XXXII. Inventarium bonorum Bernardi Alegreti: an. MCCCXXXVI. 1336

XXXII.

Inventarium bonorum Bernardi Alegreti: an. MCCCXXXVI. (1336) (Vid. pág. 99.) 

In Christi nomine: noverint universi quod hoc est inventarium quod nos Petrus de la Porta et Guillermus Selva, mercatores Ilerdenses, operarii operis ecclesiae Sancti Johannis de platea Ilerdae, ac manumissores testamenti ultimi et veri Bernardi Alegreti, quondam Jureperiti Illerdae facimus de omnibus et singulis bonis hereditatis eiusdem defuncti quae ad manus nostras pervenerunt ut sequitur. In primis invenimus in domo Populeti Ilerdae in domo videlicet depositi cum quadam clavatura quandam caxiam dicti deffuncti, in qua invenimus quinque saculos, in uno quorum erant, prout invenimus scriptum in quodam albarano in mayori saculo eorum, nongentos quinquaginta solidos Jaccenses et centum solidos Barchinonenses argenti: quod quidem albaranum remanssit in dicto saculo. Item in alio saculo, prout scriptum est in albarano, quadringentos solidos Jaccenses. Item in alio saculo quod est corei prout albaranum ibi inventum centum quinquaginta solidos Jaccenses. Item in alio saculo, prout eius albaranum dicebat, trescentos solidos Jaccenses. Item in alio saculo de coreo trescentos solidos Jaccenses. Item invenimus in domibus, ubi dictus deffunctus morabatur, in sala unam tabulam longam plegadiçam cum suis pedibus. Item unum scannum lecti. Item unam marfficam (márfega). Item unum lodicem. Item unum manil sive carapitam. Item unum pulvinar. Item duos banchs. Item duas lanceas. Item duo linteamina stupae rupta. Item unam tenaylliam. Item unum urceum et quamdam scutellam de terra. Item unam gramasiam de panno mixto, parum valentem. Item unam caxietam de foguer. Item unam estoram grossam despart. Item invenimus in quadam camera dicti hospicii, ubi dictus deffunctus consuevit jacere, unum scutum ad signum crucis. Item sex manades lavandi vasa vinaria. Item unum banchum. Item unam plumbaciam. Item unam marficam. Item unum coxinetum libidum. Item unum travesserium lividum. Item unum exol. Item unam pasteretam fractam. Item quatuor postes parvas de lecto. Item invenimus in alia camera ubi erat studium unam serpilleram. Item duas gonellaçes modicum valentes. Item unum supertunicale lividum modicum valentem. Item unam cotaçam bureladam cum pena modicum valentem. Item unam gramasiam destameynna (de estameña). Item unam vanovam. Item unam balistam parvam. Item unum archum de rotllo. Item unum tinter et quedam cirotecha de coreo. Item unum ensem anticum. Item usque ad unam arrovam de lana surgea. Item unum gladium de cinta. Item unum maneresium. Item quinque postes. Item unum gladium puynat. Item unum candelobrum studendi. Item unum bloquerium. Item unum bocinet de ferro. Item unum crocibulum lautoni. Item uns esperons. Item unes balançes. Item unes tenaylles. Item unum martell de ferro. Item unum saquet ab librets. Item unam bracerolam. Item unum sacoli cum amigdalis. Item uns estivals. Item unum capell de sol. Item unam axam. Item unam gramasiam mixtam cum pena. Item unam cotam rubeam cum pena. Item unam tunicam rubeam modicum valentem. Item unam candeleretam modicam. Item unum cetriyll de tones. Item unam exadam pedreriam quae tenetur in pignore a Poncio Caliu pro sex denariis. Item unum brando. Item sex taylladorets et duas escudelles de fust. Item unam moxerabam lautoni. Item quinque escutellas de terra pictas. Item unum foreyllat. Item unam corrigiam de coreo amplam sine capite. Item aliam balistam de pectore et unam podadoram. Item unam vanovam et unum matalaff, quae erant in domo Dominae uxoris Dominici de Cardona. Item tria manutergia. Item unum escable et unum gaviynet. Item tres banchs. Item unum espiyll. Item una post destudi. Item quasdam galapodias. Item unum cantarell tenendi oleum. Item unam rotam studendi. Item duos oreylles de seda. Item duo linteamina. Item quatuor escutellas de terra pictas. Item usque ad mediam libram piperis. Item II ferres de lança. Item unum salerium fusti depictum. Item unum linteamen. Item unum sacoli cum croceo. Item usque ad mediam libram gingiberis. Item unum mansupium. Item invenimus oraciones Beatae Mariae. Item invenimus quandam archam in qua invenimus libros qui sequuntur. Primo Speculum juris. Item Institutam. Item Digestum novum. Item unum librum Juris anticum. Item quasdam Decretales cum cohoperta rubea. Item quendam librum Juris antichum cum cohoperta rubea. Item unum Codicem. Item Constitutiones Cataloniae in papiro scriptas. Item Clementinas constitutiones in papiro. Item sextum librum Decretalium in papiro. Item unum katernum de libellis. Item duo katerna librorum Juris in pergameno. Item frascha de libraços antichs. Item frascha de xiots et de draps. Item unum capacium lividum et aliud rubeum mixtum. Item unam gramasiam lividam cum pena. Item unam gramasiam de cameli oldanam. Item unam gramasiam mixtam rubeam cum pena. Item ginovesia. Item unam gramasiam lividam. Item sex solidos minus tribus obulis Jaccences. Item tres denarios Barchin. argenti. Item unum Turonen. argenti. Item IIII. tovayllons. Item in coquina unam tabulam et unum banch. Item unam patellam. Item II. arpes. Item unam loçam esbromadoram. Item duos ast. Item XVII. scutellas, et VI taylladorets. Item unum rayll. Item unum coltelaç de coquina. Item duas virgas de ferro. Item unum boix. Item unum morterium de petra. Item frascha de terra. Item unam tenaylletam parvam et duas sellones. Item quatuor postes. Item II. cartronets. Item II. ampolles de vidre cum quadam tacia de vitro. Item invenimus viginti octo fanecatas vineae franchas sitas in palumbaria inferiori. Item invenimus quoddam cellarium situm supra ecclesiam Sancti Johannis ubi erant unum cupum et … vasa vinaria et duas tinas. Alia bona non invenimus ad praesens in hereditate dicti deffuncti. Protestamur tamen quod si aliqua alia bona in hereditate dicti deffuncti invenire de coetero poterimus, ea in presenti inventario vel alio poni ac inseri faciemus. Quod est actum Ilerdae quinto kalendas Augusti anno Domini millesimo trecentesimo tricesimo sexto. = Sig+num Petri de la Porta. = Sig+num Guillermi Selva, manumissorum praedictorum qui hoc concedimus et firmamus, firmarique rogamus. = Sig+num Guillermi Cavaler, vicini. = Sig+num Petri de Baells, agricolae Illerdensis, testium. = Sig+num mei Guillermi Hugueti Tolosani notarii publici Illerdensis qui praedictis interfui et hoc instrumentum scribi feci et clausi.

VI. Constitutiones per dominum Raymundum, Ilerdensem Episcopum editae in sinodo in sua cathedrali ecclesia celebrata, an. MCCCXXV. (1325)

VI.

Constitutiones per dominum Raymundum, Ilerdensem Episcopum editae in sinodo in sua cathedrali ecclesia celebrata, an. MCCCXXV. (1325) (Vid. pág. 6.) 

Confirmat constitutiones predecessorum suorum.

Anno Domini millessimo CCC.XXV. die veneris quae fuit pridie kalendas junii, nos Raymundus miseracione divina Ilerdensis Episcopus in nostra cathedrali ecclesia sanctam synodum celebrantes predecessorum nostrorum vestigiis inherentes constitutiones factas per predecessores nostros concedimus, approbamus et irrevocabiliter per omnia confirmamus.

Quod Rectores in latino et in vulgari habeant precepta Decálogi et Sacramenta ecclesiae, virtutes et vitia que parrochianis exponant.

Verum quia notitia catholicae fidei cuylibet ortodoxo est necessaria ad salutem et eius ignorantia periculosa quam plurimum et nociva, statuhimus ut quilibet Rector parrochialis ecclesiae in scriptis habeat in latina et vulgari lingua articulos fidei, precepta Decalogi, Sacramenta ecclesiae ac vitiorum species et virtutum et quater in anno ipsa populo sibi comisso publicet vel faciat publicari, videlicet in festivitatibus Nativitatis Domini, Resurrectionis, Pentecostes et Asumptionis Virginis gloriosae et in diebus dominicis Quadragessimae.

Quod si Rectores, Vicarii vel eorum locatenentes negligentes fuerint in predictis, per nos tanquam trangressores preceptorum majorum acriter punientur.

Excomunicati sunt qui falsum ferunt testimonium et qui eos ad hoc inducunt. 

Causarum et litium dispendiosa protractio, quae plerumque per falsorum testium dicta nequiter procreatur poenarum est adjectione cohibenda. Ideoque statuhymus ut falsi testes mediatores et alii eos inducentes ad falsa testimonia perhybenda ipso facto sententiam excomunicationis incurrant a qua, nisi postquam eis satisfecerint quibus dampna per depositiones et inductiones huiusmodi illata fuerint, nullatenus absolvatur. Presentem vero constitutionem Abbates, Priores, Rectores Vicarii et earum locatenentes in suis ecclesiis in festivitatibus solempnibus publicent vel publicari faciant, cum major ibi aderit populi multitudo.

Decimae vel primitiae non retineantur per aliquem, licet illi ad quos pertinent aliquid debeant ei: contra faciens excomunicationem incurrit.

Animarum periculis et malignantium fraudibus occurrere cupientes hanc constitutionem sanccimus, ne aliquis Abbas, Prior, Rector, Vicarius aut beneficiatus cuiusvis ecclesiae aut alius quicquam clericus aut laycus nostrarum civitatis vel diocesis decimas aut primitias ecclesiis vel personis ecclesiasticis debitas scienter de propriis possesionibus retineant aut de alienis per alium seu alios retineri faciant vel procurent pretextu debitorum quae eis vel aliquibus aliis debeantur per aliquem vel aliquos ad quem vel quos in solidum aut comuniter vel divisim pertineant decimae vel primiciae antedictae aut alia quavis accione vel quaesito colore. Qui vero secus presumpserit, excomunicationis sententiae se noverit subjacere, a qua viventes nisi prius illis quibus per hoc dampnatum fuerit satisfecerint prout patiuntur facultates eorum, nullatenus absolvantur, nec etiam in mortis articulo constituti nisi ut premititur satisfecerint, vel de satisfaciendo eisdem suficienter prestiterint cautionem: poenis aliis contra tales qui fures seu raptores sunt censendi jam statutis in suo robore nichilominus permansuris.

Quod Rectores in ecclesiis suis publicent capitulum unicum De consanguinitate et affinitate in ecclesia et in majoribus festivitatibus.

Cum juxta statutum generalis concilii eos qui in gradibus consanguinitatis vel affinitatis constitutione canonica interdictis matrimonium seu nuptias contrahunt, excomunicationis sententiae non sit dubium subjacere, statuhymus et in virtute obedientiae precipiendo mandamus universis et singulis Rectoribus et Vicariis ecclesiarum nostrarum civitatis et diocesis et eorum locatenentibus ut ipsi in suis ecclesiis parrochialibus in quatuor anni festis precipuis et in diebus dominicis Quadragessimae dictam generalis concilii constitutionem publicent aut faciant publicari. 

Quod Rectores publicent in suis ecclesiis capitulum Omnis utriusque sexus, De penitent. et remission.

Poenitentiae Sacramentum quod omni fideli postquam ad annos discretionis pervenerit est necessarium ad salutem, a nullo est aliqualiter negligendum. Ideoque universis Rectoribus et Vicariis ecclesiarum sub poena excomunicationis praecipiendo mandamus ut constitutiones generalis concilii quae incipit Omnis utriusque sexus maxime quod ad poenas non confitentium aut non comunicantium quae sunt in viventes ab ingressu ecclesiae arceantur, et morientes careant ecclesiastica sepultura, singulis diebus dominicis a Septuagessima saltem usque ad Pascha in suis ecclesiis publicent vel faciant publicari.

Rectores publicent in ecclesiis capitulum Cum infirmitas De penitent. et remission. 

Cum infirmitas corporalis nonnumquam ex peccato proveniat, et propterea provide fuerit in generali concilio statutum ut medici corporum cum eos ad infirmos vocari contingerit, ipsos infirmos ante omnia moneant et inducant ut medicos advocent animarum, ut postquam fuerit infirmo de spirituali salute provisum, ad corporale remedium medicinae salubrius procedatur, cum causa cessante cesset effectus inibitumque fuerit medicis antedictis ne pro corporali salute aliquid aegris suadeant quod in animarum periculum convertatur ad haec sancta constitutio in civitate et diocesi Ilerdensi hactenus negligenter fuerit observata; ideo universis Rectoribus et Vicariis ecclesiarum dictarum civitatis et diocesis districte in virtute sanctae obedientiae praecipimus et mandamus quatinus in quatuor festivitatibus, videlicet Nativitatis Domini, Paschae, Pentecostes et Assumptionis Virginis gloriosae ac singulis diebus dominicis Quadragessimae annis singulis populo eis comisso prefatam constitutionem publicent, ac ipsos medicos ad eius observationem efficaciter moneant et inducant, eos quidem medicos qui constitutionis jam dictae post dictam publicationem fuerint trangressores ab ingressu ecclesiae arcendo juxta constitutionem predictam.

Quando talia generalis imponitur seu taxatur, sufficit vocare Rectores qui presentes sunt in civitate Ilerdensi.

Cum a tempore quando Romana curia fuit partibus istis propinqua, plures nuncii Domini Papae, cursores, domicelli et Legati quibus per Prelatos, Rectores et clericos et ecclesiasticas personas habet necessario provideri, frequentaverint frequentius et frequenter transitum facere per civitatem et diocesim Ilerdensem quam consueverint temporibus retroactis quodque pro eo quia expensae dictarum provisionum ad magnas quantitates aliquotiens non ascendunt, contigit quod nec synodus convocatur, nec Rectores citantur ad taxandum personas ecclesiasticas in predictis, set taxantur in absentia illo pretextu, videlicet ne pro modo ut predictum idem Rectores vexentur laboribus et expensis, quia cum quod omnes tangit ab omnibus debet approbari, considerando quod non multum laboriosum aut suspectuosum erit Rectoribus in dictam civitatem residentiam facientibus, si ad talia pro aliis Rectoribus diocesis evocentur. Ideo sancta instante synodo statuhymus quod quandocumque et quotienscumque pro talibus expensis vel aliis similibus causis ipsis Rectoribus pretermissa convocatione synodi seu dictorum Rectorum subsidium imponi habeat seu taxari, vocentur Rectores ecclesiarum civitatis vel diocesis qui tunch presentes fuerint in civitate predicta, qui compoto expensarum impositioni ac taxationi dicti subsidii loco dictorum Rectorum et aliorum beneficiorum absentium valeant interesse. Quibus siquidem convocatis, sive affuerint sive non, ceteri Rectores et beneficiati diocesis pro eo quod vocati non fuerint, non valeant conquaeri, aut se subtrahere a solutione eius in quo taxati fuerint per Episcopum et Capitulum in predictis.

