Mostrando las entradas para la consulta circio ordenadas por relevancia. Ordenar por fecha Mostrar todas las entradas
Mostrando las entradas para la consulta circio ordenadas por relevancia. Ordenar por fecha Mostrar todas las entradas

jueves, 2 de febrero de 2023

L. Charta consecrationis ecclesiae Sancti Juliani de Alfoz, an. MCXLII. (1142)

L.

Charta consecrationis ecclesiae Sancti Juliani de Alfoz, an. MCXLII. (1142) (Vid. pág. 188.)

Ex arch. eccl. Vicens. in scrin. 31. Thesaur. núm. I.

Anno Dominice Incorporationis M.C.XLII. kalendas decembris comuni utilitati providentes, venerabilis Arnallus Dei nutu Barchinonensis Episcopus et Raymundus Episcopus Ausonensis et canonicorum conventus inferius annotatus cum non parvo populorum concurso sollempniter convenerunt ad consecrandum domum Dei in honore S. Juliani Martiris in comitatu Barchinone in loco nuncupatu Alfoz. Die siquidem consecrationis confirmaverunt predictae ecclesiae quicquid possessionum habebat vel habere debebat ubique locorum, terras videlicet et vineas cum domibus et arboribus, decimas et primitias vel oblationes fidelium que sui juris sunt atque cimiterium ipsi ecclesiae undique XXX. ecclesiasticorum passuum confirmaverunt et quicquid in eodem spatio continet, quod Petrus Raymundi et Raymundus fratris ibidem habebant, sub ecclesiastica defensione posuerunt, scilicet quod eorum est vel esse debet, pro quo persolvent annuatim ipsi vel sui in festivitate S. Juliani clerico eandem ecclesia cantanti par unum gallinarum, atque temerarie inde aliquid auferentem vel invadentem ut reum sacrilegii omnino condempnavere donec canonice satisfaceret. Constituerunt quoque ut ipsa ecclesia a Barchinonensi Sede crisma acciperet, eidemque Sedi per censum annualiter inter duas sinodos XXXIIII. denarios monetae curribilis persolveret. Habet namque affrontationes jam dicta ecclesia unde accipit decimas et primitias, ab oriente in termino ville Maioriset in podio Trueri et descendit per cumbam vallium et in Serra ante Fersas et ad ilicem rotundam pergens ac podium Calvum et descendens per podium Coscollarie usque ad Fontanellas et per media serra de Bellovidere usque ad Bocherons. A meridie ab ipsis Bocherons vadit ad ipsam turrem, et ad cavos Ermesenne. Ab occidente ab ipsa Ermesenna vadit per fevum de Bello loco ad torrentem Sicus, et in termino Caritituli ultra stagnum, et venit ad gurgitem Sabatelli, et in prato Caritituli, et tendit per viam que vadit Mulnels subtus Fuimas, et in rego de cumba Mulnels usque ad ipsas planas, et in termino de Mulnels usque ad petram foradatam. A circio a petra foratata usque ad Torrezolam et in capite de vallo prati de Brugeriis et ad Petras Tonnentes. Alodia autem sepe dicte ecclesiae hec sunt petia una alodii que est juxta ecclesiam ubi sunt domus clerici cum sua decima et primitia in qua vicarius nichil penitus habet, et ad podium Triteri pecie due proprie cum X. et primitia, et ad gurgitem Gabatelli (Sabatelli más arriba) unam longam petiam alodie que vadit ultra viam que vadit ad merchatum et ven de Villamaiori, et peciola una alodii ad Carumtitulum prope domum Guillelmi Arnalli. Item prelibatus Petrus Raymundi et Raymundus fratres ob remedium animarum suarum et parentum suorum donant et offerunt eidem ecclesiae peciam unam alodii subtus silvam seminatam in parroechia Caritituli que terminatur in alodio Bernardi Senioli ab oriente, et meridie in via que venit de Alfoz et vadit ad Carumtitulum, ab occidente in strata publica, a circi in via que venit de Alfoz et vadit ad Mulnes. Quantum infra prescriptos terminos Barchinonensis ecclesia et canonici eiusdem et cenobia vel cesere ecclesiae habent vel habere debent nec damus nec consignamus, sed ad opus nostrum et illorum quorum sunt, retinemus. Ut autem prescripta ecclesia libertate plena gauderet, constituerunt ut libere que sui iuris sunt vel erunt possideret. Et ut nulla ecclesiastica secularisve persona eam suis rebus expoliare vel invadere presumat sub anathematis interpositione prohibuerunt cunctisque ei iuxta servantibus et benefacientibus absolutionem pecatorum per Dei gratiam promiserunt. Actum est hoc die et anno prefixo. = Arnallus Dei gratia Barchinonensis Episcopus. + = 

+ Raymundus Dei gratia Ausonensis Episcopus. = Sig+num Bernardi. = Sig+num Mironi presbiteri. = Sig+num Raymundi Alfoci (como Alfoz). = Guillelmus, Prior ecclesiae Stagni. + = Sig+num Guillelmi Rodlandi. = Sig+num Petri Raymundi Alfoz. = Sig+num Ermengaudi de Rifano. = Sig+num Guillelmi Arnalli Torrentis. = Sig+num Udalgerii. = Sig+num Ermengaudi de Fronte. = Sig+num Raymundi Mironi. = Sig+num Bruno. = Sig+num Petri Guadalli. = Sig+num Johanni Enolfi. = Sig+num Petlauno. = Sig+num Ferrario. = Sig+num Arnallus presbiter. = Sig+num Guillelmi de Sancto Christoforo. = Sig+num Geralle uxoris eius nos qui mittimus domos nostras quas habemus in ipsa sacraria S. Juliani de Alfoz sub jure et defensione eiusdem sacrarie et cimiterii predictae ecclesiae et nos et nostri successores reddamus censum annuatim gallinam I. presbiteris eiusdem ecclesiae in festo S. Juliani. = Petrus levita scripsit hec cum litteris suppositis in linea VIII. die et anno + quo supra.

//

Lahoz

viernes, 23 de diciembre de 2022

XXX. Acta consecrationis ecclesiae Petralatensis. an. MCXXIII. (1123)

XXX.

Acta consecrationis ecclesiae Petralatensis. an. MCXXIII. (1123) (Vid. pág. 104.)

Ex translat. autent. in archiv. S. Petri Bisuldun.

Anno Dominicae Incarnationis C. vigesimo tercio post millesimum, inditione prima venit Domnus Berengarius gratia Dei Sanctae Gerundensis ecclesiae Episcopus cum reverentissimis ac nobilissimis viris videlicet Domno Arnallo Carcassonensi et Petro Elenensi Episcopis, et cum aliorum multorum hominum caterva tam clericorum quam et laicorum ad consecrandam ecclesiam quae sita est in pago Petralatensi in honore Sancti Cirici et Sancti Andreae, Sanctique Benedicti. In qua nimirum consecrationis die ego jam dictus Berengarius humillimus Episcopus praecibus et suplicationibus magnatum scilicet Domni Poncii Ugonis, huius territorii Comitis et Dalmatii Berengarii, Vice-Comitis, necnon et aliorum multorum hominum laudo et confirmo omnia quae antiquitus concessa sunt atque collata jam dictae ecclesiae Sancti Cirici a Regibus et Comitibus sive aliis bonis hominibus et a predecessore nostro Guigone (Guigo, Wigo) Episcopo, sicut in alia dote et preceptis regalibus resonat. Dono etiam praefatae ecclesiae decimas et primitias et oblationes fidelium quae exeunt et continentur infra subscribendos terminos, scilicet ab ipsa Calmilia usque ad totam Taradellariam (Tarradellas), et inde pervenit usque ad collem de Colera, et descendit usque ad ipsum rivulum qui inde discurrit. Deinde ascendendo ascendit usque ad collem Dalfianensem, et inde pervenit ad collem de Trasovario, et descendit per terminum Maurescegensem atque pervenit ad ipsum villare de Comparato. Indeque pergendo pervenit ad stratam quae ducit ad Dalfianum sive Rabidosum; deinde ascendit per ipsum terminum de villare quod dicunt Guadamirum, et ascendit ad ipsum podium de Galindo sive ad ipsam archam, et ascendit ad alium podium quod nuncupant Medianum sive ad ipsas Acutas, et exinde pervenit ad montem Latum sicque ascendit ad ipsas cabannas quas dicunt Adaulfi, et descendit ad ipsum collem de Baniulis et inde ascendit ad Digestorium de Lupis et villarem de Elerzels et vallem Frexani, et vallem quam vocant Colera cum ipsa guardia de Mauris, et ipsos portos qui pertinent ad jam dictas valles. Quae autem omnia dedit Guizbertus Comes praelibato coenobio propter remedium animae suae totum ab integro cum omnibus finibus vel adiacentiis suis quorum termini sunt isti. De parte orientis in suo proprio mari. Terminatur praedictum mare cum suis portis ab illo capite de Dremone usque ad capud Latronis et inde vadit et pervenit usque ad calam de Maruano, et ascendit inde de parte meridie per ipsam serram quae dicitur Frexani vel ad ipsum Surellum vet in ipsa serra quam vocant de Bistrigones. De occiduo in ipsa rocha vel in ipso termino Sancti Stephani monasterii de Balneolis; de circio vero affrontat in jam dicta rocha Taradellaria vel in ipso pugio quod vocant Montem Petrosum vel in termino de jam dicto monasterio Sancti Cirici vel ad ipsam paradam quam vocant de Heliano et pergit per ipsam serram usque in profundo mari vel ad ipsum jam dictum caput de Dremone totum ab integro cum omnibus finibus vel adiacentiis suis. Preterea sub ecclesiastica tuitione ac defensione pontificali auctoritate ponimus atque constituimus omne illud alodium quod Gaucfredus Comes condam dedit praelibato coenobio Sancti Cirici et Sancti Andreae, Sanctique Benedicti, sicut in scriptura donationis quam ipse fecit eidem ecclesiae resonat, quae sic continetur: Dono ego Gaucfredus Comes coenobio Sancti Cirici de alode meo proprio quod est in comitatu Petralatensi in suburbio Castro Tolone et infra terminos vel fines praenominati monasterii Sancti Cirici in cacumine ipsorum montium et in loco quem dicunt ad ipsum turnum infra ipsam Calmiliam et Digestorium de Lupis sic dono ipsas artigas qui ibidem sunt totas ab integro sepe dicto coenobio. Et affrontat ipsum alodium a parte orientis in ipso rivulo qui pergit ad ipsam rumicem vel in ipso curtale quod est in capite de ipsa Ruira, et pervadit per ipsam serram ad ipsum Fictorium et pervadit ad ipsas Laceras. A parte meridiana affrontat sursum in ipsa Calmilia et pervadit ad ipsum turnum. Ab occidentali etiam parte affrontat in cacumine montis quem vocant Digestorium de Lupis. A parte vero circii affrontat in ipsa serra de Lupo Spinoso, et sic pervadit ad ipsam Olelam. Quod etiam donum Suniarius Episcopus laudavit atque firmavit. Nos itaque Berengarius Gerundensis Episcopus, Petrus Elenensis Episcopus, Arnallus Carcassonensis Episcopus pontificali fulti auctoritate qui ad hanc consecrationem humillimis praecibus Domni Berengarii, religiosi viri eiusdem coenobii Abbatis venimus sub ecclesiastica tuitione defensione ac munitione ponimus jam dicta omnia quae huic monasterio pia devotione sunt et erunt in futuro collata, ita ut ab hodierna die et deinceps jure perenni teneant atque possideant habitatores praetitulati coenobii haec omnia secure et quiete omni tempore sine inquietudine et absque impedimento ullius hominis vel foeminae. Redibitiones quoque et exacciones illas ab ipso coenobio aliquae personae non requirant vel exigant nisi Gerundensis Episcopus secundum canonicam auctoritatem et regulam Sancti Benedicti. Decimas et primitias et oblationes fidelium quas usque modo habuit et tenuit praefatum monasterium ei asserimus, observamus atque concedimus cum illis etiam decimis et primitiis et oblationibus quae exeunt vel exire debent ex praenominatis alodiis quae Gaucfredus Comes concessit jam dicto monasterio. Altare quoque Sanctae Mariae quod fundatum fuerat in ecclesiola ante januas predicti monasterii in ecclesiam Sancti Cirici transtulimus, et in honore Sanctae Mariae consecravimus ut ibi a monachis et ab omni populo honorabilius habeatur et teneatur perempniter. Acta sunt haec II kalendas octobris anno XV regni Ledovici Regis. = Berengarius Dei gratia Gerundensis ecclesiae Episcopus. = Pontius monachus presbiter. = Petrus monachus presbiter. = Bernardus monachus presbiter. = Bernardus monachus presbiter. = Petrus monacus presbiter. = Petrus monachus. = Berengarius monachus. = Arnallus monachus. = Raimundus Arnalli presbiter et monachus ss. = Petrus presbiter. = Bernardus Berengarii. = Arnallus presbiter et monachus. = Arnallus Carcassensis Episcopus ss. = + Berengarii Sancti Foelicis Abas (con una sola b) et Petralatensis Archilevita. = + Ista super scripta Bernardus firmo Sacrista. = Arnallus Johannis Sacrista secundus ss. = + Petrus Elenensis Episcopus. = Berengarius Caput scolae Sedis Jerundae. = Petrus presbiter qui hoc rogatus scripsi sub + die et anno quo supra.

domingo, 12 de febrero de 2023

VII. Confirmatio praecedentis venditionis.

VII. 

Confirmatio praecedentis venditionis. (Vid. pág. 138.)

Ex cod. arch.

