Mostrando las entradas para la consulta Joannis ordenadas por relevancia. Ordenar por fecha Mostrar todas las entradas
Mostrando las entradas para la consulta Joannis ordenadas por relevancia. Ordenar por fecha Mostrar todas las entradas

domingo, 12 de febrero de 2023

VII. Confirmatio praecedentis venditionis.

VII. 

Confirmatio praecedentis venditionis. (Vid. pág. 138.)

Ex cod. arch.

(N. E. 1199; Pedro II de Aragón)

Notum sit cunctis quod ego Petrus Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinonae propter multa servitia quae Domino Patri nostro illustrissimo Regi foelicis memoria contulisti, et mihi cotidie confers, dono tibi Guillermo Durforti et tuis meas duas partes de ipsis balneis et curtalibus cum eorum pertinentiis cum introhitibus (h : introitibus) et exitibus eorum, sicut melius habeo et habere debeo per vocem genitorum meorum, in burgo Barchinonae ad ipsum castrum novum. Et laudo et concedo tibi et tuis illam tertiam partem quam de praefatis balneis emisti de filiis Benestruchi Alfaguimi (alfaquí Bonastruch). Terminantur autem praefata balnea universa cum eorum curtalibus ab oriente et meridie in callibus publicis, ab occidente in tenedone Arnaldi Ferrer, a cirtio (: circio) in domibus quae fuerunt Guillermi de Vico. Sicut ab istis terminis concluduntur et terminantur haec omnia praenominata cum eorum eximentis dono et concedo tibi et tuis ut melius dici vel intelligi potest ad tuum tuorumque salvamentum de meo jure in tuum trado dominium et potestatem ad tuum proprium plenissimum liberum et franchum alodium ad quidquid inde vel exinde facere volueris ad tuam voluntatem, sine vinculo ullius hominis vel foemina, et sine ullo retentu. Si quis tamen hoc disrumpere voluerit, nil valeat, sed supra dicta in duplo componat, et insuper haec mea donationis et concessionis carta omni tempore maneat firma. Datum Barchinonae per manum Joannis de Berix, Domini Regis notarii, et mandato ejus scripta anno Domini millessimo centessimo nonagessimo nono mense junii. = Signum + Petri Regis Aragonum et Comitis Barchinonae. = S+num Artalli Dalagon. = S+num Assalicus de Gudal. = S+num Michaelis de Lusia. = S+num Petri Castan. = Sig+num Bernardi de Portella. = Sig+num Dalmacii de Crexel. = Sig+num Arnaldi de Fuxano. = + Petrus Ausonensis Sacrista. = Signum + Joannis Baxerusis, Domini Regis notarii. (: N. E. Joannis de Berix, ut supra)

viernes, 20 de mayo de 2022

V. Sínodo de Santo Tomás de Villanueva, arzobispo de Valencia

V. 

Sínodo de Santo Tomás de Villanueva, arzobispo de Valencia, celebrado a 12 de Junio de 1548: copiado del ejemplar rarísimo, y acaso el único que se conserva en la biblioteca de Santo Domingo de la misma ciudad, impreso por Juan de Mey el mismo año. 

Constituciones synodales reverendissimi domini Fr. Thomae de Villanova, archiep. Valentini. 

Cum synodalia concilia ad abolendas ecclesiasticarum personarum et populi abusus, et bonos mores instaurandos conducat plurimum: Nos Fr. Thomas de Villanova Dei et apostolicae sedis gratiam archiep. Valent., qui ex injuncto Nobis officio, ad ovium Nobis commissarum statum reformandum, quas per centum fere annos hac synodali ope et operam novimus caruisse, propensius studemus, hanc praesentem synodum duodecima die Junii anni à natali Domini millesimi quingentesimi quadragesimi octavi, in hac ecclesia nostra metropolitana valentina duximus celebrandam. Inquo ad honorem Dei omnipotentis ac J. C. salvatoris nostri, et sacrosanctae Mariae semper virginis patronae nostrae, atque sanctorum omnium praesentes constitutiones sancta synodo approbante inviolabiliter observandas fecimus, et publicari mandavimus. 

I. Cum ecclesia nostra Valentina, antequam in metropolitanam apostolica esset auctoritate erecta, ecclesiae Tarraconensi suffraganea esset, ejusque constitutionibus uteretur: Nos frater Thomas de Villanova, archiep. Valent. S. S. A. constitutiones ejusdem ecclesiae Tarraconensis, quae ab ecclesia nostra hactenus observatae, et in usu sunt, eas praesertim, quae contra invasores editae reperiuntur, recipimus, et inviolabiliter observari mandamus.

2. Quia censurae ecclesiasticae et aliae poenae in synodalibus constitutionibus, praedecessorum nostrorum appositae in laqueos quandoque, et damna cedunt subditorum: ideo horum saluti salubri remedio providere volentes, omnes praedictas censuras tollimus, reliquas vero poenas Nostro, et successorum nostrorum arbitrio moderandas S. S. A. statuimus, et ordinamus.

3. Adulti in hoc nostro archiepiscopatu (ut percepimus) sine praevia fidei instructione contra sacros canones nonnunquam baptizantur. Proinde hunc abusum tollere volentes, sub poena decem librarum S. S. A. sancimus, atque mandamus, ne quis sacerdos adultum aliquem de caetero baptizet, qui priùs catechizatus non fuerit, et in fide instructus. Caeterum catechismi tempus rectorum seu vicariorum arbitrio committimus. 

4. Ut missae sacrificium puriori conscientia, et praevia (ut decet) confessione celebretur, et ne ob ejus, qui confessionem audiat, defectu illud omitti contingat; S. S. A. statuimus pariter, et indulgemus, ut omnis presbyter in hoc nostro archiepiscopatu cuilibet sacerdoti idoneo sua possit confiteri peccata, et ab eo culparum suarum, extra casus nobis et superioribus nostris reservatos, absolutionis suscipere beneficium. 

5. Quod citra necessitatis causam baptismi, et confirmationis sacramenta non conferantur extra ecclesiam, et proinde, ut in singulis singulorum mensium primis dominicis diebus in ecclesia majori hujus almae urbis confirmationis sacramentum publicè perpetuò exhibeatur, S. S. A. statuimus, atque mandamus.

6. Ut animarum saluti cautiùs consulatur, rectoribus, et vicariis omnibus archiepiscopatus nostri, ne presbyterum aliquem a nostra dioecesi extraneum, seu peregrinum ad dicendam missam in suis ecclesiis sine nostra aut successorum nostrorum expresa licentia admittant; et quod in ecclesiis suis duos libros habeant, unum in quo nomina eorum omnium qui baptizantur, et cognomina patrinorum pariter, atque commatrum; alterum in quo nomina similiter et cognomina eorum omnium qui in suis parrochialibus ecclesiis sacramentaliter confitentur, et eucharistiam suscipiunt, ut moris est scribantur sub poena decem librarum S. S. A. statuimus atque mandamus.

7. Non sine animi nostri, displicentia percepimus missas a fundatoribus beneficiorum, seu alias institutas atque relictas in quibusdam nostri archiepiscopatus ecclesiis negligenter impleri quod cum magno fit animarum dispendio, et eorum qui ad eas celebrandas tenentur, conscientiae detrimento. Ideo rectoribus, vicariis, rationalibus et beneficiatis omnibus archiepiscopatus nostri sub poena decem librarum, et majori, si opus fuerit, nostro vel successorum nostrorum arbitrio imponenda, S. S. A. statuimus atque mandamus, ut annis singulis missas hujusmodi beneficiorum infra annum celebrent, aut celebrari faciant: sic ut in die S. Joanis Baptistae illarum medietas, et in die natal. Domini medietas altera celebrata sit; iisdemque pariter et universo clero districtè mandantes ut omnes missas votivas seu testamentarias, anniversaria, et perpetualia, ut vocant, ad quae tenentur, diligenti solicitudine infra annum, si fieri potuerit, sin minus infra quatuor menses a fine anni computandos, celebrent, et impleri faciant; super quibus ipsorum conscientias oneramus. 

8. Ut festivitates Ss. melius observentur; et ne populus fidelis festorum multitudine gravetur, aliisque justis adducti causis, festorum pluralitatem constringendam esse duximus. Quare S. S. A. statuimus, ut ordinamus, ut de caetero praeter dies dominicos tantum modo festa sequentia ordinaria auctoritate colantur, videlicet: nativitas Domini, natalitia Ss. Stephani, Joannis Evangelistae, Innocentium, Circumcisio Domini, Epiphania, Pascha cum feria 2. et 3, festum Ascensionis, Pentecostes cum feria 2. et 3, fest. corp. Christi, fest. Transfigurat., Inventio S. Crucis, et festa Purificationis, Annunciationis, Assumptionis, Nativitatis, Visitationis atque Conceptionis Mariae semper virginis, Apostolorum natalitia, et Evangelistarum, Joannis Baptistae, Laurentii, Sebastiani, Georgii, utriusque Vincentii, Martini, Nicolai, Catherinae M., Magdalenae, et festivitas Ss. omnium atque dedicationis S. Archang. Michaelis. Post haec constitit nobis per apostolicas litteras festa S. Francisci, et S. Aug. in dioecesi, et fest. S. Blasii in civit. Valentina debere servari.

9. Ne animarum, quae maximi apud Christum momenti res est, cura negligatur, universis et singulis parrochialium ecclesiarum archiepiscopatus nostri rectoribus, atque vicariis perpetuis S. S. A. sub poena arbitrio nostro vel successorum nostrorum imponenda, districtè mandamus, ut in eisdem suis ecclesiis infra proximos duos menses ab hac peracta synodo computandos, perpetuò resideant personaliter, nisi excusentur a jure vel a superioribus nostris, aut a nobis vel successoribus nostris ad non residendum legitimam, de qua fides facta fuerit, habuerint facultatem.

10. Ut clericorum vita, quam maximè decet esse honestam, populo contemptui non sit, aut scandalo pestilentissimo incontinentiae morbo, qui, proh dolor! tam perniciosè in ecclesia grassatur, pro viribus nostris mederi cupientes, S. S. A. statuimus, et ordinamus, ut clerici, qui concubinas domi, vel extra publicè habuerint, si eas statim verè, et cum effectu non dimisserint, atque repulerint, acerrimè juxta sacros canones, et prout juris fuerit, mulctentur, et puniantur. 

11. Cum in sacris canonibus statutum sit, et honestati clericorum, plurimum conveniat, ut qui altari ministrant, in habitu decenti et honesto incedant: 

S. S. A. statuimus, et ordinamus, ut beneficiati, et in sacris ordinibus constituti superiorem vestem talarem integram, et non scissam, aut ita fibulatam, ut inferiorem minime ostentent, deferant; quod si exteriorem fissam, ut moris est, portaverint, saltem intimam, sub poena amissionis vestium deferant talarem. 

12. Deo militantes se negotiis saecularibus implicare non debent. Quare clericis dioec. nostrae in sacris ordinibus constitutis sub poena librarum quindecim S. S. A. mandamus, ne quis eorum alicujus personas saecularis procurator, aut oeconomus, vel causarum saecularium solicitator existat; sub eadem poena mandantes eisdem ne dominas, aut mulieres associent, aut manu teneant more saecularium servitorum. 

13. Quamvis ad nostri pastoralis officii curam et onus multa pertineant; ibi tamen praecipuè invigilandum est, ubi majus periculum vertitur animarum.  Quapropter rectores omnes atque vicarios in nostra dioec. curam animarum habentes monemus, atque exhortamur in Domino, ut in bono regimine commissi sibi gregis studiose, atque diligenter intendant, considerantes solicite Domino se strictissimam in die judicii de animabus sibi commissis rationem reddituros; et proinde, quos in commisso sibi populo peccatis publicis obnoxios, adulteros praecipuè, et concubinarios repererint, cum omni charitate et solicitudine commoneant, ut ab hujusmodi peccatis abstineant. Quod si illorum monitionem, atque correptionem, post habito Dei timore, quod Deus avertat, contempserint, eos nobis, aut vicariis nostris mature, et sine mora, verbo, seu litteris denuntiare procurent; ut quos fraterna monitio a peccato non retrahit, pastoralis censura cohibeat, atque compescat.

