi, bonis potestatem filios Dei fieri, ego Raimundus Gerundensis Archilevita, gratia Dei previa, favente Gaufrido per Dei dispositionem Gerundensi Episcopo et canonicis eiusdem ecclesiae assensum prebentibus in remissionem peccatorum meorum et salutem animae meae et omnium hoc volencium et exoptantium ecclesiam Sanctae Mariae de Olivis quae sita est in parroechia Sancti Stephani de Ecclesiis albis et eius suffraganea ab omni jure mei archidiaconatus meorumque successorum et eiusdem ecclesiae Sancti Stephani de Ecclesiis albis jurisdictione exuo et subtraho cum habitis et habendis in perpetuum, prout melius potest dici vel intelligi aut excogitari, ad utilitatem et libertatem et comodum illius loci. Tali modo quod clerici inhabitantes locum illum, et qui inhabitaverint propitiante divinitate, habeant et possideant libere et quiete quae divina dignacio dedit, et dignabitur dare; ita quod in omni loco dominacionis illius loci nichil exigat aliqua vivens persona aliquo tempore. Haec autem constitutio pro tali bono facta est quod Bernardus Nigrel qui modo illi loco preest, et est quasi fundator illius loci, omnibus die... sit illi loco, et vivat secundum regulam et professionem Beati Augustini, et eius successores amodo et usque in sempiternum, et sint ibi canonici regulares per... serviant Deo, et numerus eorum sit secundum loci possibilitatem quibus omnia sint comunia, et distribuatur unicuique, prout cuique opus fuerit ab eorum Preposito juxta loci facultatem. In ecclesia autem Sanctae Mariae de Olivis Gerundensis ecclesia preter reverentiam et obedientiam et sinodi visitationem nichil exigat, nisi quod exigeret in aliis monasteriis sui episcopatus et hoc secundum modum et tenuitatem illius loci adhibita in omnibus providencia et diligenti cautela propter timorem et amorem Domini nostri Jhesu Christi. Si quis autem contra hanc... quod Deus avertat, anathematis vinculo percellatur, et nisi resipuerit operiatur diploide confusionis; ita quod in corpore... et cui placuerit induatur stola geminae glorificationis; ita quod in utroque homine sit glorificatus. Fratres autem commorantes in predicto loco ad servitium et honorem Dei et gloriosae Virginis Mariae et omnium Sanctorum Jhesu Christi, et benefacientes illi loco, et defendentes illum locum et visitantes praedictam ecclesiam Beatissimae Virginis Mariae quae tanto attentius et affectuosius et uberius pre omnibus Sanctis Filium suum implorat, et celerius optinet quanto excellentius et gloriosius et sapientius eum adorat, et vicinius ei assidet, visitet oriens ex alto Deus omnium, Splendor paterni luminis propter nomen gloriae suae quod est magnum, et in presenti reddat eis centuplum et in futuro det se ipsum in premium, qui est benedictus in saecula. Pro illis autem qui hanc constitutionem fecerunt et consenserunt vel consenserint, et pro benefactoribus et deffensoribus jam dictae ecclesiae Virginis Mariae fundantur preces apud Altissimum usque in finem mundi a fratribus commorantibus in predicto loco venerabili.