(N. E. 1199; Pedro II de Aragón)

Notum sit cunctis quod ego Petrus Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinonae propter multa servitia quae Domino Patri nostro illustrissimo Regi foelicis memoria contulisti, et mihi cotidie confers, dono tibi Guillermo Durforti et tuis meas duas partes de ipsis balneis et curtalibus cum eorum pertinentiis cum introhitibus (h : introitibus) et exitibus eorum, sicut melius habeo et habere debeo per vocem genitorum meorum, in burgo Barchinonae ad ipsum castrum novum. Et laudo et concedo tibi et tuis illam tertiam partem quam de praefatis balneis emisti de filiis Benestruchi Alfaguimi (alfaquí Bonastruch). Terminantur autem praefata balnea universa cum eorum curtalibus ab oriente et meridie in callibus publicis, ab occidente in tenedone Arnaldi Ferrer, a cirtio (: circio) in domibus quae fuerunt Guillermi de Vico. Sicut ab istis terminis concluduntur et terminantur haec omnia praenominata cum eorum eximentis dono et concedo tibi et tuis ut melius dici vel intelligi potest ad tuum tuorumque salvamentum de meo jure in tuum trado dominium et potestatem ad tuum proprium plenissimum liberum et franchum alodium ad quidquid inde vel exinde facere volueris ad tuam voluntatem, sine vinculo ullius hominis vel foemina, et sine ullo retentu. Si quis tamen hoc disrumpere voluerit, nil valeat, sed supra dicta in duplo componat, et insuper haec mea donationis et concessionis carta omni tempore maneat firma. Datum Barchinonae per manum Joannis de Berix, Domini Regis notarii, et mandato ejus scripta anno Domini millessimo centessimo nonagessimo nono mense junii. = Signum + Petri Regis Aragonum et Comitis Barchinonae. = S+num Artalli Dalagon. = S+num Assalicus de Gudal. = S+num Michaelis de Lusia. = S+num Petri Castan. = Sig+num Bernardi de Portella. = Sig+num Dalmacii de Crexel. = Sig+num Arnaldi de Fuxano. = + Petrus Ausonensis Sacrista. = Signum + Joannis Baxerusis, Domini Regis notarii. (: N. E. Joannis de Berix, ut supra)

domingo, 18 de diciembre de 2022

XI. Facultas piscandi in stagno de Castilione Abbati S. Petri Rodensi concessa. an. DCCCCLIII. (953)

XI.

Facultas piscandi in stagno de Castilione Abbati S. Petri Rodensi concessa. an. DCCCCLIII. (953) (Vid. pág. 45). 

Ex cartor. S. Petri Roden. fol. 4. 

In nomine sanctae et individuae Trinitatis Ludovicus divina propitiante clementia Francorum Rex. Si locis Sanctorum divino cultui mancipatis aliquam nostri juvaminis, dignitatisque regiae opem conferimus, ab omnium summo Remuneratore id nobis recompensari pro certo confidimus. Quapropter omnium sanctae Dei ecclesiae fidelium nostrorumve tam praesentium quam et futurorum noverit sollertia, quoniam nostrae dignitatis adiens presentiam Hildesindus, Abbas monasterii Sancti Petri, quod situm est in monte Rodas, reverenter expetiit quatinus quandam piscationem ex consensu et voluntate Gozfredi, illustris Comitis, ex cuius comitatu ad praesens esse videbatur nostrae regalitatis praecepto jam praephato monasterio largiri in perpetuum dignaremur: quod et fecimus. Est autem memorata piscatio in comitatu Petralatense posita, quae dicitur stagnum de Castilione cum tribus insulis sibi adiacentibus, quarum una vocatur Udvagro, altera vero Fonilaria, tertia autem Savarto. Exterminatur itaque praedictum stagnum in oriente in territorio Petreto, et in villa Aguti (Vilagut) et Torrizella et stagno Sanguinario, seu in Sancta Margarita, vel in ipsa arena. In meridie igitur usque in mare cum ipso gradu (grado, graó o grasó, Grao en Valencia). In occidente vero in territorio de villa Castilione cum ipso cannare usque in ipso Dedo, ac cum ipso Madalexo usque in Sancto Jhohanne. In circio et aquilone autem in territorio Monte maiore, que dicunt Muscario, vel in ipso territorio Sancti Petri. Unde hoc nostrae altitudinis decretum fieri ac praelibato Abbati Hildensindo dare praecepimus per quod praedictum stagnum cum omni integritate, veluti superius relatum est, tam ipse quam sui successores atque monachi praedicti coenobii habeant, teneat (teneant) ac perpetualiter possideant, atque secundum sui velle ut melius amodo voluerint per omnia disponere satagant. Regia denique auctoritate jubemus atque sanccimus quod nullus Comitum seu Vice-comitum vel vicariorum, aut aliqua prepotens persona aliquam exinde violentiam inferat, sed sicut disposuimus in Abbatis consistat. Et ut haec nostrae auctoritatis largitio inviolabiliter conservetur manu nostra eam subtus firmantes sigillo insigniri nostro mandavimus. = Signum Domni Ludovici + gloriosissimi Regis. = Oydilo regiae dignitatis cancellarius ad vicem... Archiepiscopi recognovit. Actum Lauduni Montis VI. idus septembris anno XVIII. inditione XI, regnante Ludovico glorioso. 

domingo, 21 de agosto de 2022

XI. Fundatio monast. de Roca rosa.

XI. 

Fundatio monast. de Roca rosa. (V. pág. 87.) 

Ex cartor. eiusd. monast. in eccl. Celsonen. 

Quoniam rerum gestarum ordo diuturnitate temporum a memoria labitur hominum, ecclesiastica sive legalis sancxit auctoritas, ut scripturae omnibus interveniant causis, quae nisi sollemprniter celebrentur, et legali scripto firmentur, irritae seu vacuae plane habentur. Tanto magis sanctae Dei ecclesiae, sive alicuius novellae edifficationis in desertis locis stabilimentum, sollempniter debet celebrari. Quapropter sub sacro nomine sanctae et individuae Trinitatis, ego Geraldus de Cabrera, Gerundensis ac Urgellensis vicecomes, dono Deo Omnipotenti, et beatae Mariae, et tibi Bernardo monaco, et succesoribus tuis, meum proprium et francum alodium, quod est in loco apellato de la Fredena, cum laude et voluntate Berengarii Petri, et Petri filii sui, qui in hoc alodio habent solam tasquam pro feudo. Per hanc scripturam donationis ego prescriptus Geraldus dono tibi Bernardo, et successoribus tuis, ad habendum et condirigendum, et ad construendum ecclesiam in honore beatae Mariae genitricis Dei, meum alodium francum de la Fredena, sicut terminatur ab oriente in Roca rossa, et vadit ferire a meridie in Gurgite nigro, et inde exit in Podio Asprelz versus occidentem, et inde exit in Podio de Abella, et exinde vadit ferire in Petra de David a circio, et de Petra de David transit per Muscaroz, et vadit ferire in torrentem de la Salvatga, et revertitur recto tramite in Roca rossa. Quicquid infra hos terminos prescriptos continetur, totum integrum et sine engano, cum ingresibus et regresibus, dono Sanctae Mariae, et tibi Bernardo et successoribus tuis sine blandimento et dominatu omnium hominum, et sine aliquo retentu, quem ibi non facio. Hanc ergo donacionem facio ob remissionem peccatorum meorum, et parentum meorum, ut Deus per intercessionem virginis Mariae misereatur nostri. Et ego Berengarius Petri, et Petrus meus filius, cum uxoribus nostris et infantibus nostris, similiter ob remissionem peccatorum nostrorum volumus, laudamus hanc cartam donationis, et quicquid per fevum in hoc alodio habemus vel habere debemus, totum integriter et sine engan, et sine aliquo retentu, donamus et omnino evacuamus Deo et Sanctae Mariae, et tibi Bernardo supra nominato et successoribus tuis in perpetuo possidendum. Et adhuc nos omnes praescripti ultra terminos terminatos donando concedimus Bernardo, et successoribus, lignaria, et laboraciones, et pascua, sine aliquo servicio. Si quis hanc cartam donacionis, et novellae plantationis, frangere, transmutare presumpserit, anathematis iaculo inrefragabiliter feriatur, donec ecclesiasticâ censurâ, quod fregit vel transmutavit, in integrum redirigatur, et exinde omni tempore firmum teneatur. Sunt autem haec omnia in comitatu Gerundensi, in terminio de castro Ostalrico (Hostalrich, Hostalric), in locis desertis. Actum est hoc XII. Kalendas December, anno centesimo XL.° V.° post millesimum ab incarnatione Christi filii Mariae virginis, et anno VIII. regni regis Ledovici Iunioris. = Sig+num Geraldi vicecomitis. = Sig+num Sanctiae (Sancha, Sancia) matris eius. = Sig+num Berengari Petri. = Sig+num Petri de Falgars. = Sig+num Flandinae suae uxoris. Nos qui hanc cartam donacionis scribi iussimus, firmavimus, et testes inferius scriptos firmare rogavimus. = Berengarius Dei gratiâ Gerundensis ecclesiae episcopus. = Berengarius abbas Villaebertrandi (Villabertrán, Vilabertran) archilevita Gerundensis ecclesiae. = Berengarii Sancti Felicis (Sant o Sent Feliu) abbas. = Sig+num Petri Raimundi de Villademanno. = Sig+num Berengarii de Caciano. = Sig+num Berengarii de Pellansvulvam. = Sig+num Berengarii de Maçaneto (Maçanet). = Sig+num Petri de Sancto Laurencio. = Bermundus presbiter SS. = + Ista supra scripta Bernardus firmo sacrista. = Petrus sacer. = Sig+num Bernardus Querux baiuli. = Sig+num Petri fratris sui. = Sig+num Erberti levita, qui hoc scripsit die et anno quo supra.

https://www.monestirs.cat/monst/mares/cma28roca.htm

sábado, 3 de diciembre de 2022

Tomo 13, apéndice de documentos, 31-40

XXXI.

Carta donationis Episcopi Gerundensis Berengarii ad cenobium S. Petri de Rodas: anno MCXIII (Vid. pág. 125.)

Ex autogr. et ex Cartor. S. Petri Roden. fol. 18.

In nomine Domini sit notum cunctis praesentibus atque futuris quoniam ego Berengarius gratia Dei Sanctae Jerundensis ecclesiae Episcopus cum consensu atque consilio clericorum meorum Archidiaconorum, scilicet, et coeterorum dono et laudo atque concedo caenobio Sancti Petri Rodensis et dompno Abbati Begimundo presenti, et monachis praesentibus atque futuris eiusdem loci ecclesiam Sanctae Crucis videlicet cum decimis et primitiis et oblationibus fidelium vivorum et mortuorum, et cum alodis (alodiis) ubicumque sint, et cum omnibus ad se pertinentibus tali tenore et ordine, ut nec ego nec ullus Episcopus Jherundensis ecclesiae in jam dicta aecclesia Sanctae Crucis capellanum intromittamus, neque constituimus nec ego nec aliquis successorum meorum, nec quisquam canonicorum Jerundensis aecclesiae presentium vel futurorum, neque aliquis Abbas, neque Comes, neque aliqua persona magna vel parva, sed sit semper in dominio praefati caenobii eandem Ecclesiam superius nominatam cum universis ad se pertinentibus, et permaneat in elemosina videlicet pauperum, et presbiter qui eam cantaverit per manum Abbatis habeat ab Episcopo Gerundensi cura animarum et eat ad sinodum eius et accipiat xrismam ab illo. Si quis vero contra hanc donationem vel concessionem quam propter remedium animae meae facio, venire temptaverit, subito vinculo anathematis feriatur, et insuper iram eterni Judicis incurrat, et in inferno sepultus maneat, et haec concessio vel largitio nostra firma maneat nunc et in perpetuum. Amen. Facta ista carta VIII idus marci, inditione VI era MCLII anno ab Incarnatione Domini MCXIII, anno IIII regnante Lodovico Rege. = Berengarius Dei gratia Gerundensis Episcopus. = Udalgerius Gerundensis canonicus. = Gaufredus tandem causam confirmat eandem.= + Berengerius Bisullunensis Archilevita. = + Petrus Sacrista. = Sig+num Ugo Comitis. = Sig+num Poncii filius eius. = Sig+num Dalmacii Berengarii. = Sig+num Gauzbert de Petralata. = Sig+num Bernardi Poncii de Villanova. = Sig+num Bernardi Gauzfredi de Molis. = Sig+num Poncii Willermi de Vallegarnaria. = Sig+num Raimundi Rainardi de Olivas. = Sig+num Petro Raimundi de Pedred. = Sig+num Umberti de Baselia. = Sig+num Raiambaldi de Baselia. = Sig+num Bernardi Adalberti de Castellioni. = Sig+num Raimundi Berengarii de Castilioni. = Sig+num Berengarii Rainardi. = Sig+num Dalmacii Bernardi. = Sig+num Willem Poncii de Petralada = Sig+num Poncio de Villanova. = Sig+num Gillem Raimundi de Pau. = Sig+num Calvet scrita dies et annos ut supra.


XXXII.

Dedicatio ecclesiae S. Martini de Biert in diocesi Gerundensi: anno MCXVI. (Vid. pág. 127.)

Ex autog. in arch. eccl. Gerunden.