14. Christiana pietas Nos pervigili cura curare compellit, ut qui noviter vocati sunt ad fidem, competentem habeant ejusdem fidei instructionem. Et proinde S. S. A. statuimus, atque mandamus quod nuper conversorum rectores in suis parrochialibus ecclesiis, ut supra statutum est, resideant personaliter, et summam adhibeant diligentiam ut novorum christianorum parvuli baptizentur, et illorum pueri quotidie, adulti vero diebus dominicis, et festis in fide et christiana doctrina instruantur, festa colant, missae sacrificio intersint, et sua statutis ab ecclesia temporibus peccata confiteantur, et ab obscaenis mahometicae sectae ceremoniis abstineant; et demum caetera adimpleant, et observent, quae in propriis constitutionibus illis praecepta sunt, et mandata.

15. Notoriis quaestorum abusibus obviare cupientes, S. S. A. statuimus, et ordinamus, quod nulla quaestura de caetero in archiepiscopatu nostro, sine nostra vel successorum nostrorum expressa licentia admittatur. Quod si illam quaestores aliqui a nobis impetraverint, nullatenus in eo casu illis quaesturam praedicandi, nisi hospitalis generalis hujus almae urbis fuerint, intelligatur data facultas; sed ut tantum rectores ecclesiarum seu vicarii ejus quaesturae qualitatem, prout decuerit, populo fideliter exponant; rectoribus seu vicariis contrarium permittentibus poenam decem librarum imponentes.

16. Cùm domum Domini sanctitudo deceat, et laicis in ecclesia vigilantibus multa passim in ecclesia fiant profana, atque decori domus Domini indecentia: proinde ecclesiarum rectoribus atque vicariis nostrae dioecesis S. S. A. sub poenis excommunicationis, et decem librarum districte mandamus, ne illos ad dictas vigilias admimittant, et ne in festis Ss. Nicolai, et MM. 

Innocentium, seu aliis profani ad populum sermones seu actus in ecclesiis fieri permitant. Quamobrem si qui de vigilando in aliqua ecclesia votum emisserint, aut emittent in posterum, votum hujusmodi in alia pietatis opera commutandi propiis eorum sacerdotibus hoc nostro statuto facimus facultatem. 

17. Ne divinus cultus minuatur, agaturve negligenter, S. S. A. statuimus, atque mandamus ut quotidianae distributiones tantum dentur horis canonicis et divinis officiis interessentibus, et iis quibus a jure concessum est. 

18. Ecclesiarum nostrarum commodis consulere cupientes, S. S. A. statuimus, atque mandamus, ut omnis beneficiatus beneficiorum omnium suorum in nostra dioecesi obtentorum seu obtinendorum infra sex menses ab hac die computandos, capibrevium, ut vocant, faciat, si a proxima nostri archiepiscopatus visitatione per Nos facta, vel circiter, factum non fuerit. Et inde in singulis decenniis illud renovet, ac denuo sub poena decem librarum conficiat: et quod in singulis archiepiscopatus nostri ecclesiis liber unus infra annum ab hinc computandum, servetur, in quo instrumenta jurium earundem ecclesiarum, dignitatum, beneficiorum, et illorum onera in forma, ut decuerit, autentica, expensis singulorum beneficiatorum conscripta sint; et ut in singulis praedictarum ecclesiarum sacristiis, seu tutioribus locis, si qui fuerint, singulae sint arcae repositae, quae duabus, vel tribus clavibus obserentur, in quibus pretia censualium ac reddituum earum ecclesiarum,  cum redimuntur seu quitantur, donec alii redditus emantur, serventur; utque singulae claves earum singulis probis presbyteris commendentur, quorum si numerus defuerit, clavis una justitiae, altera jurato ejusdem oppidi, modo unam rector, vel curatus habeat, committatur. 

19. Ad haec, ut concordia per divum Vincentium conf. patronum nostrum super juribus funeralibus inter clericos et monachos facta ab omnibus sine aliqua controversia servetur, statuimus, et S. S. A. mandamus. 

20. Demum bono regimini ecclesiarum et officiorum divinorum celebrationi providentes, utque laudabiles ecclesiae consuetudines serventur, S. S. A. statuimus, atque mandamus, quod constitutiones pro caeremoniis, et cultus divini ordine observando in hac sancta synodo editae in choris ecclesiarum affigantur, et ab omnibus observentur: rectorum atque vicariorum super hoc conscientias onerantes; et quod tabula taxationum jurium funeralium, quam S. S. A. confecimus, publicè pendeat in ecclesiis, atque sub decem librarum poena ab omnibus observetur. 

21. Quia in hac nostra dioec. plerosque contrahentes in gradu consanguinitatis, vel affinitatis prohibito, postposito Dei timore, et cum animarum suarum gravissimo detrimento, ante habitam dispensationem (quod dolentes referimus) incestuosè conjungi ac cohabitare percepimus; ne id de caetero fiat, S. S. A. districtè prohibemus. Quòd si quis hoc facere praesumpserit, rector vel vicarius illius parrochiae nobis, aut nostris vicariis sedulò denuntiare, ac manifestare procuret. Similiter prohibentes ne ante contractum matrimonium sponsus, et sponsa cohabitare praesumant. 

22. Pluribus, ac notoriis hujus nostrae dioec. abusibus obviare cupientes, S. S. A. sub poena nostro vel successorum nostrorum arbitrio imponenda, statuimus, et ordinamus, quod non fiant sermones in nocte, exceptà Parasceves: nec Salve Regina in nocte cantetur: nec ante lucem missa dicatur, excepta nocte natalis Domini: nec dicatur missa in domo privata: cum hoc in magnam sacramenti indecentiam, et irreverentiam fiat: nec benedictiones nuptiales extra ecclesiam dentur, aut intra eam conventus seu congregationes saecularium ad profana negotia pertractanda a rectoribus, et vicariis fieri permittantur. Similiter quòd audientes confessiones nulla ratione, aut quovis quaesito colore pro poenitentiis injunctis, aut missis celebrandis, vel restitutionibus faciendis a poenitentibus pecunias accipiant. Et quia beneficiorum arrendatarii pecuniarum potius, quam animarum lucris incumbunt, ne de caetero vicarios in eisdem beneficiis nominent aut eligant, omninò prohibemus.

Et ut hae nostrae constitutiones pleniùs sciantur, et diligentius observentur, eas in hac civitate Valentina imprimi mandavimus. Et ne ignorantiam praetendere aut ignorantiae praetextu eas transgredi quisquam audeat, omnibus rectoribus, et vicariis nostrae dioec. ut in suis ecclesiis, postquam (ut praefertur) impressae fuerint, eas habeant, sub poena decem librarum praecipimus, et mandamus. 

Casus archiep. Valent. in synodo reservati. 

Crimen haeresis, simoniae, et sacrilegii. 

Homicidium voluntarium, facto, praecepto, consilio, favore. 

Peccatum sodomiticum, et bestiale. 

Incaestus in primo, et secundo gradu consanguinitatis, vel affinitatis. 

Percussio parentum. 

Oppressio filiorum, et abortus procuratus. 

Incendium voluntarium. 

Celebrans non promotus ad sacerdotium. 

Falsarius litterarum episcopi. 

Clandestinè contrahentes. 

Retentio decimarum donec restituantur. 

Similiter excommunicatio a Nobis procedens, juramentorum relaxatio, votorum commutatio, et omnis dispensatio Papae non reservata, maleficia, invocatio daemonum, intoxicatio, seu veneni propinatio. = Finis constitutionum synodalium. = Valentiae. Excudebantur a Joanne Mey, Flandro, 1548. 

VI. Copia de la resolución y provisión que dio Santo Tomás de Villanueva

lunes, 23 de enero de 2023

XXVI. Judicatum pro monasterio Alaonensi super ecclesia S. Joannis de Elins: an. MCXLVIII. (1148)

XXVI.

Judicatum pro monasterio Alaonensi super ecclesia S. Joannis de Elins: an. MCXLVIII. (1148) (Vid. pág. 117).

Ex archiv. FF. Predicator. Illerden. 

Hoc est translatum a quodam instrumento de verbo ad verbum bene et fideliter sumptum II. idus februarii, anno Domini M.CCC.XX.II. cuius tenor talis est.
Haec est carta ecclesiae Sancti Johannis de Elins, quam Poncius, Barbastrensis Episcopus cum assensu clericorum suorum donavit cum omnibus suis pertinentiis ad Sanctam Mariam de Alaone in die quando dedicavit ecclesiam Sancti Salvatoris, Sanctique Bartolomei de Calasanz praesente et obsecrante Domno Petro Sancii, Aragonensium Rege. Hanc habuerunt et tenuerunt multis annis Abbates Alaonis quousque fuit in ecclesia illa clericus quidam nomine Alegret qui eam tenebat per manum Abbatis Alaonis, qui per suam culpam propriam a vicinis eiectus est de illo honore. In illis diebus Ramon Martin, qui erat Abbas de Benavarre, cum asensu Archidiachoni Raimundi Auriol injuste et sine consilio Abbatis introivit in supra scriptam ecclesiam, et adquisivit eam suis praecibus de parrochianis illius ecclesiae et stabilivit eam per unum clericum suum nomine Martin Paschal. Post mortem Ramundi Martini tenuit Martin Paschal illam ecclesiam multis diebus clamante Abbate Alaonis et monachis illis; et quia ad directum venire non poterant, facta sinodo apud Rotam in manu Guillermi Petri Episcopi clamaverunt se Alaonenses monachi de Martino Paschal qui violenter tenebat illorum ecclesiam, et ostenderunt 
cartam adquisitionis quam supra dictus Poncius Episcopus fecerat eis. Ex utraque autem parte auditis rationibus datum est judicium ut si potuissent monachi jurare quod de illa ecclesia aliquando fuerunt tenentes, Martini Paschal absolute rederet eis illam ecclesiam. Quod et factum est. Constituto die apud Benavar ante Epischopum parati fuerunt monachi ut facerent jusjurandum, Bertrandus Prior et Berengarius Sacrista, Dominicus elemosinarius, Martinus Bernard clericus. Tunc Martinus Paschal per laudamentum Episcopi dimisit illud jusjurandum, et redit ecclesiam de Elins ad monachos Alaonis, qui tunc sine Abbate erant. Postea Abbas qui … Poncius patenter recuperatam ecclesiam stabilivit per suos clericos Guillem Petri monachum et Johannem clericum in presentia Petri Ramon de Eril et Bernardi Guazerandi (Gaucerandi), Castellano de Elins et omnibus vicinis illius ecclesiae. In quam etiam ecclesiam Sancti Johannis predictus Abbas Alaonis Poncius possuit reliquias videlicet Sanctorum Martialis Episcopi et Confessoris et Tirsi Martiris et Sanctae Fidis Virginis et donavit unum oficiarium et misit januas in ecclesia et lapidem et corporalia quae omnia de Alaone secum detulit. Facta ista carta anno ab Incarnatione Domini M.C.XL.VIII. era M.CLXXX.VI. regnante Raimundo Berengario Comite in Barchinona et in Aragone, illo anno capta fuerat Almaria, Dodo erat Episcopus tunc in Osca, Bernardus in Caesaraugusta, Guillermus in Rota, Petrus de Stopaga Senior in Elins, Bernardus Gauzeran Castellano. Visores et auditores fuerunt Guillermus Bonifilii, Prior Rotae et Guillermus Sacrista, Guillermus Isarni judex, Matheus de Falz. Bernardus Sacerdos rogatus scripsit et hoc signum + fecit. = Sig+num mei Petri de Orto, notarii publici Ariney, qui hic pro teste me subscribo. = Sig+num mei Petri de Arenio, publici notarii eiusdem loci Arenii qui hic me pro teste subscribo. = Ego Dominicus Maça notarius publicus Supetrae hoc tramsuptum scripsi et in formam publicam redegi et meum sig+num feci.

lunes, 20 de marzo de 2023

XLV. Privilegiorum omnium monast. Scalae Dei, ord. Cartusien. confirmatio, an. MCCXVIII.

XLV.