Constitutiones synodales.

Quod nullus missas quas injungit celebret. Clericus obligans ornamenta ecclesiae et spetialiter calices est excomunicatus. Clericus si irato animo cultellum abstraxerit, solvat quinquaginta solid. Nullus clericus vadat sine lumine post campanam per civitatem vel villam, alias solvet V. solidos. 

Si aliquis mutuaverit clerico ludenti ad taxillos non potest repetere, et clericus solvat X. solidos; et si lusit in ecclesia vel ciminterio solvat XX. solidos. Quod cartelli non recipiant sine sigillo Episcopi. Quod exequutores testamentorum negligentes exequi infra annum, sunt ab ingressu ecclesiae suspensi. Sortilegi et recurrentes ad eos et blasffemantes publice nomen Christi vel Beatae Mariae sunt excomunicati. Portionarii et alii beneficiati tenentur interesse horis diurnis pariter et nocturnis. Non obstante quod institutores non fecerint mentionem. Clericus retinens decimas vel primitias de possesionibus propriis vel procurans alienis provide retinere est excomunicationis sententia innodatus. Ponere Vicarium sine licentia Episcopi et ipse positus solvent XX. solidos. Permittentes extraneum clericum celebrare sine litteris Episcopi, nisi causa devotionis secrete, solvat X. solidos. Nullus beneficiatus celebret trentenarium sine licentia Episcopi, alias solvat XXX. solidos. Quod Rectores habitent in domibus ecclesiarum suarum, et eas reficiant, alias nisi moniti et coet. sunt suspensi a beneficiis. Quod Rectores successores non tenentur ad solvendum debita predecessorum nisi Episcopus firmaverit, et publicetur ter in anno. Quod flectuentes genua et dicentes ter Ave Maria in pulsatione campanae crespusculi, habeant XL. dies indulgentiae. Quod associans Corpus Christi sine brandone XX. dies, cum brandone vero XL. dies habeant indulgentiae. Quod dicatur Ave Maria, antequam horae B. Mariae incipiantur Quod Pater noster dicatur sub silentio, antequam horae majores incipiantur. Quod pulsetur campana ad elevationem Corporis Christi, et flectentes genua et dicentes Pater noster et Ave Maria habeant XL. dies indulgentiae. Quod clericus in sacris et beneficiatus quaestor in quacumque quaestoria est excomunicatus, et beneficiatus suspensus a beneficio. Quod clericus beneficiatus recipiens mutuo ultra quinquaginta solidos, obligans bona ecclesiae, mutuans et fidejussores parrochiani sunt excomunicati.

Constitutiones parrochiales. 

Quod parrochiales ecclesiae non attribuentur laycis. Quod occupans vel retinens aliquid de bonis clerici defuncti, nisi requisitus restituerit, est excomunicatus, et est etiam sinodalis scilicet Domini Poncii. Quod mulieres Christianae morantes cum Judeis sunt excomunicatae, et debent publicari quolibet anno ubi Judei morantur. Quod festum Beatae Thecle, quod est VIII. kalendas octobris, colatur. Quod clericus sustinens excomunicationem per sex menses, solvat X. morabatinos: per annum vero XX. morabatinos solvat, et si ultra, est suspensus a beneficio. Quod ministrans alieno parrochiano ecclesiasticum sacramentum, solvat X. morabatinos. Quod evocans clericum coram judice seculari est excomunicatus. Quod Rectores ecclesiarum celebrent infra tres menses postquam fuerint promoti; alias sunt suspensi a beneficio. Quod obligans bona beneficii sui sub sigillo regio est excomunicatus. Quod … et publicetur quater in anno. Quod Sarraceni non proclament, alias domini eorum sunt excomunicati, et loca quae habent in diocesi interdicta. Quod volens celebrare possit cuilibet presbytero ydoneo confiteri, et ab eo absolvi. Quod layci detinentes ecclesias parrochiales, nisi infra duos menses dimisserint, sunt excomunicati. Quod constitutio contra invasores servetur, ex quo sciatur in aliis locis vicinis servari. Quod Christiani non intersint circumcisionibus vel nuptiis Judeorum causa honorandi; alias sunt excomunicati. Prohybetur sub poena excomunicationis (se lee excomunitionts) et maledictionis eternae, ne quis carne comedat diebus jejunii, nisi de licentia confessoris, et tunc absconso. Quod Rectores ecclesiarum et habentes beneficia curata ratione quorum et coet. celebrent decies in anno; alias sunt suspensi a beneficio. Quod sepelientes corpora defunctorum contra constitutionem Item cum quidam, sunt excomunicati. Quod visitantes pro Archiepiscopis vel Episcopis non recipiant nisi IIII. solidos Barchinonae, vel III. solidos Jaccenses, nec numerum eventianum extendant; alias sunt suspensi a visitationis officio. Quod deneguantes justitiam clericis vel eos bamyetes (sic) sunt excomunicati. Quod clericus non faciat heredem clericum vel laycum in bonis ecclesiae, alias bona sunt pauperum.

APÉNDICE DE DOCUMENTOS. I - IV. Constitutiones Domini Fratris Guillermi Aranyonis

APÉNDICE DE DOCUMENTOS. 

I.

Constitutiones Domini Fratris Guillermi Aranyonis bonae memoriae Episcopi Illerdensis, an. MCCCXIV. (1314) (Vid. pág. 1). 

Confirmant. constitutiones predecessorum nostrorum. 

Anno Domini MCCCXIIII. die lunae quae fuit XVII. kalendas madii, nos frater Guillermus miseratione divina Ilerdensis Episcopus in nostra cathedrali ecclesia sanctam synodum celebrantes predecessorum nostrorum vestigiis inherentes, constitutiones factas per predecessores nostros concedimus et approbamus et irrefragabiliter per omnia confirmamus. Verumptamen inter ceteras orationes oratio dominica a Domino actore et doctore eiusdem dignitatis excellentiam obtineat et virtutis, idcirco de fratrum nostrorum sanctaque approbante synodo statuymus, ut quandocumque de cetero horae canonicae in civitate et diocesi nostra debeant recitari, semper ante inceptionem cuiuslibet orae canonicae dicatur sub silentio Pater noster.

Commutacio constitutionis Domini Sabinensis Episcopi, Legati Domini Papae. 

Insuper cum olim Dominus reverendus Pater Dominus Jacobus Sabinensis Episcopus, Apostolicae Sedis Legatus in partibus Spaniae legationis officio fungeretur, et in concilio celebrato Ilerdae statuerit omnes sacerdotes, diachonos, subdiachonos et omnes beneficiatos qui in domibus suis vel alienis publice detinere presumerent concubinarios, denunciari suspensos, ac concubinas talium excomunicationis sententiae subjacere; postmodum quia sepe quod providetur ad bonum tendit ad noxam, antiqui hostis invidia procurante, predictae sententiae quae pro animarum procuranda salute fuerunt promulgatae, propter irregularitates quas clerici eisdem sententiis ligati mulctotiens contrahebant, laqueos eternae mortis sibi parabant, Dominus Papa huic morbo salutiferam intendens adhibere medelam, reverendo patri Domino Egidio Sanctorum Cosmae et Damiani Diachono Cardinali mandaverit remedium adhibere, et idem Dominus Cardinalis literatorie Archiepiscopis et Episcopis et aliis ecclesiarum Prelatis per Ispaniam constitutis poenas clericis et concubinis predictis per sententias memoratas impositas in penas alias quas personarum, locorum et temporum circunstantiis provida circunspectione pensatis, eorum animarum saluti magis expedire viderent conmutandas, eiusdem Legati sententias auctoritate Apostolica postmodum relaxantes, nosque non invenerimus predictas suspensionis et excomunicationis sententias prout expedit per aliquem predecessorum nostrorum fuisse in poenas alias comutatas, licet poena quinquaginta maçmodinas sit posita per quandam constitutionem synodalem in beneficiatos seu in sacris ordinibus constitutos qui in predicto vitio deprehensi fuerint laborare, prefatas suspensionis et excomunicationis sententias auctoritate predicta nobis in hac parte comissa in dictam poenam maçmodinas solvendam per dictos clericos concubinarios et publicos duximus comutandam easdem sententias suspensionis et excomunicationis latas per jam dictum Jacobum, Sabinensem Episcopum, quantum ad clericos ecclesiarum civitatis et diocesis Ilerdensis et concubinas eorundem auctoritate premissa exprese et ex certa scientia revocantes. Decernentes predictos clericos et eorum concubinas predictis suspensionis et excomunicationis sentenciis in posterum de cetero non ligari.

Quod omnes portionarii et clerici beneficiati in ecclesiis intersint horis in ipsis ecclesiis, etiam si testatores hoc non expresserint.

Insuper cum visitando aliquas ecclesias nostrae diocesis invenerimus quod sunt ibi aliquae ecclesiae parrochiales in quibus sunt portionarii et alii clerici beneficiati qui minus bene et minus honeste veniunt ad ecclesiam ad divinum officium faciendum, pretendentes excusationes frivolas quod ratione capellaniarum seu beneficiorum quae ibi obtinent, non tenentur missae conventuali nec aliis horis canonicis interesse, unde nos volentes quod servitium fiat ipsis ecclesiis eo modo quo debet per portionarios seu alios beneficiatos clericos eorumdem, statuhymus quod in ecclesiis tam civitatis quam diocesis nostrae, ubi sunt portionarii et alii clerici beneficiati seu in illis in quibus sunt clerici beneficiati habentes capellanias perpetuas, predicti clerici tam portionarii quam capellani habentes capellanias perpetuas veniant ad ecclesiam seu ecclesias in qua seu quibus benefficium obtinent honeste, cum superpelliciis et sine capuciis ad divinum officium faciendum, et intersint, licet fundatores capellaniarum seu beneficiorum suorum hoc non expresserint, omnibus horis diurnis pariterque nocturnis. Qui vero in hoc negligentes fuerint, si fuerint portionarii per Rectorem seu Prelatum suum per substractionem beneficii compellantur. Si vero fuerint capellani, habentes capellanias perpetuas, Rectores seu Praelati eorum significent hoc nobis, et nisi admoniti adimpleverint, eos graviter puniemus.

Quod nulla capellania constituatur de cetero, nisi centum quinquaginta solidi censuales assignentur eidem.

Item cum plures capellaniae sint in civitate et diocesi nostra quae sunt adeo tenues et exiles in redditibus quod capellani eorum vix possunt ex ipsis comode sustentari, licet tempore fundacionis, quando moneta Jaccensis erat carior, possent invenire competenter; volentes ut capellaniae quae de cetero fient, dotentur taliter quod capellani earum ex ipsis victum habeant competentem, statuhymus quod de cetero capellania aliqua non possit instituhy in sede aut aliqua alia ecclesia civitatis aut diocesis nostrae, nisi fundator eiusdem assignet eidem ad minus centum quinquaginta solidos Jaccenses censuales pro vita et sustentatione capellani perpetui eiusdem, cum de minori quantitate pensata vilitate dictae monetae, non possit unus capellanus competenter vivere, ut est dictum.

II.

Constitutiones eiusdem Domini Fratris Guillermi Aranyonis bonae memoriae Episcopi Illerdensis in sinodo celebrato in sua cathedrali ecclesia, an. MCCCXV. (1315) (Vid. pág. 1) 

Quod nullus Prelatus seu Rector alicuius ecclesiae possit decimas in sacris ordinibus constituto et pro certo servitio ecclesiae assignare.

Nos Frater Guillermus miseratione divina Illerdensis Episcopus in nostra cathedrali ecclesia sanctam sinodum celebrantes, attendentes quod ex collationibus seu assignationibus quas Praelati et canonici dictae ecclesiae necnon Abbates, Priores et alii ecclesiarum Rectores nostrae diocesis faciunt de decimis ad vitam aliquorum dignitates et ecclesiae sunt honeratae plurimum et gravatae idcirco de fratrum nostrorum consilio sanctaque approbante sinodo statuhymus quod nullus Praelatus vel canonicus ecclesiae cathedralis predictae Abbas, Prior, Rector seu Vicarius alicuius ecclesiae nostrae diocesis possit de cetero decimas alicuius parrochiani, seu excusatum aliquod alicui layco vel clerico, nisi in sacris ordinibus constituto, et pro certo servitio ecclesiae faciendo et cum firma Episcopi assignare. Quod si fecerit talis collatio seu assignatio, quocumque modo facta fuerit, nullam obtineat roboris firmitatem. Et quia super assignationibus retro decimi quas nonnulli tam layci quam clerici occasione colligendarum decimarum ad vitam obtinent, invenimus aliquas ecclesias nostrae diocesis laesas non modicum et gravatas, modo simili statuhymus quod nullus Praelatus, Canonicus, Abbas, Prior, Rector, Vicarius seu aliquis de predictis possit de coetero alycuy layco vel clerico et in sacris ordinibus constituto pro colligendis decimis seu alia causa retro decimum ad vitam collectori etiam cum firma Episcopi aliqualiter assignare. Et si per aliquem seu aliquos contrarium, quod absit, factum fuerit, talis assignatio tanquam inanis et irryta nullatenus observetur. Datum Ilerdae die sabbati quae fuit festum Beati Luchae anno Domini MCCCXV. 

III.

Constitutiones eiusdem Domini Fratris Guillermi Aranyonis bonae memoriae Episcopi Illerdensis in sinodo in sua cathedrali ecclesia celebrato, an. MCCCXVIII. (1318) (Vid. pág. 1.) 

Quod capellae non concedantur nisi capellaniae perpetuae constituantur, et tunc absque prejudicio parrochialis ecclesiae; et habet jurare beneficiatus.

Anno Domini M.CCC.XVIII die martis quae fuit VI nonas madii, nos frater Guillermus miseratione divina Ilerdensis Episcopus in nostra cathedrali ecclesia sanctam sinodum celebrantes sancta approbante sinodo statuimus quod in castris, villis, turribus et aliis locis nostrae diocesis et maxime ubi preter dominum loci sunt alii parrochiani qui extra loca predicta et termino eorundem habent ire ad parrochialem ecclesiam ad missam, ad alia ecclesiastica sacramenta capella de cetero nullatenus concedatur, nec in aliis locis in quibus parrochialis est ecclesia, nisi consensus rectoris eiusdem accesserit, et tunch etiam capellanus perpetuus ibidem fuerit constitutus. Cui juxta constitutiones nostras sinodales competentes redditus fuerint assignati. Qui capellanus teneatur jurare in posse rectoris illius parrochialis ecclesiae, quod ipsam ecclesiam suis juribus nullatenus deffraudabit.