Anno MCXVI Dominicae Incarnationis, Era MCL indictione IIII veniens domnus Berengarius Sancte Gerundensis ecclesiae Episcopus ad consecrandam ecclesiam in honore Sancti ac Beatissimi Martini, confessoris Christi cuius basilica sita est in pago Girundensi apud locum scilicet quem nuncupant Biert supra rivulum qui dicitur Rio David, concessit et dedit ecclesiae prefatae Sancti Martini in dedicatione eius decimas et primicias et oblationes fidelium de villaribus et villarunculis inferius scriptis, sicut Oto antecessor eius Girundensis Sedis Episcopus firma stabilique donatione donavit et tradidit in dedicatione eiusdem Sancti Martini ecclesiae. Nescitur enim utrum peccatis exigentibus inhabitantium hominum, utrum imperitia aut negligentia magistrorum hoc evenisset fracta ecclesia scilicet a fundamentis semel et bis cecidit. Sed pia devotione Dei fideles ipsius ecclesiae operibus insudantes reedificaverunt et noviter construxerunt eam. Villares quippe et villarunculi ex quibus decimas et primicias ego jam dictus Berengarius prenominatae Sedis Episcopus et oblationes fidelium praelibatae ecclesiae in dedicatione eius dono atque concedo, sicut longo tempore secure et quiete possedit et tenuit. Ita nominantur: in primis villa Colubred cum finibus et terminis vel adjacentiis suis: villa Cabanes cum finibus et terminis vel adiacentiis suis: villa Petra cum finibus et terminis vel adiacentiis suis: villa Serra pelada cum finibus et terminis vel adiacentiis suis: villa Lored cum finibus et terminis vel adiacentiis suis: villa For... cum finibus et terminis vel adiacentiis suis: villa Biertil cum finibus et terminis, vel adiacentiis suis: villa Toron cum finibus et terminis, vel adiacentiis suis: villa Collis cum finibus et terminis, vel adiacentiis suis: villa Sarradinals cum finibus et terminis, vel adiacentiis suis. Terminantur etiam prenominatae villae et villares sive villarunculi (pone vilarunculi) cum illorum... a parte orientis in Puio bacallario (puyo, puig, pueyo, pui, puy: de podium + bachiller) vel ad ipsam guargam, de meridie ad ipsam petram vel ad ipsam ledellam, de occiduo in Tornavels vel in Curertigo, de circio... vel ad ipsam roketam vel in ramo de Segario. Prefatarum villarum et villarium sive villaruncularum decimas et primicias et oblationes fidelium ego jam dictus Berengarius prefatae Sedis Episcopus ipsi ecclesiae de Biert dono atque concedo in die consecrationis eius cum XXX ecclesiasticis passibus in circuitu eiusdem ecclesiae (pone ecclessiae) continentibus. Constituo etiam ut amodo et usque in perpetuum nullus audeat infra XXX ecclesiasticos passus in circuitu ecclesiae quiquid diripere, violare, infringere aut inquietare, sed omnia quae inibi sunt aut fuerint secura nostro munimine firma et inconvulsa consistant cum ipso dotis titulo et cum omnibus supradictis donationibus prefatae ecclesiae datis et traditis. Redditus prefatae ecclesiae est per singulos annos media libra cerae. Preterea subdidit predictus Presul prefatam ecclesiam taliter ditioni Sedis Girundensis ut in omni anno chrisma inde accipiat et in omnibus eius institutis, et preceptionibus pareat, et bis in anno ad sinodum in prelibatam Sedem veniat. Scripta haec dos VI kalendas januarii anno et tempore prefixo. = Berengarius Dei gratia Girundensis ecclesiae Episcopus. = Berengarius Caput scolae. = Arnallus Johannis presbiter ss. = Johannes presbiter qui hoc scripsi die et anno quod supra.

XXXIII.

Dedicatio ecclesiae S. Andreae de Socarrats in dioecesi Gerundensi: anno MCXVII. (Vid. pág. 127.)

Ex autogr. in archiv. eccl. Gerunden.

Anno Dominicae Incarnationis millesimo CXVII venit domnus Berengarius Dei gratia Sanctae Sedis Girundensis Episcopus ad consecrandam ecclesiam in honore Sancti Andreae constructam in comitatu Bisullunensi in loco qui dicitur Soccarrads, in qua die consecrationis dedit jam dictus Praesul prefatae ecclesiae decimas et primicias et oblationes fidelium tam vivorum quam etiam defunctorum, et insuper ex omni parte cymiterium habetis XXX legitimos passus quod sub tali deffensione et quietudine constituit ut aliquis homo cuiuscumque ordinis, honoris vel aetatis ibi aliquam violentiam quocumque tempore non inferat, sed ob honorem et reverentiam ecclesiae salvo munimine consistat. Terminus autem parroechiae prefatae aecclesiae ita se habet: ab oriente terminatur in parrochia Sancti Stephani de Olot, et in illa de Bagudan, de meridie in illa Sancti Andreae de Collo, ab occiduo in illa Sanctae Margaritae de Bianna, a parte vero circii in illa Sancti Martini de Cuil sec. Redditus vero huius ecclesiae est per singulos annos libra I. cerae. Preterea subdidit Presul prefatam ecclesiam taliter ditioni Sedis Girundensis, ut omni anno xrisma inde accipiat, et in omnibus eius institutis et preceptionibus pareat, et bis in anno ad synodum in prelibatam Sedem veniat. Scripta haec dos idus januarii anno VIIII regnante Ludovico Rege. = Berengarius Dei gratia Girundensis Ecclesiae Episcopus. = Gaucefredus Bisullunensis Archilevita. = Berengarius Caput scolae. = Arnallus Johannis presbiter qui hanc dotem scripsi et subscripsi prenotato die et anno.

XXXIV.

Dedicatio ecclesiae S. Stephani de Ull in dioecesi Gerundensi: anno MCXIX. (Vid. pág. 128.)

Ex autogr. in arch. eccle. Gerunden.

Anno Dominicae Incarnacionis millesimo CXVIIII era MCXL (a: Certe MCLX et rectius MCLVII.) venit domnus Berengarius Sanctae Sedis Gerundensis Episcopus ad consecrandam aecclesiam in honore Sancti Stefani Proto Martiris, et Sancti Salvatoris constructam in comitatu, scilicet Bisullunensi, in loco qui dicitur ad Occulum (Ull: ojo). In qua die consecrationis dedit jam dictus Presul prefatae ecclesiae decimas et primicias et oblaciones fidelium tam vivorum, quam etiam defunctorum, et insuper ex omni parte cymiterium habens XXX legitimos passus. Quod sub tali defensione et quietudine constituit, ut aliquis homo cuiuscumque ordinis, honoris, vel etatis ibi aliquam violenciam quocumque tempore non inferat, sed ob honorem et reverentiam aecclesie salvo munimine consistat. Terminus autem parroechie huius prefatae ecclesiae ita se habet: ab orientale (pone oriental,) parte terminatur in collo qui dicitur de Basso, et de Terrucio (pone Terrucio-de) de meridie in Petra Lavant, ab occidentali parte in strata Sancti Quintini, a parte vero circii in fonte de Bulidura. Confirmavit etiam eadem die prefatus Presul jam dictae ecclesiae omnia alodia quae sibi collata erant, et adhuc, Deo annuente, habitura erat, et sub prefata quietudine posuit atque constituit. Redditus vero huius aecclesiae est per singulos annos modium I frumenti, et alium ordei. Preterea subdidit predictus Presul prefatam ecclesiam taliter dicioni Sedis Gerundensis, ut omni anno xrisma inde accipiat, et in omnibus eius institutis et precepcionibus pareat, et bis in anno ad sinodum in prelibatam Sedem veniat. Scripta haec dos IIII kalendas februarii anno XI regnante Ludovico Rege. = Berengarius Dei gratia Girundensis ecclesiae Episcopus. = Gaucefredus Bisullunensis Archilevita. = Berengarius Girundensis Archidiaconus. = Arnallus Johannis presbiter qui hanc dotem scripsi, et ss. prenotato die et anno.

XXXV.

Dedicatio ecclesiae S. Aciscli in comitatu Emporitano: anno MCXXIII. (Vid. pág. 129.)

Ex arch. S. Petri Roden.

Anno Incarnationis Dominicae CXXIII post millesimum, era millesima CLXI... venit domnus Berengarius Episcopus Santae Gerundensis Sedis ad consecrandam ecclesiam in honore Sancti Aciscli constructam in comitatu Impuritanensi in loco qui vocatur Sanctus Acisclus. In qua die consecrationis dedit jam dictus Praesul praedictae ecclesiae decimas et primitias ac oblationes fidelium tam vivorum quam etiam defunctorum. Et insuper ex omni parte cimiterium habens XXX. legitimos passus. Quod sub tali defensione et quietudine constituit ut aliquis... cuiuscumque ordinis, honoris vel etatis ibi aliquam violentiam quocumque tempore non inferat, set ob honorem et reverentiam ecclesiae salvo munimine consistat. Ideoque nos Poncius Guillermi, et Bernardus Mironis, et Raimundus Mironis et Eichulina, necnon et Petrus Ermengaudi, et Arbertus Ermengaudi, et Guillermus Ermengaudi, et Guisla donamus et concedimus praefatae ecclesiae ob amorem Dei et remedium animarum nostrarum et parentum nostrorum totum illud alodium quod habemus intra XXX praenominatos passus scilicet ecclesiasticos nos et homines per nos, eo tenore ut teneamus nos et posteritas nostra jam dictum alodium per vocem huius ecclesiae Sancti Aciscli, et solvamus inde per unumquemque annum praefatae ecclesiae duas libras cerae. Ex quibus ego Poncius Guillermi et posteritas mea dabimus unam, coeterique donatores et illorum posteritas alteram, quae dabuntur annuatim Jerundensi Sedi per sinodum in festivitate Sancti Aciscli. Terminus autem prefatae ecclesiae ita se abet: ab orientali parte terminatur in finibus parroechiae de Serra, scilicet in flumine Adaronis et Caneti vel in ipsa guardiola, de meridie in flumine Adaronis et in terminio Sancti Christofori de Fonoleres, ab occidentali vero parte concluditur a finibus parroechiarum, scilicet Palatii Ravani et... mortui, a parte vero circii terminatur in finibus Sanctae Columbae de Matella. Preterea subdidit jam dictus Praesul praenominata ecclesia taliter dicioni Sedis Gerundensis, ut omni anno xrisma inde accipiat, et in omnibus eius institutionibus et praeceptionibus pareat, et bis in anno ad synodum in praelibatam Sedem veniat. Scripta haec dos XVII kalendas... anno et tempore praefixo. Quod si utriusque sexus omo contra hanc donationem venerit, ad inrumpendum non hoc valeat vindicare quod requisierit, sed componat praedictam donationem (con n final) jam dicto Sancto Acisclo, et postmodum haec donatio firma maneat homni (omni) tempore.

XXXVI.

Binae cartae sponsionis factae a Poncio Comite Empuriarum super restituendis juribus ecclesiae Gerundensi: anno MCXXVIII. (1128) (Vid. pág. 132.)

Ex Lib. virid. Cap. eccl. Gerun. fol. 174 b.

Hoc est translatum fideliter sumptum a duobus instrumentis sive scripturis publicis inventis registratis a quodam libro magno pergameno in archivo palacii Barchinonae Illustrissimi ac Magnifici Principis et domini Domini Petri Dei gratia Regis Aragonum recondito, quarum tenores seriatim sequuntur in hiis verbis: = Haec pacificationis et concordiae scriptura quae est facta inter Raymundum Comitem Barchinonensem et filium eius Raymundum et Poncium Ugonis, Comitem Impuritanensem. Convenit namque predictus Poncius Comes jam dicto Raymundo Comiti et filio eius quod honorem quem Gerundensis Ecclesia habet in parrochia Sanctae Mariae de Castilione et jam dictus Poncius aufert Gerundensi Sedi reddat et confirmet ac quiete dimittat prefatae Sedi et eius canonicis sicut in scripturis resonat... (quae) factae fuerunt inter jam dictum Comitem Poncium et patrem eius Ugonem Comitem et Gerundensem Episcopum et eius canonicos. Deinde convenit predictus Poncius Comes jam dicto Raymundo Comiti et filio eius quod vallos de Casteion et fortitudinem novam quam ibi fecit postquam fuit homo eius, totum destruat, repleat et vallos in Casteion de caetero non faciat aut fortitudinem novam, et in toto honore sui comitatus fortitudinem novam non faciat, preterquam ibi habuit Ugo pater eius, et predictos vallos repleat per laudamentum Petri et Bernardi de Belloch et G. de Pinos et B. de Lucan. Et convenit predictus Poncius jam dicto Comiti et filio ejus quod recuperet feuda quae dedit comitoribus Bisullenensis comitatus, scilicet Arnallo de Lercio et B. Adalberti de Navata, et R. Adalberti de Avinione, et solvat eis hominium et juramentum, et sacramentalia eis reddat, et eos contra jam dictum Comitem et filium eius non manuteneat, et in hominio et juramento unquam eos recipiat vel habeat, et homines Bisullunensis comitatus et Gerundensis non manuteneat, et caminos non frangat per mare vel per terram, nec aliqua persona per eum et habitatoribus Barchinonae nichil consuetudinis requirat, et aliis iterantibus debitam consuetudinem requirat. Quod jam dictus Poncius Comes convenit prefato Comiti et filio eius quod placitum firmiter teneat quod fecit cum Comite de Rosseion et de treua quam ei dedit quod inde fregit, si recognoverit jam dictus Poncius emendet Comiti de Roseion (una s), et si non recognoverit eam fregisse expiet se per unum militem de terra sua ad alterum militem Comitis de Rosseion, et de hac treua jam dictus Poncius Comes mittat jam dicto Comiti aut filio eius R. Renardi, B. de Valle Guarnera, P. Raymundi de Padret, B. Petri de Trebais, B. Saguer, B. Sendreti, B. Jacoberti de hiis VII militibus mittat tres obsides per III milia solidor. Comiti et filio eius quod quando exierit de captione jam dictus Poncius jam dictam treuam modo prescripto emendet aut spiet (expíe), et hoc faciat Poncius quando Comes vel filius eius ei mandaverit. Quod predictus Poncius donet Berengario Renardi honorem suum, sicut pater eius per eum habuit et Berengarius (pone Barengarius) faciat conveniencias Poncio Comiti quas Pater suus ei fecerat et jam dictus Berengarius non donet potestatem de castellis quae per eum habet Poncio Comiti jam dicto hinc ad V annos et predictus Poncius non requirat ei inde potestatem, et praedictus Poncius Comes jam dicto Berengario non tollat nec tollere faciat prefatta castella nec homo vel foemina per suum stabilimentum vel consilium, et convenit predictus Poncius Comes prefato Comiti et filio suo quod non vetet suos homines ire ad merchad de Perallada et die sabbati mercatum de Casteion non faciat cum Umberto et Riemballo in laudamento de amicis eorum placitum faciat, et si facere non potuit in laudamento Comitis inde stet. Et si navigium maris venerit, eat in hostem jam dictus Poncius Comes cum prefato Comite Barchinonensi et stet cum eo et inde non revertatur sine eo aut sine suo mandamento. Et quando predictus Poncius Comes exierit de capcione, donet Comiti tres cavallos minatos et tres cifos argenti minatos et V milia solid. in cavallos et mulos et V milia solid. ad unum mensem quo ipse exierit de captione in cavallos et in mulos ad praetium G. de Pinos, A. Berengarii de Anglerola, et Umberti, et G. Gaufredi, et B. Dapiferi, et Petri Bertrandi II de istis vel tres mitant precium jam dictis cavallis et mulis, et mittat Comiti Poncius jam dictus per X milia solid. ensem cum toto suo garnimento, et Comes comendet ipsam espadam cum isto garnimento T. Raymundi de Villademan qui eam teneat ab hoc Pascha usque ad aliud. Et si interim predictus Poncius vel quandocumque usque ad prefatum terminum redimere eam voluerit, si dat Comiti decem milla solidorum in cavallos et in mulos ad praetium de predictis militibus, reddat eam T. de Villademan predicto Poncio Comiti: si de cavallis et mulis non se convenerint, donet jam dictus Pontius Comiti VIII milia solidorum Malguriensis recte monetae recipientes et praedictus T. reddat praedicto Poncio prescriptam spadam. Et si ad prefatum terminum Poncius eam non redimerit, T. jam dictus de Villademan reddat spadam cum toto suo garnimento Comiti Barchinonensi, et Comes convenit praedicto Poncio Comiti Ugonis, ut quando ipse Poncius potuerit redimere ipse vel homo per eum Comes Barchinonensis recipiat predictos VIII milia solidos et reddat spadam predicto Poncio. Et si predictus Poncius mortuus fuerit, reddat Comiti Barchinonensi VIII milla solidos ille cui Poncius spadam dimiserit verbis vel testamento de debito hoc persoluto, Comes Barchinonensis reddat ei praedictam spadam, et pro securitate huius placiti et prescriptae (pone perscriptae) convenientiae B. Renardi per preceptum domini sui jam dicti Poncii Comitis Impuritanensis convenit Raymundo Comiti Barchinonensi et filio suo Raymundo quod si de scriptis convenienciis aliquid Poncius eis infregerit, vel homo per eum et infra LX dies quibus inde admonitus fuerit per eos vel per eorum nuncium emendare noluerit, sit eis adjutor per fidem sine engan cum omni honore quem per predictum Poncium tenet donec quod infrigerit eis emendet et taliter dum vixerit actendat: et predictus Poncius Comes non vetet se inde videri nec comoveri, et nuncius Comitis Barchinonensis quando ierit ad praefatum Comitem Poncium, sit securus in eundo et redeundo, B. Bernardus de Monte Squiu (Montesquieu) faciat Comiti et filio suo similem convenientiam ut Bernardus de Ultraria hoc eis cum fratre suo similiter convenit et Vicecomes de Tetzon similiter, Umbertus de Taiada similiter, Petrus de Torredella similiter, Guilermus Seniofredi cum filiis suis similiter, Raymundus Ademar similiter, Petrus Raimundi de Pedret similiter, Guillermus Raymundi de Pedret similiter, Raymundus Renardi similiter, B. Guillermi de Vallegarnera similiter, Dalmacius de Petra Tayada similiter, P. de Villademan sit inde adjutor Comiti et filio suo per fidem sine engan, si hoc fregerit prefatus Poncius et hoc eum honore et potencia quam habet praefatus P. G. de Rupiano et R. Dalmacii de Midiamano cum fratre Artallo: omnes isti conveniunt Comiti Barchinonensi et filio eius quod si praefatus Poncius Ugonis hoc placitum infregerit eis fideles adjutores sunt Comiti et filio suo per fidem sine engan et cum honore et potencia quam habent adjuvent eos. Praedictas autem convenientias facit prefatus Impuritanensis Comes et praedictam peccuniam donat prefato Comiti Barchinonensi et filio suo, quia non potuit emendare hoc Comiti nec voluit pro quo se ipsum miserat in manu sua. Ego iterum prenominatus Poncius Ugonis Comes Impuritanensis convenio tibi Raimundo Comiti Barchinonensi filioque tuo Raymundo quod omnia superius scripta propter hominium quod vobis feci spontanea voluntate fideliter vobis attendam et tenebo sicut bonis senioribus meis quamdiu vixero sine engan. Actum hoc XV kalendas septembris anno Dominicae Incarnationis CXXVIII post millessimum, anno XX regni Ludovici Regis. = Petrus Martini diachonus hoc rogatus scripsi die annoque praefixo.