Actum est hoc XII kalendas novembris, anno ab Incarnatione Domini MCXCVII. = Raimundus gratia Dei Terrachonensis Archiepiscopus. = + Gaufridi gratia Dei Gerundensis Episcopi. = Ego R. de Rochabertino Abbas Sancti Felicis et Terrachonensis Archidiaconus confirmo. = + Raimundus Gerundensis Archilevita. = Arnallus Bisuldunensis Archilevita. = + Arnallus precentor. = + Petrus de Curtsavino + Gerundensis Sacrista. = Ego Gaufredo de Sterria subscribo. = B. de Montepalacio (Montpalau). = Berengarius Geraldi. = Ego Egidius presbiter subscribo. = Sig+num Bonardelli presbiteri. = Petrus de Locustaria presbiter et Sacrista secundus. = G. de Villanova. = Arnallus de Fonte cooperto (: cooperta : Fontcuberta, Foncuberta, Fontcouverte del Languedoc - Rosellón) + presbiter. = Ego magister Bertrandus sacerdos et canonicus Sanctae Mariae Sedis Gerundae subscribo. = Arnallus presbiter. = Arnallus de Caciano presbiter et canonicus subscribo. = Vielmus de Quartiano. = Arnallus de Villafredant (Villafedant más arriba). = Petri de Pineto. = + B. de Monte acuto. = + Berengarius presbiter subscribo = Sig+num Berengarii de Galliners. = Ego Cervianus subscribo. = Gros Guillermus ita concedit carmina dicta. = Arnallus capellanus qui hoc rogatus scripsi die annoque prefixo. = Ermengaudus presbiter et publicus scriptor Gerundae subscribo. = Sig+num Johannis de Porchariis qui hoc nonas augusti anno Domini millesimo CC sexagessimo secundo fideliter translatavit.

XLIX.

Constitutiones pacis et treguae Dertusae conditae: anno MCCXXV (1225). (Vid. pág. 163.)

Ex. arch. eccl. Gerund.

In Christi nomine, notum sit cunctis quod cum Nos Jachobus Dei gratia Rex Aragonum, Comes Barchinonae et Dominus Montispessulani (una de las variantes de Montpellier) Crucem sumserimus ad expugnandas barbaras nationes voccatis venerabilibus Patribus S. Archiepiscopo Terraconae et Episcopis ac nobilibus civibus Cataloniae ut apud Dertusam (Tortosa) omnes pariter convenirent daretur nobis consilium et juvamen ad Crucis negocium promovendum dicti Archiepiscopus, et Vicensis, Barchinonae, Ilerdensis, Dertusensis Episcopi, Fr. Bremundus de Monte Arencho, Magister Hospitalis et B. de Campanis, Comendator Rippariae, G. de Montechatano (Montechateno : Moncada), Vicecomes Biarni, R. de Cerveria, G. de Cervilione, R. de Montecathano, G. R. Seneschalchus, B. de Portella pro se, et pro A. de Castrobono et pro R. Gaucerandi, G. de Claromonte pro se, et R. Alamanni et F. de Sancto Martino, G. de Sancto Vincentio pro se et pro G. Umberti et G. de Palafollis, P. de Montegrino pro se et pro Poncio Guillermi fratre suo, et pro D. de Rochabertino. Item de civitatibus: de Barchinona, B. Burgeti, viccarius, et P. Gruni, R. de Plicamanibus (Plegamans), B. de Salzeto, B. Barutini. De Gerunda, A. de Bisulduno, baiulus, Martinetus de Vicco. De Ilerda, R. Respositarius, R. Rotundi, P. Sancii et universi probi homines et populus Dertusensis et multi alii clerici, milites, cives et probi homines convenerunt. Et quia tempus instabat nostri exercitus faciendi et mora periculum generabat ibi de reformatione pacis et treuguae et statu terrae in melius reducendo cum ipsis tractavimus diligenter et habitis deliberatione et consilio salutari paces et treguas in Catalonia a Cincha (Cinca) usque ad Salschis (Salses) formavimus in hunc modum. In primis parentum nostrorum sequentes vestigia, catedrales, ecclesias et omnes alias et cimiteria et sacraria sub pace et tregua constituimus, ita quod nullus eas vel earum cimiteria facta vel facienda presumat invadere vel infringere, nichilque inde abstraere attemptet temeratoribus pena sacrilegii faciendas quam Episcopus diocesanus habeat dampno in duplum dampnum passo primo integriter restituto. Ecclesias quoque incastellatas sub eadem pacis et treguae deffensione constituimus: ita tamen quod si raptores vel fures in eisdem ecclesiis praedicta vel alias maleficia