Quod nullus presbiter celebret populo in aliqua ecclesia seu capella sine licentia rectoris; alias est suspensus ab officio. 

Item statuhimus quod nullus presbiter in aliqua parrochiali ecclesia nostrae diocesis seu capella celebret missam populo sine licentia Rectoris ipsius ecclesiae vel eius locumtenentis petita et obtenta. Quicumque autem contrarium fecerit, tamdiu ab officio auctoritate presentis constitutionis noverit se suspensum, quousque reatum suum recognocens Rectori parrochialis seu matricis ecclesiae loci de injuria et dampno satisfecerit competenter. 

Quod corpora non sepelliantur in ecclesiis, nisi fuerint patroni vel fecerint ibi capellam vel capellanum perpetuum ipse vel aliis de genere.

Item cum noverimus quod in parrochialibus ecclesiis sepelliuntur interdum corpora quae deberent in ciminteriis vel alibi sepelliri, et Rectores dictarum ecclesiarum propter metum dominorum ipsorum locorum seu aliorum potentum non audent contradicere, ymo inviti habent dicta corpora sepellire, statuhymus quod de cetero nullus sepelliatur in ecclesia, nisi fuerit patronus eiusdem vel in ipsa ecclesia capellam fecerit, aut capellanum perpetuum ipse vel aliquis de suo genere, cui secundum constitutionem nostram sinodalem redditus assignati fuerint competentes. Qui vero contrarium fecerint sepelliendo, mandando vel faciendo corpora ibidem aliter sepelliri, ab ingressu ecclesiae noverit se suspensos. Circa nobiles et sublimes tamen personas possimus nos Episcopus et nostri successores, si nobis videbitur, dispensare.

Quod nullus decimas arrendet alicui nobili.

Item cum in constitutionibus sacrorum conciliorum Terrachonae provide sit statutum quod parrochiales ecclesiae quae per laycos administrari non debent, nullo modo laycis attribuentur, set per clericos et viros ecclesiasticos gubernentur, dictam constitutionem in virtute sanctae obedientiae et sub poena excomunicationis praecipimus firmiter observari. Adicientes de fratrum nostrorum consilio quod nullus Prelatus, Rector seu quivis alius decimas seu primillas bladi, vini et aliorum fructuum prelaturae aut beneficii sui … collecte vel ... vendat alicui nobili, militi vel aliae potenti personae, nec etiam alicui qui loco illorum emat in toto vel in parte decimas aut primitias supra dictas. Si vero contrarium factum fuerit, talis atributio seu venditio nullam obtineat roboris firmitatem. Inhibentes similiter sub poena excomunicationis laycis aut militibus et aliis superius expressatis, ne tales attributiones aut emptiones contra tenorem dictarum constitutionum faciant de coetero, si sententiam excomunicationis volunt evitare.

Quod beneficiati pro deffunctis non celebrent trentenaria sine licentia Episcopi.

Item statuhimus et sub poena excomunicationis servari mandamus quod nullus presbiter habens capellaniam perpetuam pro mortuis institutam in civitate aut diocesi Illerdensi cantent trentenaria sumpta occasione quod redditus capellaniae suae sibi non suficiunt, vel alia quacumque, nisi fuerit de nostra licentia spetiali. Quicumque autem contrarium fecerit, XXX solidos pro quolibet trentenario nobis solvere teneatur.

IV. 

Constitutiones eiusdem Domini Fratris Guillermi Aranyonis bonae memoriae Episcopi Illerdensis in sinodo in sua cathedrali ecclesia celebrato, an. MCCCXXI. (1321) (Vid. pág. 1.)

Quod Praelatus vel Rector possit comittere curam animarum alii idoneo in ecclesia sua ex causa probabili per mensem et non ultra; alias incurrit poenam XX solidorum. 

Nos Frater Guillermus miseratione divina Illerdensis Episcopus celebrantes sanctam sinodum in nostra ecclesia cathedrali, attendentes quod nonnulli Abbates, Priores, Rectores et Vicarii ecclesiarum curam animarum habentes inconsulto Episcopo cum detrimento maximo comittunt quandoque aliis vices suas, et sic forte per comissiones huiusmodi multorum animae dampnabiliter sunt deceptae, cum illi quibus taliter vices suas comittunt, non possint aliquem solvere vel ligare pro eo quod de jure comuni solus Episcopus potest curam animarum comittere juxta canonicas sanctiones; volentes quantum cum Deo possumus animarum saluti consulte earum periculum evitare, indulgemus ut omnes Abbates, Priores et Vicarii predicti ex indulto nostro huiusmodi possint ad horam, aut si ex causa probabili se absentaverint ad tempus modicum, videlicet VIII vel XV dierum aut unius mensis aliis sacerdotibus et qui sciant et possint sacramenta ministrare ecclesiastica comittere vices suas. Ita tamen quod in comissione huiusmodi se ipsius maliciose non exhonerent nec comittant aliquod dolum sive fraudem ultra indulgentiam autem predictam nisi in necessitate. Nullus per se vel per alium ponat vicarium vel subvicarium sine nostra obtenta licentia loco sui. Si vero contrarium presumptum fuerit, tam ponens quam recipiens penam XX. solidorum nobis solvere teneantur, et alias tanquam transgressores canonum punientur.

Quod clerici alienae diocesis non recipiantur ad celebrandum sine litteris Episcopi et licentia spetiali: alias recipiens et receptus incurrant penam X. sol. 

Item statuhimus quod nullus Habbas, Prior, Rector vel Vicarius alicuius ecclesiae seu capellanus curam habens animarum recipiat aliquem presbiterum alienae diocesis ad exequtionem suorum ordinum absque litteris nostris et spetiali licentia, nisi presbiter ille transeundo ex devotione et secrete aliquibus paucis diebus voluerit celebrare. Quicumque autem contrarium fecerit X solidos, et presbiter alienus qui taliter celebrare presumpserit totidem solidos pro poena qualibet vice nobis solvere teneatur. 

Quod vasa vinaria et olearia intelligantur in bonis sedentibus.

Insuper attendentes quod ex eo quia per Dominum Poncium bonae memoriae Episcopum Illerdensem fuit graciose concessum quod Priores saeculares Abbates, Rectores et clerici beneficiati in civitate et diocesi Ilerdensi possint de bonis mobilibus et intuitu ecclesiae vel beneficii acquisitis testari ac libere ordinare, plerique ad dolia seu vasa vinaria et olearia ad colligenda seu conservanda vina vel olea beneficiorum huiusmodi empta vel adquisita manus extendunt disponendo de eis vel ea quomodolibet alienando; idcirco temperantes et declarantes constitutionem jam dictam statuendo sancximus, ne ad huiusmodi vasa vinaria vel olearia vigore constitutionis predictae per quemcumque sub quovis dispensationis ultimae voluntatis titulo seu colore minus quomodolibet extendatur presentem constitutionem et ad canonicos Ilerdenses et eorum beneficia sive dignitates sive personatus praepositurae vel administrationis existant volentes extendi de fratrum nostrorum expreso consilio et assensu.

Quod nullus Rector possit obligare bona ecclesiae ultra quinquaginta solid. 

Item statuhimus quod nullus clericus nostrae diocesis beneficium ecclesiasticum obtinens audeat ultra sumam quinquaginta solidorum Jaccensium insimul vel divisim sine voluntate et licentia nostra spetiali mutuo recipere, ecclesiam seu beneficium ecclesiasticum quod obtinet aut precedentes seu futuros fructus vel redditus eiusdem modo aliquo obligando, vel aliquos parroquianos suos fidejussores vel principales debitores constituendo vel dando alioquin, cum ex hiis proveniat ipsis ecclesiis et beneficiis grave dispendium et jactura tam ipsis quam fidejussores eorum quam inmutantes eis seu dictam obligationem recipientes ab eis ipso facto excomunicationis sententia innodamus. In hac tamen non intelligimus canonicos Ilerdenses habentes dignitates, personatus vel officiatus super hoc jam per constitutiones alias sit provisum.

Quod beneficiati omnes habitent in domibus beneficiorum et ea teneant condirecta: et nisi moniti hoc fecerint ipsis beneficiis sint suspensi.

Item quod nonnulli Abbates, Priores, Rectores seu Vicarii et alii beneficiati ecclesiarum nostrae diocesis relictis domibus ecclesiarum seu beneficiorum suorum in quibus inhabitare debent alias proprias domos de bonis ecclesiarum et beneficiorum emunt vel edificant et permittunt domos ecclesiarum et beneficiorum suorum ruere seu perire statuhimus ut homnes Abbates, Priores, Rectores, Vicarii et beneficiati nostrae diocesis in domibus ecclesiarum et beneficiorum suorum habitent et morentur, et eas secundum posibilitatem ecclesiarum seu beneficiorum suorum operentur seu teneant condirectas. Contrarium vero facientes, postquam super hoc auctoritate nostra moniti fuerint, tamdiu ipsis beneficiis sint suspensi, donech in dictis domibus redierint, et juxta possibilitatem ecclesiae seu beneficii rehedificaverint seu reparaverint domos illas. Fructus vero beneficiorum a quibus taliter suspensi fuerint, in reparatione ipsarum domorum penitus convertantur.

Quod in ecclesia vel ciminteriis coreae vel ludi non fiant contrafacientibus poena aponitur.

Item quia plerique in festorum vigiliis et ipsis festis ac diebus dominicis, dum in ecclesiis orationi deberent insistere, non verentur in ipsis earumque ciminteriis coreas facere dissolutas, et interdum canere cantilenas, ac multas insolertias (: insolencias) perpetrare, et ludos etiam taxillorum et alios illicitos exercere, ex quibus ecclesiarum et ciminteriorum violaciones et inhonesta variaque delicta quandoque secuntur, et ecclesiasticum plerumque perturbatur officyum in divinae magestatis offensam et astantium scandalum populorum, volentes constitutiones Sedis Apostolicae quae predicta prohibent firmiter observari, omnibus Rectoribus, Curatis et Vicariis ecclesiarum nostrae diocesis dicimus et mandamus quatinus quilibet ipsorum moneat peremptorie parrochianos suos et eis injungant ut predicta de cetero non faciant vel attemptent. Qui vero contrarium fecerint, donec ad cognitionem nostram vel Rectoris seu Curati in cuius ecclesia seu ciminterio predicta fuerint attemptata, de transgressione huiusmodi satisfecerint competenter, ab ingressu sint ecclesiae interdicti. In hoc tamen non intelligimus illos clericos quibus si ludos in ecclesiis vel ciminteriis exerceant, pena XX solidorum pro qualibet vice aposita est jam in constitutionibus predecessorum nostrorum, set addimus quod eandem penam incurrant pro qualibet vice qua coreas duxerint in ecclesiis aut ciminteriis supra dictis.

Puniuntur qui per preces vel minas potentum beneficium sibi conferri procurant, vel poenam seu mulctam Episcopi vel officialis sibi remitti.

Item reducentes ad memoriam constitutionem in sacro Terrachonensi concilio editam contra illos qui per Principum vel magnatum aut aliorum potentum vel dominorum locorum preces aut minas, litteras, nuntium vel mandatum procurant beneficia ecclesiastica sibi conferant ad eas per illos ad quos pertinet praesentari, eam sub poena in ipsa constitutione contenta in nostris civitate et diocesi in omnibus et per omnia ab omnibus cuiuscumque dignitatis, status vel conditionis existant precipimus inviolabiliter observari. Adicientes ut eadem poena illos auctoritate nostra eo ipso constringuat qui per nos vel officialem nostrum pro suis excessibus puniti aut mulctati poenam vel mulctam huiusmodi simili modo procuraverint vel consenserint in toto vel in parte dimitti aut etiam relaxari.

Reservatur absolutio excomunicatorum Episcopo et eius officiali.

Item volentes animarum periculis obviare ad honorem ecclesiae debitum conservare presentem constitutionem nobis et nostris successoribus Episcopis vel nostris et ipsorum officialibus retinemus absolutiones et reconciliationes eorum qui auctoritate constitutionum sinodalium vel provintialium, aut de mandato Episcopi vel Officialis Illerdensis excomunicati generaliter vel spetialiter fuerint nuntiati etiam ubi non appareat de sententia inde lata. = Datum et actum quarto kalendas madii anno Domini M.CCC.XX primo.

XXXIX. Constitutiones editae per reverendum patrem Dominum Petrum de Rege, Dei gratia Episcopum Illerdensem.

XXXIX.

Constitutiones editae per reverendum patrem Dominum Petrum de Rege, Dei gratia Episcopum Illerdensem. (Vid. pág. 155). 

Anno Domini M.CCC. primo, die dominica quae fuit nonas decembris, nos Petrus Dei gratia Illerdensis Episcopus, ad honorem Sanctae et Individuae Trinitatis, Patris, et Filii et Spiritus Sancti, apud civitatem et ecclesiam Ilerdensem sanctam synodum celebrantes, praedecessorum nostrorum vestigiis inherentes laudamus, concedimus, approbamus et irrefragabiliter per omnia confirmamus constitutiones factas per predecessores nostros.

De cimbalo repicando quando in Missa majori elevatur Corpus Christi, et de indulgentia audientium qui flexis genibus dicunt Pater noster et Ave Maria. 

Cum creatura non habeat quid pro meritis suo respondeat Creatori, ad honorem Dei et Beatae Mariae semper Virginis matris eius cuius licet inmeriti sponsi sumus, sancta approbante synodo statuhymus et mandamus quod quando Missa major in ecclesiis celebrabitur et elevabitur Corpus Christi, rectores ipsarum ecclesiarum faciant majus cimbalum pulsari, seu etiam repicari. Quicumque vero ob eiusdem reverentiam Creatoris genua sua flexerint campanae sonitu intellecto sive in domo aut in via fuerit vel in campis, et semel salutaverint Beatam Virginem dicendo Ave Maria, etc. et semel dixerit Pater noster, etc. nos de Omnipotentis Dei misericordia eiusdemque Beatissimae Virginis et Beatorum Petri et Pauli Apostolorum eiusdem meritis confidentes, quadraginta dies de injuncta eis legitime penitentia per gratiam Sancti Spiritus misericorditer relaxamus. Adhicientes ad honorem ipsius Virginis gloriosae, ac etiam statuentes, quod de coetero quando recitabuntur horae Beatae Mariae post versum Hymni Memento salutis auctor, etc., dicatur iste versus: Maria mater gratiae, mater misericordiae, tu nos ab hoste protege et in hora mortis suscipe. Gloria tibi Domine qui natus es de Virgine, etc.

De festis colendis.