Pateat hanc legentibus et audientibus scripturam, quoniam ego Poncius Ugonis Impuritanensis Comes profiteor et recognosco qualiter Ugo bonae memoriae pater meus de honore quem Gerundensis ecclesia habet in parrochia Sanctae Mariae de Castilione vel habere debet, multo tempore litigavit cum Berengario Guifredi Gerundensi Episcopo et eius canonicis tandem de plurimis malefactis et violenciis quas praefatus pater ibi faciebat injuste virorum nobilium curiae suae consilio Poncii Guillermi et Raymundi Guillermi, Petri Poncii et Raymundi Ademarii ac Gaucefredi Gastonis et aliorum multorum quorum nomina longum esset enarrare, per difinitionis scripturam universa quae auferebat usurpando ob remissionem peccatorum meorum et propter XL uncias auri Valentiae quam inde accepit prefato Episcopo et eius canonicis presentibus ac futuris perpetuo possidenda dimisit. Post jam dicti vero patris mei discessum ego jam dictus Poncius Comes in illius honore succedens difinitionis scripturam violenter transgrediens et alia mala quam plurima perpetrans in excomunicationis crimen deveni de quo per Dei gratiam ab Gerundensi Episcopo Berengario Dalmacii et eius canonicis absolutus sum, quia per laudamentum Poncii Guillermi de Turredella, et Guillermi Seniofredi ac filii eius Berengarii et Raymundi Renardi in Ecclesia Sanctae Mariae de Castilione coram omni populo praelibatam diffinitionis scripturam laudavi et manu propria signo presenti firmavi. Quae omnia ego prenominatus Poncius Comes licet sub sigillo bonae fidei tenere ac servare promissisem, inverecunda fronte irracionabiliter fregi ac violavi. Sed quia vim vi repellere leges et jura concedunt Raymundus dominus meus Barchinonensis Comes cui ego totum suum honorem per manus proprie juramentum jurando firmaveram propterea fecit mihi guerram quia tandiu Gerundensi ecclesiae suam justitiam denegaveram. Unde quia justitiae quis quamdiu resistere non potest in potestatem prefati Raymundi Comitis domini mei deveni atque per illius preceptum et multorum fidelium hominum meorum consilium scripturae diffinitionis et evacuationis scripturam quam pater meus fecerat et ego firmando laudaveram, iterum reformando corroborare procuro. Diffinio namque et evacuo ob remissionem delictorum meorum eidem gloriossisimae Dei Genitrici Mariae, eiusque canonicae in perpetuum omnes forcias et toltas et malas personas et omnes malos usaticos quos pater meus Ugo et Poncius avus meus bonae memoriae Comites habuerunt vel tenuere in decimis ecclesiae Sanctae Mariae Castilionis et in omni alodio quod Gerundensis canonica quocumque modo habet vel habere debet in omni villa Castilionis vel in omni terminio parrochiae eiusdem ecclesiae scilicet in domibus vel etiam in coeteris rebus usui hominum congruentibus non solum haec superius scripta diffinio et derelinquo sed in omnia illa quae post mortem eorum quocumque modo male usurpavi vel adempravi in decimis eiusdem ecclesiae et in omni alodio Gerundensis (pone Gerudensis) canonicae quod habetur in eadem parrochia, scilicet ipsam albergam quam ego et mei faciebamus in dominica domo Gerundensis canonicae et ipsam domum quam construebam in cimiterio Sanctae Mariae supra ipsum Agar et ipsos IIII sextarios quos accipiebam in decimis Sanctae Mariae, et ipsam messereriam quam accipiebam ex hominibus Sanctae Mariae, et ipsum receptum quem bajulus meus accipiebat ex bajulo Sanctae Mariae non accipiat nisi se tercio et sine cibaria quae propter hoc faciat fideliter donari Sanctae Mariae omnes decimas ex toto alodio Comitis. Haec omnia predicta diffinio et dimitto, evacuo atque derelinquo vel etiam hoc diffiniendo addo sive promitto atque convenio quod non vetabo vel vetare non faciam prepositis vel clericis Gerundensibus vendere quandocumque vel ubicumque voluerint omne ipsum expletum, quod Gerundensis canonica habebit in villa Castilionis tam vinum quam etiam aliud cuiuslibet annonae genus vel ferre vel transmutare alicubi si voluerint vel dare alicui si elegerint vel facere omnem eorum voluntatem. Sed ita solide et libere Gerundensis canonica habeat et teneat omnes decimas et omnia alodia quae habet in villa Castilionis vel in futuro habebit, sient privilegia regalia continent in quibus eadem collata sunt Dei Genitrici Mariae Virgini Beatae, scilicet quod nullius servitutis vel subjectionis vinculo subdantur vel nullum placitum ibi celebretur nisi a Praeposito Gerundensis Sedis vel nulla violencia, in alodio eiusdem canonicae hominibus ibi manentibus ab aliquo ingeratur, sed omnia maneant solida et libera in potestatem eiusdem canonicae in eternum et ultra. Quam diffinicionem facio eidem canonicae propter quadraginta uncias auri Valentiae quas pater meus Ugo accepit a clericis Gerundensis (pone Gerundensi-sis) ex rebus eiusdem canonicae et propter diversas et multas violencias atque injurias propter plurima etiam sacrilegia et opprobria quae ego nimis incaute in ecclesiis, in clericis, in honoribus ecclesiasticis sepe intuli Deo et ecclesiae Gerundensi: quam ita volo esse firmam ut neque ego, neque aliquis meae posteritatis, nec aliquis quislibet meus succesor in hiis quae diffinio valeam vel valeant aliquid requirere vel expetere, neque per meam vocem aut successionem quicquam obtinere, sed sit haec diffinitio stabilis et inconvulsa omni tempore. Quam siquidem diffinitionem ego prefatus Comes Poncius facio Domino Deo et canonicae Sanctae Gerundensis ecclesiae et domino Berengario Gerundensi Episcopo et omnibus canonicis suis et cunctis eorum successoribus in perpetuum. Si quis vero quod absit hanc irrumpere temptaverit sacrilegii summam componat et insuper anathematis vinculis subjaceat et postmodum haec scriptura diffinitionis firma maneat et stabilis omni tempore. Acta scriptura huius diffinitionis XVI kalendas septembris anno XX regni Ledovici Regis, Dominicae Incarnationis anno CXXVIII post millessimum. = Sig+num Poncii Ugonis Comitis qui hanc diffinitionem et evacuationem feci, firmavi, firmarique rogavi. = Sig+num Berengarii Renardi Vicecomitis. = Sig+num Bernardi Guillermi de Monte Squivo. = Sig+num Bernardi de Ultraria. = Sig+num Guillermi fratris eius. = Sig+num Dalmacii de Petra insisa. (incisa) = Sig+num Bernardi Berengarii Vicecomes de Redzon. = Sig+num Umberti de Tayada. = Sig+num Guillermi Raymundi de Pavo (Pau; pago). = Sig+num Petri de Torredella. = Sig+num Guillermi de Rupiano. = Sig+num Berengarii de Ipsa Garriga (Çagarriga). = Sig+num Guillermi fratris eius. = Sig+num Raymundi Renardi. = Sig+num Petri Raymundi de Pedret. = Sig+num Petri Raymundi de Villademan. = Sig+num Raymundi Dalmacii de Medianno. = Petrus Guillermi presbiter qui hoc rogatus scripsi die annoque prefixo. = Sig+num mei Bonanati Egidii auctoritate regia notarii publici testis. = Sig+num Petri Guitardes auctoritate illustrissimi domini Regis Aragonum notarii publici testis. = Sig+num Petri Bartholomei scriptoris dicti domini Regis eiusque auctoritate notarii publici per totam terram et dominationem suam ac tenentis claves dicti sui archivi qui hoc translatum a dicto libro de mandato venerabilis Petri Çacosta consiliarii ipsius domini Regis et baiuli Cathaloniae generalis sumptum et cum eo de verbo ad verbum fideliter comprobatum, nichil in eo addito, nichilque remoto, scribi fecit in civitate Barchinonae die XXII marcii anno a nativitate Domini MCCCLXX nono (1379) et clausit.

XXXVII.

Dedicatio ecclesiae S. Mametis de Rivis mortuis, in dioecesi Gerundensi: anno MCL. (Vid. pág. 140.)

Ex Cartor. S. Petri Roden. fol. 40 b.

Anno ab Incarnatione Domini CL post mill. XV kalendas novembris in sollempnitate Sancti Luchae Evangelistae venit (pone venti) Berengarius Sedis Gerundensis Episcopus ad dedicandam ecclesiam Sancti Mametis de Rivis mortuis quae est jus ipsius Sedis cum Archilevitis et clericis suis. Dedicavit autem praedictam ecclesiam coram multitudine populi ipsius terrae, deditque ei in dote ad fines atque terminos suos. Ab oriente autem dedit ei non minimam partem ex terminis ecclesiae Sancti Juliani de Fortiano quae est juris et dominationis Rodensis caenobii, quod est alodium Sanctae Romanae Ecclesiae. Et hoc resistente ac contradicente auctoritate Domini Papae, Abbate Raimundo, caeterisque fratribus, qui ibi aderant, scilicet Petro de Novis, cellarario et Gauzberto, chamerario, et Petro de Baiuls, Praeposito, et Petro de Valle atque Mirone et Petro de Palaciolo, resistentibusque militibus hac conclamantibus parroechianis hac capellano praedictae ecclesiae de Furtiano, necnon et Poncio baiulo, et hoc in conspectu omnium qui ibi aderant. In crastinum autem reversus Abbas cum supradictis fratribus et capellano et parroechiani jam dictae ecclesiae Sancti Juliani ante Episcopum monuerunt eum auctoritate domini Papae ut ab hac invasione cessaret, hostendentes ei quomodo ecclesia Sancti Petri Rodensis praephatam ecclesiam Sancti Juliani cum terminis et adiacentiis suis quos ipse violenter minuerat, appellatione Romani Pontificis contempta possesione centum annorum habuerat, hac vicaria comutatione Gerundensis Sedis cui memoratus Episcopus praeerat, necnon et auctoritate privilegiorum Romanorum Pontificum. Qui postpositis omnibus quae ad jus nostrae ecclesiae spectabant quod erat juris nostrae ecclesiae hac proprietatis, suae proprietati assignavere. Unde ad posteros presentia scripta mandamus, ut eis pateat tantam violentiam et invasionem die annoque praefixo reclamatione Romani Pontificis in continenti a nobis esse interrumptam sub cuius patrocinio ecclesia nostra cum omnibus sibi pertinentibus esse dinoscitur. Facta est haec karta recordationis XVII kalendas februarii anno XIII, regnante Ludovico Rege juniore. Haec omnia superius scripta possidet plenarie ecclesia Sancti Petri Rodensis usque in presentem diem. = Sig+num Petri de Novis, cellararii. = Sig+num Gauzberti chamerarii. = Sig+num Petri de Baniuls Praepositi. = Sig+num Petri de Valle. = Sig+num Mironis monachi. = Sig+num Guillermi chapellani de Fortiano. = Sig+num Pontii baiuli. = Sig+num Berengarii Geraldi. = Sig+num Raimundi Arnalli. = Sig+num Pontii militis. = Sig+num Petri Mironis clerici. = Sig+num Berengarii clerici de Fortiano. = Sig+num Guillermi Bernardi de Seigar. = Sig+num Raimundi clerici fratris eius. = Sig+num Petri testoris. = Sig+num Pontii de Fortianello. = Sig+num Pontii Guarner. = Sig+num Berengarii Mironis. = Sig+num Petri Burdi. = Sig+num Bernardi Petri. = Sig+num Guillermi Pages. = Sig+num Stephani Ferrarii. = Berengarius monachus et levita qui hanc cartam recordationis rogatus scripsi die et anno quo + supra.