Privilegiorum omnium monast. Scalae Dei, ord. Cartusien. confirmatio, an. MCCXVIII. (Vid. pág. 157.)

Ex arch. ejusd. monast.

Quoniam Deus sanctorum heremicolarum conventu ordinis Cartusiensis, magni Regis Aragonum Ildefonsi foelicis memoriae Avi nostri praecibus, terram Cathaloniae voluit illustrare; cujus conventus monasterium magnificus Pater noster Scalam Dei voluit appellari, Omnipotenti Deo de tanto et tali munere gratias refferentes, ut per hanc scalam ad coelestia scandere valeamus; ad cunctorum notitiam volumus pervenire, quod nos Jacobus Dei gratia Rex Aragonum, Comes Barchinonae et Dominus Montipessulani, attendentes quod hiis, quae ab antecessoribus nostris piissime facta existere dinoscuntur, et robur conferre debemus, et perpetuam addere firmitatem: considerantes etiam quod hii, qui in divino servitio fragrantius perseverant, et vacant diutius operibus Jesu Christi, quanto majores pro Deo labores sustinent et tormenta, tanto a Deo coronis fulgentioribus coronantur; et sibi et amicis suis seu benefactoribus nanciscuntur gaudium sempiternum; quia ad tantum gaudium promerendum cognoscimus nos indignos, de eorum tamen honestis praecibus fiduciam reportantes, ut et actus temporaliter, et mentes nostrae spiritualiter dirigantur, privilegia donationis, et concessionis, libertatis et inmunitatis, confirmationis et donativi, guidatici et commissi, quae a clarae memoria serenissimo Ildephonso, et ab illustrissimo Patre nostro, Regibus Aragonum, praedicto monasterio, venerabilibus Prioribus et fratribus Scalae Dei concessa existere dignoscuntur, sicut ex ipsorum privilegiorum tenore colligitur evidenter, cum hac scriptura valitura perpetuo confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Et praesertim villam Morariae cum universis habitatoribus suis, viris et foeminis, praesentibus et futuris, omnes etiam mansos in terminis Scalae Dei, sive Morariae, jam constructos, aut in posterum construendos; et praecipue mansum Ermengaudi, et mansum etiam Gavaldani cum omnibus pertinentiis suis; licet quaedam ex ipsis extra terminos Scalae Dei aliquantulum extendantur: omnia etiam jura infra terminos Scalae Dei ad nos spectantia, videlicet, fidelitates, homagia, census, proventus, redditus, firmantias, justitias, quaestias, tayllas, demandas, ademprivas, exercitus, cavalcatas, toltas, forcias, monetatica, bovagia, leudas, pedagia, vicinatica; omnes etiam terras, possessiones cultas vel incultas, sed adhuc heremo derelictas, silvas, nemora, montes et colles, plana et ardua, aquas currentes et non currentes, piscationes, venationes, edificia, molendina; et praecipue molendinum Joannis Tornerii, et quaecumque, alia scripta vel non scripta, ad nostram jurisdictionem spectantia infra Scalae Dei terminos concluduntur, venerabili amico nostro magistro Randulpho, Priori Scalae Dei, et universis successoribus suis et fratribus ejusdem monasterii; absque omni retentione et diminutione, prout melius potest intelligi vel exponi, ad utilitatem et commodum Scalae Dei, pro remissione nostrorum peccaminum et praedecessorum nostrorum libenti animo, et voluntate spontanea donamus, concedimus, et praesenti privilegio jure perpetuo confirmamus. Homines autem et foeminas cum eorum servis et rebus omnibus, qui habitaverint infra terminos Scalae Dei, vel ibidem fuerint servientes, non minus quam heremitas, ab omni jugo regiae servitutis inmunes et liberos volumus conservare; videlicet, ab omni quaestia, taylla, paria, hoste et cavalcata, demanda, fortia, sive tolta, necnon ab omni monetatico, portatico, pedagio, bovagio, leuda, vicinatico, penso, sucursu, ademprivo, jure et exactione regali et vicinali, et ab omnibus et singuli consuetudinibus novis et veteribus, statutis et statuendis. Ita tamen quod censum, quae pro iis omnibus promisserint Scalae Dei, et fidelitatem homagii, quam inde fecerint, teneantur fideliter adimplere. Recipimus praeterea monasterium, Priorem, fratres et homines quoslibet Scalae Dei cum omnibus eorum rebus, et substantiis sub nostro speciali guidatico et commisso. Si quis autem contra hanc cartam nostram in aliquo venire praesumpserit iram et indignationem nostram incurrat, et damno et gravamine illatis prius in duplum plenarie restitutis, mille aureorum poena sine aliquo remedio punietur. Datum Illerdae nonis octobris per manum Blaschi, notarii nostri et mandato ejus scripta a Johanne Egidii sub era M.CC.LVI. anno Incarnationis Domini M.CC.XVIII. = Sig+num Jacobi Dei gratia Regis Aragonum, Comitis Barchinonae, et Domini Montis Pessulani. = Hujus rei testes sunt Guillelmus de Cervaria, Guillelmus de Monte Catano, Arnaldus, Vicecomes Castriboni, Raymundus Gaucerandi, Ugo de Mata plana, Bernardus de Centellis, Raymundus de Castro veteri, et Bernardus de Castro episcopali. = Blaschi, Domini Regis notarii ma+nus signum. = Sig+num Joannis Egidii, qui mandato Domini Regis, et Blaschi notarii sui, hanc cartam scripsit loco et die et anno praefixis.

miércoles, 2 de noviembre de 2022

XVII. Institutio monasterii S. Joannis de Viu in comitatu Palliarensi, an. DCCCCXLVI.

XVII. 

Institutio monasterii S. Joannis de Viu in comitatu Palliarensi, an. DCCCCXLVI. (Vid. pág. 47.)

Ex cartor. monast. Lavacensis, fol. 18. 

In nomine Domini nostri Jhesu Christi. Atus gratia Dei Episcopus, simulque et Ego Guillermus opitulante clemencia Comis nostra sancxit auctoritas legran ut ad Domino coherceamur et perficiemur in bonum. Ideoque venit nobis expunctio excelsiorem regem ut domum Sancti Johannis qui est Ecclesia fundata in speluncha quae est in pau de kastro Vivitano cum hedificibus suis omnibus, terris, vineis, ortis, spelunchis, albis, paschuis et omnia quod ibi adquisitum est, vel Deo propicio adquirere debet tradimus ad monasticam servitutem, et concedimus hoc ad domum Sanctae Mariae et Beati Petri Apostoli in Monasterio que vocabulum est Lavavis qui est fundatus secus flumen Nocharia (Noguera), et ad servientes illius ut in antea nullus sit ex genealogia hominis qui ausus sit, nec Presbyterum, nec mandatorem nec servientem ibi mittere nisi sub regula Benedicti et quod placuerit ad servientes de ipso Monasterio jam dicto. Propterea salubri ordinacione decrevimus, ut nec Episcopus, nec Presbyter, nec Diachonus, nec Subdiachonus, nec Comis, nec Vice-Comis, nec villicus, nec gardingus nec nullus homo ausus sit abstrahere ipsam domum Sancti Johannis de monasticam servitutem, nec de regulam Sancti Benedicti, vel de Sancta Maria, et Sancti Petri Apostoli, nec de Monasterio quae vocitatur Lavavis, nec de servientes illius. Et si quis hoc praesumpserit facere vel abstrahere voluerit componat sicut consuetudo est Monasterii, et Legum ordinacionem decrevit, et in antea ista auctoritas in omnibus habeat firmitatem, et inrumpere non permitatur. Factum vel placitum atque auctoritas in mense marcio, anno XI. regnante Lodovicho Rege. = Sig+num Atoni Episcopi. = Sig+num Guillermo Comite, qui hanc auctoritatem rogaverunt scribere et testes ad hoc firmarent. = Sig+num Radiperti. = Sig+num Galindonis. = Sig+num Heletis. = Quintus Presbyter hoc scripsit et subscripsit. 


sábado, 4 de junio de 2022

Tomo 3, apéndice 11, carta, Sancho, arzobispo de Toledo, obispo de Segorbe Pedro Garcés

XI. 

Carta de D. Sancho, arzobispo electo de Toledo, al obispo de Segorbe D. Fr. Pedro Garcés, sobre ciertas quejas que contra él tenía el cabildo de su Iglesia (V. pág. 56) (a: Copia del original que existe en el archivo de la catedral de Segorbe.). 

Venerabili in Christo patri, et amico charissimo P. Dei gratia segobricen. episcopo, Sanctius divina Providentia toletan. sedis electus, Hispaniarum primas, et domini regis cancellarius, salutem et sinceram in Domino karitatem. Quaerelas decani et thesaurarii, et Joannis de Orihuela, et Egidii Roderici canonicorum segorbicen. recepimus, in quibus intelleximus, quod decanum et thesaurarium, et Joannem de Orihuela privastis quibusdam portionibus praestimonialibus, quas sibi praedecessores vestri, et vos gratuito contulerunt: et in pace ipsi diutinè possederunt, et hujus privationis causam procurator vester in nostram praesentiam allegavit, videlicet, paupertatem ecclesiarum, in quibus non possunt vivere servitores. Nos vero aequitate pensatam, et antiquitate consideratam eorumdem, quam in servitio ecclesiae expenderunt, volumus et mandamus quod dictis decano et thesaurario, et Joanni portiones suas restituatis: nec eosdem super hiis ulterius molestetis: et Egidium Roderici cum decano et thesaurario ad vestram gratiam admitatis: indecens enim, et inhonestum decernimus, quod majora vestrae ecclesiae membra incurrant vestram iracundiam, et offensam; ne inter praelatum, et subditos, et inter dominum, et vasallos, et inter caput et membra dissensionis materia amplietur. Molestationes vero quas eis noviter infertis, quas est indecens enarrare, videlicet quod cives non eant ad ecclesiam cathedralem pro benedictionibus recipiendis, et pro sepulturis ibidem eligendis, quod est manifeste contra jus, revocantes, volumus, et mandamus, quod in istis et in aliis molestationibus noviter adinuentis, vestrum molestare capitulum desistatis, non enim est addenda afflictis afflictio, cum satis sint suam continuam paupertate. Et licet procurator vester multa proposuerit, et allegaverit contra appellationes, quas ipsi interposuerunt; tamen eas legitimas reputantes de consilio peritorum, volumus quod inter vos, et ipsos pax et caritativa concordia reformetur. Praeterea noveritis quod quodam compromissum ostenderunt nobis, in quo vos et ipsi subjecistis vos jurisdictioni, et arbitrio conchen. episcopi et archid. epten., et magistri Joannis, Dominici Burgeñ. canonici; quod in nostram lectum praesentiam, equum et justum judicantes, volumus et decernimus vos tenere; eo quod per ipsum inter vos, et vestrum capitulum dissensionis materia amputatur. Quod si servare nolueritis, quod non credimus, noveritis nos dedisse nostris litteris in mandatis thesaurario toletan., quod ad id servandum per censuram ecclesiasticam vos compellat. 