Haec sunt festa quae rectores debent facere coli seu celebrari per suos parrochianos secundum constitutionem provintialis concilii Terrachonensis. Festum Circumcisionis Domini, Epiphaniae, Sancti Vincentii, Purificationis Sanctae Mariae, Mathiae Apostoli, Anuntiationis Sanctae Mariae et duorum dierum octabae Paschae, S. Marchi Evangelistae, Philippi et Jacobi, Inventionis Sanctae Crucis, Ascensionis Domini, feriae secundae octabae Pentecostes, Festum Corporis Christi, Barnabae, Johannis Babtistae, Petri et Pauli, Sanctae Mariae Magdalenae, Jacobi Apostoli, Transfigurationis Domini, Sancti Laurentii, Assumptionis Beatae Mariae, S. Bartholomei, Nativitatis Sanctae Mariae Virginis, Mathaei Evangelistae, Sancti Michaelis, Luchae Evangelistae, Symonis et Judae, omnium Sanctorum, S. Martini, S. Andreae, S. Nicholay, S. Thomae Apostoli, Nativitatis Domini, S. Stephani, S. Johannis Apostoli, et quaelibet parrochia festivitatem illius Sancti in cuius honore eius major ecclesia est constructa. Preterea juxta constitutionem Sanctissimi Patris Domini Bonifacii Papae octavi praecipimus quod praecipua festa XII. Apostolorum et quatuor Evangelistarum et quatuor doctorum ecclesiae Sanctae Dei, scilicet, Beati Gregori, Augustini, Ambrosi et Geronimi, conetur quilibet Sacerdos in sua ecclesia sub officio duplici solemniter celebrare.

Festa privilegiata de interdicto.

Insuper tempore interdicti a Domino Papa sive ab Episcopo vel alio quocumque positi quilibet rector ecclesiae sive sacerdos cum suis clericis potest et tenetur etiam cotidie celebrare Missam et alia divina officia dicere sicut prius submissa tamen voce, januis clausis, excomunicatis et interdictis exclusis, et campanis non pulsatis. Potest etiam audire confessiones tam a sanis quam ab infirmis, et eis dare Corpus Christi, nisi spetialiter sint et nominatim excomunicati, et tales numquam admitat sacerdos ad confessionem, nisi essent in mortis articulo constituti. In festivitatibus vero Natalis Domini, Paschae Resurrectionis Domini, et Pentecostes, ac Assumptionis Virginis Mariae gloriosae ob reverentiam dictarum festivitatum campanae pulsentur et januis apertis alta voce divina officia celebrentur nominatim excomunicatis prorsus exclusis, set aliis omnibus admissis juxta constitutionem Domini Bonifacii memorati. Ita tamen intelligendum quod in vesperis vigiliarum dictarum festivitatum incipiant pulsari cimbala, et apertis januis ecclesiarum vesperae solemniter dicantur, et simpliciter completorium, matutinae et in crastinum missae, et aliae horae usque ad finitum completorium solempniter celebrentur.

Quae secuntur tenetur scire quilibet sacerdos.

Ista quae secuntur tenetur scire quilibet sacerdos ut sciat docere populum sibi comissum. In primis tenetur scire decem precepta legis quae sunt haec. 

Decem praecepta legis.

Primum est non habebis Deos alienos. Secundum est non assumes nomen Dei in vanum. Tertium est memento ut diem sabbati, id est, diem dominicam sanctifices. Quartum honora patrem tuum et matrem tuam. Quintum non occides. Sextum non moecaberis. Septimum est non furtum facies. Octavum est non falsum testimonium dices. Nonum est non concupisces rem proximi tui. Decimum est non concupisces uxorem proximi tui.

Articuli fidei.

Tenetur etiam scire quilibet sacerdos de necessitate articulos fidei et secundum unum modum dicuntur duodecim propter XII. Apostolos qui per inspirationem Sancti Spiritus in unum congregati singuli singulos apposuerunt articulos. Beatus Petrus apposuit primum dicens: Credo in Deum Patrem Omnipotentem, Creatorem coeli et terrae. Andreas: Et in 

Jhesum Christum, Filium eius unicum, Dominum nostrum. Jacobus Zebedei: Qui conceptus est de Spiritu Sancto, natus ex Maria Virgine. Johannes: Passus sub Pontio Pilato, crucifixus, mortuus et sepultus. Thomas: Descendit ad inferos, tertia die resurrexit a mortuis. Jacobus Alphei: Ascendit ad coelos, sedet ad dexteram Dei Patris Omnipotentis. Philippus: Inde venturus judicare vivos et mortuos. Bartholomeus: Credo in Spiritum Sanctum. Matheus: Sanctam ecclesiam catholicam, Sanctorum comunionem. Symon: Remissionem peccatorum. Thadeus: Carnis resurrectionem. Mathias: Vitam eternam. Amen. Et secundum aliam distinctionem dicuntur XIIII. articuli. Septem qui pertinent ad divinitatem, et septem ad humanitatem. Illi qui pertinent ad divinitatem sunt hii. Primus est: Credo in unum Deum Patrem Omnipotentem, Creatorem coeli et terrae. Secundus est: Et in Jhesum Christum, Filium eius unicum, Dominum nostrum: Tertius est: Credo in Spiritum Sanctum. Quartus est: Sanctam ecclesiam catholicam, Sanctorum comunionem. Quintus est: Remissionem peccatorum. Sextus est: Carnis resurrectionem. Septimus est: Vitam eternam. Amen. Isti sunt septem qui pertinent ad humanitatem. Primus est: Qui conceptus est de Spiritu Sancto. Secundus est: Natus ex Maria Virgine. Tertius est: Passus sub Pontio Pilato, crucifixus, mortuus et sepultus. Quartus est: Descendit ab inferos. Quintus est: Tertia die resurrexit a mortuis. Sextus est: Ascendit ad coelos, sedet ad dexteram Dei Patris Omnipotentis. Septimus est: Inde venturus est judicare vivos et mortuos. 

Septem sacramenta ecclesiae.

Septem sunt sacramenta ecclesiae quae quilibet sacerdos tenetur scire, et sunt ista quae secuntur. Primum est baptismus. Secundum confirmatio. Tertium ordo. Quartum eucharistia. Quintum matrimonium. Sextum poenitentia. Septimum extrema unctio. 

Dona Spiritus Sancti.

Septem sunt dona Spiritus Sancti, videlicet: Spiritus sapientiae et intellectus, consilii et fortitudinis, scientiae et pietatis, et spiritus timoris Domini.

Peccata mortalia.

Septem sunt peccata mortalia, scilicet: superbia, invidia, ira, accidia, avaritia, gula, et luxuria.

Opera misericordiae. 

Septem sunt opera misericordiae cum quibus debet homo contra peccata mortalia se munire, scilicet: Visitare infirmos, cibare esurientes, potare scitientes, redimere captivos, vestire nudos pauperes, dare hospitium pauperibus, et sepelire mortuos. Ista predicta volumus quod sciat quilibet rector vel vicarius, et super ipsis possit instruere populum sibi comissum in predicationibus et hoc frequenter, quando ei videbitur expedire.

Quod clerici in ordinibus sacris constituti non audeant ludere in publico ad taxillos, aleas nec esquaquos. (escaques, escacs, ajedrez : damas)

Et quia nonnulli clerici propriae salutis obliti, plus eligentes infamiam quam famam discurrunt per plateas et vias publicas ludendo ad taxillos et ad aleas, et quod deterius est in ecclesiis quae domus orationis sunt; idcirco nos huic morbo obviare volentes et quia interdum plus ab aliquibus timetur peccuniae dispendium quam salutis, statuhymus quod nullus clericus civitatis vel diocesis Illerdensis in sacris hordinibus constitutus ludat in plateis vel viis ad aliquem ludum taxillorum, nec ad aleas, nec ad scacos. Et qui contra fecerit, solvat nobis qualibet vice pro poena X. solidos jaccenses. Et qui luserit in ecclesia vel eius ciminterio ad texillos (taxillos) vel ad aleas, solvat XX. solidos. Illi autem qui tales lusores nobis revelaverint, tertiam partem habeant dictae penae. 

Quod clerici non audeant accipere quaestoriam aliquam.

Preterea statuhymus quod aliquis clericus beneficiatus seu in sacris ordinibus constitutus non audeat ire in questam seu quaestoriam alicuius Sancti vel Sanctae Dei, hospitalis aut pontis, seu alia quacumque. Contrarium vero facientes sint ipso facto excomunicati. Beneficiati autem eo ipso beneficiis quae obtinent, sint suspensi.

Quod omnes curati habeant constitutiones synodales, alias punientur. 

Et quia aliqui sacerdotes sunt valde negligentes circa observationem constitutionum sinodalium, quas non sine gravi et suarum periculo animarum servare contempnunt, ad excusandas excusationes in peccatis dicunt se non habere predictas constitutiones, in virtute sanctae obedientiae et sub poena excomunicationis mandamus omnibus et singulis archipresbyteris quod hinc ad festum Resurrectionis Domini habeant omnes constitutiones synodales, et cum visitaverint suos archipresbiteratus instruant clericos, quomodo debeant eas observare. Et nichilominus injungimus omnibus et singulis clericis curam animarum habentibus quod ad longius hinc ad festum Pentecostes dictas constitutiones habeant, aliter eos fortiter puniemus. Et si aliquae constitutiones inventae essent quae non essent in hac compilatione, non adhibeatur eis fides, nec sinodales constitutiones esse credantur. Quicumque autem eas habere vel corrigere voluerit, inveniet librum penes Decanum Illerdensem, vel penes scriptorem nostrum.

XXXVII. Prohibitio barbitondendi diebus festis in civitate Illerdensi an. MCCLVII. (1257)

XXXVII.

Prohibitio barbitondendi diebus festis in civitate Illerdensi an. MCCLVII. (1257) (Vid. pág. 150.)

Regest. 5 Jacobi I. pág. 37.

Approbantes laudabilem consuetudinem quae in civitate Illerdensi inter barbitonsores observari desideratur, ne quis diebus dominicis sive audeat officium exercere, ideo per Nos et nostros ad honorem Dei et Beatae Virginis Matris eius et Sanctorum suorum, necnon et ad decorem civitatis Illerdae praedictae hoc statum (statutum; estatuto y edicto) et edictum ibi facimus perpetuo valiturum, videlicet quod diebus Dominicis, festis Purificationis, Annunciationis, Assumptionis et Nativitatis Beatae Mariae, nec in festis Natalis Domini, Epiphaniae et Assensionis eiusdem, Nativitatis Sancti Johannis Baptistae et omnium Sanctorum nullus barbitonsor radere, (roer: afeitar) aut tonsorare (tonsurar) praesumant alicui personae per se vel per alium in civitate predicta, scilicet a vigilia cuiuslibet festorum praedictorum, postquam tempus advenerit quo quis sine lumine radere non valeat, usque in crastino ipsius festi, quando sine lumine radere possit, nisi personis illis quibus ratione infirmitatis forte sit capud radendum. Ipsorum enim rasuras in hoc statuto nolumus comprendi (comprehendi). Adicimus etiam huic edicto et statuto quod nullus barbitonsor praesumant accomodare alicui personae rasorium sive forfices causa radendi vel tonsorandi in festis iam dictis. Hoc autem statutum et edictum exercendi volumus nedum ad Christianos, sed etiam ad Judeos et Sarracenos barbitonsores tam liberos quam captivos, firmiter statuentes quod quicumque contra hoc statutum et edictum nostrum in aliquo facere attemptaverit sex solidos jaccenses, quocienscumque id attemptent, nomine poenae donet et solvat, cuius poenae Nobis tres solidos et curiae Ilerdensi XII. denarios, paxarie (pahería) XII. denarios, et illis per curiam et paciarios (paheres) institutis ad custodiam et curam habendam super huius statuti observatione residui XII. denarii persolvantur. Mandantes et etc. Datum Ilerdae XV. kalendas octobris anno Domini M.CC.L. septimo. (1257)

VI. Liber constitutionum et statutorum generalis studii Ilerdensis an. MCCC. (1300)

VI. 

Liber constitutionum et statutorum generalis studii Ilerdensis an. MCCC. (Vid. pág. 32.) 

In nomine Sanctae et Individuae Trinitatis Patris et Filii et Spiritus Sancti Amen. Noverint universi quod anno Incarnationis Domini nostri Jhesu Christi millessimo trecentessimo, pontificatus Domini Bonifacii Papae Octavi anno septimo, regnante eminentissimo et gloriosissimo Principe Domino nostro Domino Jacobo secundo Dei gratia Rege Aragonum, Valentiae et Murciae, Comite Barchinonae Sacrosanctae Romanae Ecclesiae Vexillario, Amiranto et Capitaneo generali, ac Reverendo Patre Domino Petro Dei gratia Ilerdensis Episcopo et presidente existentibus paciariis seu rectoribus civitatis Ilerdae honorabilibus viris Petro Vace, Petro Çes... Queralto, ac Guillermo de Caldariis, civibus civitatis eiusdem, dictis paciariis de comuni consilio procurantibus et prosequentibus infrascriptum negocium diligenter ope, consilio et auxilio diversorum, et spetialiter discreti viri Bernardi Boneti, juriperiti Ilerdae, qui eiusdem negocii ad honorem civitatis jam dictae praecipuus et continuus extitit prosecutor, dispositor et dicta... praefatus Dominus Rex auctoritate Apostolica per... le... spetialem in hac parte sibi comissa, nec minus sua in utroque jure canonico et civili, medicina, philosophia et artibus ac aliis approbatis scienciis quibuscumque studium in dicta civitate Ilerdensi instituit generale, quod diversis graciis et privilegiis insignivit. Quibus etiam graciis dicti paciarii de comuni assensu totius consilii civitatis praedictae ad honorem et utilitatem ipsius studii aliquas postmodum liberaliter addiderunt, prout ex subsequentium privilegiorum tenore praemissorum omnium veritas colligitur evidenter. Tenor igitur privilegii Domini Papae praedicti praefato Domino Regi super ipsius studii fundacione concessi, dignoscitur esse talis: Bonifacius et coetera. = Tenor quoque privilegii per ipsum Dominum Regem studio praelibato super diversis libertatibus et graciis cum bulla sua plumbea concessi et dati sequitur in hac verba: Jacobus et coetera. = Item instrumenti privilegiorum et graciarum tenor quae et quas ad utilitatem studii memorati paciarii supra dicti cum consensu civium Ilerdensium de comuni consilio concesserunt, sequitur in haec verba: Noverint universi et coetera. = Praemissorum igitur privilegiorum auctoritate munita universitas scolarium forensium in utroque jure studere volentium, qui ad dictum studium Ilerden. causa studendi convenerant, die sabati IIII. kalendas octobris anno predicto simul et universaliter congregati, cum nos Petrum de Capraria, Ilerdensem Archidiaconum in rectorem ipsius studii concorditer elegissent, nosque ad honorem civitatis et studii praemissorum eligencium votis favorabiliter annuens nostrum electioni de nobis factae praestitissemus assensum, de comuni consilio et assensu consiliorum nostrorum, videlicet talium et coet. necnon et approbatione totius universitatis scolarium forensium studii memorati in utroque jure studencium (t : c : studentium) in eodem quaedam edidimus pro dicti studii utilitate comuni, quae quidem inferius in hoc praesenti volumine, quod Librum Constitutionum et Statutorum generalis studii Ilerden. nuncupari praecipimus, ad perpetuam rei memoriam per discretos viros Petrum de Vallibus, rectorem ecclesiae Tamariti, et Bernardum Boneti praedictum, statutarios presentis voluminis deputatos, sub certis titulis fecimus collocari, prout per ordinem subsequuntur.