XXXVIII.

Judicium pro ecclesia Gerundensi latum in Guilabertum de Crudiliis (Gilabert de Cruilles, Cruylles): anno MCLX (1160), (Vid. pág. 143.)

Ex autogr. in arch. eccl. Gerund.

Ad cunctorum noticiam pervenire volumus quod dato iudicio et in scriptis redacto de controversia que versabatur in praesentia bone memorie Berengarii Gerundensis ecclesiae Episcopi nuper defuncti inter canonicam Gerunden. et Guilabertum de Crudiliis de quibusdam malefactis et exactionibus, quas praeditus Guilabertus faciebat in honore Gerundensis canonicae de Malueto ab Arnallo de Lercio et Borrello Judice, et Dalmacio de Petraincisa scriptum iudicium iam dictus Episcopus tradidit Guilaberto, quod accepit, et acceptum proiecit, et executioni quod ei iuste adiudicatum fuerat mandare noluit, nec diem in qua exequeretur accipere. Sed quia iustum est, ut qui contumaciter sententiam iuste latam subterfugere nititur, ab eis quae ab eo repetuntur ille spolietur, et in adversarii potestatem deducantur; canonici Gerundenses hac freti iustitia, quod a Guilaberto repedabant imparaverunt; et ne ea ulterius raperet, pro posse inhibuerunt. Super qua imparatione Guilabertus suam ante Borrellum Judicem exponens querimoniam, negans supradictum iudicium ab Episcopo non accepisse, nec proiecisse, nec diem accipere remisse, canonicis in contrarium afirmantibus: iudicavit praephatus Judex quod canonici testibus verum esse monstrarent quod Guilaberto obiciebant. Ad quod comprobandum Guielmus in Gerundensem Episcopum tunc electus cum canonicis Gerundensibus protulit testes Guillelmum Villaebertrandi sacristam, et Guillelmum de Sancto Stephano Gerundensis Ecclesiae presbiterum; qui manibus sacrosanctis evangeliis appositis testificati sunt quod ipsi viderunt et audierunt quando Berengarius praefatus Episcopus tradidit Guilaberto praedictum iuditium in palatio suo Gerundensi; et quod ibi iuste adiudicatum fuerat Guilabertus executioni mandare renuit, iudicium contumeliose proiciendo. Ideoque iudicavit supradictus Judex, quod ea quae praedicti clerici Guilaberto imparaverant, et diu acclamaverant, in potestate eorum deberent esse; et si ulterius vellet ea Guilabertus repetere, ipsi starent ei iustitiae.

Acta sunt in praesentia praedicti electi, Borrelli Judicis, Dalmacii de Petra incisa, Arnalli de Palaciolo, Arnalli de Navata, anno XXIIII, regnante Leudovico Rege (a).

Sig+num Dalmacii de Petra incisa. = Sig+num Arnalli de Palaciolo. = Sig+num Guillelmi Sancti Stephani. = + Petrus Borrelli sacrista et Judex. = + Arnallus de Navata. = + -Bermundus pbr. = Arnaldus de Darmicibus, qui praedictum iudicium scriptis mandavi.

(a) Seniore, scilicet, nam si ad Ludovicum Crassum (Luis el Craso) illius patrem referatur haec carta, Episcoporum series haud modicum perturbatur; cum nullus Guillelmus anno XXIV huius Regis (1131) appareat; quin potius continuata serie Berengarius Dalmatius ab anno 1113 ad 1139 fere Gerundensi ecclesiae praefuisse ex indubitatis testimoniis compertum sit.

XXXIX.

Guillelmi de Peratallada Episcopi Gerundensis donatio ad monasterium Rivipollense: anno MCLXVII. (Vid. pág. 143.)

Ax (Ex) arch. Rivipulli.

Sanctissimis antiquorum Patrum instruimur auctoritatibus et monemur congregationibus fidelium pastorali solicitudine providere, ne divino postposito officio secularibus causa necessitatis in tempore oporteat vacare. Hac igitur de causa divina miseratione compulsus ob amorem Sanctissimae Virginis Genitricis Dei Mariae, et propter remedium simul animae meae, ac bonae memoriae domni Berengarii Gerundensis Episcopi avunculi mei ego Willelmus gratia Dei Gerundensis ecclesiae Episcopus favore atque consensu domni Poncii Dertosensis Episcopi concanonici nostri, et Arnalli de Rogationibus, ac Willelmi de Munels, Archidiaconorum, et Petri Berengarii, Ausonensis Sacristae et canonici nostri, ac voluntate clericorum nostrorum votive et potentialiter offero, laudo, dono Domino Deo et praelibatae Genitrici Dei Mariae et coenobio Rivipullensi, ac Gaufredo eiusdem monasterii Abbati, eiusque successoribus et monachis praesentibus atque futuris inibi habitantibus vel habitaturis ecclesiam Sanctae Leocadiae de Orto Madrone cum ecclesia Kastri de Palaciolo sufraganea sua, et cum decimis ac primiciis, alodiis, atque oblationibus fidelium tam vivorum quam defunctorum cunctisque suis pertinentiis, quae juris earundem ecclesiarum esse dignoscuntur vel fuerint Deo donatae, ob remedium ut dictum est animae meae et avunculi mei ac parentum meorum, et ut mei memoria solemnis atque assidua in orationibus illic permanentium fratrum perhenniter habeant. Hoc modo itaque dono ut sit in obsequio atque regimine, necnon et donatione prefatae ecclesiae Rivipullensis per saecula, salva tamen obedientia ac reverentia Gerundensis ecclesiae in curiis sinodalibus ab vetitis eius observandis, et ut solito modo Episcopus, Archidiaconi et clerici Gerundensis ecclesiae hospitia et justitias atque servitia clericorum illic existentium habeant et inveniant. Si quis contra hanc nostram donationem ad irrumpendum venerit non hoc valeat vendicare quod temerarie requisierit, sed tamdiu anathematis vinculo subiaceat et Judae traditoris particeps fiat, donec digne satisfaciat, et haec carta sic stabilis atque inconvulsa omni tempore permaneat.
Berengarius Sancti Foelicis Abbas Tarrachon. electus subscribo. + Ego Hugo Sanctae Tarrachon. ecclesiae Archiepiscopus ss.

Facta carta donationis III nonas novembris anno Dominicae Incarnationis millesimo CLXVII regni vero Ludovici Junioris XXXI. = Guillermus Dei gratia Gerundensis ecclesiae Episcopus ss. = Poncius Dei dignatione Dertosensis Episcopus ss. = Bisullunensis probat hoc levita Guielmus atque sacerdos. = Arnallus Gerundensis Archidiaconus. = Bertrandus de Paleria Impuritanensis Archidiaconus. = Ego Guillermus de Ficulneis sub+scribo. = Petrus Curtfavino Gerundensis Sacrista. = Petrus Ausonensis Episcopus ss. = + Petrus de Monte acuto levita. = Berengarius de Colonico Judex. = + Ego Petrus de Melanno subscribo. = Scripta libens ista Petrus confirmo Sacrista. = Ego Goufredus Gerundensis ecclesiae Precentor subscribo. = Sig+num Raimundi per Dei gratiam Gerundensis Episcopi. = Ego... Rocabuna (Rocabruna) Abbas Sancti Foelicis confirmo. = Sig+num B. de Albuciano... = + Raimundus Gerundensis Archilevita. = Scripta manu Arnalli presbiteri et monachi die et anno + quo supra.

XL.

Testamentum Guillermi Episcopi Gerundensis: anno MCLXIX. (Vid. pág. 146.)

Ex autogr. in arch. eccl. Gerund.

Quia nullus in carne positus mortem evadere potest, idcirco ego Guillelmus Gerundensis Episcopus in extremis laborans et timens ne repentina mors mihi superveniat, facio meum testamentum et eligo manumissores meos, videlicet Arnallum Archilevitam de Rogationibus, et Berengarium Abbatem Sancti Felicis, et Guillermum Archidiachonum de Munnels, et Arnallum Archidiachonum de Navata, et Guillermum Precentorem, et Guillermum de Terrades et Arnallum de Villamulorum, et Berengarium de Petra incisa, et Bernardum de Palafols ut distribuant omnes res meas sicut hic inferius iniuncxero. In primis dimitto alodium meum quod habeo ad ipsum Monnel, et illud quod habeo in Rechesen, et illud quod habeo in Villasacra, et illud quod habeo in Villa de Petra incisa, Deo et canonicae Sanctae Mariae Sedis Gerundae; et dimitto omnes res meas ad persolvendum debita mea scilicet, frumentum (forment), ordeum (ordi, ordeo), vinum et quodcumque mobile habeo in meo honore, excepto hoc quod hic testatus fuero; scilicet equam I quam dimitto hospitali de Jherusalem, et alteram Bernardo de Juiano, et dimitto ad hoc idem Sarracenos meos (mis moros) et omne meum argentum; et si hoc totum non poterit sufficere ad persolvendum debita mea, persolvantur de omnibus laboracionibus meis quos feci in omni honore meo; et si adhuc haec omnia sufficere non poterint, quia hoc totum expendi in utilitate ecclesiae Gerundensis, volo quod ille qui post me successerit hoc totum persolvat. Ei dimitto omnes meas vineas successori meo sic quod semper illas habeat Gerundensis Episcopus excepta illa vinea quae est cuiusdam mulieris quae voccatur (con dos c) Saurina, quam dimitto Guillermo de Terrades, et det huic mulieri victum et vestitum, et veniant omnes res meae in potestate Berengarii Abbatis Sancti Foelicis et Arnalli Archilevitae de Rogacionibus, et Arnalli de Villamulorum, et Guillermi de Terrades, sicut superius precepi, distribuant omnes res meas cum consilio aliorum manumissorum. Et excomunico, anathematizo ne aliquis umquam sit ausus frangere nec irrumpere hoc meum testamentum in aliquo nec in aliquibus. Factum fuit hoc testamentum XIII kalendas aprilis anno XXXII regni Ludovici regis Junioris. = Sig+num Guillermi Gerundensis Episcopi qui hoc testamentum facio et pre nimio langore propria manu scribere non possum. = Arnallus Gerundensis Archidiaconus. = Arnallus Impuritanensis Archilevita. = Sig+num Guillermi de Terrades. = + Berengarius Abbas Sancti Foelicis. = Sig+num Arnalli de Villamulorum. = Sig+num Berengarii de Petra incisa. = Sig+num Bernardi de Palafols. = Bernardus levita qui hoc testamentum scripsi die annoque prefixo.

lunes, 22 de agosto de 2022

XVI. Nova dotatio eccl. Agerensis, eiusdemque Romanae sedi subiectio, anno MLXVIII. (1068)

XVI. 

Nova dotatio eccl. Agerensis, eiusdemque Romanae sedi subiectio, anno MLXVIII. (1068) (V. pág. 113.) 

Ex autogr. in arch. eiusd. eccl. núm. 69. 