Dat. Vallissoleti (Valladolid, vallisoletano), de mandato domini electi. Magistro Laurencio thesaurario segobien. et canonico toletan.... computata XII die marcii, era millesima ducentessima nonagesima sexta (ann. 1258), Martinus Stephani scripsit. 


domingo, 26 de febrero de 2023

LIV. Litterae Joannis Papae XXII. ad Jacobum II. Regem Aragonum, Joanni, Archiepiscopo Toletano

LIV.

Litterae Joannis Papae XXII. ad Jacobum II. Regem Aragonum pro excusando celo Archiepiscoporum Tarraconensis et Caesaraugust. qui D. Joanni, Archiepiscopo Toletano, eiusque Regis filio vetuerant ne in eorum provinciis crucem portaret, an. M.CCC.XXI. (1321) (Vid. pág. 202.)

Ex arch. reg. Barcin.

Johannes Episcopus servus servorum Dei. Carissimo in Christo filio Jacobo, Regi Aragonum illustri salutem et Apostolicam benedictionem. Serenitati regiae scripsisse meminimus illam paternis exhortationibus depraecando, ut sicut eam distributor bonorum omnium dono prudentiae inter alios mundi Principes illustrarat, in recta ponderans statera judicii, quod dissentio nuper inter venerabiles fratres nostros Johannem Toletanum ex una parte, et Caesaraugustan. ac Terragonen. Archiepiscopos ex altera, occasione portationis crucis per dictum Toletanum in Caesaraugustan. et Terragonen. provintiis suscitata, censenda erat zelo potius, quo ipsi Archiepiscopi ad suarum ecclesiarum jura servanda tenentur, quam cuiquam injuriandi animo processisse, dictorum Caesaraugustan. et Terragonen. processus contra dictum Tholetanum super hiis habitos haberet rationabiliter excusatos; nec propterea regius animus contra dictos Caesaraugustan. et Terragonen. Archiepiscopos turbaretur. Verum, licet supponamus indubie regalem modestiam illa circunspectione vigere, quod animum vovit a cuiusvis inordinati odii calore compescere; quia tamen antiquus pacis emulus illuc nititur maxime virus suos diffundere, quo magis id conspicit divinae maiestatis occulis displicere, ea propter cupientes eius insidiis pro viribus obviare, tuamque magnificentiam contra cuiusvis temptationis odiosae fomitem premunire, celsitudinem regiam rogamus et hortamur attentius praecibus iteratis, quatinus prudenter attendens quod praefati Caesaraugustan. et Terragon. Archiepiscopi honoris tui ac tuorum fuerunt hactenus, sunt adhuc, et esse cupiunt in posterum fervidi zelatores, de quibus celsitudo regia suspicari non debet, quod in tuam quicquam vel tuorum injuriam molirentur, eosdem Archiepiscopos taliter velis pro nostra et Apostolicae Sedis reverentia habere super hiis excusatos, quod a solita celsitudinis tuae benivolentia elongatos se propterea non agnoscant. Datum Avinionae XVIII. kalendas februarii pontificatus nostri anno quinto.

LIII. Bulla Joannis XXII. qua a crucis delatione in aliena provintia Archiepiscopum Toletanum admonet abstinere, an. M.CCC.XX. (1320)

LIII. 

Bulla Joannis XXII. qua a crucis delatione in aliena provintia Archiepiscopum Toletanum admonet abstinere, an. M.CCC.XX. (1320) (Vid. pág. 202.)

Ex Cartul. eccl. Tarrac.

Joannes Episcopus servus servorum Dei. Ad perpetuam rei memoriam. Nuper auditui nostri Apostolatus innotuit quod dum venerabilis frater noster Joannes, Archiepiscopus Toletanus ad ecclesiam suam Toletanam accedens, cum per Caesaraugustanam et Tarraconensem provincias transitum faceret, contigisset, ut ante se per easdem provincias crucem faceret, uti credens suo jure, deferre, venerabiles fratres nostri Caesaraugustanus, et Tarraconensis Archiepiscopi dicentes, id eidem Archiepiscopo non competere, nec licere, praedictum Archiepiscopum Toletanum, quem propter hoc asserebant virtute quarundam Constitutionum provincialum, excommunicationis sententiam incurrisse, fecerunt excommunicatum publice denuntiare. Nos vero dicto Toletano Archiepiscopo in hac parte providere volentes, ipsum a data sententia excommunicationis de consilio fratrum nostrorum absolvimus ad cautelam, cum eo, quamvis post denuntiationem hujusmodi abstinuisse dicatur a divinis, super irregularitate tamen, si qua dicta sententia ligatus celebrando divina, vel immiscendo se ipsis contraxisset forsitan, dispensando. Et insuper, ut scandalis et perturbationibus, quae possunt occasione praemissorum oriri, salubriter obvietur, et plenius cognoscatur de jure partium earundem, praefatum negotium ad nostrum Apostolicae Sedis reservantes examen, partibus ipsis districtius inhibemus, ne ipso pendente negotio, in illo praesumatur aliquam facere novitatem, et injungentes dicto Archiepiscopo Toletano, ut interim ab usu dictae deferendae crucis per provincias supra dictas studeat abstinere, nisi aliter super hoc per Sedem Apostolicam fuerit ordinatum; ac mandantes partibus supra dictis ut post quindenam Resurrectionis Domini diem venturum per sufficientes et idoneos procuratores peremptorie cum omnibus actis, juribus et monumentis hujusmodi negotium contingentibus, Apostolico se conspectui representent in negotio ipso legitime processuri, et facturi, et recepturi quod justitia succedebit. Nulli ergo hominum liceat hanc paginam nostrarum absolutionis, revocationis, inhibitionis, monicionis, et mandati infringere, vel ausu temerario ei contraire. Si quis autem hoc attentare praesumpserit indignationem Omnipotentis Dei, et Beatorum Petri et Pauli, Apostolorum ejus se noverit incursurum. Datum Avennione XII. kalendas decembris pontificatus nostri anno quarto.

miércoles, 28 de diciembre de 2022

LII. Donatio Episcopi et Capituli Caesaraugustani ad ecclesiam Rotensem in grati animi signum ob acceptum Sancti Valerii caput.

LII.

Donatio Episcopi et Capituli Caesaraugustani ad ecclesiam Rotensem in grati animi signum ob acceptum Sancti Valerii caput. (Vid. pág. 158). 

Ex archiv. eccl. Rotensis. 

In Dei nomine Domini nostri Jesu Christi: ego Petrus Dei gratia Caesaraugustanus Episcopus cum magna voluntate et alacri asensu totius Capituli nostri propter magnam dilectionem a tempore Beati Raimundi inter ecclesiam Beati Vincentii de Rota et nostram initam et quietam, nostris temporibus renovatam atque firmatam dono venerabili Guillermo Ilerdensi sive Rotensi Episcopo coeterisque fratribus vestris praedictae ecclesiae canonicis ecclesiam de Grisenet, ut habeant eam et possideant (falta una s) in perpetuum ipsi et successores eorum ex integro cum omnibus quae ad eam pertinent quae nunc habet vel habitura est, salvo pontificali jure: et mitto illis in manibus praecentorem nostrum ecclesiae praedictae possesorem nomine Sanctium qui eam accipit de manibus eorum, ut eam in tota vita sua pro eis teneat et de meo quarto eis fideliter respondeat. Cumque ab hac vita ipse migraverit, jam dicti canonici Rotenses praedictam ecclesiam cum suis pertinentiis sicut dictum est suscipiant et ad voluntatem suam stabiliant, et ipse ego vel alius recuperet quartum. Hoc amicitiae signum proponimus eis propter ingentem dilectionem quam nobis exhibuerunt, cum caput Beati Valerii cuius jam habebamus brachium, nobis in Nativitate Jesu tribuerunt, nosque nostros fecerunt canonicos suos. Unde et nos eis similem vicem rependimus, eosque nostros fratres participes canonicos constituimus in perpetuum, et hoc donativum sit in signum foederis inter nos et illos. Ita dumtaxat nulla huic amicitiae possit intervenire calamitas, quam Beatus Valerius atque Rex Ildefonsus cuius interventu haec gesta sunt una cum Guillermo Barchinonensi Episcopo atque Guillermo Ilerdensi et Rotensi Episcopo indisolubili cathena ligat, ad huius rei executionem Odo Elemosinarius, R. Cellerarius, Sanctius Camerarius Caesaraugustam venerunt atque in Capitulo nostro pro Episcopo eorum coeterisque fratribus suis hac confederatione confirmata sepe dictam ecclesiam a nobis canonice datam suscipiant. Factum est hoc die kalendis februarii anno ab Incarnatione Domini millesimo, centesimo, septuagesimo primo, (1171) era millesima ducentessima nona (era 1209), regnante Ildefonso Rege in Aragone et in Ripacurtia et in Suprarbio et in Barchinona. = Petrus Dei gratia Caesaraugustanus Episcopus ss. = Ego Renaldus, Prior Caesaraugustanae Sedis hanc chartam laudo et confirmo et hoc sig+num facio. = Sig+num Petri de Fortiano, Sacristae. = Ego Petrus, Prior Sanctae Mariae +. = Sig+num Guillermi, Barchinonensis Episcopi +. = Bernardus Caesaraugustanus, Archidiaconus +. = Sig+num Garsiae, Archidiaconi +. = Sig+num Garsiae, Prioris de Daroca. = Sig+num Sanctii, Praepositi. = Sig+num Joannis. = Sig+num + Adam. = Sig+num Joannis, Praepositi februarii +. =  Signum Arnaldi +. = Signum Roderici +. = Signum Sanctii Praecentoris +. = Ego Martinus de Borgia hanc cartam laudo et confirmo et hoc signum + facio. Ego R. de S. Joanne hanc chartam confirmo et hoc sig+num facio. = Ego Silvester, capellanus et Praepositus martii, et hoc signum facio +. = Sig+num Guillermi, Archidiaconi. = Signum Ildefonsi + Regis Aragonensis, Comitis Barchinonae et Marchionis Provintiae. = Signum Philippi, Caesaraugustani canonici + qui hanc chartam scripsit et in nona linea rasas dabit litteras. = Sig+num mei Antonii Johannis de Heredia, praesbiteri beneficiati ecclesiae Sedis Ilerdensis auctoritate Apostolica notarii publici et archiverii archivi dictae Sedis qui huiusmodi instrumentum sive privilegium sumpsi a quodam libro magno in pargameno scripto in vulgari dicto lo Llibre vert in dicto archivio recondito in quo fundamenta dictae ecclesiae et etiam multa aliarum ecclesiarum annotata et conscripta existunt, prout melius potui, cum suo originali comprobavi et extraxi de mandato per quam reverendi Capituli dictae Sedis mihi desuper facto ad perpetuam rei memoriam, ut archiverius regens instrumenta dicti archivi, ut ab omnibus fides adhibeatur meo signo solito signavi primo die mensis aprilis anno a Nativitate Domini millesimo quingentesimo trigesimo nono. (1539)

lunes, 23 de enero de 2023

XXVII. Novum decretum super jure monasterii Alaonensi in ecclesiam S. Joannis de Elins. an. MCLVIII.

XXVII. 

Novum decretum super jure monasterii Alaonensi in ecclesiam S. Joannis de Elins. an. MCLVIII. (Vid. pág. 117.)

Ex archiv. Fratr. Praedicat. Illerdens.