congregaverint quaerimonia apud Episcopum in cuius episcopatu comissum fuerit et ad nostrum viccarium defferatur, et ex tunc per nostrum judicium quod comissum fuerit emendetur, vel a parte praedictae ecclesiae sequestretur. Dominicaturas quoque Episcoporum, clericorum, canonicorum, et monasteriorum, et ecclesiarum, et dominicaturas nostras sub eadem pace et securitate constituimus. Item sub eisdem pace et tregua constituimus omnes clericos in quocumque ordine sint constituti, et res eorum mobiles et immobiles et se moventes. Item sub eadem pace constituimus omnes homines et possesiones clericorum et bona eorum mobilia et inmobilia ac se moventia. Item sub eadem pace sint venerabiles domus templi et hospitalis Jherusalem et omnia monasteria et eorum gragias, et quaelibet alia loca religiosa, et alia quaelibet hospitalia et omnes homines et possesiones eorum et omnes alias res mobiles et inmobiles et se moventes. Sub hac etiam pace sint viduae, pupilli et orfani et omnes miserabiles personae et res eorum mobiles et inmobiles et se moventes. Item sub hac pace sint castra, villae, mansi, domus et possesiones magnatum et aliorum omnium militum et alias res eorum et suorum hominum sive sint alodio sive feudae. Item sub hac pace sint cives burgenses et omnes alii castrorum et villarum Cataloniae, et villarum ecclesiasticarum et locorum religiosorum habitatores et omnes res eorum et jura, et omnes possesiones quae ab eisdem uno vel diversis locis et uno vel diversis titulis possidentur. Item sub eadem pace sint camini et stratae, et omnes homines tam domestici quam peregrini, mercatores et omnes alii per eas euntes et redeuntes cum omnibus quae secum duxerint et portaverint. Item sub hac pace sint Judei, Sarraceni qui videlicet sub fide et custodia regia in Catalonia habitant, et omnes res et possesiones eorum. Item sub hac pace sint villani et villanae sive pagenses vel rustici omnium ecclesiasticorum et clericorum et locorum religiosorum, militum burgensium et civium et omnes res eorum mobiles et inmobiles et se moventes, et animalia aratoria oves et boves, equos et equas, asinos et asinas, et omnia alia animalia grosa (:grossa) et minuta (minuda, menuda), et omnia alia bona rusticorum et rusticarum ad jus militum pertinencium sive sint de alodiis militum sive de feudis. Item sub hac pace sint omnia molendina, columbaria, pallearia, mansi, domus, oliveta, campi et vineae, et omnes arbores cuiuscumque generis sunt, triliae, orti et ortales et generaliter omnia alia quae possunt ab homine possideri, et etiam quasi possideri, et omnes homines et foeminae cuiuscumque sint conditionis et sexus, exceptis militibus et filiis eorum a XV annis et supra, qui inter se guerram habuerint cum toto suo arnisio et exceptis propriis hominibus quos dominis suis liceat in camino vel extra capere. Item sub eadem pace sint omnes homines cuiuscumque sint conditionis dignitatis vel sexus aut ordinis ad nostram curiam venientes, stantes et etiam redeuntes quousque ad propria sint reversi et postea. Item sub eadem pace sint guidatica nostra et sigilla et antecessores nostrorum et censualia et pennones atque omnia regalia nostra. Item statuimus quod nullus mercator extraneus pignoratus in villa vel extra villam, nisi debitor fuerit principalis aut pro alio fideiussor vel non fuerit inventa juris fatiga in villa unde ipse mercator fuerit manifesta, in quibus etiam casibus in villa solummodo auctoritate nostri vicarii pignorentur. Item sub hac pace statuimus quod si quis miles vel aliquis super pace et treuga fractis sive quibuslibet dampnis datis de aliquo alio conquaeratur et reus monitus a vicario noluerit ei sicut debuerat respondere vel alias satisfacere, ostendat hoc vicarius Episcopo diocesiano ut moneat eum quod satisfaciat quaerelanti. Et si amonitus haec recuperare noluerit excomunicetur ab Episcopo et a vicario, et paciarii excludantur a pace et treugua