In nomine sanctae, et individuae Trinitatis. Ego Arnallus Mironis, et coniux mea Arsendis, recognoscentes longa beneficia divinae miserationis, pro meritis eternae retributionis facimus hanc scripturam nostrae donationis. Ad memoriam reducimus cunctorum, tam praesentium quam futurorum, quomodo divina pietas nobiscum fecit misericordiam suam, et dedit nobis victoriam super gentem paganorum, et post multa pericula, et tribulationes, ac persecutiones, fecit nos obtinere, et possidere in partibus sarracenorum possesiones, castella, et munitiones, quas accepimus de potestate eorum. Ex quibus Agerense castrum insigne est, atque praeclarum, quod de medio nemorosae vallis principale caput attollens in altum, respicit ad se pertinentia coetera oppida per girum, intra quod edificavimus a fundamentis, in nomine beati Petri apostolorum principis, ecclesiae novitatem; ut locus ille Deo semper redderet debitae confessionis laudem, qui antea plenus blasfemiis dabat orribilem praeconii vocem. Deinde secundum gratiae Dei praedestinationem ibi constituimus abbatiae ordinationem, et illic terrarum amplam subiecimus largitionem, per quam Deo serviens, ibi vivens, nullam vivendi habeat ocasionem, neque Deo serviendi inveniat excusationem. Largitionis nostrae igitur modus, ut omnibus sit notus, ita incipit totus. In primis damus praefatae ecclesiae Agerensi, quae est, sicut diximus, ibi sita, in nomine beatissimi Petri, ipsum castrum de Ager cum omnibus turribus maioribus et minoribus, et edificiis omnibus, et cum tota ipsa villa, quae est in circuitu eius, simul cum suis muribus et turribus, et cum terminis, et omnibus suis pertinentiis et adiacentiis, et cum omnibus ecclesiis, quae sunt in ipsa villa, et in omnibus finibus ipsius castri, cum decimis et primiciis, et oblationibus cunctis. Et damus ei omnia castella, quae sunt intra terminos praefati castri de Ager, cum omnibus suis edificiis, et terminis, et pertinentiis, et cum universis ecclesiis, quae sunt in predictis castris, et in eorum terminis, cum decimis et primitiis, et oblationibus cunctis, et cum silvis, et boschis, et cum terris, et vineis, cultis et eremis, pronis et planis, et cum molendinis, et molendinariis, cum toloneis et placitis, et pratis, et pascariis, quantum ibi habemus, et habere debemus. Sunt quidem haec omnia in extremis finibus marchiarum, iuxta comitatum Urgelli, videlicet, intra Nogueram, et Noguerolam (Noguera, y Noguerola). Et habent afrontationes, ab oriente in medio flumine praedictae Noguerae, et de meridie in termino castri Sanctae Liciniae, et in termino de castro Os, et de castro Canellas: de occiduo iterum in medio flumine Noguerolae: de circio etiam in sumitate de Monte Sicco, ultra terminum Sancti Laurentii, quod est de Sancto Petro, et ultra terminum castri Asprimontis, qui est intra terminum Ageris, et ultra terminum castri Nascomu, et Mallabechs, qui sunt de termino Ageris. Et sic descendit ipse terminus usque in medio alveo praelibatae Noguerae. Preterea damus praefatae ecclesiae ipsum castrum de Bellomonte, et ipsum castrum de Fehedo (Fezed), et ipsum castrum de Fenestras, et ipsum castrum de Stagna, cum omnibus turribus et aedificiis cunctis, et cum omnibus suis terminis et pertinentiis, et adiacentiis, et cum omnibus ecclesiis, quae sunt in praedictis castris, et in eorum terminis, cum decimis et primiciis, et oblationibus cunctis, et cum pratis, et silvis, et pascuis, et toloneis, et placitis, cum omnia quae ibi habemus, et habere debemus. Et advenerunt nobis praelibata omnia per voluntatem Dei, qui nobis hoc dedit de potestate sarracenorum, et per nostram aprisionem, sive per emptionem, atque per alias omnes voces. Et sicut praedicti termini circumeunt et includunt, votive et potencialiter damus et firmamus omne praelibatum donum Domino Deo, et praefatae ecclesiae Sancti Petri, eo modo, ut dum nos ambo vixerimus, hoc totum teneamus, et habeamus per Sanctum Petrum, et Guillelmum abbas, et succesorum eius, qui post illo venturi sunt; et infantes nostri, quos nos elegerimus, et posteritas nostra, cui aut quibus hoc dimiserimus, et testati fuerimus, similiter hoc habeant per Sanctum Petrum, et abbates, qui ibi fuerint ad servicium eius. Et domos, et alodium, et quantum usque hodie tenuit, et habuit praedicta ecclesia Sancti Petri in castello de Ager, et intra omnes terminos eius, cum castellis aliis, et praediis, et alodiis planis, quem iam ei dederamus in transactis temporibus, nunc etiam totum ei confirmamus et liberamus, ut in omnibus locis ita hoc totum teneat et habeat solidum, et liberum in dominicum, sicut hodie tenet et habet, et habere debet similiter per eum. Et modo deinceps Agerensis ecclesia Sancti Petri habeat in dominicum alias omnes ecclesias, quae sunt et in futuro erunt in villa de Ager, et in omnibus supra dictis castris et eorum terminis similiter, cum ipsas ecclesias de Castrumserris, cum omnibus decimis et primitiis, et oblationibus cunctis, et cum omnibus rebus aliis, quae inde exeunt et exire debent. Hoc etiam volumus et firmamus, ut comes Urgelli semper habeat totum in supra dicto castello de Ager, quantum est scriptum in convenientia. Adhuc etiam praeter hoc totum, damus Domino Deo et praelibatae ecclesiae Sancti Petri de Ager quartam partem ex omnibus decimis, quae exeunt et exire debent ex tota parrochia de Ager. Et habeat tabulam Sancti Petri totis quartariis cervinis et silvaticis, sine nulla voce. Et damus ipsum castrum de Malagastro, et de Foradada (Petra foradata, foradada; piedra horadada) cum omnibus edifitiorum instrumentis, et cum terminis, et pertinentiis eorum, et cum pratis, et garricis, et pascuis, et cum toloneis, et placitis, et districtis, et mandamentis, et universis tributis: et castellanis de eorum castella habeant per Sanctum Petrum et abbates, qui ibi fuerint electi, ad honorem, et beati Petri apostoli: et de ominatico, et de potestate, et servitio, et fidelitate semper teneant et adimpleant supra dictam ordinationem de castro Ageris; ut hoc ita sit factum de isto castro, sicut scriptum est ex illo. Et extra hoc habeat ibi Agerensis ecclesia duas pareliatas terrae ex nostris in dominicum in cumba de Artesa, et ipsam vineam, quam habemus in Foradada, et ipsum mansum de Guillelm, qui est de Malagastro, cum omnibus suis pertinentiis et servitiis. Et insuper damus ei ecclesiam Sancti Michaelis de Momagastro, cum decimis sibi pertinentibus, et cum primiciis et oblationibus omnibus, et cum aliis ecclesiis, et alodiis, et praediis, et omnibus rebus, qui pertinent ad eandem ecclesiam, et quantum habet modo, et unquam habere (debet) in futuro: sub ea lege, ut praelibata ecclesia Sancti Michaelis cum suis omnibus aliis, maneat semper in subiectione et iusione Agerensis ecclesiae, et sit stabilita et decantata sub ipsius loci abbatis ordinatione. Confirmamus ei similiter omnes ecclesias, et alodios omnes, quos iam ei dedimus inter terminos de castro Iordano (Jordano, Jordá, Jordán etc): et haec hactenus, ita ut premissum est, confirmamus similiter cum omnia quod adhuc ei dabimus usque ad meum obitum. Nunch autem sciatur a cunctis, tam praesentibus quam futuris, quia supra dictam ecclesiam Sancti Petri, quae est sita in praenominato castro de Ager, in tutela Sancti Petri, et apostolici Romani mitimus, et damus, et cum omnibus rebus sibi pertinentibus, quas modo habet, et habitura erit in perpetuum, tam in ecclesiis quam in castellis, et cellis, et praediis aliis, sanctae Romanae ecclesiae, et apostolico Romano eam subiecimus, et subiugamus, ut sui muniminis praesidio, et succesorum suorum adiutorium semper maneat fultas: et secundum privilegium, quod ab ipso apostolico accepimus, contra omnes persecutiones, et contrarietates ab ipso apostolico semper defendatur, et subveniatur, atque auxilietur: et quia ob hoc statuimus in ipso privilegio, ut Romana ecclesia habeat inde censum per quinquenium, decem solidos aureos Valentiae: et nos, dum vixerimus, praelibatum censum semper solvamus, et posteritas nostra qui tenuerit praedictum castrum de Ager post nos. Sciatur a cunctis quia pro defensione ecclesiae Agerensis feci ego offerenda a domino apostolico Nicholao quinque millia solidos aureos Valentiae: similiter a domino apostolico Alexandro tria millia solidos aureos Valentiae, et decem captivos nigros. Hoc totum etiam facimus pro redemtione animarum nostrarum, et filiarum nostrarum, ac parentum nostrorum, ut in paradiso hereditent cum omnibus sanctis, et gaudeant in aeterna requie sine fine, comitantibus angelis. Omne namque supra dictum donum secundum ordinem superius comprensum; confirmamus, et corroboramus, et de nostro iure tradimus in dominium praefatae ecclesiae aeternaliter ad habendum, et ad fruendum, et posidendum. Et qui hoc voluerit dirumpere, aut per quamcumque ocasionem vel ingenium temptaverit hoc diluere, aut minuere, et de iure praefatae ecclesiae tollere, vel alienare, nullo modo possit facere, sed pro sola praesumtione, primum secundum saeculi leges hoc totum in triplo componat. Deinde sicut devastator et depraedator ecclesiae, anathematis vinculo, secundum privilegium Romanorum nostrae Agerensi ecclesiae factum, innodatus permaneat, et a liminibus sanctae Dei ecclesiae ab omni christiano caetu segregatum, et sequestratum se sentiat, donech recipiscat, et haec postea largitionis scriptura omnibus modis semper maneat firma per omnia saecula. = Quae est facta II. Nonas Aprilis, in octavo anno regis Philipi. = Sig+num Arnallus Mironis. = Sig+num Arsendis uxoris eius, qui non coacti, neque suasi, sed votive, ac potentialiter, per nostram bonam voluntatem, hanc cartam scribere iusimus, et manibus propriis, sicut soliti sumus, punctatim firmavimus, et a testibus firmari rogamus. = Sig+num Ludgardis vicecomitisae. = Sig+num Valentiae comitisse Paliarensis, nos ambe sorores hoc donum confirmamus. = Sig+num Berengarius vicecomiti. = Sig+num Bernardi Trasvarii. = Sig+num Berengario Isarni. = Sig+num Guaucerado Erimano. = Sig+num Guifredi Sanlani. = Sig+num Dalmatii Bernardi. = Sig+num Excopheto. = Sig+num Raimundi Bernardi. = Sig+num Berengario frater eius. = Sig+num Arnaldum Ermomir. = Sig+num Bernardi Mironis de Apila. = Sig+num Rotger Umbertes. = Sig+num Poncio Onofre. = Raimundus clericus rogatus scripsit in praefato die et anno. 

miércoles, 3 de agosto de 2022

CARTA LVIII. Fundación del monasterio de S. Benito de Bages

CARTA LVIII. 

Fundación del monasterio de S. Benito de Bages: su sujeción a S. Pedro de Roma, e incorporación con la abadía de S. Ponce de Tomeras. Catálogo de sus abades hasta fines del siglo XVI. Iglesia, claustros, archivo, biblioteca de esta casa. Devastaciones que padeció en diferentes épocas. Posee el cuerpo de S. Valentín M. desde el siglo X. Cual de los muchos santos de este nombre sea el venerado aquí. 

Mi querido hermano: A distancia de dos horas al oriente de la ciudad de Manresa se halla el antiguo monasterio de Bages, de la orden de S. Benito, situado en un estrecho valle a la orilla del río Llobregat, cerca del lugar que las escrituras antiguas llamaron Montepactano y Montepeitano: nombre que aún conserva una posesión en lo alto del monte llamado de Monpeitá. En los mismos documentos antiguos Bages se llama Baias y Baies: bien distante por cierto del ameno Baias de Horacio. (Epist. lib. I. epist. I.) 

Nullus in orbe sinus Baiis praelucet amoenis. 

Si este nombre se deriva o no de la próxima Bacasis antigua (hoy Manresa como conjetura Marca), y del nombre general de Bages dado a todo este campo, quede para los curiosos que abundan de ocio. Harto es para mí averiguar los monumentos existentes. La fundación de este monasterio debe fijarse hacia la mitad del siglo X; aunque la primera memoria conocida de él hasta ahora sea del año 972. Es así que un noble llamado Salla resolvió construir en estos contornos un monasterio; y de esta su voluntad, no fijada todavía a lugar determinado, es prueba una escritura que se conserva en el archivo de esta casa, o más bien un borrador de ella de letra de aquel tiempo, en que declara toda su intención, dejando en blanco el lugar, orden, alodios, fecha &c. Determinado se hallaba ya el año 950 cuando, como consta allí mismo, permutó con Gunderigo por las tierras que son el suelo y sitio de este monasterio las que él tenía junto a la iglesia de S. Acisclo. Lo que Salla adquirió para el monasterio estaba sito in ipso angulo iuxta flumen Lubricato (río Llobregat) prope Montepactano, y lindaba de parte orientis in flumen Lubricato: de meridie pervenit usque ad ipso ponte vel in stirpe: de occiduo usque in sumitate de ipsa serra sicut aquam vertit: de circio inlaterat se in terra de Quixilo Deo dicata. ¿Si será esta Quixilo la hija del conde Wifredo, que murió año 945, y cuya inscripción sepulcral se conserva en la parroquia de S. Esteban de la Garriga, diócesi de Barcelona? Esto tengo por más probable que el que fuese otra Quixilo, hija de Salla el fundador, como se dirá. Porque no es creíble que viviendo el padre, poseyese ya una hija suya tierras, con las cuales lindasen las que eran de herencia paterna. Mas dejando esto, nuestro monasterio se comenzó a construir en el sitio indicado, y estaba ya en pie y servido de monjes en el año 960, es a saber, V. Kal. Iunii anno VI. regnante Leutario rege filium Ludoici regi. Esta es la fecha de una donación que existe aquí original, hecha por Ricardis viuda y casada en segundas nupcias con el citado Salla, ad domum (dice) Sancti Benedicti sub iussione beatissimi Petri principis Apostolorum... Volo enim ut cunctis diebus omnia que supra texui in potestate et dominatione Sancti Benedicti permaneat perenniter. Illi vero servientes domum Sancti Benedicti, presentes scilicet et futuri, ita obtineant sicut ceteris alaudibus et munificentiis Sancti Benedicti pertinentibus, usuandi, fructuandi &c. Seis años después, IIII. Kal. Octobris anno XIII. regnante Lothario rege filium Ludoici regis, el fundador Salla hizo otra donación mucho más copiosa a la misma casa, la cual quiere que permanezca siempre sub ditione Sancti Petri quievit in pace urbis Romae (así se lee en el original y en las repetidas copias que hay de él), obligando a los monjes a que paguen cada año ad domum Sancti Petri, qui est situs in urbe Roma, solidos XXX. Esta sujeción del monasterio a San Pedro de Roma era tan notoria en este país, que muchas de las donaciones que le hicieron en el siglo X se dicen hechas a S. Pedro de Roma. La expresión Sancti Petri quievit in pace indicará seguramente el sepulcro de S. Pedro, o la iglesia donde descansa su cuerpo. 