Hoc est translatum a quodam instrumento de verbo ad verbum bene et fideliter sumptum II. idus februarii anno Domini M.CCC.XX.II. cuius tenor talis est. Haec est memoria judicii quod judicavit Guillermus, Illerdensis Episcopus apud Rotam de contentione quae erat inter Abbatem Alaonis, Poncium et Raymundum Archidiachonem. Praedictus Raymundus Archidiaconus est conquestus de Abbate prefato Poncio dicens quod injuste auferret sibi dominacionem in ecclesia de Elins, videlicet stabilimentum, coenam, mensuraturas de ipso graner, pregariam, fidancias clericorum et placitos et prohibicionem in clericos et in ecclesia. Quibus quaerimoniis Abbas ita respondit. Ecclesia, inquid, de Elins cum omnibus suis pertinentiis et ecclesia de Nercia (vel Nercera) similiter Poncius bonae memoriae Barbastrensis Episcopus consilio et voluntate clericorum suorum in die dedicationis ecclesiae Sancti Salvatoris et Sancti Bartolomei de Calasanz dedit cum scripto monasterio Alaonensi et Abbati Bernardo et eius successoribus. Quam ecclesiam praefatam ex tempore predicte dedicationis usque hodie Abbates Alaonis et monachi tenuerunt et constituerunt ad suam voluntatem nullo inquietante absque ullo censu, excepto tempore quo Alegret, proditor de Castrassenas abstulit se ipsum et ecclesiam quam per manum Abbatis Alaonis tenebat, tradidit in manu Raimundi Auriol Archidiachoni. Quibus rationibus auditis Domnus Guillermus suprascriptus Episcopus in Rotensi locutorio presentibus canonicis scilicet Guillermo Bonifilii Priore, Ramundo de Montaga Archidiachono, Bernardo Amelii Archidiachono, Guillermo Sacristano, Petro Abbate Lavascensi, Otone canonico, Bernardo del Cepil, Pere de Tonera, Pere Mir de Josef et aliis multis ore proprio Episcopus judicavit ut ecclesia de Elins ab Abbatibus Alaonis ita juste adquisita et longo tempore possessa jure hereditario et perpetuo haberetur, et Abbates suo arbitrio et voluntate stabilirent ad honorem et servitium Dei. Archidiachonus autem tantum habeat ibi coenam semel in anno, scilicet tribus equitantibus et pueris suis. Aliter autem neque stabilimentum neque mensuraturas neque pregariam neque fidancias clericorum neque placitos neque prohibicionem in clericos nec in ecclesiam ullo modo requirat. Set si querimoniam habuerit de clericis, Abbas Alaonis faciat illi directum. Quod si Abbas noluerit illi directum facere, ipse Archidiachonus habeat potestatem suspendere clericos ab officio divino, sed ecclesia non prohibeatur hac ratione. De ecclesia autem si Episcopus aut Archidiachonus voluerit ut cesset ab officio aliqua justa ratione, aut excomunicare voluerint, non clericis in eadem ecclesia manentibus, sed Abbatem Alaonis suis litteris ammoneat, ut faciat cessare ecclesiam a divino officio. Hoc autem actum est anno Incarnationis Domini M.C.LVIII. apud Rotam peracto sinodo sabbato VIII. kalendas novembris. Raimundo Berengario Comite dominante in Barchinona et in Aragone et in Ripacurcia. = Bernardus Sacerdos rogatus scripsit et hoc signum + fecit. = Sig+num mei Petri de Orto, notarii publici Ariney qui hic pro teste me subscribo cum raso et emendato ubi dicitur Signum mei. = Sig+num mei Petri de Arenio, publici notarii eiusdem loci Arenii qui hic me pro teste subscribo. = Ego Dominicus Maço, notarius publicus Supetrae hoc transumptum scripsi et in formam publicam redegi cum esmendatis in prima linea ubi dicit anno, et in XVII. linea ubi dicitur ibi et meum sig+num feci.

domingo, 26 de febrero de 2023

LII. Joannis XXII, Jacobum II, Aragoniae Regem, non promovendum filio eius Joanne ad Sedem Tarraconensem

LII.

Joannis XXII. litterae ad Jacobum II. Aragoniae Regem, de non promovendo filio eius Joanne ad Sedem Tarraconensem ob defectum aetatis, ann. M.CCC.XVI. (1316) (Vid. pág. 200.)

Ex arch. reg. Barcin. 

Johannes Episcopus servus servorum Dei. Carissimo in Christo filio Jacobo, Regi Aragonum illustri salutem et Apostolicam benedictionem. Tuas fili de credentia litteras ac venerabilem fratrem nostrum ... Barchinonen. Episcopum ac dilectum filium nobilem virum Vitalem de Villanova militem, exhibitores earum, tuae celsitudine nuntios laeti suscepimus, eo proculdubio laetiores effecti quo de tuo tuaeque domus regiae statu prospera nuntiantes, de tam laetis rumoribus potuerunt nos reddere certiores. Eos autem in expositione per te sibi commissae credentiae diligenter audivimus, eorumque petitiones tuo nobis oblatas nomine, quas te petere, et nos decuit indulgere, liberaliter concessimus et benigne. Sane, fili carissime, si postulationem de dilecto filio Johanne, nato tuo, cappellano nostro factam in ecclesia Terrachonen. non duximus admittendam, tuae quaesumus prudentiae mansuetudo moleste non ferat, cum eam veluti rem omni juri contrariam, et divino beneplacito non acceptam, et nedum prorsus insolitam, quin potius in Romana curia praeteritis temporibus inauditam, sine laesione conscientiae, et indecentiae magnae nota, scandalo et obloquio plurium nequiverimus admississe. Quae omnia si tuae magnitudinis circumspectio rejecto carnalitatis affectu consultius attendisset, si justo librasset examine quanta sint praelaturae pericula, nequaquam, ut credimus, ipsum natum tuum, juvenem utique tenerum ad onus praelationis assumi in corporis animaeque discrimen optasses. Numquid enim non immineret eidem juveni adhuc molli et delicate nutrito corporale dispendium, si eius imbecillibus humeris, et ad labores et inquietudines insuetis tantarum imponeretur curarum et sollicitudinum moles, quantae in Praesule requiruntur. Num quid non exponeretur ipsius anima magno discrimini, si poneretur custos in vineis, qui seipsum adhuc forte custodire non novit? Si haberet aliorum animas in periculo suae conversationis accipere, qui vix suam sufficit gubernare? Nulla quippe ars doceri praesumitur, nisi prius attenta meditatione discatur. Ab imperitis ergo qua temeritate suscipitur pastorale magisterium, quando ars est artium regimen animarum? Sacrorum quoque instituta canonum praeter gravitatem morum ac litterarum scientiam, requirunt in Pontifice maturitatem tricennalis aetatis, ac Imperialis lex minorem viginti quinque annis ad tutelae officium non admittit. Quomodo ergo nos possemus juvenem adhuc etiam citra metas adolescentiae constitutum ad Cathedram admittere pastoralem, ad illam praecipue quae suffraganeis habet pastoralibus cathedris praeminere? Profecto verendum esset, ne fieret eidem juveni cathedra pestilentiae, ac sibi et aliis esset occasio parata ruinae. Nec blandiatur aliquis eidem juveni quod posset in pontificii gradu proficere. Plures etenim provectioris aetatis in huiusmodi statu defecisse potius, quam in scientia profecisse dolenter audimus. Et si forsitan pretendatur quod per eundem posset eadem ecclesia, si assumeretur ad illam, sub regii favoris auxilio in temporalibus multipliciter reparari, id negare, nec volumus, nec valemus; spiritualem tamen profectum, quem praecipue quaerimus, preferimus temporali. Et licet verisimiliter supponamus quod affectu suadente paterno tuae potentiae dextera sub eiusdem nati tui regimine favorabilius ipsi ecclesiae in promovendis, commodis, dispendiisque vitandis assisteret, et erga illa etiam regiae liberalitas pietatis uberius abundaret; illud tamen consideranter attendimus, quod si ille qui terminos tibi constituit, quos praeterire non poteris, te juxta ordinatum mortalitatis excursum ipsi nato tuo subtraheret, non eodem cursu illi et eidem ecclesiae succesor tuus forsitan responderet; cum nullus etiam fraternus affectus patrio valeat comparari. Lateat itaque usque ad provectiorem aetatem juvenis ipse sub modio, et addiscat, ut suo tempore mereatur ad lucem dum (f. lucendum) hiis qui sunt in domo Domini candelabro superponi. Nos equidem de suo profectu gaudebimus, et ad promotionem ipsius tam tui consideratione, quam suae maternae domus cui tenemur intuitu; occulos habere disponimus in ingruentia opportunitatis apertos; et ubi nos antea Deo volente morte praeveniri contingeret, tenere potes indubie quod promotio congrua minime deerit apud quemvis successorem nostrum tam sublimi personae. Non ergo, fili, probrosum reputes, sed praemissis considerationibus gratanter acceptes te in expeditione postulationis huiusmodi non auditum, cum nobis, tibi et nato tuo magis consulere id negando credamus, quam si concessissemus libere postulata. Porro quantum libenter in ipsius tui nati promotione tibi et magnatibus aliis conjunctis eidem intendimus complacere, quamque promptum et placidum nobis esset postulationem admittere memoratam, si non timor Dei, contra quem non est homini defferendum, et conscientiae scrupulus obviarent, in hoc evidenter perpendere poteris, quod eidem ecclesiae de aliqua persona idonea tibi fideli et grata quam duxeris nominandam, sumus providere parati; et tamen certum est, quod nullum nobis poteris nominare, qui adeo nobis, tibi et tuis, sicut ipse natus tuus, possit vel debeat esse gratus, et de quo tantum tibi et tuis circunscriptis praedictis obstaculis complacere vellemus. Nostram igitur sinceram affectionem prudenter attendens tres personas aut plures idoneas non suspectas tibi, sed placidas et acceptas nobis nominare procura, ut de illarum altera quae idonea fuerit praeficienda eidem ecclesiae, tuis desideriis annuamus. Et si forte super hiis de quibus etiam dicto Vitali locuti plenius fuimus, haberes aliquem ad nos remittere nuntium expediens credimus ut remittas eundem, ut paucioribus revelata secretius teneantur. Quid praeterea de facto carissimorum in Christo filiorum nostrorum Siciliae et Trinacriae Regum ordinaverimus, Vitalis ipse, cui hoc ipsum aperuimus, in tuam poterit perducere notionem. Datum Avinione XVIII. kalendas januarii pontificatus nostri anno primo.

martes, 20 de diciembre de 2022

XXII. Compositio Willelmi, Comitis Bisuldunensis cum Berengario Gerundensi Episcopo, unde ecclesiam S. Mariae Bisuldun. consecratam esse constat. an. MLV. (1055)

XXII.

Compositio Willelmi, Comitis Bisuldunensis cum Berengario Gerundensi Episcopo, unde ecclesiam S. Mariae Bisuldun. consecratam esse constat. an. MLV. (1055) (Vid. pág. 79).

Ex arch. eiusd. eccl. 

Sit notum hominibus cunctis praesentibus, et futuris quod ego Willelmus (b) Comes Bisuldunensis, tactus amore Dei Omnipotentis, oravi Dominum Berengarium Gerundensem Episcopum magnis ad me venire praecibus, ut consecraret ecclesiam Sanctae Dei Genitricis Mariae, quae est in castello vocitato Bisulduno; quod digne et elegantissime praedictus Praesul peregit. 

(b) Statim in huius instrumenti limine cernis, lector, Willelmum hunc in vivis adhuc agere anno 1055; et integra quidem valetudine, utpote qui S. Sepulchri visitationem aggredi meditabatur. Inde corrigendus est Petrus de Marca, qui in Marca Hisp. pág. 544. ait Villelmum supremum diem anno 1052. obiisse. 