Rubrica de constitutionibus et statutis. 

Universitatis statuta custodiantur ab omnibus in hoc studio studere volentibus, et nemo in judiciis vel extra suo sensu contra tenorem ipsorum, set eorum pocius auctoritate regatur. Statutum perpetuum seu constitutio generalis ab huis studii rectore vel aliis inferioribus quibuscumque personis promulgatae non tenent, nisi aprobacione totius universitatis scolarium hic in utroque jure dumtaxat studencium vel maioris partis eorum publice fuerint confirmatae.

Contra privilegia per Dominum Regem ac cives Ilerdenses studio nostro concessa non liceat statum aliquod ordinare.

Licet hoc studium privilegiis ac libertatibus gaudeat quibuscumque quae a Sede Apostolica Tolosano studio sunt indultae, non tamen ipsius studii Tolosani statuta, constitutiones vel ordinaciones quascumque per omnia volumus immitari, vel eisdem etiam alligari, set ex ipsis illas solum recipimus quae per Dominum Regem vel per universitatem studii nostri nominatim et ex certa scientia sint admissae. Hiis etiam sic admissis renunciare possumus quandocumque, si nobis visum fuerit expedire.

Quamvis non debeat reprehensibile judicari, si secundum varietatem temporum statuta varientur humana, ut tamen nichil antiquitatis penitus ignoretur, nobis licere non patimur sicque nostris in oficio rectoriae, quod gerimus, successoribus indicamus, ut si statutis vel ordinacionibus in hoc presenti volumine comprehensis aliqua fuerint futuris temporibus detracta, superaddita vel mutata, non ideo ex hoc libro deleantur presencia, set illis quandiu placuerit observatis, haec nichilominus licet obrogata, scripta tamen permaneant pro memoria futurorum, ut si variatis temporibus statuta frequencius variari contingat, ex hiis et ex illis, quod salubrius fuerit facilius statuatur.

Rubrica de rescriptis.

Si contra privilegia studii vel aprobata statuta rescripta fuerint impetrata, viribus careant et effectu.

Cum alias graciis ac privilegiis studii nostri gaudere desideres, minus juste contendis. Ideoque audiri non debes, si cum a rectore sive consiliariis sis vocatus ab hiis qui vocandi jus habent officium per rescriptum Principis vel Praelati sive alterius cuiuscumque personae credis inaniter excusari.

Pro contumacia vel offensa cum te privatum perpetuo vel ad tempus suspensum comodo universitatis aut alias te punitum sive mulctatum confitearis, vanam sollicitudinem geris per rescriptum Principis te posse restitui, donech satisfaccione praemissa universitatis preceptis sive rectoris eiusdem te juraveris pariturum.

Non licet scolarem vel alium nostris privilegiis congaudentem, per rescriptum Principis vel alterius secularis aut ecclesiastici judicis, vel alias a quocumque de universitate nostra directe vel indirecte coram aliis judicibus evocari, quam coram illis tantummodo, qui nobis existunt ex regio privilegio assignati, et prout in eodem privilegio continetur, etiam si privilegio fuerit renunciatum eidem, cum sit comuniter in favorem tocius universitatis concessum.

Te non potes pretextu impetrati rescripti deffendere, si semel iurasti universitatis nostrae statuta servare, qui ad ipsorum observantiam quae jurasti, dum in isto fueris studio, tenearis; cum non sit verisimile actorem perjurii Principem esse velle.

De consuetudine. 

Etsi constitutionis, ususque longaevi non sit vilis auctoritas, non tamen usque adeo valituram admitimus, quod contra tenorem privilegiorum nostrorum quicquam valeant immitari, nisi fuerit racionabilis et praescripta legitime et ex certa scientia contra eadem privilegia fuerit introducta.

Consuetudines civitatis Ilerdae quae continent equitatem vel nostrum comodum et utilitatem studentium respicere dignoscuntur, admitere potest rector super causis dirimendis sive negociis studencium laycorum. Alias autem penitus improbet et repellat, et prout justum fuerit dirimat quaestiones. 

De postulacione.

Sicut nec elegi, sic nec a Principe convenit postulari, ut contra privilegia vel aprobata universitatis nostrae statuta ad rectoris oficium quispiam asumatur (: assumatur, la doble ss no siempre se escribe).

Si tuis exigentibus meritis universitatis comodo privatus es vel suspensus, frusta laborant qui te a Principe vel ab alia postularunt ut ad rectoris sive consiliarii vel ad aliud officium in hoc studio assumaris, priusquam universitatis gratiam consequi merearis.

Tacita veritate postulationis tuae gratiam a Domino Rege obtinuise 

(: obtinuisse) pretendis, cum tibi universitatis nostrae comodo jam servato sive suspenso officium judicis vel assesoris (: assessoris, assessor) officialium suorum in hac civitate comisit. Nam cum officiales 

Domini Regis nobis debeant esse propicii, privatus vel suspensus a nostro consorcio sive sit exterus (= extraneus), sive civis, officium judicandi vel aliud publicum permiti non debet in hac civitate tenere. Rector igitur cum tota universitate se debet opponere, tuique desiderii non deerit inpugnator (: impugnador). 

De electione Rectoris.

Cum sit necesarius (: necessarius) ad studencium regimen gubernator, 

per quem idem studentes, sicut a capite membra, regantur, eorumque per ipsum privilegia tueantur; quia tamen ubi maius periculum vertitur, ibi cautius est agendum, de comuni totius universitatis nostrae consilio et assensu hac in perpetuum valitura constitutione jubemus: quod annuatim in vigilia Purificationis Beatae Mariae rector qui pro tempore fuerit, teneatur universitatem scolarium in utroque jure dumtaxat studencium evocare in ecclesia Beati Martini, ubi ad invocationem Sancti Spiritus ac Beati Martini misa (: missa) solempniter celebrata, scolares cuiusque diocesis sive nationis aut terrae, quae consiliarum de ipso studio juxta tenorem infrascriptarum ordinationum habere debeant, teneantur concorditer eligere ex se ipsis. In cuius electione, si dicti scolares concordes esse non poterint, electio majoris partis, alia qualibet zeli vel meriti cesante collacione, prevaleat. Set si pares numero in discordia fuerint, consiliarius eiusdem diocesis, nacionis seu terrae qui fuerit, adhereat discordancium partium cui vellit, cuique adheserit illius obtineat electio incunctanter. Sicque secundum modum predictum ex qualibet diocesi, terra vel nacione asumptae (de nuevo una s, assumpta; assumptae) personae astringantur protinus singulariter juramento se utilem personam sufficientem atque idoneam secundum rectas concientias (conscientias : conciencias) earundem, odio, gratia, pretio, prece, timore vel amore cuiusque cesantibus, ex se vel ex aliis de dicta universitate scolarium forensium in utroque jure dumtaxat studencium eligere in rectorem. Post huiusmodi siquidem a sic electis personis praestitum iuramentum, Rector, qui preherit, cum tribus de suis consiliariis quos magis ad hoc sufficientes putaverit, et uno notario sive scriptore secum adjunctis vota praedictorum scolarium juratorum sigillatim inquirat, et in scriptis redigi faciat, moxque publicet in comuni coram ipsorum tantum scolarium presentia juratorum, et in quem duae partes ex ipsis electoribus vel forsitan plures consensisse constiterit, illud ad anni sequentis in dicto festo Purificationis Beatae Mariae regimen incepturi publicet et haberi jubeat ab omnibus sub virtute sacramenti praestiti pro rectore. Electio tamen a paucioribus quam saltim duabus partibus electorum quibuscumque meritis electus vel electio juvaretur, non valeat; sel totiens electores ad electionem sine ullo temporis intervallo redire cogantur, donech per dictam viam scrutinii electorum a duabus saltim partibus de eisdem fuerit concors futuri rectoris electio subsecuta, vel aliter assumptis tribus vel pluribus arbitris sive compromissariis ex se vel ex aliis per eosdem arbitros simul omnes vel duas partes ex ipsis fuerit similiter electio celebrata. Quodque ut magis obtineat; et executione non careat hoc statutum, statuimus et ordinamus quod sicut dictum est ad eligendum rectorem futurum electae personae de dicta ecclesia Sancti Martini nulla de causa, preterquam subitae et inevitabilis necessitatis, ac manifeste permitantur (: permittantur; la s doble, ss y te doble, tt, en este texto se simplifican en muchos casos) exire, donech concors fuerit per eosdem juxta modum predictum, et rectoris electio facta, ac etiam publicata, invocato ad haec auxilio curiae et paciarorum (: paciariorum : pahers, paheres, paeres) Ilerdensium per rectorem qui pro tempore fuerit, prout necessarium viderit sibi fore. Verum quia diversitatem corporum diversitas saepe sequitur animorum, et regnorum, terrarum, provintiarum ac nationum diversitas posset antiqui hostis invidia superseminante ziçaniam (: sembrar cizaña), discordiam parere circa vota eligencium praedictorum, dum quilibet utilitati comuni non defferens de sua terra, provintia, natione, sive diocesi rectorem eligere pocius affectaret hac in perpetuum constitutione valitura mandamus, ac etiam statuimus quod secundum ordinem infrascriptum assumantur et eligantur rectores in hoc studio Ilerdensi ut videlicet primo anno post nostrum regimen non in proximo set ex tunc in subsequenti festo Purificationis Beatae Mariae mensis febroarii incepturo, qui erit annus studii Ilerdensis secundus, praesentis vero ordinationis servandae annus primus de studentibus in hoc studio nostro in jure canonico vel civily (: civili) ex civitatibus vel diocesibus Barchinonae, Tarraconensi, Majoricensi vel Dertusensi vel etiam de diocesi Ilerdensi sit rector electus. Et ex tunc anno secundo de studentibus hic ex civitatibus vel diocesibus Caesaraugustae vel Segorbicensi sit rector electus. Et ex tunc anno tertio de studentibus hic ut supra ex civitatibus vel diocesibus Urgellensi, Vicensi vel Gerundensi sit rector electus. Et ex tunc anno quarto de studentibus hic ut supra ex civitatibus vel Oscensi vel Tirasonensi sit rector electus. Et ex tunc anno quinto de studentibus hic ut supra ex civitatibus vel diocesibus Valentiae vel Cartagenensi seu Murciaenensi sit rector electus. Et ex tunc anno sexto si de aliis regnis aut terris Yspaniae fuerint hic in jure studentes scolares quos omnes de natione Yspanorum ad differentiam Aragonem, et aliorum (falta la u) praedictorum, qui per se faciunt nacionem, ut dictum est, appellamus; de ipsarum nacione sit rector. Si vero de ultra montannis nacionibus ultra Pirineos transpositis advenirent hic scolares, primum locum obtineat velut nobis proximior provintia Narbonae, et sic anno VII. de ipsa sit rector. Anno vero VIII. sumatur rector de nacione Vasconum vel de aliis nacionibus quae sunt ultra ipsas usque ad occeanum et ad fines Gallorum cum tota provincia Provintiae (Provença) et usque ad Burgudiones (: Burgundiones : borgoñones, Borgoña, Borgonya, Burgundia, Bourgogne) et Januenses (genoveses, de Génova, Janua). Anno quoque nono de natione Januensium vel de aliis quae sunt per Ytaliam (Italia) usque ad mare Adriaticum (mar adriático; Adria) et adjacentes (adiacentes, adyacentes) insulas sector sumatur. Anno quoque X. de natione Gallicorum (gallos, galos, Galia) vel Burgundionum (más arriba Burgudiones; de Burg, Bourg, com Burgos) seu aliarum gentium quae sunt a provintialibus ultra usque ad Theutonicos (teutones; y teutonas : alemanes y alemanas, algunas tetonas como las camareras de la Oktoberfest) rector existat. 

Anno vero XI. de nationibus Theutonicorum vel de aliis nacionibus septemtrionis quas omnes a Gallicis ultra usque ad Occeanum et fines Europae sub Theutonicorum natione generaliter apellamus, sit rector. Duodecimo vero anno de nacionibus Anglorum vel Scotorum seu aliarum gentium insularum Oceani rector existat. Hic igitur ordo prescriptus in electione Rectorum de diversis nationibus assumendis ad tollendam viam discordiae perpetuo sit servatus. Si tamen de nominatis nacionibus deffuerint aliquae, vel talis de ipsis nacionibus seu diocesibus persona non fuerit, quae suficiens (: sufficiens, ff : f), vel saltim tollerabilis verisimiliter apparerent ad officium rectoris referéndum, ob missis de illo anno propter defectum personarum nationibus ipsis, de subsequentibus nacionibus in ordine scripturae predictae persona sufficiens ad rectoris regimen assumatur; et sic in omnibus observetur sine praejudicio quolibet ipsarum in futuris temporibus, si presentes fuerint nacionum. Quicumque autem nominatus aliter vel electus, quam una de duabus viis predictis, vel nisi comuni concordia universitatis tocius, quasi divinitus evocatus, nominacioni vel electioni de se factae consenserit, sibive officium rectoris vel nomen assumpserit, si post ternam monicionem inde sibi factam non resipuerit huic humiliter pariturus statuto, tanquam turbator huius studii manifestus eo ipso cum omnibus adherentibus sibi in turbacione praedicta omni comodo universitatis huius studii noverit se privatum; et nichilominus spiritualiter ac temporaliter contra ipsum procedatur acerbius, ut a suis iniquis conatibus arceatur.

Cum inter electum et eligentem debeat esse discrecio, si ad officium rectoris vel aliud in discordia nominatus existis, vox tua vel eligendo te ipsum vel electioni de te factae per alios praestando consensum in collacione numeri numerum non aucmentat.

De electione cancellarii studii.

Cancellarius studii debet esse perpetuus juxta statutum Domini Regis. Cumque vaccaverit eius officium non est ad idem universitatis electio, set ipsius pocius Domini Regis provisio expectanda.

De electione doctorum et magistrorum.

Doctores sive magistri juris utriusque, medicinae vel artium ad comune civitatis salarium hic lecturi debent per paciarios civitatis Ilerdae sufficientes et ydonei in sua facultate haberi. Consilio tamen rectoris et consiliorum suorum debent eligi et perquiri.

De electione consiliariorum.