Poco después de esta donación murieron ambos fundadores Salla y Ricardis, sin ver concluido el monasterio e iglesia, como consta de las actas de su consagración publicadas en la Marca Hisp. (Apend. n. CXII.) Documento curioso por la sencillez y sabor de antigüedad que respira todo su contexto. Lo he visto aquí original, y además algunas copias, de las cuales una tiene escritos entre los renglones y al reverso varias preces y oficios de la Trinidad, de S. Saturnino y otros santos, letanías y ritos de rogativas, y purgaciones canónicas, que aun prescindiendo del carácter de la letra, muestran claramente ser de los siglos X y XI. Sino que es muy entretenida su copia, y no sé si podré detenerme a sacarla, quedándome tanto que hacer en lo más principal. Y aun cuando esto haga, sólo servirá para la historia de nuestros ritos. Volviendo a lo que decía, Isarno y Wifredo, hijos de los fundadores, prosiguiendo la intención de sus padres, los cuales fueron enterrados en la parte exterior de la puerta de la iglesia, continuaron su fábrica con tanto calor, que a 3 de Diciembre del año 972 pudo ya consagrarla Froya obispo de Vique, asistido de los obispos Pedro de Barcelona y Wisado de Urgel, sobrino de los fundadores. Hallose igualmente en aquella solemnidad Borrell, conde de Barcelona, y las hijas del fundador Aigo y Chixilo (Quixilo antes), con la abadesa Filmera, hija de Aigo. Wifredo ya citado no asistió por hallarse enfermo. Lo demás que a esto pertenece puede verse en las actas sobredichas. No es para omitida la declaración del fundador que en ellas se expresa, el cual quiso que los abades que gobernasen esta casa fuesen siempre de su misma familia. Que cierto fue harta distinción para la disciplina monacal de aquel tiempo. Así desde luego hallamos abad y el primero de todos a 

Abbo, o Abbone, o Adabone (que con todos estos nombres le expresan las escrituras). Hay algunas donaciones hechas a él desde el año X de Lotario (964) llamándole clerico, levita, et monacho; lo cual prueba que antes de la erección de la abadía había aquí monjes, de los cuales sería este la cabeza. Como abad gobernaba ya la casa dos años antes del de la consagración sobredicha, es a saber, en 970, según consta de escritura que he visto; continúan sus memorias hasta 975. Llámase en ellas a sí mismo Abbo levita y Abbo monacho cum cuncta congregatione. Muy pronto se alteró la voluntad del fundador, sobreviniendo a esta casa algunas tribulaciones. Es así que luego se apoderó violentamente de la abadía

Adalberto, de cuyo gobierno hay memoria en escritura del año 985. Abbo despojado del oficio por este intruso, vuelve a nombrarse abad en escritura fecha II. Idus Decemb. anno I. regnante Eugone regis (987), llamándole Adabone abba. Adalberto fue también echado del puesto por otro intruso llamado

Seniofredo, cuya existencia se sabe por escrituras de los años 992, 996 y 999. La que citaré luego de la elección del sucesor dice que este abad Seniofredo murió in anno quod Ismaëlitae perturbarunt castella vel loca huius regione. También dice que Adalberto no entró a ser abad sino por muerte de Abbon. Estas contradicciones son consiguientes a la distancia en que estamos de aquellos tiempos, y a la perturbación y daños que causaron los dos últimos abades en la enajenación de libros y alhajas, y disipación de otros bienes. Esto movió a los monjes Adroario, Baldemares, Orucio, Ermengaudo y otros hasta en número de 18 o 19, a pedir al conde Raimundo Borrell de Barcelona que pusiese el remedio conveniente, dándoles un abad que fuese pastor y no lobo. Hizo entonces el conde un viaje a Roma junto con el obispo de Vique Arnulfo, y tratado el negocio con el santo padre y autorizado por él, en volviendo de allá nombró abad al que pidieron los monjes, que fue

Ramio, levita y canónigo de la catedral de Vique, hombre rico y de loable conducta, con lo cual socorrió de pronto las necesidades de los monjes en comida y vestido, y no sólo recobró lo perdido, sino que aumentó y puso en estado floreciente el monasterio. Hízose esta elección o aclamación día 13 de Octubre del año de la Encarnación 1002, Era 1040, Indicción XV, año VII de Roberto rey de Francia. Esta es la fecha de la escritura que va copiada de su original junto con otra no menos curiosa que extendieron los monjes dos años después, en que reconocidos a los beneficios recibidos del conde y del nuevo abad, cuentan como pasó este negocio, y lo que habían hecho los tres abades antecedentes (a: Apend. n. XIII y XIV). Es de notar que en la primera escritura se contaron los años del rey Roberto desde el 996 por entero, como también se observa en otras; porque si contaran desde el 24 de Octubre de 996, en que comenzó a reinar, debían añadir un año más, y decir año VIII. Esta última cuenta se siguió en otra escritura que es la primera en que hallamos a Ramio ejerciendo su oficio , fecha IV. non. Septemb. anno VII Roberti regis, y corresponde al 1003; no siendo posible que obrase como abad antes de ser electo, como sucedería si perteneciese al Septiembre de 1002. Desde esta época son continuas las memorias de su gobierno hasta el día III. Kals Maii annos XXX. peractos VI. anno regnante Ratberto rege. Esta fecha es muy notable, como también otra del III. Idus Aprilis del mismo año XXXVI de Roberto, que hay aquí. Los que saben de estas cosas, saben también que nuestras escrituras, digo las del tiempo del rey Roberto, jamás le atribuyeron más de 35 años de reinado. Realmente este príncipe reinó 35 años, 8 meses y 28 días, desde la muerte de su padre hasta la suya. Mas de las escrituras que cuentan por primero de su reino todo el año 996, no se ha hallado una que le atribuya 36 años de gobierno, si no son las presentes, que sin duda alguna deben reducirse a los días 11 y 29 de Abril de 1031 en que coincide el año XXXVI de Roberto calculado por esta última manera. A no ser que la del 29 de Abril pertenezca al año siguiente 1032 por la expresión XXX. PERACTOS VI. anno, que cierto no se cumplían hasta pasado todo el año 1031 o hasta el 24 de Octubre del mismo, según las dos épocas referidas. En este género es más notable todavía la escritura que hallé en la catedral de Gerona (armario de la prepositura de Noviembre), cuya fecha es: Facta scriptura pignorationis IIII. Idus Ianuarii anno XXXVI. quibus dicitur obisse Rotbertus rex, qui et primus cepit regnare Aianricus filius eius. Es del día 11 de Enero 1032. Otra hay allí mismo que cuenta hasta el año XXXVII del reino de Roberto. De esto se dirá de propósito algún día. Volviendo a lo de acá, la primera de estas dos escrituras de Ramio va copiada (a: Apend. n. XV). En ella firma el abad de esta manera: + Ramio abba, qui ductus fui ad scribere, et non possum propter infirmitatem corporis mei, Hállanse las firmas de los abades Adalberto y Egfredo, que serían de algunos monasterios comarcanos. El nuestro es verosímil que muriese de la enfermedad que él indica; a lo menos no hay otra memoria posterior de su vida y gobierno. Advierto que en escritura que he visto del año 1007 se llama este abad Raimundo, mas por otra parte me consta que era la misma persona, y la semejanza y derivación de Raimundo respeto de Ramio es notoria. Más gracioso es que en cuantas escrituras hay de ventas o donaciones hechas a él, siempre le tratan así: et tibi Ramio indignus abba. De su tiempo queda aquí una bula del papa Benedicto VIII, confirmatoria de los bienes del monasterio, dat. in mense Decembrio die XVI. Indictione XV, que corresponde al año 1017. Del abad sucesor

Bonefilio o Bonfilio no hay memorias hasta los años VII y XII del rey Enrique, que corresponden a los de 1037 y 1042. En una de estas escrituras se intitula abba et praepositus.

Miro era abad X. Kal. Maii año XV de Enrique, que es el 1045, y en el IV de 

Felipe (1064). En escritura original II. Id. Octob. anno regnante Philippo regis V. fue nombrado albacea junto con su hermano Sancio en el testamento que hizo Guillermo Berenguer, y está aquí (leg. de S. Pedor). 

El Sancio no se llama monje. En un libro antiguo (partido de las Presas) se lee: Domnus Miro abbas nobilis, sanctitate et virtute nobilior.

Pedro. Hállase memoria de este abad en escritura del año 1067 (leg. de Torruella). Por este tiempo parece haberse incorporado esta abadía con la de S. Ponce de Tomeras, situada ocho leguas hacia el norte de Narbona. En consecuencia de ello esta casa suena gobernada por prior, y en las escrituras de importancia se pone el nombre del abad de S. Ponce, que es 

Frotardo o Frotario. Así se ve desde su primera memoria del año 1075. En otra del año 1078 se llama juntamente abad de los dos monasterios: Ego Frotardus, dice, abbas Sancti Poncii et Sancti Benedicti Baiensis (Bages) cenobii, cum voluntate et assensu priorum Sancii, videlicet, et Raimundi. Esta unión de las dos abadías está enteramente ignorada en la Gall. Christ. 

(tom. VI. a pág. 223). Cosa tanto más extraña, cuanto es cierta una bula del papa Lucio III.° a favor de S. Ponce, en que aún un siglo después le confirma la sujeción del monasterio de Bages, cuando ya este se gobernaba por su propio abad. No he hallado el origen de tal incorporación; mas es indubitable que nació como las demás de este país, de la ambición de unos y debilidad de otros. La Gall. Christ. dice que el abad Frotardo murió en 1099. 

Mas en este archivo (partido del Vallés) hay escritura de oblación de una mujer llamada Oda, ad monachilem habitum, fecha IIII. Nonas Ianuarii anno incarnationis Dñi M.°C.°I.° regnante Philippo rege XLI.° anno regni sui. Esta oblación se hizo in potestate Domini abbatis Frotardi, et monachorum suorum. Otra hay muy curiosa, aunque para determinar el fin de esta prelacía no sirve. Es del año 1097, y se halla en el leg. de Tona. Su exordio es: In nomine Domini: Ego Frotardus abbas Tomeriensis, et Wilelmus prior Sancti Benedicti, cum ceteris fratribus in eodem cenobio Sancti Benedicti deientibus &c. = Su fecha: Facta karta die Kals Augusti anno (I con rayita)LXIIII. à PASSIONE Christi, regnante Philippo rege. Otra hay igual del año 1063 a passione. Se ha de tener por cierto que aquí se siguió la cuenta de años desde la pasión y no de la encarnación de Cristo, como algunos quieren interpretar. Porque ya vimos que en 1064 de la encarnación y aún después existían aquí abades anteriores a Frotardo. En esta escritura firma Mirone + graciâ Dei humilis episcopus, que hasta ahora no he podido descubrir quien sea. De los priores que gobernaron en este tiempo nuestro monasterio puedo decir que el primero fue Sancho, a quien todos los historiadores hacen hijo del conde de Barcelona Berenguer Borrell, muerto en 1035, llamado por eso Sancho Berenguer, el cual se hizo monje en S. Ponce de Tomeras, y de allí vino a ser prior de Bages, y lo fue por lo que consta de este archivo desde el año 1075 hasta el de 1089. El otro prior Raimundo que suena al mismo tiempo, como vimos arriba, y en unas mismas escrituras, sería prior de S. Ponce. Roig y Jalpí (Historia de Manresa) dice que Sancho dejó el monacato, y pasó a ser conde de Manresa. 

A él sucedió en el priorato Guillermo, del cual hay memorias en escrituras de XII. Kal Aprilis, XII. Kal. Decembris del año XXXV del rey Felipe (1094). En el de 1097 ya vimos su existencia por la escritura que contó los años por la pasión de Cristo; y el nombre de este prior ahora y no entonces, es un nuevo apoyo de aquel cálculo que seguimos. Siguen sus memorias hasta 1104.

Otro prior llamado Girberto hizo como cabeza del monasterio un establecimiento de una viña el año 1105, sin que se haga mención de S. Ponce de Tomeras ni de su abad Pedro. Mas es cierto que este Pedro sucedió en el gobierno, como se ve en escritura del año 1104 (partido de las Presas). Poco duró aquella dependencia, y esta casa se gobernó en lo sucesivo por abades propios, y lo fue ya muy pronto 

Benedicto, que ejercía este oficio VII. Kal. Februarii del año I del rey Luis (el Gordo) que es el 1109 o el anterior, porque el principio de este reinado está muy dudoso en nuestras escrituras. Continúan sus memorias hasta el año 1152 y XVI de Luis el Joven. Ya creo haber hecho memoria alguna vez de la moneda de Manresa, con que se hizo aquí una venta durante este gobierno. Nuestro abad asistió en 1119 a la consagración de la iglesia de S. Pedro de las Presas, y firmó en la escritura que va copiada del archivo de Gerona (a: Apend. n. XVI), logrando del obispo de aquella iglesia Berenguer Dalmacio que confirmase a este monasterio la posesión de la tercera parte de la décima de las Presas que le había cedido Mirón, obispo de Gerona, con escritura de 1.° de Enero del año XVII de Lotario (971). De dicho obispo Berenguer se halla aquí una nueva confirmación de la misma décima hecha en 1125 que va copiada (b: Apend. n. XVII). Es notable la causa que a ello le movió: propter obpressionem, dice, paganorum, unde graviter video illum monasterium iam dicti Sancti Benedicti esse devastatum.

Ponce suena abad en 1152. En el de 1163 y XXVII de Luis el Joven se halla 

otro llamado 

Gerberto. Y luego suena otro

Ponce, del cual hay memorias continuas hasta el 1186. De su tiempo queda una oblación in monacum con la ceremonia de envolver la mano del ofrecido en la toalla del altar, como se mandó en el cap. 59 de la regla de S. Benito. La escritura dice así: In nomine Domini. Ego Bernardus de Callers et uxor mea Stephania, assensu et voluntate filiorum nostrorum, tradimus et offerimus Domino Deo et beato Benedicto Baiensis cenobii filium nostrum Benedictum ad monachilem habitum, et manum eius coram testibus involvimus in palla altaris, et promittimus ut neque nos, neque per suffectam personam liceat, ut ei amplius collum excuteret sub iugo regulae &c... 

Actum est hoc VIII . Kal. Februarii anno XXXII. Ludovici iunioris. (Archivo de este monasterio leg. de Castellfullit del boix.)

Más curiosa es otra oblación de una mujer al hábito monacal, que dice así: In Dei nomine. Ego Stephania dono corpus meum et animam meam Dño Deo, et S. Benedicto: et trado me ad monachilem habitum in potestate et in manu Poncii abbatis, et reliqui conventus libenti animo... ut ibi Deo serviam iugiter. Offero mecum praedicto monasterio &c... Et ego Poncius iam dictus abbas, et alius conventus convenimus et damus tibi partem unius monachi, et ut teneam tibi unam ancillam ad tuum servicium... Actum est hoc VII. Idus Octobris anno incarnationis Dominicae M.C.LXXXVI. et Philippi regis VI. Esta es la última noticia de la existencia de este abad, y notable por continuarse el cómputo de los años de los reyes de Francia aún después del 1180, en que dicen se mandó en un concilio provincial que cesase esta cuenta. Sucedió

Pedro, de quien hay memorias en 1189, y duran hasta 1196, en que recibió una bula de Celestino III en confirmación de los bienes del monasterio.