Quapropter ego jam dictus Guillelmus Comes, gratia ea, scilicet Dei, ob honorem Dei ejusque gloriossisimi sepulcri, quod cupio adire, parco atque omnino indulgeo Pontifici praefato cunctarum reatus quaerimoniarum, quae mihi insunt de eo. Preterea libenti animo fideliter dono et trado Omnipotenti Deo ejusque Beatissimae Mariae, seu etiam praedicto Episcopo omnes usaticos et albergas, et quicquid ullo modo recte aut injuste inherant mihi in dominicatura, quam dicunt Bascara, et in pertinentiis ejus omnibus, et quae inibi fuerunt patris mei atque Comitum retroactis temporibus, ut libere et quiete praedictus Praesul habeat praefatam dominicaturam, et omnes illius successores ammodo et usque in aeternum. Post hanc deliberationem a me recte peractam, non sit fas ulli Comitum sequentium quiquam mali, vel inquietudinis ibi exercere, sed semper in jure Dei potentialiter honorabiliterque incombulse consistere. Ego namque Willelmus jam dictus Comes prompta voluntate perfeci hoc donum Deo, nihil juris retento, insistente Domno Raymundo Barchinonense Comite, et Marchione, et Poncio Vice-comite, et Guillelmo, et Berengario Abbate, et multitudine Procerum, non solum clericorum verum etiam laycorum, et monachorum. Et ut hoc donum ratum omni tempore permaneret, accepi duos mulos a praefato Episcopo. Quod manu propria firmavi, et ut ab omnibus firmaretur rogavi. Actum est hoc quarto kals. septembris anno vigesimoquinto Henrici Regis. = + Willelmus Comes. = + Willelmus Vicecomes. = + Arnallus Joannis. = + Raymundus Adamari. = + Bernardus Joannes. = + Andreas Abba... = + Scriptum per manum Guillelmi Gerundensis Clerici die et anno prefato.

viernes, 3 de junio de 2022

Tomo 3, apéndice, 2, donación, primicias, trigésima parte, viñedos

II. 

Donación de las primicias, esto es, la trigésima parte de los frutos de ciertos viñedos, hecha a la Iglesia Segobricense por D. Pedro Fernández, tercer señor de Albarracín (V. pág. 39) (a: El original existe en el archivo de la santa Iglesia de Segorbe.). 

In Dei nomine. Notum sit omnibus hominibus hanc cartam inspicientibus, quod ego dominus P. Ferrandi, dominus civitatis Sanctae Mariae (Santa María de Albarracín), sanus, et incolumis, do, et concedo liberè, et absolutè ecclesiae Sanctae Mariae per me et per omnes mei sucessores in perpetuum primitias totius mei parralis, tricesimam, videlicet, omnium fructuum, quos inde perceperint, in salutem, et remissionem nostram, et nostrorum defunctorum; ita tamen quod quidquid ex dictis primiciis receperint, in nullo alio expendant nisi in oleo; et juxta quod habundaverint, coram altare B. Virginis Mariae propria lampas jugiter accendatur: et sive nos dominus P. Ferdinandi, sive aliquis alius praedictum parralem laboraverit, sciat se praefatos redditus absque ullam contradictione penitus praetaxatae ecclesiae soluturum. Et si fortè aliquis contra hoc attemptare voluerit, gladio anathematis feriatur, et iram Dei Omnipotentis se noverit incursurum. Hujus rei testes venerabilis D. Segobricensis episcopus, dominus P. Ferrandi, dominus civitatis Sanctae Mariae, dominus G. S. Salvatoris decanus, J. Munionis, M. de Sanctam Eulalia, domnus L. Alcayat Sanctae Mariae, J. Gonzalves de Deredia (González de Heredia), M. Gonzalves, X. Gonzalves, F. Joannis. Et ut omnia ista melius, et securius permanerent, duximus sigillo proprio hanc paginam roborandam. Facta carta sub era MCCLXI (ann. 1223). 

domingo, 12 de febrero de 2023

V. Concessio balneorum novorum in Barcinona urbe.

V. 

Concessio balneorum novorum in Barcinona urbe. (Vid. pág. 137).

Ex arch. baiul. Gener. Cathal. 

In Dei nomine. Ego Raymundus Comes Barchinonensis, Princeps Aragonensis et Marchio dono, laudo atque concedo tibi Alfachino nomine Abram, ut construas et edifices et plantes balnea in ipso meo orto, qui mihi accidit de Petro Ricardi. Et propter labores et missiones, quas in ipsa plantatione et constructione balneorum feceris, dono tibi et tuis tertiam partem in iam dictis balneis, et in omnibus quae aliquo modo inde exierint ad omnem voluntatem tuam exinde perficiendam per saecula cuncta. Cum autem iam dicta balnea fuerint edificata, et ad balneandum plenissime praeparata, quidquid exinde ibi fuerit opus de cubis, de vassis, de galletis, de mandilis, de caldariis, de parietibus balneorum, vel de toto edificio, sive de ipsa cenia, totum mittatur et detur inter Comitem et Alfaguimum (Alfaquimum), scilicet, ut Comes mittat duas partes, et Alfaquimus unam. Et sic fiat omne opus inter eos. Insuper ego iam dictus Raymundus, Comes Barchinonensis dono tibi praefato Alfaquimo, ut nullus alia faciat balnea in Barchinona. Facta ista carta quinto idus junii anno vicesimo tertio regni Ludovici Junioris. = S. + Raymundi Comes. = Sig+num Joannis Martini. = S+num Bernardi Marcucii. = S+num Guillermi Raymundi Dapiferi. = S+num Raymundi de Podio alto. = S+num Arberti de Castrovetulo. = S+num Poncii scribae qui haec scripsit super positis litteris in linea quarta die et anno quo supra.

lunes, 18 de julio de 2022

Carta XLVII. Biblioteca antigua de la catedral de Vique

Carta XLVII. 

Biblioteca antigua de la catedral de Vique: estado de la actual: noticia de algunos códices de ella, singularmente de los rituales. Época de los breviarios. Qué era el misal llamado mixto. Si el rito Romano se usó en esta iglesia antes de la mitad del siglo XI. 

Mi querido hermano: Fastidiado debiste quedar con la carta anterior, que bien pudo llamarse disertación, y no ligera. ¿Mas qué remedio había para decir lo que me propuse, sino detenerme a examinar aquel punto, que no es de poca importancia en la historia; mayormente viendo ignorada la verdad y aun contradecida (contradicha) por escritores de mucho crédito, que no tuvieron la proporción que yo en mis viajes? 

Hoy te hablaré más como viajero, y de cosas más amenas y notables. Voy a decir lo que era la biblioteca antigua de esta catedral, y lo que es en el día; lo que era, digo, por las noticias que de otros documentos históricos resultan. ¿Y quién sabe si al fin parará también esta carta en disertación? Saldrá lo que saliere.

No hay duda en que desde la restauración de esta sede, debió haber en ella una porción competente de códices litúrgicos y rituales, de que se sirviese el clero en el desempeño de su ministerio. Así vemos en el testamento del obispo Idalcario, hacia el año 910 (del cual se hablará en su lugar), que había misales, leccionarios, antifonarios, y algunos códices bíblicos. Además de estos libros eclesiásticos, menciona el mismo obispo dos literarios, que también mandaba a su iglesia, es a saber: Canonem quodicem unum = Smaragdum codicem unum. El primero sería la vita canónica Aquisgranense, que ya entonces se observaba aquí, aunque relajadamente, de manera que 47 años después fue necesario restaurarla, como se dijo. Bien es verdad que, como más abajo advertiré, en aquel siglo distinguían el canonem del vita canónica. Y si esto es así, el canon sería la regla de S. Grodegango (Crodegango más arriba), o alguna otra; porque indubitablemente el título eso indica. El Smaragdus es nombre de tres o cuatro escritores que hubo en los siglos VIII y IX, cuyas obras pueden verse en Fabricio (a: Bibl. med. et inf. latin. aucta a Io. Dom. Mansi.): una de las cuales era este códice: y no hay más que saber.

En el inventario de las alhajas de esta iglesia que formó en 957 el obispo Wilara de Barcelona, luego que hubo enterrado al obispo Ausonense Wadamiro, además de los códices de la sagrada escritura y de oficios eclesiásticos, se cuentan los siguientes: Praeceptos III. Privilegio I. Eptatiquos II. Degada I. Dispositos III. Quarantenos III. Channones III. Isidorum I. Vita channonica I. Pastorale I. Vitas Patrum I. Testum I. Briviario I. ¿Quién adivinará las obras que indican estos títulos? Los dos primeros no sé lo que son. Eptaticum sin duda llamaban al códice que contenía los siete (hepta) primeros libros de la escritura; del cual según se ve en las consuetas del siglo XIII, se servían en el coro. No existe ya ninguno de los dos ejemplares que dice aquel inventario. Degada (o Década), y Dispositos y Quarantenos, no me ocurre lo que pudieran ser. El Canones y Vita canonica ya lo dije arriba. El Isidorus era uno de los libros de este santo, y yo me inclino a que sería el liber sententiarum. Pastorale es sin duda el de cura pastorali de S. Gregorio Magno. Vitas Patrum otra obra del mismo santo doctor. Textus es códice de los evangelios, que en todas estas iglesias se acostumbraba llevar en ciertas procesiones, y por la plata de que estaban adornadas sus cubiertas se llamaba textus argenti. Finalmente Briviario no creo que sea lo que ahora entendemos por ese nombre, es a saber, un libro donde para comodidad de los que rezan el oficio eclesiástico, están ordenadas seguidamente todas las partes de él, de manera que lo tengan todo a mano en un solo volumen. Porque antes no era así; sino que el salterio, y los libros historiales de la escritura, y los proféticos y los morales, y los himnos, y las antífonas y responsorios, y las legendas de los santos: cada uno de estos artículos, de todos los cuales se compone el rezo clerical, estaba en códices separados; de manera que para cumplir con esta obligación era menester poner en movimiento cuatro o seis libros, que por lo costoso de los MSS. no poseían regularmente las personas particulares, si no eran de grandes facultades. Después ya se pensó en reunir en un códice salterio, RR. e himnos, y trozos de la escritura y de las vidas de los santos. Mas aun entonces estaba separada cada cosa de por sí: primero todos los salmos, en seguida todos los himnos &c. Finalmente se distribuyeron y colocaron estas partes del oficio en cada día del año las que en él habían de servir, como está en los breviarios modernos. La común opinión es que estas colecciones no fueron conocidas hasta fines del siglo XI; y yo puedo asegurar no haber hallado ningún códice de estos anterior al XII. Por eso decía yo que el Briviario que se menciona en 957 no era de esta clase, sino otra obra intitulada así, la que no conozco. Y si lo era, queda desmentida la opinión común de los litúrgicos en esta parte. 

De todos modos puede concluirse que a mitad del siglo X tenía ya esta iglesia su biblioteca aunque pequeña. La cual con el tiempo creció, mucho más en el siglo siguiente, que puede llamarse el siglo de la ilustración de esta iglesia. En él floreció aquí un canónigo llamado Ermemiro, gran promovedor de la literatura de sus hermanos, a quienes regaló varios libros, o escritos por él mismo, o mandados escribir a sus costas. Algunos de ellos se conservan todavía, como se ve en sus epígrafes.

En el necrologio se halla notado su óbito con estas palabras: IIII. Idus Aprilis anno ab incarnatione Domini millesimo LXXX. obiit Domnus Ermemirus Quintile, canonicus Sancti Petri, in senectute bona, cuius opere et studio plurimi peracti sunt libri, et plures clerici nutriti ad honorem et servitium ecclesiae praedicti Sancti Petri. Quapropter omnes in commune Deum exorate, quatenus eius misereatur animae. De su testamento consta también que poseía algunos libros, que le había dejado un sacerdote llamado Icla. A pesar de expresarse el apellido Quintile o Quintilis, me queda la duda de si sería este Ermemiro el canónigo del mismo nombre, de quien dice una escritura del año XIV del rey Enrique (1045), que era hijo de Guillermo sacrista. 