ipse et res suae et ad satisfactionem vicarius eum districte compellat; et si forte Episcopus fuerit negligens, vicarius nichilominus compellat malefactorem ad satisfactionem. Item sub hac pace statuimus quod nullus miles vel aliquis propter guerram vel aliud factum ignem mittat ad nocendum alicui. Item sub hac pace statuimus quod si aliquis nobilis aliquem militem suum reptaverit vel aliam aliquam quaerimoniam de eo habuerit, et ipse miles velit se escundire de reptamento illo secundum usaticos Barchinonae et de aliis quaerimoniis directum facere secundum quod debuerit eundem Dominum supra illum suum militem, juvare et defendere teneamur. Item sub hac pace statuimus quod nullus portet fundibulum gussiam vel gatam aut aliquod aliud ingenium contra aliquem sine spetiali nostra licentia vel mandato non trahat cum eis, nisi de hoc abeat a nobis vel antecessoribus nostris privilegium spetiale. Item sub hac pace statuimus quod nullus vicarius aut baiulus vel miles aut filius militis seu quilibet alius faciat questiam de blado nisi in suis propriis hominibus. Quicumque autem hanc pacem intra X dies ex quo ammonitus fuerit jurare noluerit ab hac pacis constitutione eum onmibus rebus suis excludantur et si forte dampnum aliquod dederit seu injuriam intulerit, his qui sub hac pace nostra fuerit per vicarium nostrum ad satisfaciendum compellatur secundum formam pacis. Malum autem quod sibi factum fuerit numquam ei emendetur pro pace et treugua. Item statuimus quod si quis contra tenorem pacis ceperit aliquem hominem in hac pace constitutum, statim teneat se de pace et treugua eiectum et omnia loca similiter receperint et in quibus captum tenuerint cum assensu vel voluntate Domini ipsius loci et quicquid damni vel mali sibi et locis illis factum fuerit nullo unquam tempore emendetur, et si antea quam malum inde sibi fiat, captum restituit, per captionem faciat et det secundum quod in usaticis continetur: pro invasione autem pacis det pro poena CXX solidos Barchinonae de duplencho locis in quibus moneta Barchinonae currat. In locis autem in quibus moneta Jaccensis curret, det LX solidos, si ceperit militem vel clericum civem vel burgensem. Pro alio vero homine similiter fiat sicut in usaticis continetur et det pro poena XL solidos Barchinonae de duplencho in locis in quibus moneta curret. In locis autem in quibus moneta Jaccensis curret, det XX de qua poena habeat ille qui captus fuerit medietatem, et alia medietas inter Episcopum et vicarium equis porcionibus dividatur, poena nichilominus sacrilegii pro clerico capto Episcopo defferenda. Item de malefactis autem huc usque datis in pace et treugua datis vel alio modo malefactores autem restituant dampna data aut faciant in manu vicarii nostri justitiae complementum cuilibet quaerelanti. Ab hac pace excludimus omnes hereticos, fautores et receptores eorum et reptatores de baudia qui se noluerint escundire secundum usaticos Barchinonae et manifestos homicidas. Item statuimus quod si homines monasteriorum vel ecclesiarum vel aliorum locorum religiosorum inter se dampnum dederint in corpore sive in rebus, et quaerimonia ista ad vicarium Regis pervenerit, remittat eum vel eos ad dominos proprios; et si ipsi infra XV dies dampnum in posse dominorum suorum ressarcire noluerint deinde vicarius Regis accipiat pignus in propriis personis et causa illa fine debito terminetur sub eius examine. Item statuimus quod si quis tenuerit pignora ab aliquo nobile vel milite et ipse nobilis vel miles paces fregerit supra dictas, pignus sit creditoribus salvum in redditibus universis. Fortitudines vero per paces et vicarium diruantur et penitus destruantur, si dictus nobilis vel miles secundum formam pacis malefficium noluerit emendare. Item quilibet vicarius juret dictas paces se observaturum et defensurum et secundum formam pacis in omnibus processurum. Violatores autem pacis teneantur satisdare et