Consiliarii sine quibus studii nostri res publica recte gubernari non potest, a suis nacionibus eligantur et offerantur rectori. Haec quipe sunt nationes diocesis sive terrae, de quarum qualibet, si scolares inde studentes hic fuerint, debet consiliarius assignari. De diocesi Ilerdensi, obmissa civitate, consiliarius unus detur. De civitatibus vel diocesibus Urgellensi atque Vicensi unos. De civitatibus vel diocesibus Terrachonensi et Maioricensi et Dertusensi unus. De civitate et diocesi Oscensi vel Tirasonensi unus. De civitatibus vel diocesibus Caesaraugustae et Segorbicensi unus. De civitate et diocesi Valentiae et Cartageniae unus. De provintia Narbonae unus. De terris Yspaniae unus. De omnibus autem aliis nacionibus longinquis ultra Pirineos remotis quas superius in prima constitutione rectoris contingit electio, singulae dentur consiliarii, si de ipsis scolares jurati fuerint hic presentes. Si de tua diocesi, natione sive provintia consiliarius unus debeat adesse rectori, quamvis de ipsa solus et unicus in hoc studio maneas, non vetaris te ipsum sine nominatore quocumque pro consiliario tuae nacionis offerre, debesque admitti, si aliud tibi legitimum sive canonicum non obsistat. Idem quoque in rectoris electione, qua de qualibet nacione debet unus elector offerri, debes et poteris obtinere. Si tamen cum duo soli nacionis eiusdem essetis, te ille, tu vero illum ad haec nominatis gratificacioni quem ex vobis rectori assumere placeat, locus existit. Si vero plures quam duo fueritis, quod de uno coeteri statuent, obtinebit.

De electione bedellorum et stationarii studii.

Deffuncto Andrea de Espensso (Andrés o Andreu de Espens) huius studii ex privilegio Domini Regis nunc stacionario et bedello, cum ex nunc in perpetuum praedictorum officiorum ad universitatem nostram spectet electio per rectorem et consiliarios, si hoc tamen universitati placuerit, alias per ipsam universitatem vel majorem partem eiusdem fiat provisio alicui bonae ac honestae personae de officiis supra dictis ad vitam tantum. 

In singulis scolis possunt doctores pro libito quos sibi volunt Bedellos eligere, et electos repellere vel mutare sine praejudicio quolibet generalis.

De electione bancariorum.

Paciarii civitatis ponunt bancarios annuatim ad colligenda bancagia civitatis usibus aplicanda, nisi gratiam super eo poterimus a civibus obtinere.

De translatione.

Non licet doctoribus vel magistris ad alias partes civitatis scolas transferre absque licentia rectoris et consiliariorum, necnon et proborum hominum civitatis spetiali. 

Cum sis deputatus ex comuni salario ad Codicis lecturam hoc anno, quamvis scolares tui consenserint, non tamen sine rectorum civitatis et studii manifesto consensu, licitum fuit tibi ad alterius libri lecturam, priori dimissa, trasferre.

Doctoribus et magistris ad salarium comune legentibus, donech perfecte libros ad quos fuerint assignati legendos, vel citra festum Pentecosten non licet sanis existentibus atamen terminos civitatis pernoctando exire vel transferre se alibi, nisi rectoris et consiliorum ac paciariorum (se lee pac aciariorum) civitatis istius poterunt gratiam super hoc obtinere, et ipso casu possint comitere (: comittere) vices suas personis fidedignis.

De renunciatione.

Non est in potestate rectoris infra tempus sui regiminis officio resignare. Idemque de consiliariis est dicendum. Doctor quoque sive magister ad comune lecturi salarium, postquam electioni de se factae consenserint, resilire non possunt nisi novus et evidens ac inevitabilis etiam superveniat istis necessitatis articulus, qui praevisus non fuerat ullo modo. 

Licet quibusdam in spe... ; generaliter atamen privilegiis omnibus studii, cum sis scolaris, renunciare non potes.

De supplenda necgligentia Praelatorum.

Si rector inutilis, imbecillis vel prorsus ignarus fuerit minus provide vel per ignorantiam, quod super (semper) praesumi debet asumptus (: assumptus), de comuni tocius universitatis consilio, aut cedat alio subrogato in locum eius, aut comitat (comite : comte : conde) in omnibus alicui viro provido vices suas; aut si ad alterum istorum induci non potest, sibi coadjutor ydoneus societur.

Licet in rectore, quod non facile credi potest, juris repulsam sive faticam te reperisse alleges, non tamen protinus debuisti judicis superioris alterius quaerere nationem. Coram consiliariis igitur rectoris incuriam seu necgligentiam arguas, priusquam judicem, cuius audientia placuit, tibi semel recuses.

Cum vestrae consiliarius nationis adeo remissus existat et necgligens, quod vocatus ad consilia vix aut numquam venire videtur, aut alias famae suae prodigus, honestati scolasticae non haeret, post trinam monicionem alium curetis offerre; alioquin per rectorem alium assumendo vestra necgligentia supleatur. Supleatur et insuper si in ipsum consiliarium assumendo discordes inveniamini, nec convenire potestis.

De temporibus ordinandorum sive eligendorum officialium studii.

Infra tres dies post electionem rectoris sequutam consiliarii eligantur per naciones; alias rector possit ipsos assumere de nacionibus illis pro libito voluntatis.

Doctores sive magistri qui ad civitatis salarium in hoc studio sunt lecturi, infra dies quindecim post festum Pentecostes sint semper electi. 

De officio et potestate rectoris.

Contentiones et placita inter doctores, magistros vel scolares cuiuscumque scientiae, aut domesticos vel familiares ipsorum, si quae, vel si qua forsan emerserint, rectoris officio sine causarum et judiciario strepitu, prout atamen justum fuerit, terminentur breviter et de plano, ac etiam si rector voluerit sine scriptis, vel saltim rector amicabilem super ipsis composicionem inducat.

Huius studii libertatum ac privilegiorum tuicio ad neminem magis quam ad rectorem et eius officium pertinent. Et ideo coram Domino Rege, Episcopo, paciariis et officialibus eorundem pro deffensione privilegiorum ipsorum debet, si casus occurrerit, rector venire promptus, intrepidus et paratus.

Si tibi contra privilegia vel statuta studii nostri injuriam fieri vel gravamen conquaereris, rectoris praesidio ac patrocinio quoque, maxime si paupertas inte fuerit, es tuendus. 

Doctores, magistri, bedellus generalis ac spetiales et scolares cuiusque scientiae, tam cives quam alii in hoc studio causa studendi morantes, tenentur hobedire rectori in omnibus licitis et honestis.

Privare perpetuo doctorem, magistrum, scolarem vel alium qualecumque universitatis comodo vel honore sine consilio et expreso assensu tocius universitatis vel majoris partis eiusdem, non est permissum rectori. Ad tempus autem sui regiminis potest suspendere per se solum ab universitatis comodo quemlibet alium quam doctorem vel magistrum ad comune salarium hic legentes. Quos nec suspendere licet sine consiliarorum vel eorum maioris partis assensu.

Interdicere scolas generaliter universas, hoc est totum studium vaccationi submittere, non potest rector ultra diem unum in septimana sine consensu tocius universitatis, etiam si justa sit causa. Singulariter autem doctori sive magistro lecturam scolari quoque tam civily quam extraneo scolas omnino ad tempus saltim sui regiminis per se solum interdicere potest, licet retius faciat si de suorum consiliarorum assensu hoc agat.

Doctoribus, magistris et bacallariis peccuniarias penas imponere sive mulctas universitatis comodo aplicandas, si privilegia studii vel universitatis eiusdem statuta non servent praecipue circa salaria et lecturam, de suorum consiliariorum assensu vel maioris partis eorum licitum est rectori, sicut et omnia consilio poterit quae utilitatem studii vel in eo studentium respicere videbuntur.

Reum criminis doctorem, magistrum, baccallarium, scolarem vel alium cuiuscumque dignitatis vel condicionis existat, cuius ad rectorem juxta privilegium Domini Regis spectare possit judicium, maxime si fidejussores non habeat vel aliae personae, vel culpae qualitas hoc requirat, sive clericum, sive laycum, poterit rector capere licite, velut judex ordinarius in persona (.) Debet tamen custodiam capti, si clericus fuerit, Episcopo vel eius officiali, si vero laycus, curiae Ilerdensi comitere, sibi quociens prout et quando voluerit protinus exhibendi sine difficultate qualibet atque mora.

Rectoris officium quod gesisti tanta (suppl. excellentia) praefulget, ut post exactum tempus administrationis eiusdem quaedam adhuc tecum retineas in signum dignitatis: non enim futuris rectoribus jurare teneris, nec officium consiliarii vel aliud recipere cogeris, nisi velis. Sedis quoque cum rectoribus, qui pro tempore fuerint, in locis maxime publicis atque solemnibus pariter gaudebis, et in publicis examinationibus et privatis doctorum seu etiam magistrorum, nisi justa causa suspicionis vel alia tibi obstiterit, poteris si volueris interesse. In hoc tamen casu si coeteri juramentum de secreto servando prestiterint, tu quoque praestare teneris.

Si quis doctor, magister, scolaris vel alia quaecumque persona contra rectorem ad verba injuriosa seu contumeliosa prorupit, cuiuscumque fuerit praeheminentiae, dignitatis, aut status, sive sit exterus sive civis, eo ipso universitatis comodo sit privatus. Sicque privatus tamdiu permaneat, donec ad universitatis cognitionem tam rectori quam universitati eidem satisfecerit competenter.

De officio cancellarii.

Officium cancellarii studii in autoriçandis et aprobandis doctoribus et magistris qui ad dignitatis magistralis honorem in hoc studio assumentur, consistit. Cumque sit de praecipuis officialibus studii, privilegiis universitatis cancellarius gaudet.

Licet private exaccioni subjectus cum magisteriae dignitatis honorem desiderares, et per doctores sive magistros etiam aprobatus; si tamen per sordes sive per timorem cuiusque, quod tamen faciliter credi non debet, cancellarius aprobatum te fore compererit, et alias insufficiens videaris propter defectum scientiae vel personae, publicam lectionem tibi poterit prohibere, et de consilio rectoris ac consiliariorum et aliorum illius scientiae, ad quam assummi desideras, peritorum, penitus denegare. Alias autem, nisi praemisa concurrant, cum per doctores semel fueris aprobatus privatim, publica tibi lectio interdici non debet. Qua si opponentibus tibi judicio maioris et sanioris partis doctorum seu magistrorum illius scientiae sufficienter responderis, dignitatis honorem cancellarius tibi denegare non potest.

Si semel aprobatus es in privata, idem non cogeris iterato subire certamen, licet multis temporibus sive annis publicam distuleris lectionem. Non tamen a privata te liberat, quod in alio studio quam in isto obtinuisse te asseris in eadem. Difertur autem publica lectio modis duobus, necessitate vel voluntate. Necessitate cum cancellarius ad doctorum consilium mandat ipsam differri ad certum tempus, ut licet aprobatus in privata sis, tamen per certi temporis studium magis sufficiens sis effectus: seu cum deffectus personae temporalis vel impedimentum aliquod tibi postmodum supervenit. Voluntate quippe difertur, si, cum possis, ad id venire non curas.

Non sine causa Banoniae, quam legum nutricem recte vocamus, statutum esse comperimus, ut nullus ad magisteriae dignitatis honorem assumatur in legibus, donec prius septem annis perfectis audierit in scolis ab alio ipsas leges. In canonibus vero quinque, et donec triginta lectiones continuas ordinarie sive extraordinarie in scolis ipsius studii publice legerit de aliquo juris volumine sive libro. Hoc igitur idem statutum in nostro studio volumus observari, ita quod nisi praemissa concurrant, per officium cancellarii publica lectio denegetur. Nec super hiis rector vel cancellarius seu alia quaevis persona ullo unquam tempore valeant dispensare. Quia tamen circa tempus VII. vel V. annorum superius predictorum maxime scolari extraneo deficilis esset probacio, cum per illa tempora sufficiat ei qui promovendus est ubicumque audisse ipsum juramento juxta formam inferius positam super eo volumus ut credatur.

Utilitatis eximiae ac honoris magni suffragia studio non est dubium exibent viri prudentissimi sacrorum canonum, legumque sacratissimarum doctores ac medicinae, philosophiae aliarumque scientiarum et liberalium artium professores. Sunt igitur honoribus digni et reverentia extollendi, ideoque precipimus et hortamur illos ab omnibus honorari. Videm (leo Yidem : Iidem, iidem) vero non ideo contra rectorem et consiliarios suos insolenter intumeant, ut ipsius praecepta vel universitatis statuta contempnant; alias per rectorem mulctari poterunt, et si culpae qualitas exigat, acerbius castigari.

Puncta quae legentibus actu doctoribus rector cum universitate constituet observanda, sub poenis ibidem appositis doctores penitus observare tenentur.

Si rector pro negociis universitatis, vel singularis personae de ipsa consilio indiget peritorum, doctores tenentur consulere sibi gratis et assistere contra omnes si fuerint requisiti, illique precipue qui ad comune salarium sunt electi.

Non reffert cives aut exteri sint doctores sive magistri; nam tenentur omnino universitatis statuta servare.

Cum non sit injustum ut qui ad bonus eligitur, repelli non debeat a mercede, de comuni consilio statuimus ac etiam ordinamus, quod quicumque scolaris decretum audierit a doctore, cui de comuni salario est provisum, sive ab alio ordinarie hic legente, teneatur sibi dare ad minus tempore collectae (coll + salta página + ctae) viginti turonenses argenti, vel in moneta curribili valorem ipsorum pro tota lectura ipsius libri, quem idem doctor paratus sit legere, vel non remaneat saltim per ipsum quominus legat. Audientes vero leges seu decretales dent pro lectura suo doctori decem solidos jaccenses, (sueldos jacenses, de Jaca) et non minus, nisi paupertas in hiis vel inferioribus aliud fieri sinat. Scolares vero medicinae suo magistro vel tres solidos jaccenses, vel quinque barchinonenses solvant ad minus. In logica vero philosophia et artibus quibuscumque studentes excepta grammatica, suo magistro ad minus de prima collecta III. solidos jaccenses vel quinque barchinonenses solvant. In coeteris vero duabus ordinariis collectis eorum VI. denarios jaccenses vel X. denarios barchinonenses quisque solvat ad minus, nisi sint pauperes a quibus magistri recipiant minus prout fuerit racionis. Baccallarii vero artium et philosophiae pro repetitione nocturna ultra V. solidos jaccenses vel VIII. barchinonenses non recipiant a scolari. Grammatici vero magistri atque poetici ultra V. solidos jaccenses non recipiant a scolari pro lectura scolarum. Plus autem quam taxatum est supra, doctores sive magistri a nullo debent exigere, set si plus oblatum fuerit, recipere non vetantur. 

Doctores sive magistri ad publicam vel privatam examinationem cuiuscumque vocati prima vice doctores utriusque juris presentes qua puncta lectionis privatae dabuntur, habeant singuli monetae jaccensis solidos V. Secunda vero vico qua fit examinatio in privato habeant singuli solidos septem. Tertia vero vice qua fit examinatio publica in Sede Beatae Mariae habeant singuli solidos VIII. Phisici vero magistri et aliarum scientiarum sive artium professores a promovendis in sua scientia huiusmodi quantitatis medietatem recipiant et non ultra. Proprio tamen doctori sive magistro honorabiles vestes sive encenia vel donaria seu quantitatem maiorem pro suae quis voluntate arbitrio dare non prohibetur in casibus praedictis. Set et si quis duos vel plures doctores sive magistros habuerit audiendo videlicet in hoc studio per unum saltim annum ab ipsis poterit ipsos muneribus et encennis quibus voluerit honorare, dum tamen palam et publice fiat illud.