Otros bienhechores tuvo en esta parte la iglesia de Vique, cuyos nombres no quedarán en el olvido, si así conviniere. Ojalá se hubiese observado puntualmente la constitución hecha por el Capítulo con su obispo Berenguer Çaguardia en 1320, en que mandaron hacer inventario de todos los libros, y formar uno donde se registrasen los nombres de los que los extraían; cuya restitución se mandó con pena de excomunión, de la cual nadie pudiese ser absuelto sino in articulo mortis. Si este rigor no prueba amor a la literatura en los siglos reputados por bárbaros, probará por lo menos el esmero con que procuraban impedir el extravío de códices que tan caros les costaban. Mas ni aun esa diligencia bastó (¡tal ha sido siempre la avaricia de los literatos!); y así han desaparecido muchos de los códices más antiguos; aunque no negaré que esto pudo también nacer de los rebatos que frecuentemente han dado a estos países las armas francesas. A pesar de ello queda todavía de dichos libros un número bastante para honrar esta iglesia, cuya colocación oportuna han dispuesto los encargados de la reciente traslación del archivo. De esta nueva biblioteca he formado un índice latino razonado y exacto cuanto me ha sido posible, de los MSS. y de los impresos también, con el deseo de corresponder con esto poco a la buena acogida que he debido a estos señores, y con el fin de enviártelo para que lo publicases. Pero lo voluminoso de él, y más lo poco interesantes que son muchos de sus artículos, me retrae de este propósito. Y así dejándolo para la colección miscelánea de cosas antiguas, daré ahora noticia de lo más notable que hay en este depósito. Y comenzando por la Biblia, se conserva una MS. en el siglo XIII en 4 vol. fol. pergam., cuyo texto es el de la Vulgata, con las divisiones de capítulos, prólogos e índices regulares. Del tiempo en que se escribió, y de quién la costeó, da razón una nota final del vol. 4 que dice así: 

Anno Domini M.CC.LXVIII. XIIII. Kal. Martii ego magister Raymundus scriptor de Burgo Sancti Saturnini super Rodanum scripsi, et perfeci istam Bibliam de mandato Domini Peironi de Ayreis, Vicensis Canonici, suis propriis missionibus et expensis (N. E. messions, despeses; expensas, gastos, coste). 

Laudibus, et donis est dignus et iste coronis, 

Qui fecit fieri praesentia docmata cleri. 

Scriptor honorandus qui scripserit, et venerandus 

Aulae divinae societur vir sine fine 

Tres digiti scribunt, vix cetera membra quiescunt. 

Scribere qui nescit, nullum putat esse laborem. 


Del canónigo que costeó estos libros, dice el necrologio lo siguiente: IV. Kal. Ian. anno Dñi (Domini, con ñ). MCCLXXIX. obiit P. de Ayreis, Vicensis Canonicus, et Levita, qui de bonis suis stabilivit unum sacerdotem in altari Sanctae Annae, et etiam contulit isti Ecclesiae suos libros, scilicet, Breviarium, et Bibliam in quatuor volumina divisam, et Iosephum, et Papiam, et Exameron, et Philosophiam cum tractatu de Resurrectione: cuius anima &c.

Más antiguo que este es un códice fol. vit. que contiene los dos libros Paralipomenon. Al fin dice: Liber istud fuit scriptus in anno VI. Philippi Regis sub ordinatione Ermemiri Sacerdotis. Valete qui lecturi estis, et orate pro nobis. Es del año de Cristo 1066. También hay un salterio con algunas notas marginales: cosa del siglo XII según indica su carácter. En un vol. 4 vit. adornado con miniaturas y dibujos muy decentes, se hallan los cuatro evangelios con las mutuas remisivas al margen. Preceden diez tablas, en que por columnas se notan los capítulos en que concuerdan los evangelistas. 

El códice es sin disputa del siglo XI. Otro hay en fol. de fines del siglo X lo más tarde, el cual contiene los libros de los Reyes escritos seguidamente sin división de capítulos, y los de los Macabeos divididos en capítulos sin numeración alguna. De las obras de los SS. PP. e intérpretes diré las más importantes conforme vinieren a mano. Un vol. fol. vit. de fines del siglo XII contiene la exposición del Pentateuco hecha por S. Bruno Astense, más conocido por el nombre de Signiense, por haber sido obispo de Segni en el Piamonte. Dedicatoria a Pedro obispo: Rogasti me &c. = De S. Agustín hay un buen ejemplar de Civitate Dei (la ciudad de Dios); el cual, como en él se nota, compró en Aviñón el arcediano de Barcelona Felipe de Malla cuando regresaba del concilio de Constanza en 1418. Otro vol. fol. contiene las homilías in Ioannem, CXXIII en número, y es del siglo XII. Hállanse también CCXXV de sus epístolas en otro códice del mismo siglo. = De S. Gregorio Magno están los Morales in Iob (Job) en un vol. fol. muy bien escrito a tres columnas por plana en el siglo XII. Del mismo tiempo otro vol. con las homilías in Ezechielem. En otro del mismo tiempo, después de una exposición del Apocalipsi, y de un tratado de consecratione ecclesiarum que no conozco, está el comentario del mismo santo sobre los Cantares, con este título: Gregorii de Epytalamio sponsi et sponsae. Prol. Quasi si ceco longe à Deo posito cordi sermo divinus voce propriâ, voce divinâ loqueretur, ut caperet &c. Init. Os sponsi inspiratio Christi: osculum oris dulcis amor inspirationis. Dicit ergo sponsa &c. Fin: Cui pro nobis tradito, et resurgenti in immortalitatem, nos ipsos, et spiritum, et corpus debemus, qui vivit &c. Con esto verás que el comentario es el que anda entre las obras del santo doctor, tenido por obra suya genuina contra el parecer de varios críticos, a los cuales acaso me agregaré algún día, atreviéndome a publicar otro que en algunos archivos de por acá y en códices viejos se le atribuye, y a lo que entiendo con razón. Ahora vamos a lo 

nuestro. Otro vol. hay del siglo X que contiene los Diálogos de este santo. La misma obra se repite en otro códice de fines del XI: a los cuales siguen Quaestiones de litteris, vel libris, vel singulis causis; y son preguntas de Carlo Magno, y respuestas de su maestro Albino (Alcuino): siguen algunas cartas de ambos: y al fin Ordo qualiter divina opera in ecclesia per totum annum agatur, que yo no sé si es del mismo Alcuino. 

= Varias obras de Orígenes, S. Fulgencio y otros MSS. en los siglos XI y XII. = De este último siglo están los XX libros de las Etimologías de nuestro S. Isidoro, y los tres intitulados Sententiarum, alias de Summo bono. Mas hay que advertir que aquí son cuatro, y que los tres impresos son los tres últimos del códice; y el que en él se intitula primero, es puntualmente el impreso con el título de natura rerum, y aquí se llama liber astrologius, que trata de astris, mare, terris, y otras cosas geográficas y astronómicas: y que en el epígrafe final dice que S. Isidoro (a quien equivocadamente llama arzobispo de Toledo) extractó estos libros de los Morales de S. Gregorio. A esto sigue la Vita canonica Aquisgranense, de que ya hablé en los correos anteriores. Todo escrito por el canónigo Ermemiro en el año 1064. Ocho años antes en 1056 escribió también 

este infatigable y celoso eclesiástico otro vol. que contiene las obrillas siguientes del mismo santo doctor; de poenitentia: liber soliloquiorum ad Sisebutum regem (rey Sisebuto): fragmentum expositionis in Genesim, y algunos opúsculos de Alcuino. 

= Del mismo tiempo hay Historia tripartita: Sancti Joannis Chrisost. (San Juan Crisóstomo) sermo de lapsu: eiusd. in Psal. L.: altercatio S. Athanasii cum Ario, obra de Vigilio Tapsense. A este tenor hay otras obras pequeñas de PP. y DD., cuyo examen hubiera venido bien a los Maurinos, que viajando tanto por Alemania e Italia en busca de estos códices, no se dignaron acercarse a nuestros Pirineos. Y pues sabemos de sus viajes que el polvo y desorden de las bibliotecas y archivos no les retrajeron de visitar aquellas regiones, otra causa debía haber respeto de nosotros, la cual yo no diré. Pero cualquiera que fuese el motivo, es mucho para doler a todos los sabios que por esa omisión quede todavía tanto que andar en los escritos de los SS. PP., de los cuales aquí y en otras iglesias de esta provincia, sin contar las internas de España, hay códices más antiguos que los que disfrutaron aquellos editores. Dejemos esto.

También hay entre varios códices de poetas un Virgilio y Horacio del siglo XI. = Al fin de una Suma de S. Raimundo de Peñafort se hallan estos graciosos leoninos: 

Finis adest metae: mercedem quaero dietae. 

Ut potem laete, vinum detur michi de te

Hay también original un larguísimo inventario de todos los códices que poseía en su biblioteca el papa Calixto III, formado por su datario y confesor, después obispo de esta iglesia, Cosme de Monserrat. Podrás formar idea de lo copiosa que era la biblioteca particular de aquel papa nuestro paisano (valenciano), cuando sepas que de solo S. Juan Crisóstomo hay notados 49 volúmenes, de S. Basilio 19, de S. Gregorio Magno 14, y de varias obras menores de todos los PP. más de 250. Los había a proporción de otras facultades en gran número. Hállanse allí mismo recibos de varios cardenales y literatos de aquel tiempo, a los cuales dicho D. Cosme prestaba algunos códices. No va copia de él, aunque lo deseé luego que lo vi; porque no están allí calificados los códices por su antigüedad, ni por su carácter, ni aun por su contenido. La descripción se reduce a las tapas y cuero que los cubrían, y al rótulo exterior; y esto tan brevemente, que no pasa de dos lineas cada artículo. ¿De qué serviría copiar esto, sino de molerme a mí y a ti y al prójimo?

Vamos adelante con nuestra biblioteca. Hay en ella varios martirologios propios de esta iglesia, como se ve en el día 31 de Agosto, donde ingieren en el texto la fiesta de su dedicación, de la misma letra que lo demás. Estos está claro que son posteriores al año 1038 en que se verificó aquella solemnidad; pero algunos de ellos son del mismo siglo XI. Otros hay anteriores a aquella época, que no hacen mención de tal dedicación, y ponen la del tiempo del primer obispo Godmaro a 16 de Enero de 888, poco más o menos, de esta manera: XVII. Kal. Februarii dedicatio Sancti Petri in Sede Vico. La memoria de esta primera dedicación conservan también los otros que ponen la segunda. De lo cual y de las fiestas de los santos propios de esta iglesia, se infiere claramente que muy de propósito se trabajaron para uso de ella. El más antiguo de estos me parece ser el de Adón; los demás tengo para mí que sus autores tomaron de varios martirologios ya publicados entonces, de manera que no ha de ser muy fácil caracterizarlos en esta parte. De todos modos son muy dignos de que los consulten los sabios, aunque no sea más que por la extensión con que escriben las actas de los primitivos mártires. 

En orden a misales hay uno en 8.°, escrito a los principios del siglo XI, cuyo título entero dice así: Ad glorificandum Dominum Patrem, et ad consecrandum corpus et sanguinem eius Filii per invocationem Spiritus Sancti ab utroque procedente. Incipit liber precum editus à Papa Gregorio de precipuis psollemnitatibus, quae celebrandae sunt in ecclesia, in dominicis diebus. Comienza por el ordinario de la misa, que ni es el mozárabe ni el romano del día de hoy, sino muy semejante al que se usó por acá en los siglos XIII y siguientes; del cual ya en otras ocasiones envié varias muestras, y quedan copias oportunas para el tratado de ritos. En el canon, después de las palabras apostolicae fidei cultoribus, sigue de esta manera: Memento mei, quaeso, Domine, et miserere mei; et licet ad celebranda sancta sacrificia semper inveniar indignus, si recedo tamen, vereor de inobedientia, condempnari. Pro qua re ego, pietate paterna, atque placabili vultu, ut cordis mei interiora purgare digneris, praecor. Licet enim culpabilis existam, mea tamen in omnibus tibi sint obsecro placata mysteria. 