pignora mittere in manu vicarii nostri unusquisque per se, si tamen Dominus qui eos ad malefacta duxerit vel ad guerram voluerit satisdare et pignora mittere pro se et militibus et aliis hominibus qui de domo et familia sua fuerint recipiantur. Item preterea statuimus quod nullus in mansis nostris vel ecclesiarum vel religiosorum locorum vel hominum in villa habitantium quicumque teneat invitis habitatoribus procurationes, albergas, acaptos sive exactiones aliquas exigere vel facere presumat: quod qui fecerit sicut pacis violator de pena teneatur et hoc totum intelligatur bona fide et bono intellectu. Item si quis vero praescriptam pacem in aliquo vel aliquibus capitulis violare presumpserit statim apud vicarium quaerimonia deponatur qui moneat invasorem, et si intra XV postquam amonitus semel tantum fuerit, noluerit malum quod dederit emendare vel quod juri pareat in manu eiusdem vicarii satisdationem per pignora tenenda ponere, ex tunc Episcopus excomunicet eum et deinde vicarius eiciat eum a pace et treugua et cum tota pace secundum quod ei visum fuerit in ipsum malefactorem et res suas insurgat, facturus ei et manifestis fautoribus suis dampnum quod poterit excepto quod ignem non immittat quousque in duplum restituat dampnum totum et expensas quas actor et vicarius cum tota pace fecerint in simplum restituat universas, et insuper pro poena CXX solidos de duplencho Barchinonae Episcopo et vicario solvat. Si illi qui paces fregerint fuerint milites vel eorum filii vel baiuli vel homines villarum rustici vero et omnes alii homines poenam prestent Episcopo et vicario XL solidos Barchinonae de duplencho in omnibus locis in quibus moneta Barchinonae currere consuevit. In aliis vero locis in quibus Jaccenses current, praestent Episcopo et vicario pro poena LX solidos Jaccenses, si illi qui paces fregerint fuerint milites vel eorum filii vel baiuli homines villarum. Rustici vero praestent Episcopo et vicario XX solidos et isti omnes denarii de poena et medietas dupli dampni dati per medium dividantur et una medietas sit Episcopi et altera medietas sit vicarii. Reliqua vero medietas dupli dampni dati sit actoris injuriam pacientis. Item statuimus quod si quis monetam Barchinonae vel Jaccensem falsaverit vel ad fundendum alicui portaverit vel aliquam bolzonadam de Catalonia extraxerit, tamquam monetae falsarius puniatur; et si quis cum deprehenderit de omnibusque penes eum invenerit, habeat primam partem et personam cum omnibus adducat et tradat vicario vel eius procuratori. Item volumus autem tam magnates et milites quam cives et habitatores castrorum atque villarum a XIIII annis et supra supradictam pacem jurent et bona fide observent. Quod si aliquis magnus vel miles vel cives vel castri seu villae habitator huius formam pacis infra VIII dies, postquam fuerint ex parte nostra commoniti jurare noluerint, sciant se cum rebus suis ex tunc positos extra pacem, et supra ipsum agravabimus manus nostras spiritualiter et temporaliter prout videmus expedire. Dominicaturas quoque canonicorum et monasteriorum sub eadem pacis securitatem constituo pena duplae restitutionis iminente eis qui eas invadere presumpserint. Sed etiam clericos, monachos, viduas, et sanctimoniales earumque res tam moviles quam immobiles sub eadem pacis defensione nostra auctoritate nostra constitutas nemo apprehendat et nichil eis vel in rebus suis injuriae vel dampni inferat, nisi in malificiis cum armis inventi fuerint. Tunc enim injuriam vel dampni quod ibidem passi fuerint sibi imputent et pro pace fracta non requiratur. Si vero alias aliquis in aliquem ipsorum istorum violentas manus ingescerit vel eis aliquid abstulerit, ablata in duplum restituat et de injuria nichilominus judicio Episcopi in cuius diocesi factum fuerit illis satisfaciat, sacrilegii vero poenam Episcopo deprehendat. Datum Dertusae IIII kalendas may, anno dominicae Incarnationis MCCXX quinto.