Hoc juris est doctorum sive civium sive extraneorum, quod in publicis et privatis examinationibus, si praesentes in civitate fuerint, ipsi doctores vocandi sunt a rectore, et possunt ac debent personaliter interesse, et singuli binas in privata scolari promovendo facere quaestiones. Qui si ex contemptu vel dolo rectoris, quod non est verisimile, vocati non fuerint, contemptum suum coram cancellario prosequi possunt si voluerint, et inpedire publicam lectionem, donec sic contempti admissi fuerint ad privatam, quae si voluerint, iterari oportet. A prosecutione vero sui contemtus possunt desistere quandocumque. Idemque jure de magistris medicinae vel artium est dicendum.

Non licet alicui baccallario vel scolari, qui doctoris sive magistri dignitate non claret, quantumcumque famosus jureperitus vel advocatus existat, vel publica lectione aut grammatica vel logica vel alias artes legat in privata alicui promovendo ad magisteriae dignitatis honorem facere quaestionem vel ipsi opponere lectioni sine rectoris et cancellarii licentia spetiali. Quae etiam non facile danda est sibi, nisi nunc forsan ob deffectum doctorum seu magistrorum in nostri studii novitate viderint esse dandam. Quamvis enim doctoribus et magistris haec competant jure suo, coeteris tamen non competit, nisi vocatis concedatur eisdem a cancellario et rectore.

Prohibetur doctoribus et magistris salariatis preterquam semel in septimana, et tunc etiam sine causa non licet, circa lecturam ordinariam vel extraordinariam ponere substitutum, etiam si scolares scolae suae prestent ad id assensum, nisi prius petita et habita spetiali licentia a rectore.

Si ante tempus collectae scolas doctoris alicuius per continuos octo dies cum libro causa lectionis audiendae intrasti, non fuit ex tunc tibi licitum illo anno ad scolas alterius te transferre doctoris concurrentis in lectura cum illo. Nec secundus doctor scienter te debet admittere, etiam si conlectam primo doctori velles pro anno illo donare.

Post tempus vero collectae si per octo dies ut dictum est audiendo primum te transferas ad secundum, non prohiberis, dum tamen scias collectam te primo integraliter soluturum. Collectam quippe ante festum Beati Andreae et ultra festum Carniprivii (Carnestoltes, carnes tollendas : privatas, Carnestolendas, carnaval,) facere non praesumant doctores. Avenientibus autem scolaribus ad eorum scolas post tempus collectarum duarum in Carniprivio finitarum doctores nichil vi exigant pro lectura, nisi gratis offeratur eisdem, et nisi in eo casu cum de una scola scolaris se transtulerit ad secundum. Hoc autem statutum officio rectoris convenit custodiri et puniri, si contra factum fuerit, transgressores. 

Cum doctor aliquis disputaverit quaestionem, nullus alius doctor, baccallarius vel scolaris illa die extraordinarie repetat, disputet sive legat, ut omnes scolares disputationi valeant interesse.

De officio bedellorum.

Bedelli generalis officium in istis fere consistit, ut videlicet singulis diebus per se vel per ydoneum substitutum de licentia rectoris substituendum faciat ex parte rectoris mandata sive praecepta quae injuncta fuerint sibi per omnes scolas. Item quod juxta kalendarium universitatis publicet vaccationes, sermones et festa. Item quod si puncta fuerint ordinata doctoribus, quod ea similiter in fine cuiusque termini dicat. Item ut doctorum, consiliarorum et aliorum scolarium omnium saltim in jure studentium notitiam habeat, eorumque societates, domos sive hospicia in quibus inhabitant non ignoret. Hospicia quaecumque infra limites assignatos ad habitationem scolarium constructa scire debet, et in scriptis tenere, cuius taxacionis existant. Scolares advenas venientes visitare tenetur, et ipsis de societate congrua juxta condicionem et qualitatem ipsorum sollicite providere. Diebus dominicis et festivis debet ante rectorem ad missam vel sermones incedere, et cum vadunt scolares ad funera defunctorum. 

Cum per doctorem aliquem disputabitur quaestio vel repetitio alicuius decretalis seu legis, debet in ipsis scolis ubi disputatio fiet adesse, et scolares recipere et juxta qualitatem cuiusque locum sibi sive sedem ydoneam procurare. Idemque in repetitionibus scolarium facere debet. Venditiones quoque librorum quae sunt in stacionibus suis singulis diebus per scolas dicat.

Omnes bedelli tam generales quam spetiales et eorum loca tenentes virgam longitudinis IIII palmorum ad minus debent palam in manu portare in signum officii quod exercent. Generalis autem portet virgam viridem ad differentiam aliorum. Has siquidem virgas debent recipere a rectore.

Nullus bedellus preterquam generalis vel eius vicens gerens praesumant quicquam dicere, legere seu publicare per scolas, cum soli generali omnium dicendorum publicatio sit permissa. Generalis quoque nichil presumat dicere, praecipere, legere seu alias quomodolibet publicare sine conscientia et voluntate rectoris expressa.

Ad bedelli cuiusque spetiales officium pertinet scolas quibus deservit tenere mundas in aestate; in hieme quoque paratas et per solum fulcitas paleis vel sparto; expensis tamen civitatis haec fieri debent.

Bedellus generalis sive stacionarius etiam non praesumat aliquem librum quem sciat esse venalem emere ullo modo sine licentia spetiali, quae sibi etiam non existit si quis alius emptor appareat concedenda.

In repetitione scolaris non tantum generalis set et spetialis illis scolis quibus repetitio fiet bedelli assistant, ac repetentem scolarem honorent, et habeant pro suo premio singuli cirotegas (: chirotecas) quas per scolas deferant illa die.

De scolaribus singuli audientibus leges decretum vel decretales sive sint extranei sive cives tenentur dare ad minus unum turonensem argenti quolibet anno generali bedello. Scolares autem phisici vel artistae sive grammatici in quibuscumque scolis civitatis adiscant, debent dare singuli videlicet ex eisdem duos denarios jaccenses eidem bedello. Spetiali autem bedello scolares illius scolae cui deservit, tenentur dare quatuor denarios jaccenses singuli quolibet anno ad minus. Si tamen majorem quantitatem aut vestes sive alia dona quis ex propria largitate vult generali seu spetiali dare bedello, minime prohibetur.

Ex convencione quam habemus cum paciariis et probis hominibus civitatis quilibet scolaris audiens leges vel canones seu etiam decretales in solis (f. scolis) factis vel faciendis ad universitatis expensas tenetur dare singulis annis tam forensis quam civis pro ipsis scolis et bancagio XII. denarios jaccenses (leo faccenses, incluso facceñses) et non minus. Bancario autem a paciariis ipsis ad officium bancagii colligendi proposito nichil aliud tenetur dare scolaris. Grammatici et artistae II denarios.

Quamvis Andreas Despens ex Donacione Domini Regis officia stacionarii et generalis bedelli ad vitam simul detineat, cum tamen per eius mortem officia illa vacaverint, possunt ab universitate scolarium uni eidem personae simul vel diversis personis divisim officia ipsa committi.

De officio stacionarii studii. 

Ne stacionarius pro vendicione librorum vel petiarum salari modum quem deceat ampliorem excedat, statuimus et ordinamus quod idem stacionarius praesens vel qui pro tempore fuerit, sub poena viginti solidorum jaccensium non praesumant quid amplius exigere sive recipere pro salario praemissorum, quam praesenti constitutione taxatur. Videlicet pro vendicione librorum cuiuscumque scientiae fuerint, quorum praetium ascendat (leo ascedat) ad unam libram vel ultra, stacionarius habeat duos denarios ab emptore et totidem a venditore pro qualibet libra praetii ipsius libri, et sint illius monetae ad quam liber ipse vendetur. Si vero minoris praetii fuerit facta venditio quam librae unius, quia forte sunt libri gramaticales minuti vel alterius facultatis, tunc stacionarius arbitrio suo recipiat moderatum salarium de eisdem. Pro petia vero juris canonici vel civilis tam textus quam glosarum sive sumularum seu extraordinariorum quarumlibet, si eam stacionarius ad rescribendum pro exemplari tradiderit, recipiat unum denarium jaccensem pro qualibet earum. Si autem ad corrigendum tantum ipsa petia fuerit tradita, obulus tantum detur pro ipsa, dum tamen ipsa die restituatur eidem.

Stacionarius debet cavere in manu rectoris singulis annis de custodia et conservacione librorum qui sibi traditi fuerint ad vendendum. 

Juxta ecclesiam Beati Martini suam semper stacionarius teneat stacionem, et omnes vendiciones librorum in ipsa vel alibi palam faciat, non oculte.

Nullus alius stacionarius in hoc studio esse potest qui vendat libros, vel teneat petias sine licentia et voluntate stacionarii generalis.

Nichil est quod studio vel studentibus magis officiat quam falsarum corruptio petiarum. Quapropter de comuni consilio provide statuimus ac etiam ordinamus, quod de triennio in triennium duo periti scolares in legibus, duoque similiter in canonibus, per rectorem qui pro tempore fuerit, eligantur qui petias corrigant et emendent, et emendari ac corrigi faciant, tam in ordinariis quam extraordinariis integre et perfecte. Inquirant quoque, si pro salariis petiarum fuerit per stacionarium ultra factam taxationem receptum. Quod in is venerint (leo is - salto página 225 - 226 - venerint), rectori denuntient, indeque stationarius puniatur.

De judiciis et foro competenti.

Rectoris judicium cunctis in hoc studio studere volentibus, debet esse acceptum. Cum igitur sis scolaris et a scolari coram rectore conventus, ipsius examen non facile poteris declinare. Quod enim per privilegium scolaribus est concessum, ut de tribus judicibus coram illo quem magis elegerint solo conveniantur, si ab extranei cive vel alio qui non sit de corpore universitatis conveniuntur, debet intelligi. Inter se vero cum omnes de universitate faciant unum corpus, rectoris sui judicium, cum capud sit eorumdem ac sibi de consilio omnium voluntate prefectus, declinare non possunt, nisi manifesta vel evidens suspicionis aut alia subsit causa.

Quaedam sunt personae quae propter coherentiam nostris privilegiis gaudent, ac nostris statutis etiam et rectoris judicio subjecti existunt, licet verbis privilegiorum forsan non contineantur expressim, ut scriptores librorum, venditores cartarum singularum et scolares, bedelli, universitatis nostrae notarius, et si qui sunt similes, cum omnibus familiaribus suis qui nobiscum ratione studii multum participant, nosque cum ipsis. Et generaliter omnes illi qui sola ratione studentium hic morantur. Racione autem studii vel studentium sola morari videntur quorum officium studentibus necessarium extat, quique non alibi quam infra limites terminorum ad habitationem scolarium concessorum morantur, qui omnes ad rectoris judicium pertinebunt. 

Coeterorum generalium studiorum vestigiis inhaerentes constituimus et ordinamus, quod si scriptores librorum barataverint petias vel quaternos sibi traditas ad scribendum, vel alias recepta peccunia a scolari latitaverint fraudulenter, et inventi fuerint fugitivi, quod facta super hiis fide coram rectore de ipsius rectoris licentia sive judicio libere capiantur. Et si clerici fuerint tradantur Episcopo vel eius officiali qui vel ipsos jubeant custodiri, vel tradant ipsi eidem scolari custodiendos, a quo possint in compedibus cum solo pane et aqua, donec promissa compleverint, custodiri. Layci vero scriptores possint modo predicto per scolarem in domo sua sine periculo privati carceris licite detineri.

Quamvis scolares cives civitatis istius, necnon phisici et artistae, et alii multi non sint de stricto corpore universitatis studii nostri quantum ad ordinationes sive statuta condenda, debent tamen rectoris subesse judicio, et universitatis statuta servare cum et ipsis dum scolares fuerint astringantur. Omnes etiam illi qui per civitatem morantes clerici vel layci nomen sibi magistrorum inponunt ac docent pueros in arte grammaticae, rectori jurare debent, eiusque judicio sunt subiecti. 

De feriis. 

Cum ociositas et voluptas arma sint hostis antiqui, et festorum pluralitas studentibus pariat detrimentum non modicum et jacturam, hac in perpetuum valitura constitucione jubemus, ac de comuni totius universitatis nostrae consilio statuimus quod doctores utriusque juris et magistri liberalium artium et aliarum scientiarum seu facultatum has infrascriptas colant vel observent festivitates in lectura vel scolis ad ordinariam vel extraordinariam lectionem, prout inferius declaratur. 

Festivitates. 

Nativitas Domini. Ordin. et extraordinar. 

Sancti Stephani Protomartiris. Ordin. et extraordinar.

Johannis Apostoli. Ordin. et extraordinar.

Sanctorum Innocentium. Thomae Martiris. Ordinar.

Januar.

Circumcisio Domini. Ordin. et extraordinar.

Epiphania Domini. Ordin. et extraordinar.

Vincentii Martiris. Ordin. et extraordinar.

Agnetis. Ordinar.

Conversio Sancti Pauli. Ordinar.

Februar.

Purificationis B. Mariae. Ordin. et extraordinar.

Beati Blasii. Ordin. et extraordinar.

Katedra Sancti Petri. Ordin. et extraordinar.

Mathiae Apostoli. Ordin. et extraordinar. 

Martius.

Gregorii Papae. Ordinar.

Benedicti Abbatis. Ordinar.

Annunciatio Beatae Mariae. Ordin. et extraordinar.

Aprilis. 

Ambrosii. Ordinar.

Marchi Evangelistae. Ordin. et extraordinar.

Madius.

Philippi et Jacobi Apostolorum. Ordin. et extraordinar.

Inventio Sanctae Crucis. Ordin. et extraordinar.

Junius.

Barnabae Apostoli. Ordin. et extraordinar.

Nativitas S. Johannis. Ordin. et extraordinar.

Petri et Pauli Apostolorum. Ordin. et extraordinar.

Julius. 

Mariae Magdalenensis. Ordin. et extraordinar.

Jacobi Apostoli. Ordin. et extraordinar.

Annae Matris B. Mariae. Ordin. et extraordinar. 

Augustus. 

Vincula S. Petri. Ordin. et extraordinar.

S. Dominici. Ordin. et extraordinar.

Transfiguratio Domini. Ordin. et extraordinar.

Laurentii Martir. Ordin. et extraordinar.

Asumptio B. Mariae. Ordin. et extraordinar. 

Bartholomaei Apostoli. Ordin. et extraordinar. 

S. Augustini Episcopi. Ordin. et extraordinar.

September.