Per Christum &c. Memento, Domine, famulorum, famularumque tuarum, pro quibus orare decrevi, vel debitor sum, et omnium circunstantium &c. La uniformidad de letra con que está escrito esto, y lo de antes y después, quita toda sospecha de que estas sean oraciones ad libitum, o ingeridas posteriormente; antes se debe creer que entonces se tenían por parte del canon, lo mismo que los nombres de los santos que se añaden en el Communicantes, es a saber: Christophori, Pontii, Georgii, Eudaldi, Quintini, Felicis, Narcissi, Iohannis... Martini, Hilarii, Maximini, Pauli, Nicholai, Germani, Benedicti, et omnium &c. En la segunda conmemoración de los santos añade Eulalia. 

A este tenor hay otras muchas variantes. Sigue a esto el oracionario de todo los días del año, esto es, las tres oraciones de la misa de cada fiesta, collecta, secreta y postcommunio. Algunas misas tienen dos collectas; y esto es lo que caracteriza el misal de S. Gregorio Magno, que dejó eso poco de la multitud de oraciones que quitó de los misales de Roma. De modo que ciertamente debe tenerse este códice por romano, acomodado a las costumbres particulares de las provincias, en virtud de la 

libertad que en ello cada obispo tenía. Al fin del libro se halla el texto de los cuatro evangelios con este epígrafe: Ad privilegium gloriae et laudis sempiterni regis Ihesu Christi domini nostri. Liber quatuor animalium, scilicet, quatuor evangelistarum, quatuor fluminum de uno fonte paradisi manantium, videlicet, de una fide divini verbi, vel instar quatuor virtutum, vel quatuor rotarum invicem se complectentium, ita descriptus incipit. 

Otro misal hay en folio, propio de esta iglesia, como lo dice el epígrafe final que importa copiar aquí: Anni Domini ab incarnatione millesimi XXXVIII. sic fuit ecclesiam Sancti Petri in Vico dedicata II. Kalendas Septembris, anno VIII. regni regis Henrici: et iste libellus scriptus in praefata Sede in praedicto tempore, in diebus Domni Olivae, anno ordinationis suae in episcopatu XXI. que es el mismo año 1038, o lo más el siguiente. Aun cuando faltara esta nota tan puntual, escrita con tinta colorada de la misma mano que escribió lo demás, no podrá dejar de tener el códice por de ese tiempo quien vea su escritura, y quien considere que en el rito que añade de la unción de los enfermos la llama unctio, pero no extrema, y que la prescribe antes del viático, y que se ordena la ablución de los difuntos, con otros ritos anteriores al siglo XII. En la bendición del cirio pascual pone el elogio de la abeja mejor que en los modernos del siglo XV. Porque no dice como ellos: “O vere beata et mirabilis apis, cuius nec sexum masculi violant, foetus non cassant, nec filii destruunt castitatem;" sino que dice: “O vere beata, et mirabilis apis, cuius nec sexum masculini violant fatus, nec filii destruunt castitatem

Sic Sancta Virgo &c. El códice está lleno de santos españoles, y de algunos de ellos pone dos misas, que ya se sabe era la primera para la aurora, y en todas, aun en las de tempore y votivas, hay prefaciones propias, donde se extracta la vida del santo o los misterios y cosas particulares de la solemnidad. Esto claramente sabe a nuestro mozárabe. Y como por otra parte cuanto hay en este códice es del orden romano, como se ve en el número y serie de las oraciones, en los ritos de semana santa, en las misas votivas, en la bendición nupcial, y en otros varios puntos; pues digo, que vista esta mezcla de mozárabe y romano, acaso pudiera este misal llamarse mixto, en el sentido en que veo usada esta palabra en el siglo XIV, cuando Galcerán Çacosta (ipsa Costa), obispo de esta iglesia, le regaló entre otros libros missale mixtum et completum. Así también me acuerdo haber visto en Barcelona el testamento de Pedro de Castellar, prepósito de Santa María de Ciutadilla (Ciutadella, ciudadela, ciudad, civitas, civitate etc.) en Menorca, fecho a 24 de Mayo de 1370, en el cual entre otras cosas mandó a su iglesia unum missale completum, vocatum MIXTVM, para el altar mayor, cum celebrans in eo, prosigue, officium missae complere, prout decet, non valeat. La consueta de la catedral de Urgel MS. en el siglo. XV, estableciendo las rúbricas generales de la misa mayor, dice: Presbyter cum ministris dicat totum officium missae in libro qui vocatur MIXTVM. Y era el misal regalado a aquella iglesia por su obispo Galcerán de Villanova en 1306, el cual aún existe, y en la escritura de su donación también le llama mixtum. Alguna otra memoria tenía sobre esto en un cuaderno de apuntes sueltos, que se me extravió. En lo que he dicho observarás que respeto de estos códices andan unidas las ideas de misal mixto y misal completo: como que no se creía bastante la liturgia romana aun después del siglo XI en que España la adoptó, si no se le añadían otras cosas, que los obispos generalmente tuvieron por necesarias para la completa celebración de los oficios solemnes, o de las misas que se decían en el altar mayor. Esto convence el misal de Urgel que he examinado, y estotro de Vique y otros que he visto, en los cuales el rito es romano y el orden de las preces también y la letra del canon; mas junto con esto se halla lo que cada obispo tuvo por conveniente añadir, no sólo en el número o colocación de las fiestas, sino en varias partes de la misa, v. g. prefaciones, kyries y gloria propios para cada solemnidad, tractos y graduales, y oraciones también propias, y varias prácticas y ceremonias, y aun representaciones religiosas en las pascuas, y fiestas de la Virgen y de los santos: de todo lo cual tengo mucho recogido para cuando Dios quiera servirse de ello. Esto eran, a lo que entiendo, los misales mixtos y completos, y lo digo después de haber leído lo que sobre ello escribió el P. M. Flórez (Disert. de la misa ant. de esp. §. XXI.); el cual si hubiera tenido estas noticias de los siglos medios, no atribuiría el origen de la palabra mixtum al cardenal Cisneros cuando imprimió el misal mozárabe; ni dijera que esa palabra no apela sobre el rito, sino sobre el libro. Porque ni aquel prelado invento ese título, ni él impide que junto con el rito romano, que era la substancia y digamos el todo de la misa, se mezclasen otros ritos que quedaron de los mozárabes; no los de la liturgia privada, y digamos intrínseca, sino de la solemne y de mayor pompa. Esto cuanto a nuestros misales. En el de Cisneros acaso tendrá el sentido contrario, que al rito que allí es gótico se le añadiesen cosas romanas; porque claro está que aquel misal era el de S. Isidoro. Mas esto ya no es de viajero, cuya empresa es fungar vice cotis. Lo mismo que he dicho de estos códices, digo de algunos otros misales que quedan aquí de ese tiempo y posteriores, y de dos ceremoniales de obispos, que acaso son anteriores al siglo XI, como indica su letra. Cuando veas los extractos y copias que de ellos he tomado para mis legajos litúrgicos, conocerás la razón con que digo que en la substancia y en su origen son del orden romano, aunque mezclados con lo que nos quedaba de las costumbres mozárabes. 

Estoy tan persuadido de esto, que no tengo reparo en proponer la sospecha, y no digamos sospecha, sino verdad para mí muy cierta, de que en esta iglesia de Vique antes de la mitad del siglo XI estaba ya desusado el rito mozárabe, introducido en ella el romano, según lo estaba en la provincia Narbonense a que pertenecía. No se opone esto, aunque lo parece, a la opinión común de nuestros historiadores, que con buenos documentos afirman, que la introducción del oficio romano y abolición del gótico no se verificó en Aragón y en Cataluña hasta por los años 1071. Excepciones tendrá esta regla general en las ciudades limítrofes de este principado, donde o por la vecindad a Francia, o por la sujeción a la metrópoli de Narbona, o porque muchas veces ocupaban sus sillas episcopales los nacidos y educados en aquel país, no es extraño que perdiese algo de su imperio la observancia del rito gótico, y antes que en lo restante de España se acomodase el clero al rito introducido ya desde el siglo VIII en una nación cuyo trato le era tan familiar en la celebración de sínodos, consagraciones de obispos e iglesias, apelaciones en los pleitos, en fin, de la cual recibía en ese tiempo la legislación eclesiástica. Y siendo tan cierto como es que la invasión de los árabes cortó aquí la observancia de la vida clerical, establecida en los concilios Toledanos, y fue ocasión de que se introdujese en su lugar la canónica Aquisgranense; acaso podrá decirse lo mismo respeto del rito en los oficios eclesiásticos. Mas aun cuando no valga esta conjetura, y debamos decir que en los siglos IX y X estuvo por acá observado el rito mozárabe, sábese lo que son costumbres y usos, y que cuando alguno de ellos llega a introducirse como ley, ha precedido ya la práctica de él en una o en otra ciudad, en uno u otro individuo, con que se preparan en cierto modo los ánimos para dejar de un golpe la costumbre antigua, y abrazar la que no aprendieron de sus padres; de otro modo el legislador se expone a perder su trabajo y reputación. Así cuando el concilio de Tarragona de 1180 (si hubo tal concilio) mandó que en adelante no se calendasen las escrituras por los años de los reyes de Francia, sino por los de la Encarnación, había ya más de medio siglo que muchos notarios lo hacían así. Y aun de este modo en los archivos de esta diócesis hay muchas docenas de escrituras, que siguieron la costumbre antigua hasta muy entrado el siglo XIII, sin hacer caso de aquel mandato. 

A esta manera no sería extraño que eso mismo sucediese respeto del rito eclesiástico; que así como abolido ya el gótico, todavía se conservaron hasta el siglo XV algunas reliquias de él, como antes vimos; así a la introducción general del romano pudo preceder su observancia en una u otra iglesia. Y esto digo de la de Vique, cuyos obispos de los siglos X y XI consta que hicieron varios viajes a Roma, y se hallaron en los concilios Narbonenses; en suma, como sufragáneos de aquella metrópoli, comunicaban tan de cerca con los que usaban aquel rito en muchos más puntos de lo que ahora se usa. De otra manera es ininteligible cómo entre los ocho o diez códices rituales y litúrgicos que aquí se conservan, todos anteriores a la mitad del siglo XI, y todos escritos para el uso de esta iglesia, no se halle uno siquiera conforme con el rito mozárabe, ni en el orden de la misa y de los oficios divinos, ni en los ritos de los sacramentos, ni en el número de las fiestas y su rezo. Por otra parte el arzobispo de Narbona Guifredo, que vino acá con algunos obispos franceses a la consagración solemnísima de la iglesia catedral en 1038; ¿con qué rito hizo esta función? 

Tan increíble es que él quisiese adoptar el mozárabe, como lo es que el clero tolerase el romano, no estando aquí en uso, mayormente debiendo concurrir a aquel acto en las ceremonias, en el canto &c. Vuelvo pues a decir que la iglesia Ausonense usó el rito romano mucho antes que por ley se introdujese en Cataluña.

Volvamos al rebusco de la biblioteca. Un códice de las epístolas de todo el año, el cual llamaban Comes, y no sé por qué. = Un antifonario anterior a Guido Aretino, donde sobre la letra se pintan las notas del canto como flotantes sin rayas ni claves. Y basta de códices y de carta.

Lo dicho sobra para entender que esta biblioteca debe conservarse con esmero y limpieza; porque acaso vendrá día en que se necesite echar mano de ella para corregir o ilustrar el texto de varias obras, que corren impresas con opinión de irreformables, y como el non plus ultra de la diligencia de sus editores. Más trascendental es el bien que ocasionará a esta diócesis la biblioteca que ha dispuesto y fundado de nuevo el actual Sr. obispo Don Francisco Veyán, costeándola toda en la parte material y formal. De esto ya creo haberte dicho algo, y se dirá más en el episcopologio. Dios te guarde