Raimundo era ya abad en 1197 a 1.° de Agosto. Comenzó la obra de una acequia tomada del Llobregat, a cuya fábrica exhortaba el obispo de Vique Guillermo de Tavartet en un cartel de indulgencias que existe aquí. Duraba aún esta obra tres siglos después. Del tiempo de este gobierno quedan aquí dos escrituras graciosas latino-lemosinas, una de 1204 y otra de 1215, las cuales he copiado por curiosidad, y verás otro día. Gran duda tengo en fijar el remate de esta prelacía por la identidad de los nombres en los abades siguientes. La falta de necrologio en esta casa lo es grande para estos lances. Sin embargo diré lo que me parece más conforme a las muchas escrituras que de ese tiempo quedan. El abad Raimundo vivía en 1210, en que como testigo depuso en un pleito entre el obispo Pedro de Barcelona y el camarero de Ripoll. Continúan sus memorias hasta el 1224 en que debió morir, porque ya luego suena abad

Bernardo de Nespleda en 1225, y siguen las memorias hasta 30 de Noviembre de 1227. Luego sigue

Raimundo en los primeros meses de 1228 y parte del 1229. Lo restante del año es ya otro abad también

Raimundo, que entonces y hasta el 1230 se llama electus. Esto y la diferencia de letra en las firmas originales de estos Raimundos, acredita la diversidad de las personas. Este último gobernó hasta 1244.

Berenguer de Puigpardines comenzó en 1245, y vivía aún a 10 de las calendas de Abril 1247 que es 1248.

Raimundo existía en 1249.

Ferrario o Ferrer lo fue según escrituras desde 1251 hasta 3 de Noviembre de 1267 en que murió. A 19 del mismo mes y año fue electo

Berenguer de Manganell, el cual vivió poco, pues en 1270 ya tenía por sucesor a

Geraldo de Castellbell (de Castro pulchro) que gobernó muchos años hasta la mitad o poco más del 1322; pues en escritura de 2 de Octubre de ese año suena ya difunto. Son innumerables las que hasta ese tiempo quedan firmadas de su mano.

Bernardo era ya abad a 6 de las calendas de Diciembre del año 1323. Murió a 2 de Julio de 1348, y acaso de la horrible peste que asoló la población de esta provincia en ese año, de lo cual se dirán algunas cosas en otros lugares. En este monasterio quedaron con vida solos dos monjes llamados Fr. Bernardo Çaboxeda (ipsa boxeda; boix; boj), y Fr. Francisco Çariba (ipsa riba); los cuales para elegir nuevo abad convocaron a dos religiosos dominicos de la vecina ciudad de Manresa, llamados Fr. Jaime Çasala (ipsa sala) y Fr. Nicolás Corona; y fue electo por los cuatro día 30 del mismo mes y año 

Arnaldo Çacoma (de Cumba; Cumbis, ipsa cumba, coma), enfermero de esta casa, que a la sazón se hallaba en Roma. El papa Clemente VI aprobó todo lo hecho a instancias de los electores, con su breve de 23 de Agosto del mismo año, que existe aquí, en el cual refiere la historia de la elección. El electo debió morir antes del 1374, pues a 19 de Febrero de ese año firma por razón de dominio el procurador del monasterio en una escritura (leg. de las Presas) con estas palabras: Sig+num fratris Poncii de Cumba, prior claustralis monasterii Sancti Benedicti de Bagiis, ach procurator venerabilis conventus ipsius, comissario collectoris Dñi nostri papae, qui ad manus suas tenet bona abbatiae dicti monasterii per mortem fratris Arnaldi bonae memoriae condam abbatis dictae abbatiae, firmo atque laudo, salvo tamen iure et dominio dictae abbatiae in omnibus. Debió sucederle otro abad

Arnaldo, pues se halla su nombre y firma en los años siguientes 1375, 76 &c. hasta el 4 de Julio de 1386. Y con todo eso hay escrituras que nos hablan de un abad

Domingo de Comalda, electo y bendecido en 1379, y cuyas memorias alcanzan hasta 1387. No sé si el negocio del gran cisma que comenzó por entonces pudo ya traer los ánimos tan divididos, que ocasionase esta coexistencia cierta de dos diferentes abades, como en otros monasterios sucedió y también en varias órdenes religiosas.

Guillermo lo fue desde 1387 hasta el 19 de Mayo de 1392, que es su última memoria. Con todo eso dos años antes en 1390 ya suena abad en algunas escrituras 

Juan Pedro (Petri), y continúa su memoria hasta 1425. A la turbación del mismo cisma me parece que podrá atribuirse el haber estado suspenso del gobierno este abad hacia el año 1410, en que a 10 de Marzo en escritura de reducción de censos hecha en su nombre, y con su firma de mano ajena, se halla estotra suscripción original: Nos Fr. Raimundus Dei gratiâ, abbas Sancti Petri de Port. (f. Portella) administratorque S. Benedicti de Bagiis, praedicta firmamus, salvo iure dicti monasterii in omnibus.

Miguel de Rajadell fue abad desde 17 de Agosto de 1429 hasta 26 de Febrero de 1436.

Valentín, desde 1437 a 1440.

Raimundo, 1443.

Miguel, de 1444 a 1451.

Luis Manuel de Cruilles, de 1455 a 1466. 

Pedro Alba, hay memoria de él en 1483 y 1490. 

Por la muerte de este abad eligieron a Fr. Juan Agustí de Merlés, prior de Castellfollit de Riubregos. No prevaleció esta elección, y el papa nombró a 

Galcerando, que lo era ya en 1490.

Pedro de Pilares o Vilares gobernaba como abad comendatario este monasterio en 1507. Era arzobispo de Cáller.

Clemente May, desde 1531 a 1535. Vacaba la abadía a 18 de Mayo de 1537. 

Juan Pinós existía en 1551.

Pedro Frígola desde 10 de Abril de 1554 hasta 2 de Octubre de 1576 en que murió.

En 1594 con bula de Clemente VIII fue unida esta casa a la de Monserrat, quedando desde entonces filiación suya, y una de las tres que la Congregación de Valladolid tiene en este principado de Cataluña. El primer abad después de esta época fue

Fr. Bernardino de Navarra, en 1596.

Fr. Joaquín Bonanat, 1603.

Fr. Josef Porrasa, 1609.

Y déjolo aquí porque la utilidad que ha de resultar a la historia del catálogo 

completo de estos prelados, no corresponde al inmenso trabajo que ha de costar su averiguación. Ya habrás reparado en lo que va dicho, que también se recibían en esta casa mujeres ad monachilem habitum y a la obediencia al abad. Esto claramente prueba que era monasterio doble, como los que en los siglos IX y X había por acá y en Córdoba y en otros puntos de España. No creo que fuese de esta especie la obediencia que prestó otra mujer, cuyo nombre no apunté cuando vi la escritura original del año XI de Luis el Joven (1148). Pues digo que a esta mujer viuda, sujeta a la obediencia del abad y monjes, en un establecimiento que le hicieron ese año se le impone por censo unum eschad obtimum in mense Iulio ad festum Beati Benedicti, et hoc nullo modo praetereas &c.; y después se añade: Ita sane, ut in vita tua virum non possis accipere sine nostro consilio. Esto más bien era obediencia de vasallaje que otra cosa. La fábrica de esta iglesia es la del siglo X, aunque algo desfigurada posteriormente con cornisa y otros adornos. La puerta principal no está colocada en el centro de la nave por estorbarlo una torre que sin duda es anterior a su construcción; porque a ser de un mismo tiempo la hubieran retirado, y dispuesto el total de otra manera. El claustro es del mismo tiempo, y los capiteles de sus columnitas son del gusto que duró hasta todo el siglo XII. Hay en él varios sepulcros de personas ilustres. El de los fundadores está a la raíz de la torre sobredicha en la parte exterior de la puerta de la iglesia, como insinúa la escritura citada de su consagración. Esta era la disciplina de aquel tiempo, que aun a los mayores bienhechores de las iglesias sólo permitía que se enterrasen a la parte exterior de sus puertas. Mas aquí no era este lugar tan distinguido, que no fuese común a otros difuntos; porque se ve claramente que era el ámbito anterior del templo, cerrado ya con otra puerta exterior, y que según indican los arranques de arcos pensaron cubrir como los pórticos llamados Galilea, y destinados para entierros de muchos fieles. El archivo está curiosamente conservado: abunda en escrituras preciosas de los siglos X, XI y siguientes. Lo he examinado con la franqueza que he debido al actual Sr. abad D. Manuel Blasco, y con el auxilio del P. Fr. Agustín Trilla, organista de la casa, y muy versado en la paleografía e historia del monasterio. La biblioteca es pequeña; mas una cuarta parte de ella son ediciones del siglo XV, obras de padres, teólogos y filósofos, todas extranjeras, sino son los libros rituales que se imprimieron en Monserrate en 1500, y los Éticos de Aristóteles, traducidos por Aretino, impresos en Barcelona por Juan Luchsner (Luschner) en 1502. Es de notar que este monasterio ha padecido varias calamidades y destrozos. Además de lo que robaron y enajenaron los abades intrusos 2.° y 3.° como ya se dijo, hubo a fines del siglo X furiosas invasiones de los sarracenos que asolaron y devastaron algunos monasterios e iglesias, quedando el nuestro comprendido en esta desgracia, como insinué arriba. Sobre esto padeció esta casa un grande incendio en 1635. Por estas y otras causas no es extraño que falten acá códices antiguos y el gran número de reliquias que expresa la escritura de consagración en 972, de las cuales dice que poseía capsas duas cum lignum Domini, et reliquias sanctorum probatissimae. A pesar de todo ello se ha conservado hasta el presente el precioso cuerpo de San Valentín M. que ya poseía esta casa en el año 965, año XI del rey Lotario, día 3 de Agosto, que es la fecha de donación de una viña en el término de Calders, hecha a S. Valentín en Bages. Desde esta época son continuas e innumerables las escrituras que prueban el depósito de su cuerpo en esta iglesia. Sus fórmulas regulares son las siguientes: donator sum ad domum S. Valentini martiris, cuius corpus requiescit in baselica Sancti Benedicti cenobii... (VII. Kal. Maii anno XI. Roberti) 1006 = Concedimus ad domum Sancti Benedicti et Sancti Valentini martiris, quod in sinu ecclesiae eius requiescit alaudem nostrum &c... (IIII. Kal. Aprilis año XII. de Roberto) 1007 = in honorem S. Valentini ibi quiescentis (y esta última es la más común) = in honorem corporis Sancti Valentini, dijo el abad Ferrer en el siglo XIII, en la fundación de cuatro candelas que ardiesen al tiempo del alzar en la misa mayor. Así que es indubitable la tradición de estar aquí este santo cuerpo desde la fundación del monasterio. Y esto era tan generalmente sabido, que comúnmente se llamaba la casa de S. Benito y S. Valentín, como hemos visto en las palabras citadas. También le intitula así una escritura IIII. Nonas Septemb. anno I. Radabertus rex (997) que dice: “Ego Odricus et coniux sua Adalelda venditores sumus tibi Seniofredo abba cum congregatione tua, vel in voce Sancti Benedicti vel Sancti Valentini cenobii &c." Los mismos títulos se ven igualmente unidos en las bulas de los papas del siglo XII. No dudo que de la veneración del santo en este lugar habrá nacido el hallarse en estos contornos muchas personas llamadas Valentín, y esto ya en el siglo X y en el año 930; como he visto en escritura de ese año. Venérase hoy día aquí el cuerpo del santo en una arca de plata en el altar de su nombre, donde hay gran porción de huesos y parte del cráneo. Es tenido en gran devoción de toda la comarca, singularmente en los partos peligrosos. En cuyo caso llevan a las pacientes, y aun dicen que alguna vez se llevó a la Corte para las reinas, un globito de cristal que llaman de S. Valentín, de cuyo origen se cuenta que el santo apareció a una mujer que lo invocaba, y tomando un puñado de agua se la entregó cristalizada. En tiempo de sequía sacan el santo cuerpo en rogativa, y lo llevan con solemne procesión a la ribera del Llobregat, y dejándolo sobre un grueso canto (piedra) que llaman el codol (códul, códol) de Sent Valentí, se dicen varias preces por aquella necesidad, y lo retornan a su lugar con la misma pompa. Qué S. Valentín sea este, no es fácil averiguarlo. Acá se ha celebrado siempre su fiesta el día 14 de Febrero, y ya se celebraba el año 1004, en que Isarno con motivo de ella dio en el mismo día a este monasterio ciertos alodios en Vila de Cavalls. Dice así la escritura: Cum inmensi regis eterni nomine advenit vir Isarnus causâ orationis, vel excubia celebrando, ad monasterium Sancti Benedicti ad festivitatem Sancti Valentini, qui in praefato monasterio requiescit, divinâ inlustrante gratiâ convenit suis ab animis ut omnia sua per onorem prefato monasterio ibi contulissed, sicut et fecit... Facta ista carta donatione XVI. Kal. Marcii anno VIIII. regnante Rudberto rege. Mas como en ese día 14 de Febrero hay muchos santos en el martirologio con el nombre de Valentín, no es muy llano determinar cual sea el nuestro. Es notable que en cuantas escrituras se hallan desde el siglo X siempre es llamado mártir y no obispo. Mas en un cuadro del siglo XV se representa al santo con planeta celebrando misa y en ademán de alzar la hostia, y al lado se ve la mitra. Esta especie nueva de ser obispo se ha propagado y arraigado más con lo que se lee en unas coplas modernas de las que aquí llaman gozos y en Galicia rogos, 

De Espoleto, mártir sant, (mártir sin tilde)

foreu supremo pastor,

y Tolosa triumfant

vos tingué al temple major. 

Por otra parte nada consta del tiempo y modo de la venida del santo cuerpo a este país. ¿Quién sabe si será algún mártir nacional? porque yo por mártir lo tengo, y baste. No sé si queda que decir algo más. A Dios.