Nativitas S. Mariae. Ordin. et extraordinar.

Mathei Apostoli. Ordin. et extraordinar. 

Teclae Virginis. Ordin. et extraordinar.

Michaelis Arcangeli. Ordin. et extraordinar.

Jeronimi Presbiteri. Ordinar.

October.

Francisci Confessoris. Ordin. et extraordinar.

Lucae Evangelistae. Ordin. et extraordinar. 

Simonis et Judae Apostolorum. Ordin. et extraordinar.

Hic celebretur festum sollempne in ecclesia Sedis propter principium studii, et captionem civitatis Illerdensis.

November.

Omnium Sanctorum. Ordin. et extraordinar.

Festum Deffunctorum. Ordin. et extraordinar.

Passio Ymaginis Domini. Ordin. et extraordinar.

Sancti Martini sollempne festum. Ordin. et extraordinar. 

Katerinae Virginis. Ordin. et extraordinar.

Sancti Andreae Apostoli. Ordin. et extraordinar.

December.

Nicholay Episcopi. Ordin. et extraordinar.

Thomae Apostoli. Ordin. et extraordinar.

Sciendum est tamen quod ultra praedictas festivitates Sanctorum sunt quaedam colendae ab ordinario et extraordinario simul, sicut sunt omnes dies Dominici, magestati Altissimi dedicati. Item dies jovis Coenae Domini, et dies Veneris sancta, et vigiliae Paschae, et duo dies sequentes post festum Paschae, dies Ascensionis Domini, et duo dies sequentes post festum Pentecosten. Praeter praedicta festa colendi sunt duo dies post Dominicam Carniprivii. Grammaticis autem et artistis conceditur etiam coli praeter praedicta vesperae Sanctae Katerinae et Sancti Nicholay, si volunt.

Huic etiam addimus nostro statuto quod si in septimana festum colendum inter duas Dominicas non occurrat, quod semper in die jovis doctores et magistri et scolares utriusque juris vaccent in die illa ab ingressu scolarum, ita quod ipsa die ordinarie vel extraordinarie non legatur, prout in aliis generalibus studis propter utilitatem studentium est provisum. 

De jurejurando.

Doctores et magistri sive sint cives sive extranei et baccalarii juris vel artium et aliarum scientiarum, necnon et omnes alii doctores publice scientias vel artes liberales et omnes etiam scolares qui non sint civitatis istius cives quacumque dignitate prefulgeant in utroque jure dumtaxat studentes, debent jurare rectori se parituros eidem in licitis et honestis, et universitatis statuta facta vel facienda servare. Si quis autem fuerit contradictor post trinam monitionem eo ipso universitatis comodo sentiat se privatum. Jurant etiam sibi generalis et singulares scolarum bedelli et stacionarius studii nostri.

Cum te dicas civem Ilerdae, jurare non cogeris universitatis statuta, licet dum in hoc studio fueris, ad eorum observantiam tenearis. Si tamen tu civis scolaris vel etiam non scolaris in hoc studio legere vis volumen aliquod juris vel ipsius voluminis librum, jurare teneris te pariturum rectori, alias tibi non est lectio permittenda.

De sentenciis et appellationibus. 

A rectoris sententia licet te gravatum alleges, provocare non potes. Si tamen manifestas causas gravaminum promptas habes, coram consiliariis, presente ipso rectore, debes hostendere, ut ipse idem rector de suorum consiliatorum consilio, si te gravatum ostenderis, studeat ipsumque non pudeat revocare. Eo autem pretextu quod ipse rector in suo processu juris ordinem non servaverit, vel sine scriptis sententiam dixerit, quod alias juste pronunciatum est revocari non debet, cum in hujusmodi potestas libera sit rectori inter doctores, magistros, scolares et familiares eorum quoscumque et omnes alios etiam qui privilegiis studii gaudent, summarie et de plano et sine qualibet figura judicii, si velit, procedere atque pronunciare etiam sine scriptis. 

De vita et honestate scolarium.

Scolarium mores et actus honestos et ad studium aptos efficere cupientes statuimus et ordinamus, quod nullus scolaris continuus cuiuscumque preheminentiae, condicionis vel dignitatis existat, ad scolas nisi magna necessitas fuerit veniat equitando. Mimis, joculatoribus, instrionibus, militibus qu dicuntur salvatges, coeterisque truffatoribus seu baccallariis civibus vel extraneis, vestes, civatam, peccuniam vel aliquid aliud de suo dum in studio fuerint donare non audeant, nec ad comedendum invitantibus dare, nec ipsos etiam invitare per se ipsos vel facere dari, praeterquam diebus singulis tantum in festivitatibus Natalis Domini, Paschae et Pentecosten, vel quando doctores vel magistri in scientiis creabuntur, quibus etiam diebus vel casibus solus cibus sine aliis quibuscumque donariis vel encenniis ministretur eisdem.

Statuimus preterea ac etiam ordinamus quod nullus doctor, magister sive scolarius continuus presumant alicui baroni, militi, scutifero vel alii cuicumque personae extraneae qui non sit de propria familia sua dum in studio fuerit, dare prandium sive coenam, civatam, nisi super hoc a rectore obtenta licentia spetiali, quam etiam rector non debet concedere sine causa. Et ubi concedat tali moderacione restringat quod illa talis persona quaecumque sit, non nisi se altera veniat tantum; alias nullatenus admitatur. Rector quipe non aliter hospites extraneos recipere audeat vel etiam invitare, si qui se altero venerint sociati. In hoc tamen statuto non intelligantur cursores sive trotarii qui cum singulariter venerint, possint admitti. Non etiam intelligantur cives civitatis istius quicumque scolares vel alii exceptis personis superius in principio jam exceptis, nec doctores magistri sive scolares qui possunt cum voluerint, se ad invicem invitare.

Generalis studii prorogativa requirit, ut scolares eiusdem qui diversis privilegiis et immunitatibus gaudent, se cunctis honestiores exhibeant et prudentiores scedant quam coeteri particularibus studiis insistentes. Igitur ne sub specie boni ad disolucionis proclivium decurratur provide statuimus quod nullus phisicus, poeta, grammaticus vel artista, exceptis pueris qui nondum aetatis suae annum XIIII. disimiliter exegerunt in festivitatibus Sancti Nicholay et Sanctae Katerinae presumant tripudiare sive ballare per civitatem, vel ludos facere inhonestos, vel alias velati incedere cum habitu Judearum vel Sarracenarum in magnum opprobrium eorundem, prout actenus fieri consuevit, sed expensas quas super huiusmodi faciunt inhutiles et nocivas ad honorem ipsorum Sanctorum penitus convertentes. Inducantur scolares per suos magistros ad habendum cereos, ut processionaliter unusquisque cum suis scolaribus vel omnes etiam simul cum cereis accensis per civitatem incedant visitaturi loca et ecclesias praedictorum Sanctorum, ut eorum actus in melius Sanctorum intercessionibus dirigantur. Festivitates quipe praeterquam duobus diebus scilicet vigilia et festo nullatenus producantur, etiam si sit festum, cum sit scolari magna turbatio vaccatio diuturna. 

Prevideant ergo magistri ne sui scolares super hoc presumant excedere, alioquin poenam XX. solidorum jaccensium universitatis comodo aplicandam sine omni remedio tam ipsi quam contra facientes incurrant, quam donec solverint, a suis scolis et lectionibus sint suspensi. 

De locato et conducto.

Vani timoris causa te agitat, dum hospicium sive domum quam tenes conductam times ab alio tibi futuro anno, si tamen illam retinere volueris pro praetio sibi a taxatoribus studii imponendo, auferi posse.

Rubricha de observatione jejuniorum et sermonibus audiendis.

Haec sunt jejunia quae observare teneris. Non tamen ad observationem ipsorum praestiti juramenti de observandis statutis te astringit, set solum proprie voluntatis arbitrium, vel ecclesiasticae constitutionis preceptum.

Vigilia Nativitatis Domini.= Vigilia Purificationis B. Mariae. = Dies mercurii cineris cum continuis diebus Kadragesimae (Cuaresma) usque ad Pascha. = Vigilia Anuntiationis B. Mariae. = Prima dies rogationum. = Vigilia Ascensionis Domini. = Vigilia Pentecosten. = Dies mercurii post festum Pentecosten jejunabis IIII. tempora et dies veneris et sabbato sequentibus. = Vigilia Sancti Johannis Babtistae. = Vigilia Apostolorum Petri et Pauli. = Vigilia Jacobi Apostoli. = Vigilia Sancti Laurentii Martiris. = Vigilia Assumptionis B. Mariae. = Vigilia Sancti Bartholomaei Apostoli. = Vigilia Nativitatis Beatae Mariae. = Dies mercurii post festum Sanctae Crucis mensis septembris cum die veneris et die sabbati sequentibus jejunium IIII. temporum. = Vigilia Sancti Mathei Apostoli. = Vigilia Apostolorum Simonis et Judae. = Vigilia omnium Sanctorum. = Vigilia Sancti Andreae. = Dies mercurii post festum Sanctae Luciae cum die veneris et die sabbati sequentibus jejunium IIII. temporum. = Adventus Domini jejunantur.

Ut singulis diebus dominicis et festivis summo mane post missam Primae fiat sermo scolaribus literaliter in claustro Praedicatorum, in ceteris vero festivitatibus videlicet infrascriptis idem scolares similiter ad sermonem in claustro fratrum Minorum. Festivitates quippe quibus convenire debent in dicto claustro fratrum Minorum pro audiendo sermone sunt illae quibus a lectura tam ordinarie quam extraordinarie cessari jubetur, exceptis IIII festivitatibus Beatae Mariae, quibus propter reverentiam et honorem matris ecclesiae, et ut scolares possint katedralem ecclesiam visitare obmititur sermo; et exceptis festivitatibus Beati Martini propter honorem ipsius ecclesiae quae studii nostri parrochialis existit, qua die festo ipsius Sancti universitas studii debet solempne festum agere in eadem, et Beatorum Apostolorum Simonis et Judae quo solempne festum in katedrali ecclesia propter initium studii quod illa die incipit debeat similiter solempniter celebrari, et festivitatibus Sancti Nicholay et Sanctae Katerinae quibus in hac parte ut spetialiter deferatur grammaticis et artistis possunt ipsi grammatici et artistae ubi voluerint audire sermonem; et exceptis festivitatibus Beati Dominici et Sancti Petri Martiris quibus propter reverentiam ordinis Praedicatorum in eorum ecclesia scolares conveniant ad sermonem, et e converso similiter si festivitates Beati Francisci et Sancti Antonii Confessoris de ordine fratrum Minorum si occurrerint in die Dominica, propter reverentiam ordinis ipsorum fratrum Minorum in eorum ecclesia scolares conveniant pro sermone.

Hic fuit electus secundus rector studii generalis Illerdensis.

Die jovis quae fuit kalendis februarii anno Domini M.CCC. secundo vesperae Purificationis Beatae Mariae venerabilis Berengarius de Sarriano, Archidiaconus Valentiae facta universitate scolarium in ecclesia Sancti Martini Illerdae juxta formam praedictorum statutorum fuit concorditer in rectorem generalis studii Illerdensis electus. Qui quidem Berengarius de Sarriano rector praedictus die et anno proxime dictis ad honorem civitatis et studii praemissorum eligentium votis favorabiliter annuens suum electioni de ipso factae prestitisset assensum, et praestito juramento ab ipso rectore electisque suis consiliariis juxta praedictam formam statutorum, ibidem de communi consilio et assensu consiliorum suorum, necnon et aprobatione (pp : p) totius universitatis scolarium forensium studii praelibatae in utroque jure studentium in eodem haec duo edidit statuta comuni utilitate et honore studii memorati quae subsecuntur (: subsequntur).

Haec duo statuta condidit venerabilis Berengarius de Sarriano, secundus rector studii Illerdensis.

Nos Berengarius de Sarriano rector ut prescribitur electus, de comuni consilio et ad perpetuam rey memoriam statuimus et ordinamus quod festum Beati Blasii Pontificis et Martiris inter alia festa in predictis statutis contenta collocetur. Ita quod a scolaribus nostri studii ab omnibus celebretur, et illa die doctores neque magistri non intrent scolas ordinarie nec extraordinarie.

Item statuimus et ordinamus de comuni consilio, quod in electione rectoris et creatione doctoris sive magistri, si veniant vel vocentur tubicinatores, mimi vel joculatores ad honorandum rectorem, doctores sive magistros illa die tantum in novitate creationis sive electionis eorum, possint ipsi rector et doctores sive magistri eisdem joculatoribus dare pro suis laboribus, prout eis videbitur expedire; non obstantibus quantum ad hoc statutis factis retroactis temporibus. 

In omnibus vero aliis statuta in fundamento nostri studii edita rata et firma perpetuo observentur inviolabiliter. 

Ista sunt statuta hedita per secundum rectorem de consensu doctorum et universitatis studii Ilerdensis, quae quidem juranda sunt ab omnibus, et inviolabiliter observanda.

Si ad generale studium Ilerdae studendi proposito accesisti, et gaudere cupis privilegiis studii memorati, tibi nullatenus est permisum tenere animalia aliqua ad equitandum, nisi de episcopatu fueris Ilerdensi, cuiuscumque conditionis aut status existas. Azemblam (adzemila, acémila, ase &c) tamen tenere poteris pro lignis et victualibus et aliis tibi necessariis aportandis. Quilibet studens de episcopatu Ilerdensi non existens, cuiuscumque conditionis fuerit sive status sibi noverit interdictum ne aliquo panno utatur ad induendum, emendum vel portandum, cuius alna praetium sex solidor. jaccensium excedere disnoscatur, cum hoc sit per doctores et universitatem generaliter constitutum. Vestes autem cuiuscumque valoris existant portare poterit vel induere quas habebat, ante quam ad presens studium accesiset. 

Illud autem tibi noveris spetialiter esse prohibitum, si de universitatis consorcio reputaris, quod non debes ludere ad graestam, riffam vel ad ludum qui galdeta dicitur ... ad alios quoque ludos ludere permiteris, dum ... ponas ... unum vel duos denarios, quandocumque ipsum ludum iterari contigerit vel etiam incohari. Quod si ad domum tuam aliquos ... volueris invitatos, scire debes tibi ullo modo licere eisdem invitatis dare vel proponere, nisi duo … seu comestiones carnium, vel unicum duobus modis ... et carnes salsas poteris dare praeter istas, dummodo hoc in fraudem non facias statutorum, nec aliquem debes nisi se altero invitare, nisi super hoc rectoris studii licentiam obtineas spetialem.

Transgressor dici poteris statutorum, si alicui personae extraneae puta baroni, militi vel instrionis vel cavalleriis qui dicuntur salvatges vel aliis joculatoribus vestes, peccuniam dederis vel civatam, quantaecumque preheminentiae vel dignitatis existas, dum in praedicto studio scolastice comoraris; quia dum studens fueris, teneris praedicta statuta jurare, et inviolabiliter observare.