L.

Jacobi I Aragonum Regis promissio super distribuenda militibus regni Maioricarum parte, quam e Maurorum ditione eripere cogitabat. (Vid. pág. 166.)

Ex trans. autent. in arch. eccl. Gerund.

Hoc est translatum sumptum fideliter a quodam alio translato, cuius series, ut sequitur, sic se habet. Hoc est translatum fideliter factum a quodam instrumento Domini Regis per alphabetum diviso, tenor cuius talis est. In Christi nomine, manifestum sit omnibus quod Nos Jacobus Dei gratia Rex Aragonum, Comes Barchinonae et Dominus Montis pessulani promittimus vobis venerabilibus in Christo Patribus S. Dei gratia Terrachonensi Archiepiscopo, G. Vicensi, B. Barchinonae, et G. Gerundensi Episcopis, vobis quoque Fratri Bernardo de Campanes, tenenti locum Magistri et Preceptori Ripariae et Mirabeti, et vobis karissimo consanguineo nostro Nunone Sancii (Nuño Sanz), Hugoni Comiti Empuriarum, G. de Montecatano, Vicecomiti Biarne, R. de Montecatano, R. Alamanni, G. de Claramonte, et aliis omnibus qui nunc presentes estis in Terrachona, et debetis nobiscum personaliter profecisci ad insulas Mayoricas, Minoricas, Evizam et alias insulas, quae vocantur generaliter Balearas, ad expugnandas inde barbaras nationes, quod de tota terra civitatibus, villis, et castris, terris heremis et populatis, cum suis redditibus et rebus mobilibus et immobilibus, et exitibus universis, quae in hoc viatico adquirimus. Domino concedente, tam per terram quam per mare, lezdis, pedaticis, ribaticis, et aliis exitibus universis, dabimus vobis vel vestris justas porciones secundum numerum militum et hominum armatorum, quos vobiscum duxeritis, et nos similiter habeamus partem nostram praedictorum secundum numerum militum, et hominum armatorum, qui nobiscum fuerint, retentis nobis alcaceriis et staticis regnum in civitatibus ultra debitam porcionem nobis competentem. Et si forte Domino concedente, adquiremus in hoc viatico alias insulas vel terras sarracenorum, vel res mobiles vel immobiles per terram vel per mare, eodem modo inter nos et vos pro porcionibus ligitimis dividantur. Et omnes divisiones istae fiant per cognicionem Berengarii Barchinonae Episcopi, et G. Gerundensis Episcopi, Fratris B. de Campanis, Nunonis Sancii, Hugonis Comitis Empuriarum, G. de Montecatano, Vicecomitis Biarne (a: Addendus hic inter judices designatos R. de Montecatano, ut ex fine huius cartae liquet) per quorum etiam cognicionem assignentur ecclesiis et clericiis dominicaturae et redditus competentes. Item ad eorumdem cognicionem remaneat ibi in stabilimento et in retinimento terrae illi qui partem terrae habere voluerit, vel alios per se constituant deffensores. Porciones autem vestras quas ibi habebitis, vos et vestri teneatis per nos et succesores nostros ad nostram fidelitatem et consuetudinem Barchinonae: et detis nobis potestatem, quandocumque voluerimus, irati et paccati, et porciones quas inde habebitis possitis vendere et alienare, salva nostra fidelitate et dominio antedicto. Preterea omnes homines de terra nostra et aliunde venientes, qui hoc jurare voluerint, et venire nobiscum in viatico supradicto, habeant similiter partes suas ad cognicionem supradictorum. Volumus etiam et statuimus quod illi qui partem habuerint de terris illis, non possint gerreiare inter se, dum fuerint in partibus illis, nec guerram facere de terris illis. Ad maiorem securitatem omnium predictorum Nos Jacobus Rex predictus juramus per Deum, et haec sancta Evangelia coram posita, haec fideliter servaturos, et ducturos nobiscum ducentos milites. Datum apud Tarrachonam quinto kalendas septembris anno Domini MCC vicesimo nono. Postea in obsidione civitates Maioricae XIIII kalendas octobris fuerunt positi et electi de consensu Domini Regis et omnium predictorum in porcionibus faciendis loco Guillermi et R. de Montecatano, R. Alaman, et R. Bng. Dager, qui hoc jurarunt. Et cum eis similiter in porcionibus faciendis Eximinnus de Urrea, ac Petrus Cornelii qui hoc juraverunt. = Sig+num Jacobi Dei gratia Regis Aragonum, Comitis Barchinonae (pone Bachinonae) et Domini Montispessulani. = Sig+num Berengarii Barchinonae Episcopi, qui promitto in manu Domini S. Archiepiscopo Terrachonensi me iturum et ducturum usque ad C. milites, et quos potero servientes. = Sig+num Guillermi Gerundae Episcopi, qui promitto me iturum et ducturum milites quos potero et servientes. = Sig+num Fratris B. de Campanis, tenentis locum Magistri, qui promitto me iturum cum militibus, quos potero. = Sig+num Nunonis Sancii, qui juro me iturum et ducturum usque ad C. milites salvo jure meo et scuerio. = Sig+num Hugonis Comitis Empuriarum, qui juro me iturum et ducturum usque ad septuaginta milites, et servientes quos potero. = Sig+num Guillermi de Montecatano Vicecomitis Biarne qui juro me iturum et ducturum usque ad C. milites, et servientes quos potero, et juramus porciones terrarum et rerum facere, ut predictum est bona fide. = Sig+num Raymundi de Montecatano, qui juro me iturum et ducturum usque ad quinquaginta milites. = Sig+num R. Bg. de Ager, qui juro me iturum. = Sig+num B. de. Sancta Eugenia, et Gilaberti de Crusiles, qui juramus nos ituros et ducturos usque ad triginta milites. = Sig+num Raimundi Alaman, et Guillermi de Claromonte, qui juramus nos ituros et ducturos usque ad XXX milites. = Sig+num Geraldi de Cervilione. = Sig+num Ferrarii de Sancto Martino. = Sig+num Guillermi scribae qui mandato Domini Regis pro Guillermo de Sala notario suo hanc cartam scripsit loco, die et anno prefixis. = Sig+num Arnaldi Poncii notarrii testis. = Sig+num Guillermi Ferrari notarii publici Mayoricae testis.= Sig+num Petri Romei notarii publici Mayoricae testis, et Sig+num Berengarii de Rees notarii publici Mayoricae qui hoc translatum fideliter transcribi fecit, et cum originali suo fideliter de verbo ab (ad) verbum comprobavit, nichil de contingentibus pretermisso, et clausit idus februarii anno Domini MCCXL octavo. = Sig+num Andreae de Seva, notarii publici Mayoricae testis. = Sig+num Guillermi de Turri notarii publici Mayoricae testis. = Sig+num Guillermi Natalis notarii publici Mayoricae qui hoc translatum a suo originali fideliter sumptum scribi fecit, et clausit cum litteris suprapositis in XVI linea ubi dicitur R. de Montecatano, XVI kalendas aprilis, anno Domini millesimo CC octuagesimo octavo.